6. Czy cechy temperamentalne mogą ulegać zmianie? Uzasadnij odwołując się do konkretnych koncepcji. Strelau t.2

Rozważania nad temperamentem i jego roli w życiu człowieka należą do najstarszych w psychologii. Temperamentem interesował się już Hipokrates, czy później Galen.W związku z tym powstało wiele koncepcji temperamentu. Do najbardziej popularnych należą:

Interakcyjna teoria temperamentu Thomasa i Chess mówi o wyst. różnic indywidualnych już w pierwszych tygodniach życia. Ci badacze rozumieli temperament jako styl zachowania i wyróżnili 9 kategorii temperamentu, które uznali za uniwersalne i niezależne od wieku.

Rozwojowa teoria temperamentu Rothbarth i Derryberry'ego- uwzględnia dynamikę interakcji zachowania i czynników biologicznych, która prowadzi do rozwojowo uwarunkowanych zmian w temperamencie. Ci badacze def. temperament jako konstytucjonalnie uwarunkowane różnice indywidualne w reaktywności- pobudliwości fizjologicznej i behawioralnej oraz samoregulacji- procesów modyfikujących reaktywność. Uważali oni, że temperament ma podstawy biologiczne i w miarę jak w procesie dojrzewania zachodzą zmiany w OUN, modyfikują się mechanizmy biologiczne temperamentu, a więc struktura temperamentu jest specyficzna w zależności od wieku życia.

Koncepcja temperamentu zahamowanego i niezahamowanego Kagan'a: tu uważa się, że temperament to dziedzicznie uwarunkowane profile zachowania i funkcjonowania biologicznego, obecne od najwcześniejszych lat. Kagan wyróżnia temperament zahamowany- dziecko nieśmiałe, milczące i niezahamowany- dziecko szybko nawiązujące kontakt, spontaniczne. Jego badania podłużne pozwoliły stwierdzić, że cechy temperamentalne nie ulegają zmianie.

Teoria emocjonalności, aktywności i towarzyskości Buss'a i Plomin'a: według tej teorii temperament to obecne od wczesnego dzieciństwa, odziedziczone cechy osobowości. Temperament tworzy zasadniczy zrąb osobowości. Badacze wyróżniają 3 temperamenty: emocjonalność- skłonność do reagowania pobudzeniem, towarzyskość- dążenie lub unikanie kontaktów i aktywność- styl reakcji, to tempo i wigor przejawiający cię w zachowaniach. Te 3 temperamenty są widoczne zarówno u dzieci jak i u dorosłych.

Teoria poszukiwania doznań Zuckerman'a: koncentruje się na tylko jednym wymiarze temperamentu- poszukiwaniu doznań. Zuckerman wyróżnia 4 czynniki, które wchodzą w jej skład: poszukiwanie grozy i przygód, poszukiwanie przeżyć, rozhamowanie i podatność na nudę. Według niego ewidentny wpływ na powstawanie różnic indywidualnych w tendencji do poszukiwania doznań wywiera czynnik dziedziczny.

Regulacyjna teoria temperamentu warszawskich psychologów: tu temperament ujmuje się jako jeden z czynników uczestniczących w regulowaniu relacji człowieka ze światem zewnętrznym (temperament jest tu regulatorem zachowania). Najpierw w ramach tej teorii zakładano istnienie 2 cech temperamentu: reaktywności i aktywności, następnie wyróżniono 6. Czynnik genetyczny wyjaśnia średnio ponad 40% ich genotypowej wariancji. A zatem cechy temperamentu uwarunkowane są specyficzną dla jednostki konfiguracją systemów nerwowych i hormonalnych.

Zatem niezależnie od różnic w rozumieniu temperamentu, większość badaczy uważa, że można tu wyróżnić pewne cechy wspólne, np. temperament to część składowa osobowości, jest on względnie stały w ciągu życia, ma podłoże biologiczne, różnice indywidualne w temperamencie są częściowo genetycznie zróżnicowane, cechy temperamentu są obecne już od wczesnego niemowlęctwa, a ponadto występują też w świecie zwierząt.

---