fizyka poradnik metodyczny NUJ6VLAFJGOQQXXDQQW5SVBI6R2MBPRZHZ3GC4I

PORADNIK METODYCZNY

Autorzy

Antonina Wiesława Noweta
Grażyna Łęgocka
Elżbieta Anna Poczobut
Anna Maria Stelmasiak
Jolanta Swiryd

Konsultacja

(rozdział III)

dr hab. Tadeusz Balcerzak

Projekt okładki
Barbara Zawadzka

Opracowanie graficzne okładki
Iwona Zielak-Mamińska

Redaktor merytoryczny
Teresa Chwalińska

Redaktor techniczny
Anna Zasada
Zofia Wasiak

Poradnik został przygotowany do podręcznika Fizyka wokół nas. Część II
zatwierdzonego przez MEN. Numer dopuszczenia: 218/00.

Wydanie I

RES POLONA Sp. z o.o.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ta zarówno w całości, jak i we fragmen-
tach nie może być reprodukowana w sposób elektroniczny, fotograficzny
i inny bez pisemnego zezwolenia Wydawcy.

ISBN 83-7071-258-4

WYDAWCA:
Wydawnictwo Edukacyjne RES POLONA Sp. z o.o.
90-613 Łódź, ul. Gdańska 80, tel. (0-42) 636-36-34, fax (0-42) 637-30-10
Internet: www.res-polona.com.pl
e-mail: info@res-polona.com.pl

Uwagi ogólne

o sposobach

prezentacji

treci nauczania

Fizyki

wokó³ nas

w klasie drugiej

Poradnik metodyczny. Część II

jest przeznaczony dla nauczycieli gimnazjów, którzy

w klasie II realizują program Fizyka wokół nas zatwierdzony i dopuszczony do użytku
szkolnego przez MEN (nr dopuszczenia DKW-4014-92/99) i korzystają z podręcznika
Fizyka wokół nas. Część II

(nr dopuszczenia: 218/00). W skład pakietu edukacyjnego

dla klasy II wchodzą ponadto Zbiór zadań dla gimnazjum. Część II, Projekt systemu
oceniania

oraz ćwiczenia sprawdzające.

Poradnik jest uzupełnieniem propozycji metodycznych zawartych w programie na-

uczania i zawiera:

●

propozycje planów metodycznych lekcji w postaci struktury zadań dydaktycznych
realizowanych na danej lekcji i zestawu umiejętności kształconych u uczniów,

●

przykładowe kartkówki oraz sprawdziany wiadomości i umiejętności w formie np.
testu wielokrotnego wyboru, testu prawda–fałsz oraz krótkiej odpowiedzi,

●

propozycje oceny osiągnięć uczniów oraz klasyfikację zadań według wymagań
i kategorii celów,

●

przykłady zadań ze zbioru, które służą kształceniu umiejętności określonych
w standardach wymagań egzaminacyjnych.
Zagadnienia dotyczące planowania kierunkowego i wynikowego zostały szczegóło-

wo przedstawione w programie nauczania. Zaprezentowano tam w ujęciu czynnoś-
ciowym strukturę celów kształcenia w gimnazjum oraz dwa poziomy osiągnięć
z uwzględnieniem taksonomii celów nauczania A, B, C, D. W opisie celów kształcenia
i osiągnięć uczniów szczególną uwagę zwrócono na hierarchię czynności poznaw-
czych służących opanowywaniu przez uczniów umiejętności charakterystycznych dla
fizyki jako nauki. Struktura tych czynności odpowiada krokom i etapom pracy badaw-
czej opartej na doświadczeniach i różnego rodzaju rozumowaniach.

Przedstawione w podręczniku treści nauczania stanowią szczegółowe rozwiązania

metodyczne. Aby ułatwić uczniom opanowanie umiejętności eksperymentowania,
obserwowania i opisywania zjawisk, posługiwania się metodami badawczymi, w opisie
doświadczeń wyodrębniono cel obserwacji, przebieg doświadczenia, wyróżniono wy-
niki obserwacji i wnioski wynikające z tych obserwacji lub pomiarów, które są rezulta-
tem rozumowania. Proponowane treści nauczania fizyki w klasie II mają duże walory
kształcące i wychowawcze. Pogłębiane jest przekonanie, że głównym źródłem wiedzy
o otaczającym świecie są obserwacje i doświadczenia, ale w szerszym zakresie ukaza-
na jest rola rozumowań w zdobywaniu wiedzy oraz funkcja weryfikacyjna doświad-
czeń. Oprócz toku indukcyjno-uogólniającego uczeń prowadzi rozumowanie przez
analogię, uczy się stawiania hipotez, ich uzasadniania i weryfikowania oraz stosowania
zdobytej wiedzy do wyjaśniania faktów znanych z codziennego życia lub z dotychcza-
sowej nauki.

Pierwszy rok nauki potwierdził fakt, że w większości gimnazjów nauczanie fizyki

odbywa się w wymiarze 4 godzin tygodniowo. To niewiele w stosunku do niezwykle
obszernych treści zawartych w Podstawie Programowej. Dlatego, niejednokrotnie, wy-
brane treści ponadpodstawowe zdolniejsi uczniowie będą musieli opracować samo-
dzielnie, korzystając z podręcznika lub z innych źródeł informacji. Zbiór zadań ułatwi
uczniom samodzielne rozwiązywanie problemów, ćwiczenie umiejętności oraz ich
utrwalanie. Zawiera on bowiem propozycje zadań doświadczalnych do samodzielnego
wykonania w domu, zadań tekstowych w formie tekstu przewodniego, w których po-
przez ciąg pytań naprowadzających uczeń dochodzi samodzielnie do rozwiązania.

Wariant

W zbiorze znajdują się zadania ukierunkowane na kształcenie umiejętności określo-

nych w standardach wymagań egzaminacyjnych.

Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej nie określa w pełni, w jaki sposób roz-

dzielane mogą być godziny przeznaczone na nauczanie fizyki z astronomią w poszcze-
gólnych klasach. Biorąc pod uwagę psychologiczne uwarunkowanie procesu uczenia
się i rozwoju zdolności poznawczych uczniów, należy podkreślić, że nauczanie fizyki
powinno odbywać się w sposób ciągły i systematyczny we wszystkich klasach gimna-
zjum. W praktyce realizacja treści nauczania fizyki z astronomią może odbywać się
według różnych planów nauczania, które przedstawiono w tabeli:

Liczba godzin

Klasa I

Klasa II

Klasa III

Razem

III

Niezależnie od przyjętego wariantu planu nauczania w klasie II nauczanie fizyki

wg programu Fizyka wokół nas powinno odbywać się w wymiarze dwóch godzin tygo-
dniowo. Wynika to z bogactwa i różnorodności realizowanych celów kształcenia i tre-
ści nauczania fizyki w klasie II.

Naszą propozycję rozdziału godzin na realizację treści kształcenia ujętych w kolej-

nych działach fizyki na poziomie klasy II przedstawia tabela:

Liczba godzin

Cząsteczkowa budowa materii

Przemiany energii w zjawiskach cieplnych

Pole elektryczne

Obwody prądu stałego

Pole magnetyczne

Wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej

Do dyspozycji nauczyciela

Razem godzin

Nazwa działu

Propozycje

planów

metodycznych

lekcji

Lekcja 1

Temat:

Organizacja pracy na lekcjach fizyki

Szczegółowy dobór treści i sposoby ich realizacji ustala nauczyciel, biorąc pod

uwagę warunki dydaktyczne szkoły, a przede wszystkim możliwości poznawcze
uczniów.

■

Krótkie przypomnienie ciekawych
wydarzeń z wakacji

■

Przypomnienie regulaminu pracowni
fizycznej

■

Omówienie organizacji pracy na
lekcjach fizyki, prezentacja podręczni-
ka i zbioru zadań

■

Zapoznanie uczniów z wymaganiami,
kryteriami i zasadami oceniania ich
osiągnięć

■

Przypomnienie wybranych pojęć
z klasy I, np. pojęcia ruchu ciała,
prędkości, siły, energii potencjalnej
i kinetycznej

■

określić wymagania regulaminu
pracowni fizycznej

■

zna wymagania na poszczególne oce-
ny szkolne oraz sposoby sprawdzania
i oceny jego osiągnięć

■

podać wielkości fizyczne służące do
opisu ruchu i oddziaływań

■

zdefiniować pojęcie energii kinetycz-
nej i potencjalnej

■

podać, od jakich wielkości zależą te
energie

I. CZĄSTECZKOWA BUDOWA MATERII

Lekcja 2

Temat:

Założenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej

budowy ciał

■

Nawiązanie do lekcji przyrody
i przypomnienie wiadomości o trzech
stanach skupienia materii

■

Nawiązanie do lekcji chemii i przypo-
mnienie wiadomości o cząsteczkowej
strukturze materii

■

Przeprowadzenie doświadczeń poka-
zowych potwierdzających hipotezę
cząsteczkowej budowy substancji

