„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Halina Bielecka

Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych
815[01].O2.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Rafał Bator
mgr Urszula Ciosk-Rawluk


Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Krzysztof Bielecki

Konsultacja:
mgr inż. Kazimierz Olszewski










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 815[01].O2.02
Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator urządzeń przemysłu chemicznego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1.

Techniki i znaczenie analizy jakościowej. Zasady pracy w laboratorium

12

5.1.1.

Ć

wiczenia

12

5.2.

Operacje rozpuszczania, strącania, roztwarzania osadów. Grupy
analityczne kationów i anionów

14

5.2.1.

Ć

wiczenia

14

5.3.

Wykrywanie kationów i anionów

18

5.3.1.

Ć

wiczenia

18

5.4.

Identyfikacja prostych soli rozpuszczalnych w wodzie

22

5.4.1.

Ć

wiczenia

22

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7.

Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu
chemicznego. W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne i całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

Schemat układu jednostek modułowych

815[01].O2

Technika laboratoryjna

815[01].O2.01

Wykonywanie podstawowych

czynno

ś

ci laboratoryjnych

815[01].O2.05

Stosowanie fizycznych

procesów podstawowych

815[01].O2.06

Stosowanie chemicznych

procesów podstawowych

815[01].O2.02

Wykonywanie podstawowych

analiz jako

ś

ciowych

815[01].O2.04

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci

fizycznych substancji

815[01].O2.03

Wykonywanie podstawowych

analiz ilo

ś

ciowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się poprawną nomenklaturą i symboliką chemiczną,

−

posługiwać się pojęciami: reakcje hydrolizy, strącania, przemiana fizyczna i chemiczna,

−

zapisywać równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej,

−

wykonywać obliczenia związane ze stężeniem procentowym i stężeniem molowym
roztworu, z rozpuszczalnością substancji,

−

rozpoznawać podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

planować i organizować pracę laboratoryjną,

−

wykonywać podstawowe czynności laboratoryjne,

−

dokumentować pracę laboratoryjną,

−

dobierać środki ochrony indywidualnej do pracy z substancjami niebezpiecznymi,

−

przestrzegać przepisów bhp w pracowni chemicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy laboratoryjnej,

−

scharakteryzować techniki makroanalizy jakościowej,

−

scharakteryzować techniki półmikroanalizy jakościowej,

−

przygotować podstawowe odczynniki stosowane w analizie jakościowej,

−

posłużyć się odczynnikami analitycznymi,

−

wyjaśnić zasadę podziału kationów i anionów na grupy analityczne,

−

przeprowadzić operacje wytrącania, rozpuszczania i roztwarzania osadów,

−

zidentyfikować kationy w badanych próbkach prostych,

−

zidentyfikować aniony w badanych próbkach prostych,

−

zidentyfikować w badanych próbkach sole rozpuszczalne w wodzie,

−

zapisać równania reakcji zachodzących w czasie wykonywania analiz jakościowych,

−

racjonalnie wykorzystać sprzęt i aparaturę laboratoryjną,

−

racjonalnie wykorzystać substancje i czynniki energetyczne,

−

prowadzić dokumentację laboratoryjną,

−

zinterpretować wyniki przeprowadzonych analiz,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowe podczas
wykonywania analiz jakościowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….……………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Technika laboratoryjna 815[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych
815[01].O2.02

Temat: Wykrywanie wybranych jonów w wodach powierzchniowych.

Cel ogólny: Projektowanie i wykonywanie podstawowych analiz jakościowych.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

dobrać metodę wykrywania wskazanego anionu,

−

dobrać sprzęt laboratoryjny do wykrywania anionów,

−

dobrać odczynniki do badań jakościowych,

−

zorganizować stanowisko do pracy laboratoryjnej,

−

wykonać analizę jakościową według przepisu laboratoryjnego,

−

ocenić jakość wód powierzchniowych według wskazanego kryterium.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja pracy metodą tekstu przewodniego,

−

zestaw odczynników chemicznych do wykrywania i identyfikacji anionów,

−

zestaw podstawowego sprzętu laboratoryjnego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia
Zbadaj próbki wód powierzchniowych na obecność jonów PO

4

3-

.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

3.

Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

4.

Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza I
Informacje
Pytania prowadzące:
1.

Co to są wody powierzchniowe?

2.

Jakie substancje najczęściej występują w wodach powierzchniowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

3.

Jakie znaczenie dla przyrody ma obecność w wodach powierzchniowych jonów
fosforanowych?

4.

Jakie reakcje wykorzystywane są w analizie jakościowej do wykrywania jonów PO

4

3-

?

Faza II
Planowanie
Pytania prowadzące:
1.

Za pomocą, jakiej reakcji chcesz stwierdzić obecność jonów PO

4

3-

?

2.

Z jakich przepisów będziesz korzystał?

3.

Jakie odczynniki chemiczne użyjesz w doświadczeniu?

4.

Jaki sprzęt laboratoryjny będzie potrzebny do przeprowadzenia eksperymentu?

5.

Ile czasu powinno trwać wykonanie doświadczenia?

6.

Jakie warunki bhp muszą być bezwzględnie przestrzegane podczas wykonywania
eksperymentu?

7.

Na jakie czynniki, mające wpływ na jakość Twojej pracy, musisz zwrócić szczególną
uwagę?

8.

W jaki sposób ocenisz wyniki swojej pracy?

Faza III
Ustalanie
1.

Uczniowie przedstawiają nauczycielowi swój plan pracy.

2.

Nauczyciel ocenia realność wykonania zaplanowanych doświadczeń w warunkach
szkolnych. Sprawdza również, czy zaproponowany przebieg doświadczenia jest zgodny
z zasadami bhp.

Faza IV
Wykonanie
1.

Uczniowie samodzielnie wykonują zaplanowane zadanie.

2.

Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem ćwiczenia, zwraca uwagę na trudne do
wykonania czynności, a zwłaszcza na bezpieczeństwo pracy.

3.

Uczniowie sporządzają sprawozdanie z przebiegu pracy.

