1

Środki obrotowe (Aktywa obrotowe)

Pojęcie środków obrotowych. Rzeczowy majątek obrotowy oraz jego

klasyfikacja. Ruch okrężny środków obrotowych. Szybkość krążenia

środków obrotowych.

Aktywa obrotowe są to składniki majątkowe pozostające w przedsię-

biorstwie w swojej pierwotnej postaci poniżej 1 roku i ciągle zmienia-

jące swoją postać naturalną. Stanowią one drugą grupę składników

majątkowych podmiotu gospodarczego.

2

MATERIAŁY

3

Zapasy

- są to nabyte lub wytworzone we własnym zakresie składniki

majątkowe, które przeznaczone są do zużycia lub dalszej odsprzedaży.

Zapasy występują w postaci:

–

materiałów,

– półproduktów i produktów w toku,

– produktów

gotowych,

– towarów,

– zaliczek na dostawy.

4

Materiały

są istotną składową rzeczowego majątku obrotowego,

zwłaszcza w jednostkach wytwórczych, służą z zasady do jednorazo-

wego zużycia w jednym cyklu produkcyjnym, a ich wartość w całości

obciąża koszty wytworzonych produktów lub usług.

Materiały mogą pochodzić z zakupu lub być wytworzone we własnym

zakresie z przeznaczeniem do zużycia jako surowce w produkcji, do

wykonania usług lub budowy nowych obiektów, względnie do zużycia

na cele ogólnogospodarcze.

5

W ramach materiałów można wyróżnić:

1. materiały podstawowe tj. surowce, materiały zużywane bezpo-

średnio w procesie produkcyjnym i wchodzące w skład gotowego

wyrobu: np. pak w brykietowni, cement i kruszywo w produkcji

wyrobów betonowych,

2. materiały pomocnicze nie wchodzące w skład gotowego wyrobu,

ale niezbędne do jego wytworzenia np. piasek i płótno do podsadz-

ki w kopalni, pył kamienny,

3. oleje, smary, paliwo do zużycia w transporcie,

4. nośniki energii np. para, gaz, gorąca woda,

5. części zapasowe do maszyn i urządzeń oraz środków transportu,

6

6. opakowania wielokrotnego (skrzynki, bębny, butelki zwrotne) lub

jednorazowego użytku (kartony, worki, torebki),

7. złom, odpady, produkty uboczne i odzyski powstałe w toku pro-

dukcji lub innej działalności - jeśli posiadają przydatność użytkową

(można je sprzedać lub zużyć na własne potrzeby).

Półprodukty

– to wyroby, które przeszły określone technologicznie

zamknięte fazy produkcji i są przeznaczone do montażu lub dalszego

przerobu, ale mogą być również przedmiotem sprzedaży.

7

Produkty w toku

–

to produkty rozpoczęte, nie w pełni ukończone

pod względem wymogów technologicznych, technicznych i handlowych

- wymagające dalszej obróbki np. roboty budowlano-montażowe, pro-

dukcja w zasiewach).

Produkty gotowe

– to wyroby, usługi, roboty budowlano-

montażowe, które odpowiadają normom technicznym, jakościowym i

handlowym, są zakończone i nie podlegają dalszemu przerobowi w

przedsiębiorstwie.

8

Towary

– produkty innych przedsiębiorstw, nabyte przez dany pod-

miot celem dalsze] odsprzedaży (bez ich dalszego przerobu w jednost-

ce), za wyjątkiem artykułów spożywczych nabytych na potrzeby ga-

stronomii.

Zaliczki na dostawy

– są to kwoty pieniężne przekazane na poczet

przyszłych dostaw materiałów, towarów, robót lub usług - nie rozli-

czone na dzień bilansowy.

9

Ruch okrężny aktywów (środków) obrotowych

Jednym z czynników odróżniających aktywa trwałe i obrotowe jest

sposób ich uczestniczenia w obrocie gospodarczym.

Aktywa (środki) trwałe

pozostają w jednostce gospodarczej przez

okres dłuższy niż jeden rok (często przez wiele lub dziesiątki lat) i

przez cały czas ich eksploatacji zachowują swoją pierwotną postać, a

wartość ich zużycia jest stopniowo przenoszona na wytworzone pro-

dukty, wyroby lub usługi. Czyli te składniki majątkowe uczestniczą w

wielu cyklach gospodarczych.

10

Aktywa (środki) obrotowe

pozostają w jednostce gospodarczej

przez okres nie dłuższy niż jeden rok i ciągle zmieniają swoją postać

naturalną, czyli pozostają w stałym obrocie gospodarczym. Określa

się, że środki te zużywają się w jednym cyklu gospodarczym i całkowi-

cie przenoszą swoją wartość na wytworzone produkty, roboty lub

usługi - dotyczy to zwłaszcza materiałów.