■

Sformułowanie założeń teorii
kinetyczno-cząsteczkowej budowy
substancji

■

Wyjaśnienie zjawiska rozpuszczania,
kontrakcji i dyfuzji

■

Omówienie zjawiska dyfuzji w gazach
i ciałach stałych

■

sformułować założenia teorii kinetyczno-
-cząsteczkowej budowy ciał

■

opisać zjawiska potwierdzające
hipotezę o istnieniu cząsteczek, ich
rozmiarach i ruchu

■

wyjaśnić zjawisko kontrakcji cieczy
na przykładzie wody i denaturatu

■

wyjaśnić zjawisko dyfuzji w cieczach
i gazach

■

wymienić czynniki, od których zależy
szybkość dyfuzji

■

opisać doświadczenie potwierdzające
wpływ temperatury na szybkość
dyfuzji

■

podać przykłady praktycznego wyko-
rzystania zjawiska dyfuzji

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

Lekcja 3

Temat:

Siły międzycząsteczkowe

■

Omówienie przykładów znanych
z codziennych obserwacji, które
potwierdzają działanie sił między-
cząsteczkowych

■

Przeprowadzenie pokazów zjawisk
będących wynikiem działania sił
spójności, przylegania i napięcia
powierzchniowego

■

Pokaz zjawiska menisku
wklęsłego i wypukłego oraz zjawiska
włoskowatości

■

Omówienie przykładów wykorzystania
zjawiska przylegania, napięcia
powierzchniowego i włoskowatości
w życiu codziennym i w przyrodzie

■

Wyjaśnienie niektórych efektów
będących wynikiem działania sił
międzycząsteczkowych

■

podać określenie sił międzycząstecz-
kowych i nazwać te siły

■

podać przykłady potwierdzające
działanie sił międzycząsteczkowych

■

opisać zjawiska będące wynikiem
działania sił międzycząsteczkowych

■

podać przykłady wykorzystania
zjawiska włoskowatości, przylegania
i napięcia powierzchniowego w życiu
codziennym i w przyrodzie

■

wyjaśnić zjawisko przylegania, napię-
cia powierzchniowego i włoskowatości

■

wyjaśnić fakty będące wynikiem
działania sił międzycząsteczkowych,
np. kulistość kropel wody, wchłanianie
wilgoci przez ręcznik, kurczenie się
zmoczonego sznurka

Lekcja 4

Temat:

Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów

■

Nawiązanie do lekcji przyrody
i chemii w celu przypomnienia
i porównania właściwości mechanicz-
nych ciał stałych, cieczy i gazów

■

Przeprowadzenie pokazów lub ćwi-
czeń uczniowskich potwierdzających
właściwości ciał stałych, cieczy
i gazów

■

Wyjaśnienie makroskopowych właści-
wości ciał stałych, cieczy i gazów na
podstawie ich budowy mikroskopowej

■

Porównanie mikroskopowej budowy
ciał stałych, cieczy i gazów

■

Ustalenie różnic w budowie kryszta-
łów i ciał bezpostaciowych na przykła-
dzie szkolnych modeli

■

podać właściwości mechaniczne ciał
stałych, cieczy i gazów

■

porównać właściwości substancji
w trzech stanach skupienia

■

opisać związek między stanem sku-
pienia substancji a jej temperaturą
na przykładzie wody

■

wyjaśnić różne właściwości ciał
stałych, cieczy i gazów na podstawie
ich budowy wewnętrznej

■

podać przykłady ciał stałych krysta-
licznych i bezpostaciowych oraz
różnice w ich budowie wewnętrznej

■

opisać różnice w budowie mikrosko-
powej ciał stałych, cieczy i gazów

■

Wprowadzenie pojęcia gęstości

■

Przeprowadzenie doświadczenia
pokazowego, którego celem jest
wyznaczenie gęstości cieczy, ciała
stałego lub gazu, np. powietrza

■

Obliczanie gęstości, masy lub objęto-
ści ze wzoru definicyjnego gęstości

■

Porównanie gęstości substancji
w trzech stanach skupienia

■

zdefiniować gęstość substancji

■

porównać gęstość różnych substancji

■

opisać doświadczenie pokazowe,
którego celem jest wyznaczenie
gęstości wybranej substancji

■

stosować definicję gęstości do oblicza-
nia gęstości, masy i objętości ciał

Lekcja 6

Temat:

Wyznaczanie gęstości substancji

■

Planowanie i wykonanie ćwiczeń
uczniowskich w celu wyznaczenia
gęstości ciał stałych lub cieczy

■

Przeprowadzenie analizy wyników
pomiarów

■

Wyjaśnienie różnicy gęstości substan-
cji w trzech stanach skupienia na
podstawie teorii kinetyczno-cząstecz-
kowej budowy materii

■

Analizowanie wykresów zależności
m

(V), obliczanie i porównywanie

gęstości substancji

■

Rozwiązywanie zadań: graficznych
i tekstowych, nieobliczeniowych
i obliczeniowych

■

opisać doświadczenie pozwalające
wyznaczyć gęstość ciała stałego
lub cieczy

■

dokonać pomiaru masy i objętości
ciała stałego lub cieczy, wyznaczyć
gęstość substancji, ocenić dokładność
pomiarów

■

wyjaśnić na podstawie teorii kinetycz-
no-cząsteczkowej budowy materii,
dlaczego ciała stałe, ciecze i gazy
różnią się gęstością

■

porównywać i obliczać gęstość
substancji na podstawie wykresów
zależności m (V)

■

stosować pojęcie gęstości do
rozwiązywania zadań i problemów

Lekcja 7

Temat:

Rozchodzenie się ciśnienia w cieczach

■

Przeprowadzenie doświadczenia
pokazowego ilustrującego rozchodze-
nie się ciśnienia w cieczach

■

Wyjaśnienie rozchodzenia się ciśnienia
w cieczach

■

Sformułowanie prawa Pascala

■

Omówienie przykładów praktycznego
wykorzystania prawa Pascala

■

podać przykłady ilustrujące rozcho-
dzenie się ciśnienia w cieczach

■

sformułować prawo Pascala

■

opisać przykłady praktycznego wyko-
rzystania prawa Pascala

Lekcja 5

Temat:

Gęstość substancji w różnych

stanach skupienia

Lekcja 8

Temat:

Ciśnienie hydrostatyczne

■

Omówienie przykładów znanych
z codziennych obserwacji, potwierdza-
jących fakt, że ciecze wywierają
nacisk i ciśnienie na ścianki naczynia

■

Podanie definicji ciśnienia hydrosta-
tycznego

■

Przeprowadzenie analizy teoretycznej
w celu ustalenia zależności ciśnienia
hydrostatycznego od gęstości cieczy
i wysokości słupa cieczy

■

Prezentacja doświadczeń potwierdza-
jących wyniki analizy teoretycznej

■

Porównywanie i obliczanie ciśnienia
hydrostatycznego różnych cieczy

■

zdefiniować ciśnienie hydrostatyczne

■

zapisać i zinterpretować wzór na
ciśnienie hydrostatyczne

■

opisać doświadczenia potwierdzające
zależność p (d) i p (h)

■

porównywać i obliczać ciśnienia
hydrostatyczne różnych cieczy

Lekcja 9

Temat:

Prawo Archimedesa

■

Przeprowadzenie analizy teoretycznej
sił działających na ścianki prostopad-
łościennej bryłki po zanurzeniu jej
w cieczy

■

Wprowadzenie pojęcia siły wyporu
i ustalenie jej cech

■

Wnioskowanie o zależności F

(V)

i F

(d)

■

Omówienie przykładów znanych
z codziennych obserwacji, które
potwierdzają działanie siły wyporu

■

Ustalenie sposobu pomiaru siły wyporu
przy użyciu siłomierza

■

Prezentacja doświadczeń potwierdza-
jących wyniki analizy teoretycznej
prowadzącej do ustalenia cech siły
wyporu

■

Sformułowanie prawa Archimedesa

■

Porównywanie i obliczanie sił wyporu
różnych cieczy, działających na ciała
o różnych objętościach

■

Omówienie praktycznego wykorzysta-
nia prawa Archimedesa, ustalenie
warunków pływania ciał

■

podać cechy siły wyporu

■

wyznaczyć przy użyciu siłomierza siłę
wyporu na podstawie pomiaru ciężaru
ciała w powietrzu i ciężaru ciała
w cieczy

■

interpretować prawo Archimedesa:
F

(V) i F

(d)

■

opisać doświadczenie potwierdzające
zależność F

(d) i F

(V)

■

podać przykłady praktycznego wyko-
rzystania prawa Archimedesa

■

porównywać siły wyporu

■

obliczać siły wyporu

■

podać warunki pływania ciał po
powierzchni cieczy i wewnątrz cieczy

Lekcja 10

Temat:

Wyznaczanie gęstości cieczy i ciała stałego

■

Wyjaśnienie zasady działania areometru

■

Przeprowadzenie pomiaru gęstości
cieczy areometrem

■

Planowanie i wykonanie ćwiczeń
uczniowskich w celu wyznaczenia
gęstości bryłki na podstawie prawa
Archimedesa

■

wyznaczyć gęstość cieczy areometrem

■

zaplanować i wykonać pomiary w celu
wyznaczenia gęstości ciała stałego na
podstawie prawa Archimedesa

Lekcja 11

Temat:

Rozwiązywanie zadań dotyczących hydrostatyki

■

Rozwiązywanie zadań i problemów
z wykorzystaniem pojęcia ciśnienia
hydrostatycznego i prawa Archimedesa

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

Lekcja 12

Temat:

Ciśnienie gazu

■

Omówienie przykładów znanych
z codziennych obserwacji, potwier-
dzających fakt, że gazy wywierają
ciśnienie na ścianki naczynia

■

Wyjaśnienie ciśnienia gazu na podsta-
wie założeń teorii kinetyczno-
-cząsteczkowej budowy gazów

■

Sformułowanie prawa Pascala

■

Analizowanie założeń teorii, przewi-
dywanie i uzasadnianie zależności
ciśnienia gazu od jego temperatury
i objętości

■

Przeprowadzenie doświadczeń poka-
zowych ilustrujących jakościowo
wpływ temperatury i objętości na
ciśnienie gazu

■

Porównywanie ciśnień gazów

■

Przeprowadzenie analizy ilościowej
i graficznej zależności p (V)

■

wyjaśnić, dlaczego gaz wywiera
ciśnienie na ścianki naczynia

■

sformułować prawo Pascala

■

opisać doświadczenie potwierdzające
wpływ temperatury i objętości na
ciśnienie gazu (jakościowo)

■

wyjaśnić zależność ciśnienia gazu od
jego objętości i temperatury na podsta-
wie teorii kinetyczno-cząsteczkowej
budowy gazów

■

porównywać (jakościowo) ciśnienia
gazów dla różnych objętości, tempera-
tur i różnej liczby cząsteczek

■

sporządzić wykres p (V)

■

porównywać p i V, gdy T = const.

Lekcja 13

Temat:

Ciśnienie atmosferyczne

Lekcja 14

Temat:

Podsumowanie wiadomości dotyczących

hydrostatyki i aerostatyki

■

Omówienie przykładów znanych
z codziennych obserwacji, potwierdzają-
cych istnienie ciśnienia atmosferycznego

■

Podanie informacji o wartości i zmia-
nach ciśnienia atmosferycznego

■

Podanie informacji o sposobach
pomiaru ciśnienia atmosferycznego

■

Odczytywanie wartości ciśnienia
atmosferycznego

■

Wyjaśnienie zasady działania barometru
lub aneroidu

■

Wyjaśnienie wpływu ciśnienia atmo-
sferycznego na zjawiska pogodowe

■

podać przykłady skutków działania
ciśnienia atmosferycznego

■

podać wartość normalnego ciśnienia
atmosferycznego

■

odczytać przy użyciu barometru
wartość ciśnienia

■

opisać zależność ciśnienia od wysoko-
ści względem powierzchni Ziemi

■

opisać sposób pomiaru ciśnienia
atmosferycznego (wg Torricellego)

■

opisać skutki zmian ciśnienia atmosfe-
rycznego

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiadomości, utrwalenie umiejętności

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

Lekcja 15

Temat:

Rozwiązywanie zadań dotyczących hydrostatyki

■

Rozwiązywanie zadań graficznych
i tekstowych, obliczeniowych i nie-
obliczeniowych

■

rozwiązywać samodzielnie zadania
o zróżnicowanym stopniu trudności

Lekcja 16

Temat:

Sprawdzenie osiągnięć uczniów

Lekcja 17

Temat:

Analiza wyników sprawdzianu

II. PRZEMIANY ENERGII W ZJAWISKACH CIEPLNYCH

Lekcja 18

Temat:

Cieplny sposób przekazywania energii

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

■

Nawiązanie do lekcji przyrody
i przypomnienie sposobu pomiaru
temperatury oraz sporządzania skali
Celsjusza

■

Wykonanie pomiarów temperatury

■

Dokonanie oceny dokładności pomiaru

■

Dokonanie analizy przemian energii
zachodzących w wybranych źródłach
ciepła

■

Kształtowanie pojęcia energii
wewnętrznej i temperatury

■

Wyjaśnienie różnicy między energią
wewnętrzną a temperaturą ciała

■

Ustalenie związku energii wewnętrznej
z temperaturą

■

Ustalenie warunku cieplnego przepły-
wu energii

■

Wstępne kształtowanie pojęcia ilości
ciepła

■

Wykonanie doświadczenia pokazowe-
go (ilościowego), którego celem jest
ustalenie zależności przyrostu tempe-
ratury od masy oraz od ilości dostar-
czonego ciepła

■

podać przykłady źródeł ciepła i opisać
przemiany energii zachodzące
w wybranym źródle ciepła

■

zmierzyć temperaturę termometrem
cieczowym i ocenić dokładność
pomiaru

■

wyjaśnić zasadę sporządzania skali
Celsjusza

■

prawidłowo stosować pojęcia:
temperatura i energia wewnętrzna

■

opisać (jakościowo) związek między
energią wewnętrzną i temperaturą

■

podać warunek cieplnego przepływu
energii

■

rozróżniać pojęcia: ilość ciepła,
energia wewnętrzna, temperatura

■

zinterpretować, od jakich wielkości
i w jaki sposób zależy przyrost tempe-
ratury ogrzewanego ciała

Lekcja 19

Temat:

Obliczanie ilości ciepła

■

Wprowadzenie pojęć: ogrzewanie lub
oziębianie ciała

■

Wprowadzenie pojęcia ciepła właści-
wego substancji

■

Ustalenie sposobu obliczania ilości
pobranego lub oddanego ciepła

■

Obliczanie ilości przekazanego ciepła
i związanej z tym zmiany energii
wewnętrznej

■

stosować prawidłowo nazwy:
oziębianie i ogrzewanie ciała

■

zdefiniować pojęcie ciepła właściwego
substancji

■

zinterpretować, od jakich wielkości
i w jaki sposób zależy ilość przekaza-
nego ciepła

■

obliczać ilość ciepła i zmianę energii
wewnętrznej spowodowaną cieplnym
przepływem energii

Lekcja 20

Temat:

Sposoby zmiany energii wewnętrznej

Lekcja 21

Temat:

Rozwiązywanie zadań dotyczących zmiany

energii wewnętrznej

■

Przeprowadzenie prostych ćwiczeń
uczniowskich ilustrujących wzrost
temperatury ciała i jego energii
wewnętrznej w wyniku wykonania
pracy mechanicznej

■

Wykonanie doświadczenia pokazowe-
go ze spadającym w rurze śrutem
(jakościowego lub ilościowego) w celu
wyznaczenia przyrostu temperatury
lub porównania energii

■

Uogólnienie wyników doświadczeń
i sformułowanie I zasady termodynamiki

■

podać przykłady ilustrujące wzrost
temperatury ciała i jego energii
wewnętrznej na skutek wykonania
pracy mechanicznej

■

wymienić sposoby zmiany energii
wewnętrznej ciała

■

zinterpretować I zasadę termodynamiki

■

Interpretowanie związku między
zmianą energii wewnętrznej a ilością
ciepła lub wykonaną pracą

■

Porównywanie przyrostu bądź ubytku
energii wewnętrznej wynikających ze
zmiany energii mechanicznej, pokony-
wania sił tarcia lub przekazywania
ciepła

■

porównywać i oceniać skutki zmiany
energii wewnętrznej

■

ustalać charakter zmian wielkości
występujących w I zasadzie termody-
namiki

■

stosować I zasadę termodynamiki do
obliczania przyrostu energii
wewnętrznej

Lekcja 22

Temat:

Zasada bilansu cieplnego

■

Wprowadzenie pojęcia:
kalorymetr

■

Sformułowanie zasady bilansu
cieplnego

■

Planowanie i wykonanie doświadcze-
nia uczniowskiego, którego celem jest
sprawdzenie słuszności zasady bilansu
cieplnego

■

Rozwiązywanie zadań z zastosowa-
niem równania bilansu cieplnego

■

Porównywanie i obliczanie ciepła
właściwego substancji na podstawie
wykresów zależności T (Q)

■

sformułować zasadę bilansu cieplnego

■

opisać zastosowanie kalorymetru

■

opisać doświadczenie potwierdzające
słuszność zasady bilansu cieplnego

■

obliczać: Q, c, m,

,T, stosując rów-

nanie bilansu cieplnego dla układu
dwóch lub trzech ciał wymieniają-
cych ciepło

■

porównywać i obliczać ciepła właści-
we na podstawie wykresów zależności
T

(Q)

Lekcja 23

Temat:

Podsumowanie i utrwalenie wiadomości

o energii wewnętrznej

■

Usystematyzowanie i utrwalenie
wiedzy o energii wewnętrznej

■

Planowanie i wykonanie doświadcze-
nia w celu wyznaczenia ciepła
właściwego ciała stałego lub cieczy

■

Rozwiązywanie zadań i problemów

■

wyjaśnić, dlaczego ciepło i praca są
sobie równoważne

■

wykonać pomiary masy i temperatury
oraz wyznaczyć ciepło właściwe ciała
stałego lub cieczy

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

Lekcja 24

Temat:

Sposoby przekazywania ciepła

■

Przeprowadzenie pokazów ilustrują-
cych różne sposoby przekazywania
ciepła

■

Wyjaśnienie mechanizmu przewodnic-
twa i konwekcji

■

Omówienie zastosowania dobrych
i złych przewodników ciepła

■

Ustalenie, czym różni się promienio-
wanie ciepła od innych sposobów
przekazywania ciepła

■

Porównanie zdolności emisji i absorp-
cji promieniowania ciał o różnych
temperaturach i powierzchniach

■

Przeprowadzenie pogadanki na temat
sposobów ochrony przed utratą ciepła

■

podać sposoby i przykłady przekazy-
wania ciepła

■

opisać sposoby przekazywania ciepła

■

wyjaśnić różnice między przewodzeniem
a konwekcją oraz promieniowaniem

■

dokonać klasyfikacji ciał ze względu
na przewodnictwo cieplne

■

podać przykłady praktycznego wyko-
rzystania przewodników i izolatorów
cieplnych

■

opisać, od jakich czynników zależy
zdolność wysyłania bądź pochłaniania
promieniowania cieplnego

■

wymienić sposoby ochrony przed
utratą ciepła

Lekcja 25

Temat:

Rozszerzalność cieplna ciał

■

Wykonanie doświadczeń pokazowych
ilustrujących zjawisko rozszerzalności
cieplnej ciał stałych, cieczy i gazów

■

Wyjaśnienie zjawiska rozszerzalności
cieplnej na podstawie teorii kinetycz-
no-cząsteczkowej budowy ciał

■

Porównanie przyrostów objętości
substancji w różnych stanach skupie-
nia podczas ogrzewania

■

Omówienie pozytywnych i negatyw-
nych skutków zjawiska rozszerzalności
cieplnej

■

opisać, na czym polega zjawisko
rozszerzalności cieplnej

■

opisać doświadczenie potwierdzające
rozszerzalność cieplną ciał stałych,
cieczy i gazów

■

wyjaśnić zjawisko rozszerzalności
cieplnej na podstawie teorii kinetyczno-
-cząsteczkowej budowy ciał

■

opisać zastosowanie rozszerzalności
cieplnej w życiu codziennym i w tech-
nice

■

podać przykłady negatywnych skut-
ków zjawiska rozszerzalności cieplnej

Lekcja 26

Temat:

Zjawisko topnienia i krzepnięcia

Lekcja 27

Temat:

Zjawisko parowania, wrzenia i skraplania

■

Kształtowanie pojęcia zjawiska
topnienia i krzepnięcia w nawiązaniu
do obserwacji z życia codziennego

■

Prezentacja doświadczenia pokazowe-
go w celu zbadania stałości temperatu-
ry topnienia lub krzepnięcia substancji
krystalicznej

■

Przedstawienie wyników pomiarów na
wykresie zależności T (Q), analiza
wykresu, wprowadzenie pojęcia
temperatury topnienia

■

Wyjaśnienie zjawiska topnienia
i krzepnięcia na podstawie teorii
kinetyczno-cząsteczkowej budowy
substancji

■

Wprowadzenie pojęcia ciepła topnie-
nia i krzepnięcia

■

Obliczanie energii przemian fazowych
na podstawie definicji ciepła topnienia
lub zasady bilansu cieplnego

■

opisać zjawisko topnienia i krzepnięcia

■

zdefiniować temperaturę topnienia
i ciepło topnienia

■

wyjaśnić zjawisko topnienia i krzep-
nięcia na podstawie teorii kinetyczno-
-cząsteczkowej budowy substancji

■

rozróżniać procesy termodynamiczne
na podstawie wykresu zależności T (Q)

■

obliczać energię przemian fazowych,
korzystając z definicji ciepła topnienia
lub z zasady bilansu cieplnego

■

opisać zmianę objętości ciał w czasie
topnienia i krzepnięcia

■

Scharakteryzowanie zjawisk: parowa-
nia, wrzenia i skraplania na podstawie
obserwacji z życia codziennego

■

Przeprowadzenie doświadczenia
pokazowego w celu zbadania stałości
temperatury wrzenia

■

Przedstawienie wyników pomiarów na
wykresie zależności T (Q), analizowa-
nie wykresu, określenie zjawiska
wrzenia i wprowadzenie pojęcia
temperatury wrzenia

■

Wyjaśnienie zjawiska parowania na
podstawie teorii kinetyczno-cząstecz-
kowej budowy substancji

■

Wprowadzenie pojęcia ciepła parowa-
nia i skraplania

■

Obliczanie energii przemian fazowych
na podstawie definicji ciepła parowa-
nia lub zasady bilansu cieplnego

■

opisać zjawiska: parowania, wrzenia
i skraplania

■

wskazać różnice między zjawiskiem
parowania i wrzenia

■

zdefiniować temperaturę wrzenia
i ciepło parowania

■

wyjaśnić zjawisko parowania na
podstawie teorii kinetyczno-
-cząsteczkowej budowy substancji

■

rozróżniać procesy termodynamiczne
na podstawie wykresu zależności T (Q)

■

obliczać energię przemian fazowych,
korzystając z definicji ciepła parowa-
nia lub z zasady bilansu cieplnego

Lekcja 28

Temat:

Obliczanie energii przemian fazowych

■

Planowanie i wykonanie doświadczenia
w celu wyznaczenia ciepła topnienia
lodu

■

Dokonanie oceny wyników pomiarów

■

Rozwiązywanie zadań dotyczących
przemian fazowych: graficznych
i tekstowych, obliczeniowych i nie-
obliczeniowych

■

opisać doświadczenie, którego celem
jest wyznaczenie ciepła topnienia lodu

■

zapisać dla tego doświadczenia równa-
nie bilansu cieplnego i wyznaczyć
ciepło topnienia lodu

■

stosować zasadę bilansu cieplnego do
rozwiązywania zadań i problemów
dotyczących przemian fazowych

Lekcja 29

Temat:

Właściwości wody i jej znaczenie w przyrodzie

■

Porównanie parametrów fizycznych
wody

■

Omówienie zjawiska anomalnej
rozszerzalności termicznej wody

■

Wnioskowanie o znaczeniu wody dla
kształtowania warunków życia na
Ziemi

■

Utrwalenie i usystematyzowanie
wiedzy o zmianach stanów skupienia

■

Ćwiczenie umiejętności odczytywania
oraz przetwarzania informacji z tabel
i wykresów

■

porównać parametry fizyczne wody
i opisać ich znaczenie dla życia na
Ziemi

■

wyjaśnić wpływ zbiorników wodnych
na klimat

■

opisać anomalną rozszerzalność wody

■

dokonać porównania różnych przemian
fazowych, wskazać podobieństwa
i różnice między nimi oraz ich cechy
charakterystyczne

■

opisywać zjawiska termodynamiczne
na postawie wykresów T (Q)

Lekcja 30

Temat:

Silniki cieplne

■

Wskazanie i omówienie przykładów
ilustrujących proces przemiany energii
wewnętrznej w pracę mechaniczną

■

Określenie warunków tej przemiany

■

Wprowadzenie pojęcia: silnik cieplny

■

Wyjaśnienie zasady działania silnika
cieplnego czterosuwowego

■

Kształtowanie pojęcia współczynnika
sprawności silnika

■

podać przykłady przemiany energii
wewnętrznej w pracę mechaniczną

■

podać warunki tej przemiany

■

opisać budowę i działanie silnika
cieplnego czterosuwowego

■

stosować poprawnie pojęcie współ-
czynnika sprawności silnika

Lekcja 31

Temat:

Naturalne i alternatywne źródła energii

Lekcja 32

Temat:

Powtórzenie i utrwalenie wiedzy

dotyczącej termodynamiki

■

Omówienie zalet i wad alternatywnych
źródeł energii

■

Przedstawienie zasobów energetycz-
nych Ziemi

■

Omówienie wpływu paliw konwencjo-
nalnych na środowisko

■

Porównywanie i obliczanie
współczynników sprawności silników,
pracy użytecznej lub ilości ciepła

■

wymienić naturalne i alternatywne
źródła energii

■

uzasadnić konieczność oszczędzania
energii

■

opisać wpływ różnych sposobów
pozyskiwania energii na środowisko

■

porównywać i obliczać współczynniki
sprawności silników, prace użyteczne,
lub ilość ciepła

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiedzy, utrwalenie umiejętności