Faza V
Sprawdzanie

Dla ułatwienia uczniowie dokonują oceny na przygotowanym formularzu, który może

zawierać takie pozycje:

Oceniany element pracy ucznia (uczniów)

Maks. liczba

punktów

Ocena własna

Ocena grupy

Odpowiedzi na pytania prowadzące
z fazy I

Projekt planu pracy – odpowiedzi na pytania
prowadzące z fazy II

Przebieg pracy

Wyniki pracy, wnioski

Sprawozdanie – np. estetyka, zapis reakcji

Prezentacja

Suma punktów

Kryteria oceny każdego elementu pracy ucznia powinny uwzględniać nie tylko

poprawność rozwiązań, ale również samodzielność, kreatywność i zaangażowanie ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Uczniowie mogą dokonać oceny pracy kolegów przed lub po prezentacji wyników pracy.
Prezentacje mogą być prowadzone różnymi technikami np. plakatu, dyskusji punktowanej.

Faza VI
Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. W szczególności odpowiadają na pytania:
1.

Jakie były przyczyny popełnienia błędów podczas realizacji zadania?

2.

Co zrobiłbym inaczej, lepiej gdybym ćwiczenie wykonywał jeszcze raz?
Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były

ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Jeżeli poprawki będą znaczne – ćwiczenie powinno się powtórzyć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

………………………………….………………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Technika laboratoryjna 815[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych
815[01].O2.02

Temat: Wykrywanie wybranych jonów techniką kroplową.

Cel ogólny: Planowanie i wykonywanie analiz jakościowych techniką kroplową.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

odnaleźć w Poradniku lub innych źródłach informacji opisy wykonania analizy techniką
kroplową,

−

określić rodzaje planowanych badań: wykrywanie jonów z zastosowaniem reakcji
specyficznych i selektywnych,

−

zaplanować kolejność wykonywanych czynności laboratoryjnych

−

dobrać odczynniki do badań jakościowych,

−

sporządzić spis potrzebnych odczynników,

−

sporządzić spis potrzebnego sprzętu,

−

oszacować czas potrzebny do wykonania planowanych badań analitycznych,

−

zorganizować stanowisko do pracy laboratoryjnej,

−

wykonać analizę jakościową techniką kroplową według przepisu laboratoryjnego.

Środki dydaktyczne

−

ź

ródła informacji: Poradnik dla ucznia, przepisy laboratoryjne,

−

zestaw odczynników chemicznych do wykrywania i identyfikacji wybranych kationów
i anionów,

−

zestaw podstawowego sprzętu laboratoryjnego do techniki kroplowej na bibule: bibuła
filtracyjna, pipetki, szkiełka zegarkowe lub szalki Petriego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują indywidualnie.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia

Zaplanuj i przeprowadź analizę pojedynczych, i w mieszaninie, kationów i anionów

techniką kroplową na bibule. W tym celu:

−

sporządź wykaz sprzętu potrzebnego do wykrycia i identyfikacji następujących jonów:

−

Ag

+

, Pb

2+

wobec innych kationów Cd

2+

, Fe

3+

, Al

3+

,

−

S

2-

wobec: SO

3

2-

,

SO

4

2-

, S

2

O

3

2-

, NO

2

-

,

−

sporządź wykaz odczynników potrzebnych do wykrycia i identyfikacji wymienionych
powyżej jonów,

−

określ warunki bhp niezbędne do bezpiecznego wykonywania czynności laboratoryjnych,

−

przeprowadź zaplanowane reakcje,

−

zapisz obserwacje w dzienniku laboratoryjnym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

pobierz od nauczyciela próbki do analizy,

−

zidentyfikuj kationy i aniony w próbkach analitycznych.

Przebieg zajęć
1.

Czynności organizacyjne

2.

Podanie tematu i planu zajęć, omówienie celów zajęć,

3.

Powtórzenie i usystematyzowanie pojęć związanych z wykonywaniem analiz
jakościowych:

−

procedury badań technikami półmikroanalizy,

−

podział odczynników na specyficzne i selektywne,

−

reakcje charakterystyczne wybranych jonów,

4.

Praca uczniów pod kierunkiem nauczyciela – obserwacja zachowań uczniów ze
zwróceniem uwagi na:

−

podejmowanie pracy z tekstami źródłowymi,

−

wybór i selekcjonowanie treści informacji – uczniowie zapisują wykazy potrzebnego
sprzętu i odczynników,

−

wykonywanie czynności laboratoryjnych zgodnie z przepisem,

−

zachowanie przepisów bhp i dyscypliny czasowej podczas wykonywania pracy,

5.

Prezentacja wyników pracy na forum grupy – analiza sposobu i efektów pracy,

6.

Ocena techniki kroplowej, zwłaszcza w kontekście przyszłej pracy absolwenta na
stanowisku produkcyjnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.

ĆWICZENIA

5.1. Techniki i znaczenie analizy jakościowej. Zasady pracy

w laboratorium

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź 500 cm

3

roztworu kwasu siarkowego(VI) o stężeniu ok. 2 mol/dm

3

przez

rozcieńczanie kwasu stężonego. Kwas ten będzie stosowny jako roztwór strącający.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący jakości odczynników stosowanych
w analizie jakościowej. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na przygotowanie
przez ucznia planu pracy, zwłaszcza w części dotyczącej zachowania warunków bezpiecznej
pracy ze stężonym kwasem. Celowa będzie pomoc uczniom w przeliczeniach stężeń kwasu
lub wskazanie odpowiednich źródeł informacji, jak przeliczenia te wykonuje się.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zasadami bezpiecznej pracy ze stężonymi kwasem siarkowym(VI)
zgodnie z kartą charakterystyk dla tej substancji,

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

3)

zgromadzić niezbędne odczynniki, zwracając uwagę na ich stopień czystości, stężenie
i gęstość,

4)

zorganizować stanowisko pracy,

5)

zaplanować czynności,

6)

wykonać obliczenia,

7)

sporządzić roztwór kwasu,

8)

przelać sporządzony roztwór do butelki i oznakować ją zgodnie z zaleceniami zawartymi
w karcie charakterystyki,

9)

zapisać przebieg ćwiczenia w dzienniku laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny i odczynniki,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej: rękawice odporne na chemikalia, okulary ochronne typu

gogle,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Przygotuj 100 g nasyconego roztworu wody wapiennej. Roztwór ten będzie stosowany

jako substancja pomocnicza.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący jakości odczynników stosowanych
w analizie jakościowej. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na przygotowanie
przez ucznia planu pracy, zwłaszcza w części dotyczącej zachowania warunków bezpiecznej
pracy ze żrącymi zasadami. Celowa będzie pomoc uczniom w przeliczeniach stężeń kwasu
lub wskazanie odpowiednich źródeł informacji, jak przeliczenia te wykonuje się.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z kartą charakterystyki CaO i Ca(OH)

