Współcześni Europejczycy - czego mogą się nauczyć od wyznawców hinduizmu?
Praca autorstwa: Kingi Kanii
Czy współcześni Europejczycy mogą się czegoś nauczyć od wyznawców hinduizmu? Aby mieć możliwość odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie musiałam poszerzyć mój zasób wiedzy na temat hinduizmu.
Hinduizm to jedna z najważniejszych religii indyjskich. Jedni klasyfikują ją jako wyznanie monoteistyczne, inni zaś jako religię „pseudopoliteistyczną”. Moim zdaniem hinduizm (biorąc pod uwagę różnorodność jego odłamów) jest bardziej religią monoteistyczną. Hindusi oddają cześć jednemu bogu, który przejawia swą obecność w postaci wielu wcieleń. Dla badaczy nie jest jasny sam moment powstania hinduizmu. Wielu uznaje hinduizm za pewną formę religijności która wykształciła się dopiero ok. IV wieku. Inni uznają go za uporządkowaną formę wierzeń, które swój początek mają już w starożytnej cywilizacji Doliny Indusu. Tym samym uznają oni hinduizm za rdzenną i rodzimą religię Półwyspu Indyjskiego. Moim zdaniem słusznym wydaje się stwierdzenie ,że hinduizm to „spływanie różnych elementów religijności do wspólnego koryta” które niewątpliwie trwało wiele setek lat.
Sami Hindusi określają swoją religię jako sanatanadharama czyli odwieczny porządek. Określenie to odnosi się do ogólnych założeń hinduizmu, ponieważ on sam jako zbiór wierzeń jest bardzo niejednolity. Wiele w nim elementów indywidualnych nie tylko dla danego regionu, ale nawet dla miejscowości czy domu. Dlatego też trudno jest określić jego typowe założenia doktrynalne. Istnieje zasada według, której najważniejszym celem w życiu człowieka powinno być zespolenie z bogiem. Jednak różne odłamy w wieloraki sposób przedstawiają drogę właściwą dla osiągnięcia tego dążenia.
Skoro jednak ktoś kiedyś użył słowa hinduizm do określenia systemu religijnego występującego na obszarze dzisiejszych Indii to musiał on posiadać pewne elementy wspólne. Cechami spajającymi rożne rodzaje i odłamy hinduizmu są
szacunek dla świętych ksiąg Wed
wiara w reinkarnacje
wiara w prawo akcji i reakcji(karma)
dążenia do wyzwolenia- moksza( które jest jednak różnie rozumiane poprzez poszczególne odłamy)
Święte Księgi - Wedy są najstarszymi pismami religijnymi w Indiach. Początkowo były przekazywane ustnie, później zaś zostały spisane w języku wedyjskim. Zawierają one zasady moralne dla wyznawców, główne założenia filozoficzne oraz treści modlitw, egzorcyzmów i formuł towarzyszących obrzędom religijnym.
W hinduizmie istniej wiara w bóstwa dewy- bóstwa meskie i dewi- bóstwa żeńskie, ale nie uważa się ich za istoty wieczne i wszechmocne. Dewi i dewy są zazwyczaj traktowane jako kolejne wcielenia- inkarnacje jednego bóstwa lub (niezbyt często) jako istoty o nadprzyrodzonej mocy ale niższe od boga(hinduski odpowiednik aniołów). Główny panteon bogów w hinduizmie stanowi tzw. Trimurti - trzy bóstwa- Brahma, Winszu, Śiwa, często traktowane jako wcielenia Brahmana.
Brahma jest przedstawiany jako starzec o czterech głowach i czterech ramionach. Symbolizuje stwórczą moc boga. Według hindusów to on stworzył cały wszechświat. Brahma wyznacza cykl kosmicznego czasu. Po upływie stu lat jego życia (wg indyjskich wierzeń) wszechświat wraz z nim samym mają pochłonąć płomienie.
Wisznu to czteroręki młodzieniec o ciemnoniebieskiej skórze. W dłoniach trzyma maczugę muszlę, dysk i kwiat lotosu. Wisznu reprezentuje aspekt boskiego udziału w ciągłym odnawianiu świata i ciągłej walki między dobrem a złem.
Śiwa jako mężczyzna o czterech rękach i trojgu oczu jest przedstawieniem niszczycielskiej mocy bóstw. To on niszczy wszechświat gdy mija kapla( czyli okres czasu). Dla Śiwy nie ma jednolitego sposobu ukazywania w postaci posągu, rzeźby. Podany powyżej nie jest jedynym, ale najbardziej popularnym.
Kapłanami w hinduizmie są barmini ( tj. najwyższa kasta społeczna). Pełnią oni także rolę guru, czyli nauczycieli religijnych. Dla Hindusów są oni przewodnikami prowadzącymi przez kolejne wcielenia aż do ostatecznego zespolenia z bogiem.
Bardzo głęboko jest u Hindusów zakorzeniona wiara w reinkarnacje czyli ponowne pojawienie się człowieka na ziemi pod inną postacią. Według Hindusów o tym kim zostaniemy w kolejnym życiu decydują karma czyli uczynki. Całą drogę oraz możliwe pośmiertne wcielenia opisują ostatnie księgi Wed czyli Upaniszady. Według nich dobrzy i sprawiedliwi po śmierci odrodzą się w wyższej kaście społecznej, natomiast ci którzy za życia postępowali źle powrócą jako np.: pies, świnia lub niedotykalny( człowiek poza systemem kastowym). Reinkarnacja ma według wyznawców hinduizmu związek z karą za złe uczynki, ale prędzej czy później ciąg reinkarnacyjny zamknie się, by doprowadzić do zjednoczenia z bogiem.