Zjawisko to określa się mianem

ruchu okrężnego aktywów

(środków) obrotowych)

.

11

W ruchu tym wyróżnia się trzy fazy:

1.

fazę zaopatrzenia,

2. fazę produkcji,

3. fazę sprzedaży.

W fazie zaopatrzenia

przedsiębiorstwo nabywa surowce i materiały

niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej dwojako:

1. za gotówkę,

2. na warunkach kredytu kupieckiego lub na kredyt.

12

W pierwszym przypadku następuje jedynie zamiana jednej postaci ak-

tywów (środków) obrotowych tzn. środków pieniężnych (gotówki) w

inną postać (zapas materiałów lub surowców).

W drugim przypadku zakupowi towarzyszy powstanie zobowiązań

wobec dostawcy (odroczony termin płatności za dostawę) lub kredyto-

dawcy (banku). W tym przypadku wpływa to na powiększenie ogólne-

go poziomu aktywów i równoważny wzrost pasywów przedsiębiorstwa.

W fazie produkcji

w wyniku realizacji procesu produkcyjnego

(przy udziale pracy ludzkiej, środków trwałych i innych czynników

produkcji) powstają produkty gotowe, półprodukty, produkty w toku

(nie zakończone). Angażowanie pracy ludzkiej powoduje konieczność

13

zapłaty - czyli pochłania również środki pieniężne lub rodzi zobowią-

zania wobec pracowników.

W fazie sprzedaży

wytworzone produkty są sprzedawane odbior-

com w dwojaki sposób:

1. na warunkach odroczonej płatności (kredytu kupieckiego) - co ro-

dzi powstanie należności krótkoterminowych od odbiorców,

2. na warunkach sprzedaży gotówkowej - co zwiększa natychmiast

stan środków pieniężnych jednostki gospodarczej.

14

GOTÓWKA

15

Szybkość krążenia środków obrotowych

Szybkość krążenia aktywów (środków) obrotowych mierzy się dwoma

podstawowymi wskaźnikami:

1. wskaźnikiem rotacji aktywów (środków) obrotowych – RAO,

2. wskaźnikiem długości cyklu aktywów (środków) obrotowych, jest

to wyrażony w dniach czas trwania 1 obrotu (cyklu) aktywów

(środków) obrotowych – CAO.

16

S – wielkość obrotu, czyli wartość sprzedaży netto w okresie

obliczeniowym, zł, tys. zł,

AO –

przeciętny stan środków (aktywów) obrotowych w okre-

sie obliczeniowym, zł, tys. zł.

T –

ilość dni w okresie obliczeniowym odpowiadająca:

360 dni - dla roku; 180- dla ½ roku;

90 dni dla ¼ roku; 30 dni dla miesiąca.

17

Wskaźnik rotacji RAO

określa ilość cykli, jakie musiały wykonać

aktywa (środki) obrotowe dla osiągnięcia sprzedaży (obrotu) S w okre-

sie obliczeniowym.

Wskaźnik długości cyklu CAO

określa natomiast jak długo trwał

1 pełny cykl obrotu aktywów (środków) obrotowych ogółem, w przyję-

tym okresie obliczeniowym. Pełny cykl jest to okres czasu zamrożenia

środków pieniężnych w postaci zapasów oraz należności.

Wzrost rotacji aktywów obrotowych skraca czas 1 cyklu obrotu i od-

wrotnie. Zarządzanie aktywami obrotowymi w przedsiębiorstwie po-

winno zmierzać do poprawy tych wskaźników poprzez minimalizowa-

18

nie zapasów (surowców, materiałów, wyrobów gotowych, towarów)

oraz stanu należności krótkoterminowych, ale bez uszczerbku dla za-

chowania ciągłości produkcji i sprzedaży oraz bez pogorszenia stosun-

ków z klientami.

Przykład

Dane:

S – Sprzedaż netto w okresie roku– 225 655,3 tys. zł,

AO – Przeciętny stan środków obrotowych w okresie roku–

42 622,5 tys. zł,

Z – Przeciętny stan zapasów w okresie roku– 14 264,4 tys. zł,

19

N – Przeciętny stan należności krótkoterminowych w okresie ro-

ku, 25 185,4 tys. zł,

P – Przeciętny stan pozostałych środków obrotowych w okresie

roku, 3 172,7 tys. zł.

Obliczenia:

– wskaźniki rotacji (cykli na rok):

20

21

–

Czas jednego cyklu obrotu (dni /cykl):