2

,

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny,

3)

zorganizować stanowisko pracy,

4)

przygotować niezbędne odczynniki, o żądanym stopniu czystości,

5)

sporządzić roztwór:

−

odważony 1 g CaO zmieszać w parownicy z 5 cm

3

wody destylowanej

do

utworzenia

jednolitej papki. Przenieść ją do małej zlewki używając w tym celu 100 cm

3

wody

destylowanej,

−

mieszaninę pozostawić pod przykryciem do odstania,

−

klarowny roztwór znad osadu zdekantować i odrzucić,

−

osad ponownie zalać 100 cm

3

wody destylowanej, wymieszać dokładnie

i pozostawić w zamknięciu do odstania,

6)

zapisać przebieg ćwiczenia w dzienniku laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej: rękawice odporne na chemikalia, okulary ochronne typu

gogle,

−

odczynniki: stały CaO, woda destylowana,

−

waga techniczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Operacje rozpuszczania, strącania, roztwarzania osadów.

Grupy analityczne kationów i anionów

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zbadaj kolejność wytrącania osadów AgCl i AgI.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący techniki i warunków wytrącania osadów.
Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na przygotowanie przez ucznia planu pracy,
zwłaszcza w części dotyczącej zachowania warunków bezpiecznej obsługi wirówki
laboratoryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z kwasami i AgNO

3

,

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

3)

zorganizować stanowisko pracy,

4)

ponumerować probówki od 1 do 5,

5)

wprowadzić 2 krople roztworu NaCl do probówki nr 1, a do probówki nr 2 – 2 krople
roztworu KI, a następnie do każdej z nich dodać po 4 krople roztworu AgNO

3

,

6)

zanotować wygląd osadów w probówkach, w tym ich barwę,

7)

wprowadzić 2 krople roztworu NaCl do probówki nr 3, 2 krople roztworu KI, 5 kropli
wody i l kroplę HNO

3

. Wymieszać roztwór bagietką i dodać 4 krople roztworu AgNO

3

.

Roztwór powtórnie zmieszać i osad odwirować (słaba opalescencja roztworu nie
przeszkadza w dalszym doświadczeniu),

8)

pobrać ciecz znad osadu i przenieść ją do probówki nr 4 za pomocą pipetki. Probówkę nr
3 z osadem zachować,

9)

dodać 4 krople roztworu AgNO

3

do probówki nr 4 (z odpipetowanym roztworem).

Wytrącony osad oddzielić na wirówce, pobrać pipetką ciecz znad osadu i przenieść ją do
probówki nr 5. Probówkę nr 4 z pozostałym w niej osadem zachować,

10)

dodać 4 krople roztworu AgNO

3

do odpipetowanego roztworu, zawartość odwirować,

11)

porównać barwy osadów w probówkach nr: 1, 2, 3, 4 i 5,

12)

zinterpretować wyniki doświadczenia porównując je z informacjami w tabeli 8 Poradnika
dla ucznia,

13)

zapisać przebieg ćwiczenia i odpowiednie reakcje w dzienniku laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

odczynniki: roztwory NaCl i KI o stężeniu 0,5 mol/dm

3

, 1 mol/dm

3

AgNO

3

, 1 mol/dm

3

HNO

3

,

−

okulary ochronne,

−

wirówka laboratoryjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2

Zbadaj rozpuszczalność osadów w kwasach mineralnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący rozpuszczania i roztwarzania osadów.
Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na przygotowanie przez ucznia planu pracy,
zwłaszcza w części dotyczącej zachowania warunków bezpiecznej obsługi wirówki
laboratoryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z kwasami i AgNO

3

,

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

3)

zorganizować stanowisko pracy,

4)

ponumerować probówki od 1 do 2,

5)

wprowadzić po 3 krople roztworu AgNO

3

do probówek,

6)

wprowadzić 3 krople roztworu NaCl do probówki nr 1, a do probówki nr 2 – 3 krople
roztworu Na

2

CO

3

,

7)

zanotować wygląd osadów w probówkach, w tym ich barwę,

8)

odwirować osady, zdekantować roztwór znad osadów,

9)

wprowadzić po 5 kropli HNO

3

do probówek z osadami

,

zamieszać zawartość bagietką,

10)

porównać wygląd zawartości w probówkach,

11)

zinterpretować wyniki doświadczenia porównując je z informacjami w tabeli 8 Poradnika
dla ucznia,

12)

zapisać przebieg ćwiczenia i odpowiednie reakcje w dzienniku laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

odczynniki: roztwory NaCl i Na

2

CO

3

o stężeniu 0,5 mol/dm

3

, 1 mol/dm

3

AgNO

3

,

1 mol/dm3 HNO

3

,

−

okulary ochronne,

−

wirówka laboratoryjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 3

Zbadaj zachowanie się osadów analitycznych wobec substancji tworzących związki

kompleksowe. W tym celu wytrąć osady stosując odczynniki zapisane w tabeli. Wytrącone
osady poddaj działaniu zapisanych w tabeli związków nieorganicznych.

Roztwory o stężeniu

2 mol/dm

3

użyte do

L.p. Badany jon

strącenia osadu

roztworzenia osadu

Obserwacje

Równania reakcji

1

Pb

2+

z Pb(NO

3

)

2

Pb(NO

3

)

2

KI

2

Ca

2+

z Ca(NO

3

)

2

H

2

SO

4

(NH

4

)

2

SO

4

3

Ag

+

z AgNO

3

HCl

NH

3aq

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący operacji strącania i roztwarzania osadów.
Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na interpretację wyników doświadczenia
oraz wyjaśnić sposoby zapisywania i interpretowania wzorów związków (jonów
kompleksowych), bez konieczności zapamiętywania przez uczniów tych wzorów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się zasadami bezpiecznej pracy ze związkami ołowiu(II), srebra, kwasem
siarkowym(VI),

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

3)

zorganizować stanowisko pracy,

4)

przeanalizować przebieg reakcji strącania i roztwarzania osadów jonów wskazanych
w tabeli,

5)

wlewać do probówek 1, 2, 3 po 0,5 cm

3

roztworów zawierających badane kationy,

odczynniki strącające, zaobserwować wygląd i barwę osadów,

6)

dodawać po 0,5 cm

3

do strąconych osadów roztworów roztwarzających osady,

7)

porównać wygląd zawartości probówek,

8)

zinterpretować wyniki doświadczenia,

9)

zapisać przebieg ćwiczenia i odpowiednie reakcje (w formie jonowej) w dzienniku
laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

zestaw odczynników, zapisanych w tabeli, każdy odczynnik o stężeniu 2 mol/dm

3

,

−

okulary ochronne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 4

Zbadaj kolejność strącania osadów kationów grup I–IV.

Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia nie jest przyswojenie i zapamiętanie przez uczniów wiadomości

o zachodzących reakcjach podczas systematycznego rozdziału kationów, ale zapoznanie się
z procedurami analitycznymi i koniecznością ich niezbędnego przestrzegania. Przed
przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment
rozdziału Materiału nauczania dotyczący podziału kationów na grupy analityczne zwracając
uwagę na stosowane odczynniki grupowe i warunki ich stosowania (pH roztworu). Podczas
wykonywania przez uczniów części doświadczalnej ćwiczenia nauczyciel powinien
obserwować ich pracę szczególnie pod kątem wykonywania czynności analitycznych zgodnie
z przepisem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z kwasami, związkami wydzielającymi
niebezpieczne gazy,

2)

zapoznać się z Kartą charakterystyki AKT,

3)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

4)

zorganizować stanowisko pracy,

5)

przeanalizować schemat podziału kationów (tabela 7 z Poradnika dla ucznia),

6)

dobrać odczynniki grupowe,

7)

sporządzić mieszaninę kationów zawierającą po 0,5 cm

3

roztworów soli kationów

z każdej grupy analitycznej (po 1–2 kationy z każdej grupy) np.: Ag

+

, Pb

2+

, Cu

2+

, Al

3+

,

Fe

3+

, Ca

2+

, Sr

2+

, Na

+

,

8)

strącić kationy I grupy analitycznej:

−

do kilku cm

3

badanego roztworu dodać ok. 1 cm

3

roztworu HCl,

−

osad (1) odwirować,

9)

strącić kationy II grupy analitycznej:

−

roztwór znad osadu (1) zdekantować i zobojętnić 10 % roztworem NH

3(aq),

wobec

papierka wskaźnikowego do pH ok. 1,

−

do roztworu dodać ok. 2 cm

3

roztworu AKT, probówkę ogrzewać pod wyciągiem we

wrzącej łaźni wodnej przez 15 minut,

−

osad (2) odwirować,

10)

strącić kationy III grupy analitycznej:

−

roztwór znad osadu (2) zdekantować, odparować na łaźni wodnej do objętości ok.
2 cm

3

, dodać 1 cm

3

roztworu NH

4

Cl, parę kropli stęż. roztworu amoniaku

(do odczynu zasadowego) i kilkanaście kropli roztworu AKT,

−

roztwór ogrzewać 20 minut we wrzącej łaźni wodnej,

−

osad (3) odwirować,

11)

strącić kationy IV grupy analitycznej:

−

roztwór znad osadu (3) zdekantować, dodać 5 kropel roztworu NH

4

Cl i parę kropli

stęż. roztworu amoniaku (do odczynu słabo zasadowego),

−

następnie dodać 5 kropli roztworu (NH

4

)

2

CO

3

i ogrzewać na łaźni wodnej przez

5 minut,

−

osad (4) odwirować,

12)

porównać wygląd osadów 1, 2, 3, 4,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

13)

zinterpretować wyniki doświadczenia porównując je z informacjami w tabeli 7 Poradnika
dla ucznia,

14)

zapisać przebieg ćwiczenia i odpowiednie reakcje (w formie jonowej) w dzienniku
laboratoryjnym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

zestaw odczynników grupowych do analizy jakościowej kationów – roztwory:

3 mol/dm

3

HCl, 10% i stężony NH

3(aq)

,

AKT, 1 mol/dm

3

NH

4

Cl, 2 mol/dm

3

(NH

4

)

2

CO

3,

−

okulary ochronne,

−

wirówka laboratoryjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3.

Wykrywanie kationów i anionów

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź przebieg reakcji kroplowych dla anionów i wybranych 3 kationów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący reakcji selektywnych i specyficznych oraz
techniki kroplowej. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na interpretację
wyników doświadczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

2)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

3)

zorganizować stanowisko pracy,

4)

przygotować niezbędne odczynniki,

5)

wykonać reakcje charakterystyczne zgodnie z opisem w materiale nauczania,

6)

przedstawić obserwacje w formie opisowej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

badane próbki.

Ćwiczenie 2

W pięciu probówkach znajdują się roztwory soli kationów różnych grup analitycznych.

Dokonaj identyfikacji tych kationów. Sposób przedstawienia wyników pokazuje tabela.

Numer

probówki

Odczynnik

grupowy

Obserwacje

Identyfikacja osadu

Wnioski

osad chlorku rozpuszcza się w amoniaku

1

HCl

biały serowaty osad

szarzejący na

powietrzu

z NaOH – biały osad szybko czerniejący

Ag

+

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący reakcji charakterystycznych wybranych
kationów. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na interpretację wyników
doświadczenia, bez wymagania zapamiętywania przez uczniów opisów przebiegu reakcji
i zapisywania równań reakcji. Ćwiczenie może być wykonywane dwuetapowo – w etapie
pierwszym uczniowie powinni sprawdzić reakcje charakterystyczne kationów, a w drugim

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

etapie zidentyfikować kationy w próbkach wydanych przez nauczyciela. Nauczyciel sam
dokonuje doboru kationów, które uczniowie powinni zbadać.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

2)

przeanalizować informacje dotyczące reakcji grupowych kationów,

3)

przeczytać opisy wykonywania reakcji charakterystycznych kationów (wskazanych przez
nauczyciela),

4)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

5)

przygotować niezbędne odczynniki,

6)

sprawdzić przebieg reakcji charakterystycznych wybranych kationów,

7)

wyniki obserwacji zapisać w dzienniku laboratoryjnym,

8)

zidentyfikować kationy wydane przez nauczyciela w probówkach 1–5, w tym:

−

określić przynależność kationów do grup analitycznych na podstawie reakcji
z odczynnikami grupowymi,

−

zidentyfikować kationy poszczególnych grup wykorzystując opisy reakcji
w poradniku i swoje obserwacje zapisane w dzienniku laboratoryjnym,

9)

przedstawić wyniki wykonanych analiz w postaci tabeli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu, łaźnia wodna,

−

badane próbki.