■

Rozwiązywanie zadań dotyczących
procesu przekazywania ciepła i zmiany
energii wewnętrznej

■

opisywać i wyjaśniać zjawiska termo-
dynamiczne

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

Lekcja 33

Temat:

Sprawdzenie osiągnięć uczniów

Lekcja 34

Temat:

Analiza wyników sprawdzianu

III. POLE ELEKTRYCZNE

Lekcja 35

Temat:

Elektryzowanie ciał przez tarcie i dotyk

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

■

Wskazanie przykładów elektryzowa-
nia się ciał znanych z codziennych
obserwacji

■

Przeprowadzenie pokazu zjawiska
elektryzowania ciał przez tarcie

■

Przeprowadzenie pokazów oddziały-
wania ciał naelektryzowanych

■

Wprowadzenie pojęcia ładunku

■

Ustalenie sposobów wykrywania stanu
naelektryzowania ciał

■

Pokaz elektryzowania ciał przez dotyk

■

Doświadczalne wykazanie faktu, że
ładunki można dzielić na porcje

■

Opisanie budowy elektroskopu

■

Wprowadzenie, na podstawie pokazów,
pojęć: przewodnik, izolator, uziemienie

■

określić rodzaj ładunków elektrycznych
zgromadzonych na lasce ebonitowej
i wełnie oraz na lasce szklanej i jed-
wabiu w czasie ich pocierania

■

podać rodzaje oddziaływań elektrycz-
nych między dwoma ciałami
naelektryzowanymi różnoimiennie
i jednoimiennie

■

opisać budowę i zastosowanie elektro-
skopu

■

podać przykłady przewodników
i izolatorów

■

określić, w jakim celu stosujemy
uziemienie

■

opisać, w jaki sposób można spraw-
dzić, czy ciało jest naelektryzowane

Lekcja 36

Temat:

Oddziaływanie ciał naelektryzowanych

■

Przeprowadzenie pokazu oddziaływań
elektrycznych między ciałami naelek-
tryzowanymi, ustalenie cech sił

■

Ustalenie, czy siły elektryczne zależą
od wielkości ładunków i odległości
między ładunkami

■

Podanie informacji o jednostce ładunku

■

Rysowanie wektorów sił działających
między ładunkami punktowymi tego
samego rodzaju i różnych rodzajów

■

Porównanie sił wzajemnego oddziały-
wania tych samych ładunków z róż-
nych odległości oraz różnych ładun-
ków z tej samej odległości

■

Doświadczalne badanie rodzaju ła-
dunku ciała naelektryzowanego za po-
mocą elektroskopu i laski ebonitowej

■

Prezentacja doświadczenia potwier-
dzającego fakt, że w czasie pocierania
dwóch ciał, oba ciała się elektryzują

■

opisać, od jakich wielkości fizycznych
zależą siły oddziaływań elektrycznych

■

przedstawić graficznie siły wzajemne-
go odpychania i przyciągania dwóch
naelektryzowanych ciał

■

podać nazwę jednostki ładunku

■

porównywać siły wzajemnego oddzia-
ływania tych samych ładunków
z różnych odległości oraz różnych
ładunków z tej samej odległości

■

opisać zachowanie wskazówki naelek-
tryzowanego elektroskopu po zbliże-
niu do niego naelektryzowanej laski
szklanej lub ebonitowej

■

określić rodzaj ładunku, jaki uzyskują
ciała w czasie ich wzajemnego pocierania

■

określić rodzaj ładunku, jaki uzyskuje
ciało w czasie elektryzowania przez
dotyk

Lekcja 37

Temat:

Model elektrycznej budowy ciał. Wyjaśnienie

zjawiska elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk

Lekcja 38

Temat:

Pole elektryczne

■

Zapoznanie z założeniami teorii
elektrycznej budowy ciał

■

Wprowadzenie pojęcia ładunku
elementarnego i pojęcia jonu

■

Wyjaśnienie zjawiska elektryzowania
się ciał przez tarcie lub dotyk

■

Przeprowadzenie pokazów w celu
ustalenia różnicy w rozmieszczeniu
ładunków na powierzchni izolatora
i przewodnika

■

podać założenia teorii elektrycznej
budowy ciał

■

wymienić składniki atomu

■

określić pojęcie jonu dodatniego
i ujemnego

■

wyjaśnić działanie elektroskopu

■

wyjaśnić elektryzowanie ciał przez
tarcie lub dotyk na podstawie teorii
elektrycznej budowy ciał

■

wyjaśnić działanie uziemienia

■

Wprowadzenie pojęcia pola elektrycz-
nego

■

Wykonanie doświadczenia pokazowego
w celu obserwacji linii pola
elektrycznego wokół ładunków punkto-
wych, między równoległymi płytkami
oraz wokół płytki zakończonej ostrzem

■

Rysowanie linii elektrycznego pola
centralnego i jednorodnego

■

Wprowadzenie pojęcia elektrycznego
pola jednorodnego

■

Zademonstrowanie w doświadczeniu
pokazowym właściwości ostrzy

■

Omówienie wykorzystania pioruno-
chronu

■

podać określenie pola elektrycznego

■

opisać doświadczenie ilustrujące linie
elektrycznego pola jednorodnego
i centralnego

■

zilustrować graficznie elektryczne
pole jednorodne i centralne

■

podać cechy jednorodnego pola
elektrycznego

■

opisać właściwości ostrzy

■

opisać znaczenie piorunochronu

Lekcja 39

Temat:

Elektryzowanie ciał przez indukcję.

Zasada zachowania ładunku

■

Przeprowadzenie pokazu elektryzowa-
nia pojedynczego elektroskopu przez
indukcję

■

Wyjaśnienie zjawiska elektryzowania
przez indukcję

■

Sformułowanie zasady zachowania
ładunku na podstawie znanych fak-
tów doświadczalnych dotyczących
elektryzowania ciał

■

zademonstrować elektryzowanie ciał
przez indukcję

■

wyjaśnić elektryzowanie pojedynczego
elektroskopu przez indukcję

■

wyjaśnić elektryzowanie dwóch
elektroskopów przez indukcję

■

sformułować zasadę zachowania
ładunku

Lekcja 40

Temat:

Praca sił pola elektrycznego. Napięcie elektryczne

■

Wykonanie doświadczenia pokazowe-
go, ilustrującego przemiany energii
elektrycznej w energię mechaniczną

■

Dokonanie analizy przemian energii
na przykładzie elektryzowania przez
tarcie

■

Omówienie przemian energii ładunku
umieszczonego w polu elektrycznym

■

Wprowadzenie pojęcia napięcia
elektrycznego

■

podać przykłady ilustrujące wytwarza-
nie pola elektrycznego kosztem pracy
mechanicznej lub kosztem innego
rodzaju energii

■

opisać doświadczenie ilustrujące
przemiany energii elektrycznej
w energię mechaniczną

■

uzasadnić, na przykładach, że siły pola
elektrycznego mogą wykonywać pracę
i zmieniać energię kinetyczną ciała
umieszczonego w tym polu

■

podać definicję napięcia elektrycznego

Lekcja 41

Temat:

Niebezpieczeństwa związane z występowaniem

ładunków elektrycznych w życiu codziennym
i w przyrodzie

■

Omówienie zjawisk elektrostatycz-
nych występujących w życiu codzien-
nym i w przyrodzie

■

podać przykłady zjawisk elektrosta-
tycznych występujących w życiu
codziennym i w przyrodzie

■

wyjaśnić powstawanie wyładowań
atmosferycznych

Lekcja 42

Temat:

Powtórzenie i utrwalenie wiedzy na temat

pola elektrycznego

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiadomości, utrwalenie umiejętności

■

Wykorzystanie wzoru definicyjnego
do obliczania pracy, napięcia i ładunku

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

■

obliczać pracę, napięcie i ładunek na
podstawie wzoru W = q · U

■

opisać przykłady potwierdzające
słuszność zasady zachowania ładunku

■

wyjaśnić zjawisko przyciągania
drobnych ciał elektrycznie obojętnych

■

Przeprowadzenie pokazu elektryzowa-

nia dwóch elektroskopów przez in-
dukcję w celu sprawdzenia zasady
zachowania ładunku

Lekcja 43

Temat:

Źródła i odbiorniki energii prądu elektrycznego

Lekcja 44

Temat:

Ogniwo jako urządzenie wytwarzające napięcie

IV. OBWODY PRĄDU STAŁEGO

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

■

Ustalenie na podstawie doświadczenia
warunków świecenia żarówki

■

Wprowadzenie pojęcia źródła napięcia
elektrycznego

■

Przedstawienie przykładów potwier-
dzających wytwarzanie energii
elektrycznej z innych rodzajów energii

■

Omówienie na przykładach rodzajów
energii wytworzonej przez prąd
elektryczny w różnych odbiornikach

■

Omówienie skutków przepływu prądu
elektrycznego na podstawie przepro-
wadzonych doświadczeń pokazowych
lub uczniowskich oraz na podstawie
obserwacji z życia codziennego

