Hinduizm

07.12.2008 – wykład dr M. Sachy

Festiwal Shashi – związany z macierzyństwem i płodności, na który przybywają pary starające się o

dziecko.

Bogini Kali odpowiada za panowanie nad równowagą między siłami dobra i zła. Ofiarowanie dziecka

przez położenie na ziemię potwierdza przynależność dziecka. Skomunikowanie dziecka z ziemią i

poddania go pod protekcję. Gdy dziecko rodzi się pod nieobecność ojca przeprowadza się „ryt

adopcyjny” w którym ojciec odbiera dziecko nie bezpośrednio od matki, ale położone na ziemi.

Ryt ablucji dziecka – po pierwszych postrzyżynach. Dziecko ofiarowane w wodzie po ingerencji we

wzrost włosów. Włosy symbolicznie powiązane są z seksualnością. Kobieta zawsze ma związane i

uporządkowane włosy. Rozpuszczone włosy tradycyjnie oznaczały bycie wyzywającą w sensie

seksualnym.

Ryt upanayany – chłopcu nakłada się święty sznur bramiński. Chłopiec ma ogoloną głowę. Po tym

rycie chłopiec może powtarzać mantry dla wtajemniczonych i może podjąć studia bramińskie. W

czasie kształcenia na kapłana uczy się hymnów wedyjskich.

Jest kilka ulubionych sportów Hindusów. Jednym z nich są zapasy. Istnieją specjalne grupy ascetów,

którzy zaprawiają się do sportu, a jednocześnie rozwijają się duchowo.

Vivaha – rytuał ceremonii małżeńskiej. Sprawowany w odświętnych strojach. Małżonkowie ubierani

jak król i królowa świata. Nawet w rodzinach bardzo ubogich ogromny nacisk kładzie się na

odpowiedni strój. Małżeństwo uznaje się za zaślubienie kosmicznych energii męskich i żeńskich.

Obowiązującym kolorem dla małżonki jest płodnościowy kolor czerwony. Używany kokos symbolizuje

jaźń ludzka – na zewnątrz twardy, włóknisty, zaś jego wnętrze jest orzeźwiające. Rozbicie kokosu

symbolizuje zgodę na przejście do wnętrza jaźni. Małżonkowie godzą się na pokazanie się od

wewnątrz. Pan młody ubrany na biało. W niektórych regionach obowiązuje całkowite zakrycie

kobiety. Pojawia się sztuka malowania dłoni i stóp henną. Po zawarciu związku małżeńskiego pojawia

się element ofiarowania w wodach Gangesu. Masowe śluby – ze względów ekonomicznych

organizuje się w ubogich rodzinach. Opłacenie rytuałów są wysokie, stąd w czasie jednego rytuału

można połączyć 1000 – 1500 par.

Obrzędy przejścia – związane z nakierowaniem na religię. W dojrzałym czy starszym wieku pojawiają

się rytuały pielgrzymkowe.

Najbardziej charakterystyczny ryt to kremacja ciał zmarłych. Kontakt ze zmarłymi jest tabuizowany.

Za rytuał kremacyjny odpowiada specjalna kasta. W ramach opłaty wyznaczone osoby z tej kasty

zajmują się wszystkim, co należy z ciałem. Sam rytuał odprawiają wyszkoleni kapłani. Używane kule

ryżowej wspomagają zmarłego w czasie jego przejścia po śmierci pomiędzy dwoma światami.

Członkowie rodziny są odpowiedzialni za uhonorowanie pamięci zmarłych. Ofiarę wspomagającą

zmarłego może złożyć jedynie syn.

Zwyczaj zapalania lampionów na bambusowych tyczkach – oferta, która składana jest przez

owdowiałą kobietę. Światła lampionów mają oświetlić mężowi drogę do zaświatów.

Tilaka - plama farby - kładziona na czole po wyjściu ze świątyni.

Kobiety sadhvi – żeńska odmiana ascety – ubrana w szatę, która z jednej strony jest biała – czyli

symbolizuje stan czystości, a charakterystyczna czerwień lub pomarańczowy/szafranowy symbolizuje

ascezę.

Obserwuje się specjalne grupy mężczyzn, którzy biorą na siebie wzorzec mitu, o pobożnej Illamy. W

jej rodzinie doszło do posądzenia jej przez ojca jej pięciu synów o zdradę, gdyż późno przyszła z wodą.

Ojciec zwrócił się do synów o zabicie matki. Czterech odmówiło i zostało przeklętych, na skutek czego

zostali eunuchami. Zabita matka stała się boginią, a jej synowie zapoczątkowali jej kult. Na pamiątkę

tego zajścia część mężczyzn przebiera się za kobiety.

