EPIDEMIOLOGIA

RYS HISTORYCZNY I DEFINICJA

Epidemiologia - definicja

("epi"

– na ,"demos" – lud, "logos" – słowo, nauka ),

dział medycyny, nauka o przyczynach

i prawach powstawania oraz szerzenia się

wszystkich chorób w populacji.

Epidemia

– to masowe występowanie jakiegokolwiek

zjawiska np. epidemia grypy.

Epidemia chorób zakaźnych – terminu tego używa się, gdy
na danym terenie równocześnie lub w krótkim odstępie
czasu, dojdzie do wielu zachorowań na określoną chorobę
zakaźną.

Pandemia

– czyli epidemie, o bardzo dużym zasięgu

terytorialnym, najczęściej kontynentalnym lub nawet
światowym chorób zakaźnych.

Endemia

– gdy na danym terenie określona choroba

występuje mniej więcej w takiej samej liczbie przypadków w
ciągu roku.

wg prof. Jana Kostrzewskiego (

prezes Międzynarodowego

Towarzystwa Epidemiologów w latach 1977–1981)

Epidemiologię należy rozumieć jako naukę o

rozpowszechnianiu, czyli o częstości występowania i
rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów oraz
ewentualnych innych zjawisk biologicznych w populacji
ludzkich, czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie
lub warunkujących ich pojawienie się.

Dyscyplina ta ma swój udział w rozszerzaniu

wiedzy medycznej, określając czynniki etiologiczne oraz
służąc ocenie wyników działalności leczniczej i
profilaktycznej.

Cywilizacje przechodziły różne epidemie a nawet
pandemie, do których należą:

• trąd, malaria
• dżuma
• kiła
• ospa prawdziwa
• cholera
• gruźlica
• grypa hiszpanka, „azjatycka”
• AIDS.

W medycynie za podstawowe działy uważa się:

1.

Epidemiologię ogólną

2.

Epidemiologię szczegółową

3.

Epidemiologię chorób zakaźnych i inwazyjnych

4.

Epidemiologię zakażeń łączących się z pobytem
chorego w szpitalu

5.

Epidemiologię chorób zawodowych i parazawodowych

6.

Epidemiologię chorób i wypadków związanych z pracą

7.

Epidemiologię katastrof

8.

Geografię epidemiologiczną

9.

Epidemiologię środowiskową

Podział epidemiologii jest podziałem sztucznym,
przydatnym do celów dydaktycznych i do organizacji badań.
Obecnie wyróżniamy 16 dużych działów.

Podział ze względu na działalność praktyczną:

1.

Sanometria

– metody pomiaru zdrowia społeczeństwa, z

uwzględnieniem metod demograficznych

2.

Profilaktyka

– analizowane i opracowywane są teoretyczne

podstawy metod zapobiegania i zwalczania chorób

3.

Promocja zdrowia

– wg WHO: „działania informacyjne

prowadzone przez pracowników służby zdrowia umożliwiające
zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem (…), aż do osiągnięcia w
pełni dobrego samopoczucia”

4.

Organizacja służb sanitarnych i przeciwepidemicznych –
struktura organizacyjna

określajaca zakresy działania i

wyposażenie umożliwiające wykonanie zadań stojących przed
higienicznymi i sanitarnymi działami publicznej służby zdrowia

5.

Polityka zdrowotna

– ocena zdrowia, potrzeb diagnostycznych i

leczniczych, strategii działań profilaktycznych; ustalenie prawne

HIGIENA A EPIDEMIOLOGIA

Higiena

nauka badająca wpływ środowiska na zdrowie

ludności w celu ustalenia związków przyczynowych

pomiędzy czynnikami środowiskowymi a zdrowiem i

opracowania na tej

podstawie metod i środków

profilaktycznych

Do oceny stanu zdrowia i wykrywania związków

przyczynowych

higiena posługuje się metodami epidemiologicznymi.

Metody badań epidemiologicznych

• opisowa
• analityczna
• eksperymentalna

METODY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

Jak rozwijała się epidemiologia

Okres I

– istnieje tylko potocznie

•związany z nadnaturalnymi przyczynami, które wpływają
na zdrowie
•kończy się wraz z poglądami Hipokratesa .

Początki epidemiologii sięgają ponad 2000 lat w

przeszłość, kiedy to Hipokrates i inni wyrazili pogląd,że
czynniki środowiskowe mogą wpływać na występowanie
choroby. Nie poczyniono jednak nic w tym wzglądzie aż do
XX w., kiedy zaczęto intensywnie badać zjawiska
rozpowszechniania się choroby w określonych populacjach.

Jak rozwijała się epidemiologia

Okres II

– epidemiologia środowiskowa, idea przewodnia

przewodnia brzmiała: „zdrowie człowieka zależy od środowiska „

•

Hipokrates (470 - 400 p.n.e) – w swoim dziele „O powietrzu,

wodach i okolicach” pisze, że na ogólna zależność zdrowia nie
wpływa magia, ale szereg naturalnych czynników zewnętrznych

• Fracastorius – XVI określił 3 drogi szerzenia się chorób
zakaźnych: przedmioty, bezpośredni kontakt, powietrze

•Jenner – XIXw – angielski lekarz wiejski – do szczepienia przeciw
ospie prawdziwej użył wirusa krowianki

• John Snow – XIXw – ojciec epidemiologii – przeciwdziałanie
epidemiom cholery w Londynie

• Panum – odporność gospodarza – populacje, które miały
styczność z odrą przy kolejnej epidemii demonstrowały lżejszy
przebieg choroby

Jak rozwijała się epidemiologia

Okres III – epidemiologia bakteryjna, szukano we
wszystkim etiologii bakteryjnej

• Pasteur, Koch (ok. 1890r.) - wykrycie bakterii

Koch opracował zasady klasyfikowania drobnoustrojów
chorobotwórczych jako czynników etiologicznych chorób
zakaźnych. Zasady te noszą nazwę triady postulatów Kocha:

• zarazek powinien być stwierdzony w każdym przypadku danej
choroby;
• zarazek ten można wyhodować na sztucznym podłożu;
• daną chorobę można ponownie wywołać przez doświadczalne
zakażenie ustroju hodowlą tego zarazka.

Początek XX w
przesunięto zainteresowanie ze środowiska na bakterie oraz
inne czynniki biologiczne, a zbyt mało uwagi poświęcono roli
środowiska i odporności gospodarza; poszukiwanie czynników
etiologicznych

Lata powojenne - wpływ różyczki w I trymestrze ciąży, niedobór
fluoru – próchnica, papierosy a rak oskrzeli

Koniec XX w
powrót do problematyki zakaźnej: AIDS, WZW

Okres IV – Współcześnie skupia się uwagę na współdziałaniu
trzech głównych elementów: gospodarza, czynnika
chorobotwórczego i odporności gospodarza

Jak rozwijała się epidemiologia

Dziękuję, za uwagę.