■

wymienić źródła i odbiorniki energii
prądu elektrycznego

■

podać przykłady ilustrujące wytwarza-
nie energii elektrycznej z innego
rodzaju energii

■

wymienić rodzaje energii wytworzonej
przez prąd elektryczny w różnych
odbiornikach

■

podać przykłady różnych skutków
przepływu prądu elektrycznego przez
przewód i opisać je

■

Przeprowadzenie doświadczenia
ilustrującego powstawanie napięcia
w wyniku reakcji chemicznych

■

Wprowadzenie pojęć: ogniwo,
bieguny ogniwa

■

Wprowadzenie pojęcia SEM ogniwa
jako napięcia między biegunami

ogniwa otwartego U

≈

E lub E =

■

Omówienie budowy ogniwa
Leclanchégo

■

Wykonanie pomiaru napięcia na
biegunach jednej baterii płaskiej
i kilku baterii połączonych szeregowo

■

opisać doświadczenie ilustrujące
powstawanie różnicy potencjałów
w wyniku reakcji chemicznych

■

podać określenie SEM ogniwa jako
napięcia między biegunami ogniwa

otwartego U

≈

E lub E =

■

zmierzyć woltomierzem napięcie na
biegunach pojedynczego ogniwa
i kilku ogniw połączonych szeregowo

■

opisać budowę ogniwa Leclanchégo

Lekcja 45

Temat:

Prosty obwód elektryczny

■

Ustalenie warunków przepływu prądu
elektrycznego i omówienie roli ogniwa
lub baterii w obwodzie

■

Podanie lub przypomnienie informacji
o napięciu elektrycznym i jego jednostce

■

Zilustrowanie schematem prostego
obwodu elektrycznego

■

Określenie kierunku przepływu prądu
elektrycznego w obwodzie

■

Wprowadzenie pojęcia natężenia
prądu elektrycznego

■

Wykonanie ćwiczenia uczniowskiego
w celu zbudowania prostego obwodu
elektrycznego

■

Wykonanie pomiarów napięcia
i natężenia prądu elektrycznego

■

Wyjaśnienie mechanizmu przepływu
prądu elektrycznego w metalach

■

wymienić warunki przepływu prądu
elektrycznego

■

opisać rolę ogniwa w obwodzie
elektrycznym

■

stosować prawidłowo pojęcie napięcia

■

wymienić podstawowe elementy
obwodu elektrycznego i narysować
schemat tego obwodu

■

określić kierunek przepływu prądu
elektrycznego w obwodzie

■

podać definicję natężenia prądu
elektrycznego

■

zbudować prosty obwód elektryczny

■

zmierzyć napięcie i natężenie prądu
elektrycznego w obwodzie

■

wyjaśnić, na czym polega przepływ
prądu elektrycznego

Lekcja 46

Temat:

Zależność natężenia prądu elektrycznego

od napięcia

■

Planowanie i wykonanie ćwiczenia
uczniowskiego w celu zbadania
zależności natężenia prądu elektrycz-
nego od napięcia

■

Przeprowadzenie analizy wyników
doświadczenia, sformułowanie prawa
Ohma

■

Wprowadzenie pojęcia oporności
elektrycznej

■

Sporządzenie wykresu zależności I (U)

■

Wykorzystanie prawa Ohma do
obliczania: I, U, R

■

zbadać doświadczalnie zależność
natężenia prądu elektrycznego od
napięcia

■

podać i interpretować prawo Ohma

■

podać definicję oporności elektrycznej

■

wyznaczyć oporność elektryczną,
sporządzić wykres zależności I (U)

■

porównywać i obliczać oporność
przewodnika na podstawie wykresu I (U)

■

stosować prawo Ohma do
obliczania: I, U, R

Lekcja 47

Temat:

Wyznaczanie oporności przewodów

Lekcja 48

Temat:

Rozwiązywanie zadań i problemów dotyczących

oporności przewodów

■

Zmierzyć oporność omomierzem

■

Planowanie i wykonanie ćwiczenia
uczniowskiego w celu wyznaczenia
oporności opornika na podstawie
pomiaru I i U

■

Rozwiązywanie zadań z wykorzysta-
niem prawa Ohma

■

Podanie, od jakich wielkości fizycz-
nych zależy oporność przewodu

■

wyznaczyć doświadczalnie oporność
opornika

■

stosować prawo Ohma i wzór defini-
cyjny natężenia prądu do rozwiązywa-
nia zadań i problemów

■

Wykorzystanie prawa Ohma i wzoru
definicyjnego natężenia prądu
elektrycznego do obliczeń

■

porównywać oporności elektryczne
dwóch przewodów na podstawie
wykresu zależności I (U)

■

stosować wzór definicyjny natężenia
prądu elektrycznego i prawo Ohma
do obliczania oporności lub ładunku

Lekcja 49

Temat:

Praca i moc prądu elektrycznego

■

Wprowadzenie pojęcia pracy i mocy
prądu elektrycznego

■

Wykorzystanie wzorów: W = U · I · t,
W

= P · t, P = U · I do obliczania pracy

i mocy prądu elektrycznego

■

określić, od czego zależy praca i moc
prądu elektrycznego

■

obliczać pracę i moc prądu elektrycz-
nego, korzystając ze wzorów:
W

= U · I · t, W = P · t, P = U · I

Lekcja 50

Temat:

Wyznaczanie współczynnika sprawności

urządzenia elektrycznego

■

Przypomnienie pojęcia współczynnika
sprawności oraz pracy użytecznej
i całkowitej

■

Zaplanowanie i wykonanie doświad-
czenia pokazowego w celu
wyznaczenia sprawności czajnika;
ocena wyników doświadczenia

■

Obliczanie pracy i mocy prądu elek-
trycznego oraz współczynnika
sprawności urządzeń elektrycznych

■

opisać doświadczenie wykonane
w celu wyznaczenia współczynnika
sprawności czajnika

■

obliczać współczynnik sprawności

■

obliczać energię i moc prądu elek-
trycznego

Lekcja 51

Temat:

Rozwiązywanie zadań dotyczących

pracy i mocy prądu elektrycznego

Lekcja 52

Temat:

Badanie obwodów z szeregowym

łączeniem oporników

■

Ustalenie wzorów na pracę i moc
prądu elektrycznego w zależności od
różnych parametrów obwodu, np. od
U

, R lub I, R

■

Rozwiązywanie zadań

■

obliczać energię i moc prądu elek-
trycznego w zależności od różnych
parametrów obwodu, np. od U, R
lub I, R

■

Planowanie i wykonanie doświadcze-
nia w celu pomiaru natężenia prądu
elektrycznego i napięć w obwodzie
z szeregowym łączeniem oporników

■

Przeprowadzenie analizy szeregowe-
go łączenia oporników na podstawie
zasady zachowania ładunku i prawa
Ohma

■

Przeprowadzenie analizy wyników
pomiarów w celu ustalenia relacji
między napięciami na opornikach
a napięciem na końcach obwodu

■

Ustalenie wzoru na oporność zastępczą
dla szeregowego łączenia oporników

■

przedstawić za pomocą schematu
szeregowe łączenie oporników

■

zbudować obwód elektryczny z sze-
regowym połączeniem oporników

■

zmierzyć natężenie prądu elektryczne-
go i napięcie w obwodzie z szerego-
wym połączeniem oporników

■

sformułować prawidłowości dotyczące
szeregowego łączenia oporników

■

obliczać oporność zastępczą dla
szeregowego połączenia oporników

Lekcja 53

Temat:

Badanie obwodów z równoległym

łączeniem oporników

■

Przeprowadzenie analizy zasady
zachowania ładunku i prawa Ohma
w celu sformułowania I prawa Kirch-
hoffa i jakościowego opisania II prawa
Kirchhoffa

■

Planowanie i wykonanie doświadcze-
nia w celu pomiaru natężeń prądu
elektrycznego i napięć w obwodzie
z równoległym łączeniem oporników

■

Porównanie wyników analizy z wyni-
kami doświadczenia

■

Ustalenie wzoru na oporność zastępczą
dla równoległego łączenia oporników

■

przedstawić za pomocą schematu
równoległe połączenie oporników

■

sformułować I prawo Kirchhoffa,
opisać jakościowo II prawo Kirchhoffa

■

zbudować obwód elektryczny z równo-
ległym połączeniem oporników

■

sprawdzić doświadczalnie I i II prawo
Kirchhoffa

■

obliczać oporność zastępczą dla
równoległego połączenia oporników

Lekcja 54

Temat:

Rozwiązywanie zadań i problemów dotyczących

łączenia oporników

Lekcja 55

Temat:

Odbiorniki energii elektrycznej w gospodarstwie

domowym. Oszczędzanie energii

■

Pokaz działania obwodu z szeregowym
i równoległym łączeniem żarówek;
ilustrowanie za pomocą schematu
takich obwodów

