grudzień 1994

POLSKI

KOMITET

NORMALIZACYJNY

POLSKA NORMA

PN-ISO 5261

Rysunek techniczny dla

konstrukcji metalowych

Zamiast:

PN-64/B-01043

Grupa katalogowa

SKN 0701
ICS 01.100.30; 91.080.10

Deskryptory: 0302530 - rysunek techniczny, 0580417 - konstrukcje metalowe, 0813021 - otwory wywiercane, 0157663
- śruby, 0265584 - nity, 0406930 - ścięcie krawędzi, 0116943 - pręty metalowe, 0195830 - kształtowniki metalowe,
0183155 - blacha, 0129700 - blacha cienka, 0586360 - wymiarowanie, 0513670 - symbole graficzne, 0389591 -
oznaczenie

PRZEDMOWA KRAJOWA

Norma jest tłumaczeniem oficjalnej wersji językowej normy międzynarodowej ISO 5261:1981 i jest całkowicie
równoważna, bez zmian redakcyjnych, w stosunku do wprowadzanej normy.
W normie zastosowano odsyłacze krajowe oznaczone

N1)

do

N7)

.

Norma zawiera załącznik krajowy NA, którego treścią jest wykaz norm międzynarodowych powołanych w tekście
normy oraz ich odpowiedników krajowych.
Norma jest uzupełniona arkuszem krajowym, zawierającym objaśnienia i uzupełnienia postanowień normy ISO,
oznaczone za pomocą odsyłaczy krajowych:

N2), N3)

, itd.

NORMA MIĘDZYNARODOWA
INTERNATIONAL STANDARD

ISO 5261

MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA NORMALIZACYJNA

Wersja polska

Rysunek techniczny dla konstrukcji metalowych

Technical drawings for structural metal work

Dessins techniques pour constructions métalliques

Wydanie pierwsze - 1981-08-15

UDC 744.4:624.014

Deskryptory: rysunek inżynierski, konstrukcje stalowe, otwory, śruby, nity, ścięcia, pręty metalowe, kształtowniki,
blachy, wymiarowanie, symbole graficzne, oznaczanie

PRZEDMOWA
ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna) jest światową federacją krajowych organizacji normalizacyjnych

Strona 1

(organizacje członkowskie ISO). Prace związane z opracowaniem Norm Międzynarodowych są wykonywane przez
komitety techniczne ISO. Każda organizacja członkowska zainteresowana tematyką do której komitet techniczny
został powołany, ma prawo być w nim reprezentowana. W pracach mogą także brać udział organizacje
międzynarodowe, rządowe lub inne powiązane z ISO.
Projekty Norm Międzynarodowych przyjęte przez komitety techniczne są przesyłane do organizacji członkowskich w
celu uzyskania poparcia przed zaakceptowaniem ich przez Radę ISO jako Norm Międzynarodowych.
Międzynarodowa Norma ISO 5261 została opracowana przez Komitet Techniczny ISO/TC 10 Rysunek techniczny i
była rozesłana do organizacji członkowskich w lutym 1978.

Norma została zaaprobowana przez następujące kraje członkowskie:

Australia
Austria
Belgia
Bułgaria
Chile
Dania
Finlandia
Francja
Hiszpania
Holandia

Indie
Jugosławia
Korea
Meksyk
Niemcy
Nowa Zelandia
Norwegia
Rumunia
Republika Południowej Afryki

Szwecja
Szwajcaria
Turcja
USA
ZSRR

Następujące kraje wyraziły dezaprobatę z powodów technicznych:

Japonia

Kanada

Zjednoczone Królestwo

NORMA MIĘDZYNARODOWA

ISO 5261-1981(E)

Rysunek techniczny dla konstrukcji metalowych

Niniejsza norma jest całkowicie równoważna normie międzynarodowej ISO 5261:1981 i stanowi tłumaczenie wersji
oficjalnej.

0 WSTĘP
W celu zachowania jednolitości, wszystkie wymiary liniowe w niniejszej normie międzynarodowej podano wyłącznie w
milimetrach, choć, co zrozumiałe, inne jednostki mogłyby być równie dobrze zastosowane bez naruszenia przyjętych
zasad. Rysunki, wybrane wyłącznie w celu ilustracji tekstu, mogą być niekompletne.

1 PRZEDMIOT I ZAKRES STOSOWANIA
W niniejszej normie międzynarodowej podano przepisy uzupełniające do norm ISO 128 i 129, niezbędne do
sporządzania rysunków roboczych elementów i szczegółów, a dotyczące:

- konstrukcji metalowych składających się z blach, kształtowników i elementów złożonych (w tym mostów, ram,
ś

cianek szczelnych itd.);

- urządzeń dźwigowych i transportowych;
- zbiorników magazynowych i ciśnieniowych;
- dźwigów, schodów ruchomych i przenośników taśmowych;
- itd.