Ćwiczenie 3

W pięciu probówkach znajdują się roztwory soli zawierających aniony różnych grup

analitycznych. Dokonaj identyfikacji tych anionów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiału nauczania dotyczący reakcji charakterystycznych wybranych
anionów. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na interpretację wyników
doświadczenia, bez wymagania zapamiętywania przez uczniów opisów przebiegu reakcji
i zapisywania równań reakcji. Ćwiczenie może być wykonywane dwuetapowo – w etapie
pierwszym uczniowie powinni sprawdzić reakcje charakterystyczne anionów, a w drugim
etapie zidentyfikować aniony w próbkach wydanych przez nauczyciela. Nauczyciel sam
dokonuje doboru anionów, które uczniowie powinni zbadać.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

2)

zapoznać się z opisem reakcji charakterystycznych anionów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

3)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

4)

przygotować niezbędne odczynniki,

5)

zidentyfikować aniony poszczególnych grup wykorzystując opisy reakcji w Poradnik dla
ucznia; czynności możesz wykonywać w probówkach, na płytce porcelanowej lub
techniką kroplową na bibule,

6)

przedstawić wyniki wykonanych analiz w postaci tabeli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu, łaźnia wodna,

−

badane próbki.

Ćwiczenie 4

Woda wodociągowa, a także wody powierzchniowe zawierają różne składniki,

występujące w formie jonowej. Do takich zaliczyć można kationy żelaza(III), aniony:
ortofosforanowy(V), azotanowy(V). Zaprojektuj i wykonaj badania wody mające na celu
stwierdzenie obecności w pobranych próbkach wody wymienionych jonów.

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie ma na celu pokazanie uczniom praktycznego wykorzystania reakcji

analitycznych. Wykrywanie wybranych jonów uczniowie mogą wykonać na podstawie
opisów z Poradnika lub innych źródeł, np. norm. Wskazane jest, aby próbki do badań
uczniowie samodzielnie przygotowali, np. pobierając je w swoim miejscu zamieszkania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

2)

przygotować próbki wody wodociągowej i wody powierzchniowej, np. z rzeki,

3)

wyszukać

w materiale

nauczania

lub

innych

materiałach

opisy

reakcji

charakterystycznych dla wykrywanych jonów, ze szczególnym uwzględnieniem reakcji
specyficznych,

4)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

5)

przygotować niezbędne odczynniki,

6)

przeprowadzić zaplanowane reakcje,

7)

zinterpretować wyniki doświadczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu, łaźnia wodna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4. Identyfikacja prostych soli rozpuszczalnych w wodzie

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj otrzymane od nauczyciela 2 sole stałe, rozpuszczalne w wodzie.

Wskazówki do realizacji
Ć

wiczenie ma na celu pokazanie uczniom praktycznego wykorzystania reakcji

analitycznych kationów i anionów. Nauczyciel może dokonać wyboru soli i określić uczniom,
które badania wstępne są niezbędne do wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

przygotować niezbędne odczynniki,

4)

rozpuścić w wodzie próbkę soli o znanym składzie,

5)

potwierdzić obecność jonów w soli wykonując reakcje charakterystyczne,

6)

rozpuścić w wodzie sól o nieznanym składzie,

7)

wykryć kation w próbce badanej,

8)

wykryć anion w próbce badanej,

9)

zapisać wzór soli,

10)

przedstawić wyniki wykonanych analiz w postaci tabeli.

Odczynniki

Czynności

Obserwacje

Wnioski

Wzór soli

Badania wstępne
1.

..................................

2.

..................................

Identyfikacja anionu
1.

..................................

2.

.................................

Identyfikacja kationu
1.

..................................

2.

...................................

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

badane próbki,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu,

−

łaźnia wodna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 2

Zidentyfikuj, otrzymane w postaci roztworu dwie sole proste. Sposób przedstawienia

wyników pokazuje tabela.

Wskazówki do realizacji
Ć

wiczenie ma na celu pokazanie uczniom praktycznego wykorzystania reakcji

analitycznych kationów i anionów. Nauczyciel może dokonać wyboru soli i określić uczniom,
które badania wstępne są niezbędne do wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

przygotować niezbędne odczynniki,

4)

wykryć anion w próbce badanej,

5)

wykryć kation w próbce badanej,

6)

zapisać wzór soli,

7)

przedstawić wyniki wykonanych analiz w postaci tabeli.

Odczynniki

Czynności

Obserwacje

Wnioski

Wzór soli

Badania wstępne
1...................................
2...................................

Identyfikacja anionu
1...................................
2..................................

Identyfikacja kationu
1...................................
2....................................

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny do analizy jakościowej,

−

zestaw odczynników do analizy jakościowej,

−

badana próbka soli,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu,

−

łaźnia wodna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
analiz jakościowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 9, 10, 15, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. d, 4. c, 5. a, 6. b, 7. a, 8. b, 9. a, 10. d, 11. d,

12. d, 13. b, 14. b, 15. a, 16. a, 17. a, 18. a, 19. c, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Dobrać sprzęt do wykonywania analiz
jakościowych techniką półmikro