■

Porównanie łączenia równoległego
i szeregowego oporników

■

Omówienie łączenia odbiorników
w domowej instalacji elektrycznej

■

Wykorzystanie prawa Ohma, wzorów
na oporność zastępczą dla szeregowe-
go i równoległego łączenia oporników
oraz wykorzystanie I i II prawa Kirch-
hoffa do obliczania: I, U, R

■

opisać jakościowo szeregowe i równo-
ległe łączenie oporników

■

wymienić wady i zalety połączeń
oporników

■

podać sposób łączenia odbiorników
w domowej instalacji elektrycznej

■

obliczać natężenia, napięcia i oporności
w obwodach elektrycznych
z szeregowym lub równoległym
łączeniem oporników

■

Obliczanie ilości i kosztów energii
elektrycznej zużywanej w gospodar-
stwie domowym

■

Omówienie sposobów oszczędzania
energii elektrycznej w gospodarstwie
domowym

■

Omówienie zasad prawidłowego
i bezpiecznego korzystania z odbiorni-
ków energii elektrycznej oraz znacze-
nia uziemienia i zastosowania bez-
pieczników

■

obliczać pracę prądu elektrycznego;
obliczać koszty energii elektrycznej
zużywanej w gospodarstwie domowym

■

wymienić sposoby oszczędzania
energii elektrycznej

■

podać zasady prawidłowego korzysta-
nia z odbiorników energii elektrycznej

■

ocenić znaczenie uziemienia

Lekcja 56

Temat:

Podsumowanie i utrwalenie wiedzy na temat

prądu elektrycznego

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiadomości, utrwalenie umiejętności

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-

Lekcja 57

Temat:

Sprawdzenie osiągnięć uczniów

Lekcja 58

Temat:

Analiza wyników sprawdzianu

V. POLE MAGNETYCZNE

Lekcja 59

Temat:

Właściwości magnetyczne ciał. Magnetyzm ziemski

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

Lekcja 60

Temat:

Pole magnetyczne wokół przewodu,

w którym płynie prąd

■

Zaplanowanie i wykonanie doświad-
czenia w celu zbadania właściwości
magnesu

■

Zaplanowanie i wykonanie doświad-
czenia w celu ustalenia oddziaływań
między biegunami magnesów

■

Wprowadzenie pojęcia pola magne-
tycznego

■

Doświadczalne badanie linii pola
magnetycznego wokół magnesu
sztabkowego i podkowiastego

■

Wprowadzenie pojęcia magnetycznego
pola jednorodnego

■

Wprowadzenie pojęcia linii pola
magnetycznego

■

Omówienie właściwości pola magne-
tycznego Ziemi

■

podać podstawowe właściwości
magnesów

■

opisać oddziaływania między bieguna-
mi magnesów

■

podać określenie pola magnetycznego

■

wymienić źródła pola magnetycznego

■

narysować linie pola magnetycznego
wokół magnesu sztabkowego i podko-
wiastego

■

opisać jednorodne pole magnetyczne

■

opisać pole magnetyczne Ziemi

■

Wykonanie doświadczenia potwier-
dzającego istnienie pola magnetyczne-
go wokół przewodu prostoliniowego
i zwojnicy, w których płynie prąd

■

Pokaz linii pola magnetycznego wokół
przewodu prostoliniowego i zwojnicy,
w których płynie prąd

■

Podanie reguły prawej dłoni i przed-
stawienie jej za pomocą rysunku

■

Wykorzystanie reguły prawej dłoni
do określania zwrotu linii pola magne-
tycznego

■

opisać doświadczenie wykonane
w celu zbadania pola magnetycznego
wokół przewodu, w którym płynie
prąd

■

narysować linie pola magnetycznego
wokół przewodu prostoliniowego
i zwojnicy, w których płynie prąd

■

opisać pole magnetyczne wokół
przewodu prostoliniowego i zwojnicy,
w których płynie prąd

■

porównać pole magnetyczne wokół
zwojnicy i magnesu sztabkowego

■

stosować regułę prawej dłoni do
wyznaczania zwrotu linii pola magne-
tycznego wokół przewodów,
w których płynie prąd

Lekcja 61

Temat:

Oddziaływanie pola magnetycznego na przewód,

w którym płynie prąd

Lekcja 62

Temat:

Praktyczne wykorzystanie zjawisk magnetycznych

■

Planowanie i wykonanie doświadcze-
nia pokazowego w celu stwierdzenia
istnienia siły elektrodynamicznej
i ustalenia jej cech

■

Wprowadzenie pojęcia siły elektrody-
namicznej

■

Wprowadzenie reguły lewej dłoni

■

Wykorzystanie reguły lewej dłoni do
określania zwrotu siły elektrodyna-
micznej

■

opisać doświadczenie przeprowadzone
w celu zbadania cech siły elektrodyna-
micznej

■

podać kierunek siły elektrodynamicz-
nej względem przewodnika

■

stosować regułę lewej dłoni do okre-
ślania zwrotu siły elektrodynamicznej

■

Przeprowadzenie pokazu działania
elektromagnesu

■

Omówienie przykładów praktycznego
wykorzystania magnesów i elektroma-
gnesów

■

Omówienie i zademonstrowanie
działania dzwonka elektrycznego

■

Omówienie działania miernika magne-
toelektrycznego

■

opisać rolę rdzenia w zwojnicy

■

podać zastosowanie magnesów
i elektromagnesów

■

wyjaśnić zasadę działania dzwonka
elektrycznego

■

wyjaśnić zasadę działania miernika
magnetoelektrycznego

Lekcja 63

Temat:

Oddziaływanie dwóch przewodów, w których

płynie prąd. Podsumowanie i utrwalenie wiedzy

■

Przeprowadzenie analizy oddziaływań
dwóch prostoliniowych przewodów
lub zwojnic, w których płynie prąd

■

Wykonanie doświadczenia pokazowe-
go potwierdzającego wyniki analizy
teoretycznej

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiadomości, utrwalenie umiejętności

■

przewidzieć i uzasadnić oddziaływanie
dwóch równoległych przewodów,
w których płynie prąd

■

przewidzieć oddziaływanie dwóch
zwojnic

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

■

wymienić podstawowe jednostki
układu SI

VI. WYTWARZANIE I PRZESYŁANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Lekcja 64

Temat:

Zjawisko indukcji elektromagnetycznej

Zadania dydaktyczne

Wymagania

– uczeń umie

Lekcja 65

Temat:

Wzbudzanie prądu indukcyjnego z wykorzystaniem

obwodu pierwotnego i wtórnego

■

Przeprowadzenie doświadczenia
pokazowego w celu wytworzenia
w przewodzie prądu indukcyjnego
w wyniku ruchu magnesu

■

Wprowadzenie pojęcia prądu induk-
cyjnego i zjawiska indukcji

■

Podanie reguły Lenza

■

Określenie kierunku prądu indukcyjnego
wywołanego ruchem magnesu

■

Ustalenie cech prądu indukcyjnego

■

podać warunek powstawania prądu
indukcyjnego

■

podać cechy prądu indukcyjnego

■

stosować regułę Lenza do określania
kierunku prądu indukcyjnego

■

Wprowadzenie pojęcia obwodu
pierwotnego i wtórnego

■

Pokaz wzbudzania prądu indukcyjnego
przez zmianę pola magnetycznego
obwodu pierwotnego

■

Przeprowadzenie analizy energetycznej
zjawiska indukcji elektromagnetycznej
w celu uzasadnienia reguły Lenza

■

podać cechy prądu indukcyjnego

■

uogólnić warunek wzbudzania prądu
indukcyjnego

■

stosować regułę Lenza do określania
kierunku prądu indukcyjnego
w przypadku stosowania obwodu
pierwotnego i wtórnego

Lekcja 66

Temat:

Wytwarzanie prądu elektrycznego przemiennego.