Mehta i Nair – reżyserki indyjskie, które poruszają zagadnienie związków lesbijskich.

Poszczególne sekty noszą własne znaki. Spotyka się pewien rodzaj tatuażu w sektach wisznuickich.

Zwykle wykonywany środkami nietrwałymi – np. rzeczną glinką, popiołem, pastą sandałową i

kurkumą. Znaki wisznuickie zawierają znak w kształcie urdhva – wyciągnięte w górę ramiona, w

kształcie litery U. Znaki sziwaickie związane są z triadami: trójząb Śiwy, trzy góry, znaki księżycowe,

znak trzeciego oka. Jednym z atrybutów Śiwy jest półksiężyc. Księżyc odnosi się do somy. Znaki

Śaktów – sami siebie odnoszą do kultu Wielkiej Bogini. Popularnym znakiem jest odwrotna swastyka

z ramionami złamanymi w lewo. Jest symbolem Kali.

Rytuały codzienne

Wiążą się z przestrzenią prywatną lub świątynną. W domach organizowane są dla kultu domowego

kaplice, z wyobrażeniem bóstwa, jakąś forma ognia (kadzidełka, naczynia ze świecami, lampki oliwne,

lampka maślana – najczystsza i najświętsza). Czasami pojawiają się kwiaty, złożone pieniądze.

W kulcie świątynnym pojawia się rytuał arati – poruszania światła. Lampionem wykonuje się koliste

ruchy ze śpiewami symbolicznej pieśni. Używa się niesamowitej instrumentalistyki przy wstępie do

arati z wykorzystaniem wibrujących i dudniących instrumentów, po których następuje hymn arati.

Rytuały ofiarowania substancji płynnych. Rytuał na cześć Sziwy, którego figura jest oblewana i

obmywana różnymi substancjami – miodem, mlekiem – po czym figurę przyozdabia się kwiatami,

ofiaruje się pastę sandałową itp.

Rytuał polegający na śpiewaniu mantry ze złożonymi dłońmi wraz z gestem wejścia do wody – np. do

Gangesu – który wykonywany jest na powitanie dnia i obmycia się z nocy.

W Gangesie wykonywanych jest bardzo wiele czynności codziennych i rytualnych. Jedna z ofiar

polega na złożeniu na liściu kwiatów i zapalonej lampki, które oddaje się wodzie, a przez to samej

bogini Gange.

Rytuały okazjonalne

Rytuał krzesania ognia – krzesania Agniego.

Homa – kapłani usadowieni na cmentarzu w kwadratowej strukturze reprezentują cztery Wedy.

Istniejące w Indiach cmentarze są albo cmentarzami muzułmańskimi, albo zawierają tylko kapliczki

bez pochowanych ciał. W niektórych rejonach Indii chowa się zwłoki na cmentarzach – w ramach

hinduizmu nie tradycyjnego, a ponadto niekiedy chowa się popioły nie zrzucone do wody. Cmentarze

ściągają specyficznych ascetów, dla których cmentarz jest miejscem ich praktyki, medytacji i

składania ofiar. Istnieje pochówek lotny, powietrzny – gdzie nie ma miejsc do palenia ani chowania

zmarłych, np. podhimalajskie plemiona i w obszarze tybetańskim. Zostawia się wtedy zwłoki ptakom

na żer.

Ofiary ogniowe Homa – masło wlewane do ognia, składanie cennych rzeczy, spalanie cennych szat.

Rytuał brahmana puja – dla uhonorowania bramina.

Śricakra puja – w sekcie rozpowszechnionej na południu, rytuał związany z kultem Wielkiej Bogini z

wykorzystaniem diagramów, na które przy mantrach wysypuje się kwiaty, składa cenne substancje.

Rytuał potrafi być bardzo skomplikowany. Używanie świętych diagramów – jantr i madali wiąże się

albo ze stałą strukturą służącą do wykonywania rytuału, albo wysypywane z kolorowych proszków. W

kontekście rytuału konieczne jest uaktywnienie jantry, w czasie nakładania na nia świętych mantr w

procesie wizualizacji. Owa jantra czynna jest tylko w kontekście wykonywanego rytuału. W rytuałach

tantrycznych kult związany jest ze specyficznym objawieniem dotyczącym kosmologii i rytuałów.