2 NORMY POWOŁANE

N1)

ISO 128 Technical drawings - General principles of presentation

1)

ISO 129 Technical drawings - Dimensioning

2)

ISO 406 Technical drawings - Linear and angular tolerances - Indications on drawings

3)

ISO 1000, SI units and recommendations for the use of their multiples and of certain other units
ISO 2553 Welds - Symbolic representation on drawings

4)

N2

)

ISO 3098/1 Technical drawings - Lettering - Part 1: Currently used characters

Strona 2

ISO 3898 Bases for design of structures - Notations - General symbols
ISO 5455 Technical drawings - Scales
ISO 5457 Technical drawings - Sizes and lay-out of drawing sheets

3 PRZEDSTAWIANIE OTWORÓW, ŚRUB I NITÓW

3.1 Przedstawianie na rzutach prostopadłych do osi
W celu przedstawienia otworów, śrub i nitów na płaszczyznach rzutowania prostopadłych do ich osi, należy stosować
symbole przedstawione grubą linią w tablicach 1 i 2.
Symbol otworu powinien być ciągły w środku.

TABLICA 1

Miejsce wykonania

otworów

Symbole rysunkowe otworów na łączniki

N3)

z łbem zwykłym

z łbem

wpuszczanym z

przodu

z łbem

wpuszczanym z tyłu

z łbem

wpuszczanym

dwustronnie

w warsztacie

na budowie

TABLICA 2

Miejsce osadzania

łączników

Symbole rysunkowe śrub i nitów

Symbole rysunkowe

nitów dwustronnie

wpuszczanych

z łbem zwykłym

z łbem

wpuszczanym z

przodu

z łbem

wpuszczanym z tyłu

w warsztacie

na budowie

jw., przy czym

otwory wiercone na

budowie

UWAGA - Dla odróżnienia śrub od nitów, opis śruby należy zawsze poprzedzić oznaczeniem rodzaju gwintu.
(Przykład: Oznaczenie śruby z gwintem metrycznym - M12 × 50, natomiast nitu ∅12 × 50)

N4)

.

3.2 Przedstawianie na rzutach równoległych do osi
W celu przedstawienia otworów, śrub i nitów na płaszczyznach rzutowania równoległych do ich osi, należy stosować
symbole przedstawione w tablicach 3 i 4, przy czym linie osiowe powinny być przedstawione linią cienką, natomiast
pozostałe części symbolu - linią grubą.

TABLICA 3

Strona 3

Miejsce wykonania otworu

N3)Symbole rysunkowe otworów na łączniki

N3)

z łbem zwykłym

z łbem wpuszczanym

jednostronnie

z łbem wpuszczanym

dwustronnie

w warsztacie

na budowie

TABLICA 4

Miejsce osadzania

łączników

Symbole rysunkowe łączników

Symbole nitów z

łbem wpuszczanym

dwustronnie

Symbole śrub z

umiejscowieniem

nakrętki

z łbem zwykłym

z łbem

wpuszczanym

jednostronnie

w warsztacie

na budowie

jw., przy czym

otwory wiercone na

budowie

UWAGA - W celu odróżnienia śrub od nitów, opis śruby należy zawsze poprzedzić oznaczeniem rodzaju gwintu.
(Przykład: Oznaczenie śruby z gwintem metrycznym - M12 × 50, natomiast nitu ∅12 × 50)

N4)

.

3.3 Wymiarowanie i oznaczanie
UWAGA - Ponieważ w praktyce linie wymiarowe i linie rzutowania są rysowane tym samym przyrządem, zastosowano
kreskę zamykającą wymiar w postaci krótkiej cienkiej linii nachylonej pod kątem 45° względem linii wymiarowej.

3.3.1 Linie rzutowania powinny być oddzielone od symboli otworów, śrub i nitów na rzutach równoległych do ich osi
(patrz rysunek 1)

Strona 4

Rysunek 1

3.3.2 Średnica otworu powinna być opisana na linii odniesienia obok symbolu (patrz rysunek 3).

3.3.3 W celu określenia charakterystyki śrub i nitów należy stosować oznaczenia zgodne z normami
międzynarodowymi, a gdy takie nie istnieją, z normami krajowymi lub innymi powszechnie stosowanymi zasadami
(patrz rysunek 2).

3.3.4 Oznaczenie grupy jednakowych otworów, śrub i nitów można odnieść do jednego skrajnego symbolu (patrz
rysunek 2).
W takim przypadku oznaczenie powinno być poprzedzone liczbą otworów, śrub i nitów stanowiących grupę (patrz
rysunki 2 i 3).