C

P

a

2

Rozpoznać sprzęt stosowany w analizie
jakościowej techniką półmikro

A

P

d

3

Ocenić zjawisko okluzji

D

PP

d

4

Rozróżnić procesy zachodzące w wyniku
działania różnych odczynników na osady

C

PP

c

5

Dobrać sposób przeprowadzania osadów do
roztworu

B

P

a

6

Określić sposób zbadania całkowitości strącenia
osadu

B

P

b

7

Ocenić jakość odczynników stosowanych
w analizie jakościowej

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

8

Sklasyfikować odczynniki organiczne
stosowane analizie jakościowej

B

P

b

9

Rozpoznać reakcję kompleksowania na
podstawie zapisu równania reakcji

C

PP

a

10 Przewidzieć skład substratu na podstawie zapisu

równania procesu hydrolizy

C

PP

d

11 Wymienić kationy IV grupy analitycznej

kationów

A

P

d

12 Określić kryteria podziału anionów na grupy

analityczne

B

P

d

13 Określić warunki strącania osadów

zawierających kationy I i II grupy analitycznej

B

P

b

14 Określić produkt hydrolizy AKT

B

P

b

15 Dobrać rodzaje badań stosowanych w analizie

wstępnej soli

C

PP

a

16 Dobrać odczynnik do strącenia anionu VI grupy

analitycznej

B

P

a

17 Dobrać odczynnik do wypierania słabych

kwasów z roztworów ich soli

B

P

a

18 Dobrać sposób identyfikacji NH

4

Cl

w mieszaninie

D

PP

a

19 Zastosować bezpieczne procedury rozcieńczania

stężonych kwasów

B

P

c

20 Zastosować bezpieczne sposoby postępowania

z substancjami niebezpiecznymi dla środowiska

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Do wykonywania analiz jakościowych techniką półmikro stosuje się następujący zestaw
sprzętu
a)

probówki cylindryczne, probówki stożkowe, płytki porcelanowe, wirówka, pipetki.

b)

probówki cylindryczne, pipety wielomiarowe, zestaw do sączenia pod próżnią.

c)

probówki cylindryczne, płytki Petriego, zestaw do sączenia.

d)

kolby stożkowe, zestaw do sączenia, cylindry miarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

2.

Przedstawione na zdjęciu urządzenie to

a)

łaźnia wodna.

b)

ultratermostat.

c)

płytka Petriego.

d)

wirówka laboratoryjna.

3.

Zjawisko tzw. okluzji, czyli włączania się do osadu – podczas jego tworzenia – obcych
substancji jest
a)

korzystne, gdyż osad przybiera formę grubszych kryształów.

b)

korzystne, gdyż przyspiesza proces krystalizacji.

c)

niekorzystne, gdyż utrudnia sączenie osadu.

d)

niekorzystne, gdyż zanieczyszcza osad.

4.

Do osadu siarczku niklu(II) NiS dodano wody królewskiej, w wyniku czego otrzymano
klarowny roztwór. Opisany proces to
a)

kompleksowanie.

b)

rozpuszczanie.

c)

roztwarzanie.

d)

klarowanie.

5.

Siarczan(VI) wapnia jest osadem dość trudnorozpuszczalnym. Oznacza to, że można go
przeprowadzić do roztworu działając
a)

dużą ilością wody destylowanej na małą ilość osadu.

b)

tylko stężonymi kwasami mineralnymi.

c)

tylko związkami kompleksującymi.

d)

tylko wodą królewską.

6.

Dodanie do klarownej cieczy nad osadem 1–2 kropli odczynnika wytrącającego ma na
celu
a)

roztworzenie osadu w nadmiarze odczynnika.

b)

stwierdzenie całkowitości strącenia osadu.

c)

rozcieńczenie roztworu.

d)

rozpuszczenie osadu.

7.

Według danych producenta stały chlorek baru BaCl

2

ma następujący skład

Chlorek baru

min. 99 max. 102%

Metale ciężkie (jako ołów Pb)

max. 0,001%

Stront (Sr)

max. 0,5%

Wapń (Ca)

max. 0,05%

ś

elazo (Fe)

max. 0,001%

Oznacza to, że oferowany odczynnik można zakwalifikować jako
a)

czysty.

b)

czysty do analizy.

c)

czysty chemicznie.

d)

czysty spektralnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

8.

Jeżeli ditizon, często stosowany w analizie kationów odczynnik organiczny, reaguje
z jonami Zn

2+

,

Pb

2+

,

Ag

+

to należy go zaklasyfikować jako odczynnik

a)

specyficzny.

b)

selektywny.

c)

maskujący.

d)

grupowy.

9.

Reakcją kompleksowania jest
a)

AgCl + 2 NH

3

[Ag(NH

3

)

2

]Cl.

b)

K

+

+ HC

4

H

4

O

6

-

→

KHC

4

H

4

O

6

↓

.

c)

Co

2+

+ Cl

-

+

OH

-

→

Co(OH)Cl↓.

d)

HgCl

2

+ 2NH

3

→ HgNH

2

Cl↓.

10.

Zapisana reakcja: Al

3+

+ 3 H

2

O →Al(OH)

3

+ 3 H

+

przedstawia proces hydrolizy soli

a)

mocnego kwasu i mocnej zasady.

b)

słabego kwasu i mocnej zasady.

c)

słabego kwasu i słabej zasady.

d)

mocnego kwasu i słabej zasady.

11.

Do czwartej grupy analitycznej kationów należą
a)

beryl, magnez, wapń, stront, bar i rad.

b)

węgiel, krzem, german, cyna i ołów.

c)

Mg

2+

,

Ca

2+

, Sr

2+

i Ba

2+

.

d)

Ca

2+

, Sr

2+

i Ba

2+

.

12.

Podstawa rozdziału anionów na grupy analityczne to
a)

rozpuszczalność soli srebra i baru z anionami w rozcieńczonym HNO

3

.

b)

wytrącanie osadu lub jego brak z jonami Ag

+

pochodzącymi z AgNO

3

.

c)

wytrącanie osadu lub jego brak z jonami Ba

2+

pochodzącymi z BaCl

2

.

d)

wszystkie wyżej wymienione kryteria.

13.

W środowisku kwasu solnego strąca się osady kationów
a)

tylko pierwszej grupy analitycznej.

b)

pierwszej i drugiej grupy analitycznej.

c)

tylko trzeciej grupy analitycznej.

d)

tylko czwartej grupy analitycznej.

14.

Związek chemiczny, zapisywany skrótowo jako AKT (amid kwasu tiooctowego),
w wyniku hydrolizy tworzy
a)

tioalkohol.

b)

siarkowodór.

c)

kwas octowy.

d)

amid kwasu octowego.

15.

Podczas wstępnych badań soli nie wykonuje się
a)

badania odczynu soli roztworzonych w kwasie solnym.

b)

badania odczynu soli rozpuszczonych w wodzie.

c)

próba płomieniowej w płomieniu gazowym.

d)

ocena wizualnej barwy roztworu soli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

16.