Konieczna jest inicjacja do tego kultu. Potrzebny jest kontakt inicjowanego z mistrzem. Kult zakłada

własną praktyczną ścieżkę duchową opartą na codziennej dyscyplinie nałożonej przez mistrza, która

polega na medytacji i mantrach. Chodzi też o sprawowanie specyficznego kultu. Istnieje przekonanie,

że bóstwo w kulcie manifestuje się na podstawie mistycznego diagramu – ciała geometrycznego.

Odpowiednikiem dźwiękowym jest mantra, a od strony formy pojawia się idol – kanoniczne

wyobrażenie bóstwa, z określonymi cechami i atrybutami.

Inną formą opracowania diagraficznego są czynności o charakterze magiczno – ochronnym. Są

rozumiane jako dobra wróżba – mangala – rytuał kobiecy polegający na rysowaniu określonych form

przed swoim domostwem. Funkcjonuje w bardziej ludowych kultach.

Przy świątyniach często znajdują się stoiska, na których można zaopatrzyć się w gotowe do

ofiarowania elementy, składające się z liścia, na którym te elementy się znajdują, lub koszyczki z tymi

elementami. Można zaopatrzyć się kadzidełka czy lampki. W niektórych kultach z wizytą w świątyni

kojarzy się nałożenie na ciało emblematu, który symbolizuje wzięcie błogosławieństwa. Bardzo często

jest to poświęcona nić – plecionka, która przewiązuje się przegub.

W wielkich świątyniach pojawiają się wędrowni sadhowie oczekujący na datki.

Rytuał oczyszczeniowy przed wejściem do właściwej części świątyni. Kapłan uczy modlitwy, po której

następuje oczyszczenie w basenie.

Rzadkim rytuałem jest ofiara z bawołu. W Kamakhya odprawia się ten rytuał. Wielkie świątynie

przyciągają masy pielgrzymów, którzy przed wejściem ustawiają się w wielogodzinnych kolejkach.

Same kompleksy świątynne potrafią być bardzo rozbudowane, z wieloma dziedzińcami i

pomniejszymi kapliczkami.

Niektóre rytuały związane są z rolnictwem. Kobiety jako związane z zabezpieczeniem płodności w

festiwalu Dal Chhath proszą o płodność, opiekę i powodzenie w rolnictwie.

Często w rytuałach hinduistycznych przygotowywane jest miejsce do przygotowania darów – taka

poczekalnia przed wejściem do świątyni. Częstym elementem są procesje z idolami bóstw. Same

przedstawienia bóstw objęte są tabu dotykowym i są instalowane w świątyniach na stałe. Natomiast

przedstawienia do procesji sa przygotowywane specjalnie. Takie procesje zwykle odbywają się z

okazji wielkich świąt. Procesje mogą mieć też skromniejsza formę. W festiwalu Purnima grupa

mężczyzn może sama przenosić z wioski do wioski idola bóstwa skonstruowanego przez siebie.

Jeszcze jednym elementem jest istnienie świąt, które kojarzą się z obszarami gdzie jest woda.

Konstruuje się na ten czas efektowne wizerunki, które robione są z niewypalanej gliny. Taki

wizerunek w procesji wynosi się z miasta i oddaje wodzie, gdzie idol rozpływa się na oczach procesji.

Jest to symbol czasowego przebywania bóstwa w wizerunku, na które to przebywanie bóstwo

łaskawie pozwala. Idole te są kolorowe i bogato zdobione, malowane. Są one niekiedy

nieprawdopodobnie wielkie. Istnieją także malutkie wizerunki oddawane morzu przez dzieci.

Zgromadzenie sadhów w czasie festiwalu Kumbha Mela – odbywający się raz na 12 lat w każdym z 4

miast. Wtedy często asceci składają śluby ascetyczne, zakonne. W czasie tego święta widać jak

powszechny jest ascetyzm w Indiach. Część z nich wstępuje do określonych kongregacji ascetycznych,

innych łączy jedynie kontakt z własnym mistrzem.

Kapliczki, ołtarze i przedmioty kultowe.

Bóstwo traktowane jest jak gość. Kiedy przybywa z dalekiej drogi, należy je umyć, ofiarować jedzenie,

ofiarować to, co najlepsze, chwilę adorować i na koniec zostawić na moment w spokoju. W czasie

pudży ostatnia część niekiedy przygotowuje bóstwo do odpoczynku. Rano na nowo się je wzywa,

wita, przystraja i przygotowuje do kolejnego dnia i odwiedzin pielgrzymów. W tym kontekście

specjalni funkcyjni kapłani mogą cały dzień być zajęci opiekowaniem się bóstwem.

W Noc Śiwy – Śivaratri – na przełomie stycznia i lutego.