Hindusi odmierzają czas za pomocą kolejnych odrodzeń; wcieleń bóstw. Co ciekawe żyjemy obecnie w wieku kali jung czyli wieku upadku religii i etyki. W zadziwiający sposób ma to związek z obecną sytuacją społeczeństw europejskich, których życie staje się coraz bardziej zlaicyzowane
Czy Europejczycy mogą czegokolwiek nauczyć się od wyznawców hinduizmu? To trudne pytanie. W europejskiej mentalności jest głęboko zakorzenione przekonanie o wyższości poziomu naszej cywilizacji nad osiągnięciami ludzi Wschodu.( Ten światopogląd wywodzi się głównie z poglądów brytyjskich kolonizatorów). Oczywiście nie jest to regułą i jak wszystko we współczesnym, coraz bardziej zglobalizowanym świecie, to przeświadczenie także ulega zmianie, ale sądzę, że w świadomości statystycznego mieszkańca Europy jeszcze długo będzie pokutował nie oddający prawdy stereotyp.
Gdyby jednak założyć, że społeczeństwa europejskie zechcą zaczerpnąć z bogatych doświadczeń Hindusów to myślę że, przede wszystkim powinny nauczyć się poszanowania przyrody. Oczywiście nie musimy doszukiwać się 130 bóstw w ciele krowy, ale.... Moglibyśmy nauczyć się szanować i doceniać otaczający nas świat, tak jak potrafią to robić hindusi. Zamiast bezlitośnie wykorzystywać każdą wolną piędź ziemi pozostawić jeszcze przestrzeń do życia dla innych organizmów.
Wedy to w wolnym tłumaczeniu wiedza. Zdobywanie i poszukiwanie to wiedzy bardzo ważne elementy w życiu większości mieszkańców Europy Współcześni Europejczycy powinni na nowo spróbować nauczyć się odkrywać świat za pomocą obserwacji i medytacji. Zamiast wciąż badać przyrodę poprzez doświadczenia, eksperymenty, zamiast wydzierać siłą jej tajemnice i czynić Ziemię swą niewolnicą powinni nauczyć się do niej szacunku i w obcowaniu z nią szukać harmonii.
Zagonionym i zapędzonym Europejczykom XXI wieku brakuje chwil na refleksję. I to od Hindusów powinniśmy przejąć praktykę rozmyślania, bo zagubiony wewnętrznie obywatel Europy potrzebuje „wyciszenia” i duchowej ucieczki od ciągłego zgiełku i pogoni za pieniędzmi.
Myślę że pozostałe założenia hinduizmu są zbieżne z założeniami chrześcijaństwa. Dlaczego tak sądzę? Oto główne prawdy moralne hindusów zawarte w Bhagawadgicie(jednej z ksiąg Wed)
nie niszcz życia (ahamisy)
bądź zdyscyplinowany (arkodah)
nie krzywdź bliźnich (apaisuanam)
zachowaj umiar (hirh)
bądź powściągliwy (acapalam)
chroń i osłaniaj słabszych( tejah)
bądź czysty (saucam)
Czy tak zebrane zasady nie przypominają naszego: nie zabijaj, nie kradnij, nie cudzołóż? Można wiec powiedzieć, że hinduskie standardy moralne są analogiczne do chrześcijańskiego i żydowskiego Dekalogu. Dlatego uważam że pozostałe wyznaczniki etyczne hinduizmu są doskonale znane Europejczykom(choć pod inną postacią) i pomimo swej oczywistości bardzo często są odrzucane. Dlatego też, szczerze wątpię że zmiana nazwy „Dekalog” na „zbiór zasad moralnych według Hindusów” cudownie zmieniła by sposób podejścia Europejczyków do tego zagadnienia czy spowodowała nagłą zmianę ich postępowania.
Czego jeszcze Europejczycy mogliby się nauczyć od Hindusów? Myślę, że bezwzględnego przestrzegania zasad moralnych niezależnie od okoliczności. Europejczycy mają często skłonności do naginania prawa według zasady „ cel uświęca środki”. Często idą po trupach do celu, nie szanując i niszcząc po drodze innych. Oczywiście zbyt utopijna wydaje się wizja, że żaden Hindus nie występuje przeciw prawu, ale dla wielu życie zgodnie z zasadami religii jest priorytetem.
Podsumowując Europejczycy mogą korzystać z bogatej hinduskiej tradycji, ale przenoszenie wszystkich szablonów z hinduizmu na grunt europejski nie jest konieczne, bo w kulturze naszego kontynentu możemy znaleźć wiele podobnych wzorców. Takie są moje ostateczne wnioski, a ich poszukiwanie było dla mnie niewątpliwą przygodą intelektualną.
Bibliografia:
Powszechna Multimedialna Encyklopedia „WIEM” edycja 2004
Wikipedia
„100 największych cudów cywilizacji” Patricia Sechi-Johnson wyd. Posiedllik- Raniowski i spółka
Encyklopedia Geografia wyd. Greg
Encyklopedia Szkolna Historia wyd. Zielona Sowa
4