W wodzie wodociągowej występują jony SO

4

2-

.

Jony te można strącić w postaci osadu

stosując
a)

BaCl

2.

b)

KNO

3.

c)

NaOH.

d)

NH

4

NO

3.

17.

Do wydzielenia z roztworu Na

2

CO

3

dwutlenku węgla można użyć

a)

roztwór HCl.

b)

roztwór BaCl

2

.

c)

roztwór NaOH.

d)

roztwór AgNO

3

.

18.

Krople anyżowe zawierają w swym składzie chlorek amonu NH

4

Cl. Obecność jonów

chlorkowych w kroplach można stwierdzić na podstawie
a)

próby z AgNO

3

.

b)

próby płomieniowej.

c)

oceny odczynu kropli.

d)

oceny zapachu kropli.

19.

Podczas sporządzania rozcieńczonego kwasu siarkowego(VI) należy
a)

odmierzoną objętość kwasu powoli wlewać do naczynia z wodą, następnie całość
zamieszać.

b)

odmierzoną objętość kwasu wlewać do małej ilości wody, zamieszać i uzupełnić
wodą do żądanej objętości.

c)

do naczynia na roztwór kwasu wlać trochę wody, następnie odmierzoną objętość
kwasu, uzupełnić wodą do żądanej objętości, zamieszać.

d)

do naczynia na roztwór kwasu wlać odmierzoną objętość kwasu, a następnie całą
ilość wody, zmieszać.

20.

W karcie charakterystyki azotanu(V) srebra zawarte są następujące informacje

R: 34-50/53
Powoduje oparzenia. Bardzo toksyczny dla organizmów żyjących w wodzie, może
powodować długotrwałe niekorzystne skutki dla środowiska wodnego.
S: 26-45-60-61
W przypadku kontaktu z oczami przemyć natychmiast dużą ilością wody
i konsultować z lekarzem. W razie wystąpienia objawów zatrucia kontaktować się
natychmiast z lekarzem.
Substancja musi być utylizowana jako odpad niebezpieczny. Unikać skażenia
ś

rodowiska

Na podstawie tych informacji można stwierdzić, że właściwe były następujące czynności:
a)

słoik po stałym AgNO

3

został wymyty pod bieżącą wodą i przeznaczony do

przechowywani innych substancji.

b)

słoik po stałym AgNO

3

został wymyty pod bieżącą wodą, przepłukany wodą

destylowaną i przeznaczony do przechowywania innych substancji.

c)

słoik po stałym AgNO

3

został oddany firmie specjalizującej się w utylizowaniu

niebezpiecznych substancji.

d)

do niepotrzebnego roztworu AgNO

3

dodano jako odczynnik strącający NaCl,

a następnie roztwór wraz z osadem wylano do kanalizacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................................................

Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
analiz jakościowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 11, 12, 13, 14, 15,16, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 7, 8, 9, 10, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. c, 5. b, 6. c, 7. d, 8. a, 9. b, 10. a, 11. c,

12. b, 13. b, 14. c, 15. d, 16. b, 17. a, 18. a, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Dobrać sprzęt do wykonywania analiz
jakościowych techniką półmikro

C

P

b

2

Rozpoznać sprzęt stosowany w analizie
jakościowej techniką półmikro

A

P

d

3

Określić cel mieszania podczas wykonywania
operacji strącania osadów

C

PP

b

4

Wskazać zastosowanie wody królewskiej
w analizie jakościowej

B

P

c

5

Dobrać odczynniki stosowane w analizie
jakościowej jako substancje pomocnicze według
kryterium ich czystości

B

P

b

6

Określić warunki wykonywania próby
płomieniowej kationów

A

P

c

7

Scharakteryzować budowę związków
kompleksowych stosowanych w analizie
jakościowej

C

PP

d

8

Sklasyfikować odczynniki organiczne stosowane
w analizie jakościowej

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

9

Wyjaśnić pojęcie czułość reakcji chemicznej

C

PP

b

10 Sklasyfikować typ reakcji chemicznej na

podstawie zapisu równania rekcji

C

PP

a

11 Przewidzieć odczyn roztworu na podstawie

reagujących soli

C

P

c

12 Wymienić aniony I grupy analitycznej

A

P

b

13 Określić warunki strącania osadów zawierających

kationy III i IV grupy analitycznej

B

P

b

14 Określić produkty reakcji AKT z kationami III

grupy analitycznej

B

P

c

15 Wskazać kationy, które identyfikuje się przed

rozdziałem systematycznym

A

P

d

16 Dobrać odczynnik do strącenia anionu I grupy

analitycznej

C

P

b

17 Dobrać odczynnik do wypierania słabych kwasów

z roztworów ich soli

C

P

a

18 Dobrać sposób identyfikacji NH

4

+

w mieszaninie

C

PP

a

19 Dobrać sprzęt ochrony indywidualnej przy pracy

z AKT

C

P

c

20 Zaproponować bezpieczny sposób postępowania

z substancjami niebezpiecznymi dla środowiska

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Próbkę do analizy jakościowej wykonywanej techniką półmikro należy odmierzać
a)

pipetą jednomiarową.

b)

pipetą wielomiarową

c)

cylindrem.

d)

biuretą.

2.

Przedstawione na zdjęciu urządzenie służy do
a)

odważania próbki do analizy jakościowej metodą makro.

b)

odważania próbki do analizy jakościowej metodą półmikro.

c)

odważania substancji, w celu przygotowania roztworów.

d)

równoważenia masy probówek przeznaczonych do wirowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

3.

Mieszanie reagentów podczas strącania osadów
a)

zapobiega tworzeniu większych kryształów.

b)

sprzyja tworzeniu większych kryształów.

c)

zmniejsza rozpuszczalność osadu.

d)

zwiększa rozpuszczalność osadu.

4.

Woda królewska w analizie jakościowej służy do
a)

selektywnego strącania osadów.

b)

selektywnego roztwarzania osadów.

c)

roztwarzania osadów w wyniku reakcji utleniania.

d)

usuwania tłustych zanieczyszczeń ze szkła laboratoryjnego.

5.