Oprócz wyobrażeń używa się masek bóstw, np. do procesji. Maski są nakładane na specjalne

konstrukcje, ubierane i przystrajane.

Przedstawienie bogini Kali stąpającej po mężczyźnie – Kali może oznaczać energię żeńską – wiecznie

aktywną. Energia męska w Indiach jest pasywna, nieaktywna – w tym przedstawieniu w pozycji śava –

trupa.

Różne bywają poziomy opracowywania wizerunków. Może być rzeźbą, ikoną. W domowych

kapliczkach często jest to zdjęcie. Takie zdjęcie jest adorowane i ornamentowane. Przyozdabia się je

naszyjnikami, ozdobami, kwiatami. Ubieranie wizerunku jest tez wielką i utrwaloną w Indiach

metaforą kreacji. W ten sposób bóstwo nabiera ciała. Każdy z tych elementów za coś odpowiada.

Kadzidło oznacza, że bóstwo wchodząc w ciało decyduje się na przyjęcie wyposażenia zmysłowego.

Nałożenie światła – np. położenie świecy – oznacza przyjęcie przez bóstwo zmysłu wzroku. W czasie

rytuału ubierania mamy szereg ciągów znaczeniowych, w tym także materializacji bóstwa na czas

kultu. Dlatego na następny dzień ściąga się poprzednią ornamentykę i nakłada nową.

Bardzo często w znanych świątyniach wyobrażenia są montowane w specyficzny sposób. Przykładem

są przedstawienia wykuwane w skale. Jedną z piękniejszych świątyń jest świątynia na wyspie

Maharasthra, do której dopływa się z Bombaju. Jest to nieprawdopodobnie piękna świątynie z VI/VII

w. z przepracowanymi elementami estetycznymi i gra świateł. Pokazuje ona Śiwę o trzech twarzach.

Obecnie przy tym przedstawieniu nie odbywa się kult – świątynia jest zabytkiem wyjątkowej klasy.

Gra świateł w tej Elefancie daje efekt wrażenia, że bóstwo się porusza., że wizerunek wypływa w

kierunku człowieka.

Yonilingam – joni = macica, wyobrażenie sziwaickie przedstawiające zjednoczenie dwóch zasad –

męskiej i żeńskiej.

Śrijanta

Święty ołtarz typu homa oparty jest o przygotowany rytuał. Ołtarz zbudowany jest z kolorowych

proszków.

Ołtarz z pięciu czaszek – odnosi się do któregoś z kultów tantrycznych. Czaszki symbolizują pięć

podstawowych ograniczeń człowieka. Jest to rzadki w Indiach ołtarz.

Dzwonki są na wyposażeniu świątynnym jako coś, w co się uderza w czasie wchodzenia do świątyni.

Jest to przywołanie bóstwa lub danie mu znaku, że się jest; pozdrowienie bóstwa.

W czasie świąt ludowo-zabawowych pojawiają się przedstawienia kojarzone z Bhimą - Bhima Puja.

Można spotkać przedstawienia, które w ogóle nie pasują do hinduskiego panteonu. Często SA

pozostałościami starych bóstw – nawet przedariańskich.

Wyobrażenie nagiej, kucającej kobiety eksponującej łono – kojarzone z kultem tantrycznym, albo

bardzo starą pozostałością minionych kultów. Rozumiana może być jako genetrix świata – rodzicielka.

Można spotkać tez i takie kaplice, w których maska bóstwa jest nasadzana na drzewo, a ono samo

jest ubierane w sari. Często tak wykorzystywane są tradycji ludowej bardzo stare drzewa. Niekiedy w

konarach drzewa buduje się kapliczkę. Niekiedy konary stroi się wstążkami, które związane z mantrą i

upamiętniają składane życzenia związane z ta mantrą.

Niekiedy spotyka się gliniane przedstawienia zwierzęce, które mogą stanowić ofiarę zastępczą za

niegdysiejsze składanie ofiar ze zwierząt.

Niektóre miejsca uznawane są za szczególnie święte z powodu cudów uzdrowienia, które w nich się

dokonały. Zostawia się w tych miejscach wota.

Pieczęcie – np. yoni stamp.

Niektóre przedmioty mogą być kompletnym przedstawieniem domowej kaplicy.

Miejsca święte w Indaich.

31.01.2008 r. – godz. 11:00 termin sesyjny egzaminu; 18.01.2008 r. – po zajęciach – egzamin dla

zamiejscowych; Istnieje możliwość zdawania w środy od 14:00 na dyżurach. Flood Gavin, Hinduizm.

Wprowadzenie.