Rysunek 2

3.3.5 Otwory, śruby i nity rozmieszczone symetrycznie powinny być zwymiarowane, jak pokazano na rysunkach 3 i 6.

Strona 5

Rysunek 3

4 WYMIAROWANIE ŚCIĘĆ
Ś

cięcia

N5)

powinny być zwymiarowane za pomocą wymiarów liniowych, jak pokazano na rysunkach 4a) i 4b).

Rysunek 4

5 WYMIAROWANIE ŁUKÓW
Promień gięcia stowarzyszony z długością rozwinięcia (osi środkowej lub skrajnego włókna) powinien być podany w
nawiasie, obok długości łuku w rozwinięciu, jak pokazano na rysunkach 5 i 6.

Rysunek 5

Rysunek 6

6 OZNACZENIE PRĘTÓW, KSZTAŁTOWNIKÓW I BLACH

Strona 6

6.1 Pręty i kształtowniki
Pręty i kształtowniki powinny być opisane za pomocą odpowiednich oznaczeń ISO, uzupełnionych w razie potrzeby
długością, po kresce oddzielającej.
Jeśli brak jest odpowiednich oznaczeń ISO, a także innych odpowiednich oznaczeń normowych, należy stosować
symbole i wymiary podane w tablicy 5.
Sposób opisu na rysunkach powinien być dostosowany do położenia pręta lub kształtownika (patrz rysunki 1, 5, 6 i
7)

N6)

.

TABLICA 5

Rodzaj elementu

Oznaczenie

Znaczenie wymiarów

Symbol

Wymiary

Pręt okrągły

d

Rura (kształtownik rurowy okrągły)

d × t

Pręt kwadratowy

b

Kształtownik rurowy kwadratowy

b × t

Pręt prostokątny (płaskownik)

b × t

Kształtownik rurowy prostokątny

b × h × t

Pręt sześciokątny

s

Kształtownik rurowy sześciokątny

s × t

Pręt trójkątny

b

Pręt półokrągły

b × h

Strona 7

Kątownik

Kształtowniki należy opisywać za pomocą ich

normowych (katalogowych) wyróżników wymiarowych,

poprzedzonych odpowiednim symbolem np.:

L 80 × 60 × 7-500

Teownik

Dwuteownik

Ceownik

Zetownik

Szyna

Kątownik łebkowy

Płaskownik łebkowy

6.2 Blachy
Blachy należy opisywać przez podanie ich grubości, a następnie wymiarów ich prostokątnej obwiedni (patrz rysunki 7,
8 i 9).

Rysunek 7

7 WYMIAROWANIE BLACH WĘZŁOWYCH

7.1 Układ odniesienia do zwymiarowania blachy powinien być utworzony za pomocą co najmniej dwóch zbieżnych linii
ś

rodkowych (osi)

N7)

o określonych kątach nachylenia. Punkt zbieżności jest nazywany punktem odniesienia.

Wymiarowanie blachy powinno obejmować położenie otworów względem wymienionych wyżej linii środkowych,
wymiary całkowite, a także minimalne odległości między brzegiem blachy węzłowej a osiami otworów (patrz rysunki 8 i
9).

7.2 Nachylenie osi kształtowników i prętów powinno być zaznaczone na dwóch przyprostokątnych trójkąta

Strona 8

prostokątnego, najlepiej przez podanie rzeczywistych odległości (rozstawów) punktów odniesienia lub tradycyjnie przez
podanie wartości odniesionych do 100, umieszczonych w nawiasach (patrz rysunki 8 i 9).

Rysunek 8

Rysunek 9

8 PRZEDSTAWIENIE SCHEMATYCZNE
Konstrukcja metalowa może być przedstawiona schematycznie za pomocą ciągłych linii grubych poprowadzonych
wzdłuż osi krzyżujących się elementów.
W takim przypadku odległości między punktami odniesienia linii środkowych powinny być opisane bezpośrednio nad
tymi liniami (patrz rysunek 10).

Strona 9

Rysunek 10

Załącznik krajowy NA

Wykaz norm międzynarodowych powołanych w tekście oraz ich odpowiedników krajowych