Do sporządzania roztworów pomocniczych w analizie jakościowej należy użyć
substancje oznaczone jako
a)

techn.

b)

cz.

c)

cz.d.a

d)

cz.ch.

6.

Próbę płomieniową, w celu wykrycia związków sodu, wykonuje się
a)

w płomieniu acetylenowo-tlenowym.

b)

w płomieniu palnika spirytusowego.

c)

w płomieniu palnika gazowego.

d)

w lampie sodowej.

7.

Związki kompleksowe, stosowane w analizie jakościowej występują
a)

tylko w formie trudnorozpuszczalnych osadów.

b)

tylko w formie kationów zespolonych.

c)

tylko w formie anionów zespolonych.

d)

we wszystkich wymienionych formach.

8.

Z podanych w tabeli związków organicznych do specyficznych można zaliczyć

Wykrywany jon

Odczynnik organiczny

Sr

2+

rodizonian sodu

Ba

2+

rodizonian sodu

Mg

2+

magnezon

K

+

tetrafenyloboran sodu, kwas winowy

NH

4

+

tetrafenyloboran sodu

a)

kwas winowy i magnezon.

b)

tetrafenyloboran sodu.

c)

rodizonian sodu.

d)

tylko magnezon.

9.

Termin czułość reakcji analitycznej
a)

oznacza, że przy pomocy danej reakcji można wykryć tylko jedna substancję.

b)

to najmniejsza ilość substancji, która może być wykryta za pomocą danej reakcji.

c)

oznacza, że reagujące substancje są

wrażliwe na czynniki zewnętrzne, takie jak np.

ś

wiatło.

d)

oznacza, że reagujące substancje

są wrażliwe na czynniki wewnętrzne, takie jak np.

pH środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

10.

Reakcja hydrolizy to
a)

Cr

3+

+ 3 H

2

O → Cr(OH)

3

↓

+ 3 H

+

b)

NH

4

+

+ OH

-

→

NH

3

↑

+ H

2

O

c)

Ca

2+

+ H

2

O + CO

2

→

CaCO

3

↓

+ 2 H

+

d)

CO

3

2-

+ 2 H

+

→

CO

2

+

H

2

O↑

11.

W wyniku hydrolizy soli słabego kwasu i mocnej zasady odczyn roztworu będzie
a)

obojętny.

b)

kwaśny.

c)

zasadowy.

d)

lekko kwaśny.

12.

Do pierwszej grupy analitycznej anionów należą
a)

wodór i hel.

b)

Cl

-

,

Br

-

i I

-

c)

fluor, chlor, brom, jod i astat.

d)

wodór, lit, sód, potas, rubid, cez i frans.

13.

W środowisku amoniaku strąca się osady kationów
a)

pierwszej i drugiej grupy analitycznej.

b)

tylko trzeciej grupy analitycznej.

c)

trzeciej i czwartej grupy analitycznej.

d)

wszystkich grup analitycznych.

14.

Związek chemiczny, zapisywany skrótowo jako AKT, z kationami III grupy analitycznej
tworzy
a)

tylko siarczki.

b)

tylko wodorotlenki.

c)

siarczki i wodorotlenki.

d)

siarczki lub wodorotlenki, w zależności od pH środowiska reakcji.

15.

Przed rozdziałem systematycznym kationów w badanej soli identyfikuje się
a)

tylko NH

4

+

.

b)

tylko Fe

2+

c)

tylko Fe

3+

.

d)

wszystkie wymienione.

16.

W wodzie wodociągowej występują jony Cl

-

.

Jony te można strącić w postaci osadu za

pomocą
a)

BaCl

2.

b)

AgNO

3.

c)

KNO

3.

d)

NaOH.

17.

Do wydzielenia kwasu octowego z roztworu CH

3

COONa. można użyć

a)

roztwór HCl.

b)

roztwór BaCl

2.

c)

roztwór NaOH.

d)

roztwór AgNO

3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

18.

W wodzie spożywczej może wystąpić amoniak. Jego obecność można stwierdzić za
pomocą próby
a)

z odczynnikiem Nesslera.

b)

wodą chlorową.

c)

wodą barytową.

d)

z NH

4

SCN.

19.

W karcie charakterystyki AKT (tioacetamidu) zawarte są następujące informacje

R: 45-22- 36/38 –52/53
Może powodować raka. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na oczy
i skórę. Działa szkodliwie na organizmy wodne.

Biorąc pod uwagę te informacje, osoba pracująca z AKT powinna zastosować następujący
zestaw zestawów środków ochrony indywidualnej

a)

okulary zwykle, rękawiczki gumowe.

b)

okulary typu gogle, rękawiczki lateksowe.

c)

okulary typu gogle, rękawice chroniące przed chemikaliami.

d)

okulary typu gogle, rękawice jednorazowe, maska przeciwpyłowa.

20.

Podczas sporządzania roztworu AKT laborant rozsypał trochę tej substancji na stół
laboratoryjny. Aby uniknąć skażenia środowiska należy
a)

zebrać substancję na sucho i przekazać do utylizacji.

b)

rozpuścić substancję w wodzie, roztwór zetrzeć ścierką, którą wypłukać pod bieżącą
wodą.

c)

rozpuścić substancję w wodzie, zneutralizować roztworem PbCl

2

w

obecności kwasu

,

powstały osad zebrać i wsypać do pojemnika na stałe odpady.

d)

rozpuścić substancję w wodzie z dodatkiem amoniaku, zamknąć wyciąg, poczekać
aż powstały siarkowodór zostanie odprowadzony do atmosfery.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .......................................................................................................................

Wykonywanie podstawowych analiz jakościowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1.

Chodkowski J.: Słownik chemiczny. Wiedza Powszechna, Warszawa 1982

2.

Klepaczko-Filipiak B., Sadlak E.: Badania chemiczne. Analiza jakościowa substancji
WSiP, Warszawa 1998

3.

Piękoś R. (red.): Chemiczna analiza jakościowa. Akademia Medyczna w Gdańsku,
Gdańsk 2003

4.

Rosołowski Sz.: Pracownia chemiczna. Analiza jakościowa. WSiP, Warszawa 1993

5.

Słownik chemii analitycznej. WNT, Warszawa 1984

Strony internetowe
6.

www.labobaza.pl

7.

www.bioeko.pl

8.

www.arm.gov.pl