ISO 128 Rysunek techniczny - Ogólne zasady przedstawiania (PN-91/M-01124 Rysunek techniczny maszynowy -
Widoki, przekroje, kłady, PN-78/M-01130 Rysunek techniczny maszynowy - Uproszczenia rysunkowe - Gwinty,
PN-78/N-01608 Rysunek techniczny - Rzutowanie prostokątne, PN-82/N-01616 Rysunek techniczny - Linie
rysunkowe)
ISO 129 Rysunek techniczny - Wymiarowanie (PN-82/N-01614 Rysunek techniczny - Wymiarowanie, zasady ogólne)
ISO 406 Rysunek techniczny - Tolerancje liniowe i kątowe - Oznaczenia na rysunkach (PN-87/N-01621 Rysunek
techniczny Wymiarowanie, zasady ogólne tolerowania)
ISO 1000 Jednostki układu SI i wytyczne stosowania ich wielokrotności oraz niektórych innych jednostek (brak
odpowiednika krajowego - polskie tłumaczenie oryginału normy znajduje się w Biurze Projektowo-Technologicznym
Morskich Stoczni Remontowych PROREM Branżowy Ośrodek Normalizacyjny, Gdańsk)
ISO 2553 Spoiny - Symboliczne przedstawianie na rysunkach (PN-89/M-01134 Rysunek techniczny maszynowy -
Uproszczenia rysunkowe - Połączenia spawane i powierzchnie napawane, PN-89/M-01139 Rysunek techniczny
maszynowy - Uproszczenia rysunkowe - Połączenia zgrzewane)
ISO 3098/1 Rysunek techniczny - Liternictwo - Część 1: Współcześnie używane litery (PN-80/N-01606 Rysunek
techniczny - Pismo)
ISO 3898 Podstawy do projektowania konstrukcji - Oznaczenia - Symbole ogólne (

PN-91/B-01010

Oznaczenia

literowe w budownictwie, zasady ogólne - Oznaczenia podstawowych wielkości)
ISO 5455 Rysunek techniczny - Podziałki (PN-80/ N-01610 Rysunek techniczny - Podziałki)
ISO 5457 Rysunek techniczny - Formaty i układ arkuszy rysunkowych (PN-76/N-01601 Rysunek techniczny - Forma
graficzna arkusza, PN-80/N-01612 Rysunek techniczny - Formaty arkuszy, PN-82/N-01617 Rysunek techniczny -
Wytyczne w zakresie mikrofilmowania i powielania)

Strona 10

grudzień 1994

POLSKI

KOMITET

NORMALIZACYJNY

POLSKA NORMA

PN-ISO 5261/Ak

Rysunek techniczny dla

konstrukcji metalowych

Zamiast:

PN-64/B-01043

Grupa katalogowa

SKN 0701
ICS 01.100.30, 91.080.10

ARKUSZ KRAJOWY

PN-ISO 5261:1994

Deskryptory: 0302530 - rysunek techniczny, 0580417 - konstrukcje metalowe, 0813021 - otwory wywiercane, 0157663
- śruby, 0265584 - nity, 0406930 - ścięcie krawędzi, 0116943 - pręty metalowe, 0195830 - kształtowniki metalowe,
0183155 - blacha, 0129700 - blacha cienka, 0586360 - wymiarowanie, 0513670 - symbole graficzne, 0389591 -
oznaczenie

PRZEDMOWA

Niniejszy arkusz krajowy stanowi uzupełnienie

PN-ISO 5261:1994

wyłącznie dla potrzeb krajowych. Zawarte w nim

objaśnienia i uzupełnienia postanowień normy międzynarodowej stanowią ich dopełnienie i nie powodują naruszenia
zgodności PN z merytoryczną treścią normy ISO.
Liczby porządkowe podanych punktów odpowiadają numerom odsyłaczy:

N2)

,

N3)

itd., zamieszczonym w treści normy

PN-ISO.

1 Punkt 2 PN-ISO
Przy oznaczaniu połączeń spawanych można pomijać niektóre elementy oznaczenia (np. linie identyfikacyjne), jeśli nie
są one konieczne do jednoznacznego określenia spoiny lub, jeśli ze względu na powtarzalność zastosowano opis w
formie ogólnej uwagi.

2 Punkty 3.1 i 3.2 PN-ISO
Otwory owalne zaleca się przedstawiać i opisywać jak na niżej zamieszczonym rysunku.

3 Punkty 3.1 i 3.2 PN-ISO
Klasę właściwości mechanicznych śrub (i ewentualnie inne cechy) należy podać na rysunku w formie ogólnej uwagi
lub bezpośrednio w opisie śruby (np.: M12 × 50 - 4.6).

4 Punkt 4 PN-ISO
Niewielkie ścięcia technologiczne narożników prostokątnych blach (żeber) można wymiarować za pomocą linii

Strona 1

odniesienia, podając długości przyprostokątnych ścięcia, np. 15/15.

5 Punkt 6.1 PN-ISO
Elementy lub ich części można opisywać także za pomocą linii odniesienia.

6 Punkt 7.1 PN-ISO
Pod pojęciem linii środkowej należy rozumieć oś ciężkości elementu. W uzasadnionych przypadkach może to być oś
otworów (połączenia); należy wtedy podać odległość osi od półki (ramienia) kształtownika.

INFORMACJE DODATKOWE

1 Instytucja opracowująca normę: Centralny Ośrodek Badawczo-Projektowy Konstrukcji Metalowych MOSTOSTAL
S.A., Warszawa.
2 Autor projektu arkusza krajowego: doc. dr inż. Andrzej Czechowski.

Strona 2