Prądnica

■

Omówienie budowy i zasady działania
prądnicy prądu przemiennego

■

Wprowadzenie pojęcia prądu prze-
miennego

■

Omówienie cech prądu sieciowego,
wprowadzenie pojęć: częstotliwość,
okres, napięcie skuteczne

■

Rysowanie wykresu zmian napięcia
w instalacji domowej

■

Omówienie przykładów wykorzystania
zjawiska indukcji elektromagnetycznej
w technice

■

wyjaśnić zasadę działania modelu
prądnicy dwubiegunowej

■

wymienić cechy prądu sieciowego:
częstotliwość, napięcie skuteczne,
okres, charakter zmian napięcia

■

ocenić znaczenie zjawiska indukcji
elektromagnetycznej

Lekcja 67

Temat:

Transformator. Przesyłanie energii elektrycznej

na odległość

Lekcja 68

Temat:

Podsumowanie i utrwalenie wiedzy na temat

zjawiska indukcji elektromagnetycznej

■

Zapoznanie z budową transformatora

■

Przeprowadzenie pokazu w celu
ustalenia zależności między napięciem
a liczbą zwojów uzwojeń
transformatora

■

Omówienie zastosowań transformatora
w urządzeniach technicznych

■

opisać budowę transformatora
i wyjaśnić zasadę jego działania

■

podać, kiedy transformator obniża,
a kiedy podwyższa napięcie

■

podać zastosowania transformatora

■

wyjaśnić, dlaczego stosujemy
transformator do przesyłania energii
elektrycznej na odległość

■

Powtórzenie i usystematyzowanie
wiadomości, utrwalenie umiejętności

■

stosować zdobytą wiedzę do rozwiązy-
wania zadań i problemów

Przyk³adowe

kartkówki

oraz sprawdziany

wiadomoci

i umiejêtnoci

III

KARTKÓWKI

Nr 1. Cieplny sposób przekazywania energii

Grupa A

1. Do szklanki z coca-colą o temperaturze pokojowej wrzucono kawałki lodu.

a) Nazwij sposób zmiany energii wewnętrznej cieczy.
b) W jaki sposób zmieni się energia wewnętrzna coca-coli po wrzuceniu do niej

lodu?

c) W jaki sposób zmieni się średnia prędkość cząsteczek cieczy?

3 pkt

2. Podczas ogrzewania wody jej temperatura wzrosła od 21

C do 37

a) Ile wynosi przyrost temperatury wody?
b) Zapisz za pomocą wzoru pierwszą zasadę termodynamiki dla tego procesu.

2 pkt

3. W dwóch naczyniach znajduje się woda o różnych masach. Do którego naczynia

należy dostarczyć większą ilość ciepła i ile razy większą, aby temperaturę wody
w każdym naczyniu podwyższyć o tyle samo stopni? Odpowiedź uzasadnij.

2 pkt

4. Aby zmienić temperaturę 1 kg wody o 1

C, należy dostarczyć jej 4200 J ciepła.

a) Ile wynosi ciepło właściwe wody?
b) Podaj jednostkę ciepła właściwego.
c) Ile ciepła pobierze 3,5 kg wody w czasie ogrzewania jej o 1

d) Ile ciepła odda 5 kg wody podczas ochładzania jej o 10

4 pkt

5. Przekształć wzór wyrażający ilość ciepła i wyznacz temperaturę T

= c · m · (T

– T

)

2 pkt

Grupa B

1. Do kubka z kawą o temperaturze pokojowej dolano gorącego mleka.

a) Nazwij sposób zmiany energii wewnętrznej cieczy.
b) W jaki sposób zmieni się energia wewnętrzna kawy po dolaniu do niej

mleka?

c) W jaki sposób zmieni się średnia prędkość cząsteczek cieczy?

3 pkt

2. Temperatura powietrza w nocy obniżyła się od 8

C do 5

a) Ile wynosi ubytek temperatury powietrza?
b) Zapisz za pomocą wzoru pierwszą zasadę termodynamiki dla tego procesu.

2 pkt

3. W dwóch naczyniach znajduje się woda o różnych masach. Do każdego naczynia

dostarczono taką samą ilość ciepła. Porównaj przyrosty temperatury wody
w obu naczyniach. Uzasadnij rozwiązanie.

2 pkt

4. Aby zmienić temperaturę 1 kg ołowiu o 1

C, należy dostarczyć 130 J ciepła.

a) Ile wynosi ciepło właściwe ołowiu?
b) Podaj jednostkę ciepła właściwego.
c) Ile ciepła pobierze 7,5 kg ołowiu w czasie ogrzewania go o 1

d) Ile ciepła odda 6 kg ołowiu podczas ochładzania go o 10

4 pkt

5. Przekształć wzór wyrażający ilość ciepła i wyznacz temperaturę T

= c · m · (T

– T

)

2 pkt

Nr 2. Zmiany stanu skupienia substancji

Grupa A

1. Uzupełnij rysunek, wpisując odpowiednio nazwy stanów skupienia substancji

i nazwy procesów, podczas których zachodzą zmiany stanów.

5 pkt

2. Jak nazywamy temperaturę, w której zachodzi zjawisko topnienia ciała stałego?

Jaką wartość przyjmuje ta temperatura dla danego ciała stałego krystalicznego?

2 pkt

3. Ciepło krzepnięcia wody wynosi 340

. O czym informuje ta wielkość?

2 pkt

4. W jaki sposób zmieniają się przedstawione w tabeli wielkości fizyczne w czasie zja-

wiska skraplania pary wodnej w temperaturze wrzenia pod ciśnieniem 1013 hPa?
Odpowiedź zaznacz, wpisując znak „x” do tabeli.

Rodzaj zmiany

rośnie

maleje

nie zmienia się

energia wewnętrzna

temperatura

odległość między cząsteczkami

3 pkt

5. Do wody o masie 2 kg i temperaturze 51

C wrzucono bryłkę lodu o masie 1,26 kg

i temperaturze 0

C. Temperatura wody po stopieniu lodu wynosiła 0

a) Która substancja oddała ciepło, a która je pobrała?

1 pkt

b) Zapisz równanie bilansu cieplnego.

1 pkt

c) Oblicz ilość pobranego ciepła.

2 pkt

d) Czy bryłka lodu o dwa razy większej masie od podanej ulegnie całkowitemu

stopieniu, jeżeli wrzucimy ją do wody o podanych parametrach? Odpowiedź
uzasadnij.

2 pkt

Wielkość fizyczna

Grupa B

1. Uzupełnij rysunek, wpisując odpowiednio nazwy stanów skupienia substancji

i nazwy procesów, podczas których zachodzą zmiany stanów.

5 pkt

2. Jak nazywamy temperaturę, w której zachodzi zjawisko wrzenia cieczy? Jaką war-

tość przyjmuje ta temperatura dla danej cieczy?

2 pkt

3. Ciepło topnienia lodu wynosi 340

. O czym informuje ta wielkość?

2 pkt

4. W jaki sposób zmieniają się przedstawione w tabeli wielkości fizyczne w czasie

zjawiska krzepnięcia wody pod ciśnieniem 1013 hPa? Odpowiedź zaznacz, wpisu-
jąc znak „x” do tabeli.

Rodzaj zmiany

rośnie

maleje

nie zmienia się

energia wewnętrzna

temperatura

odległość między cząsteczkami

3 pkt

5. Do wody o masie 5 kg i temperaturze 17

C wrzucono bryłkę lodu o masie 1,05 kg

i temperaturze 0

C. Temperatura wody po stopieniu lodu wynosiła 0

a) Która z substancji pobrała ciepło, a która je oddała?

1 pkt

b) Zapisz równanie bilansu cieplnego.

1 pkt

c) Oblicz ilość oddanego ciepła.

2 pkt

d) Czy bryłka lodu o trzy razy większej masie od podanej ulegnie całkowitemu

stopieniu, jeżeli wrzucimy ją do wody o podanych parametrach? Odpowiedź
uzasadnij.

2 pkt

Wielkość fizyczna

Nr 3. Pole elektryczne

Grupa A

1. Na czym polega zjawisko elektryzowania ciał?

1 pkt

2. Co to znaczy, że ciało jest naelektryzowane dodatnio?

1 pkt

3. Wyjaśnij zjawisko elektryzowania elektroskopu przez dotknięcie go laską szklaną

potartą jedwabiem.

2 pkt

4. Co się stanie, jeżeli do główki ujemnie naelektryzowanego elektroskopu zbliżymy

laskę ebonitową potartą suknem? Odpowiedź uzasadnij.

3 pkt

5. Narysuj wektory sił wzajemnego oddziaływania ładunków elektrycznych przedsta-

wionych na rysunkach.

2 pkt

6. Jak nazywa się pole elektryczne przedstawione na rysunku? Co jest jego źródłem?

2 pkt

7. Co się stanie w metalowej płytce po zbliżeniu do niej naelektryzowanej laski,

a co po odsunięciu laski? Odpowiedź uzasadnij.

3 pkt

Grupa B

1. Na czym polega zjawisko elektryzowania ciał?

1 pkt

2. Co to znaczy, że ciało jest naelektryzowane ujemnie?

1 pkt

3. Wyjaśnij zjawisko elektryzowania ebonitu w czasie pocierania go suknem.

2 pkt

4. Co się stanie, jeżeli do główki dodatnio naelektryzowanego elektroskopu zbliżymy

laskę szklaną potartą jedwabiem? Odpowiedź uzasadnij.

3 pkt

5. Narysuj wektory sił wzajemnego oddziaływania ładunków elektrycznych przedsta-

wionych na rysunkach.

2 pkt

6. Jak nazywa się pole elektryczne przedstawione na rysunku? Co jest jego źródłem?

2 pkt

7. Co się stanie w metalowej płytce po zbliżeniu do niej naelektryzowanej laski,

a co po odsunięciu laski? Odpowiedź uzasadnij.

3 pkt

Nr 4. Prosty obwód elektryczny

Grupa A

1. Uzupełnij zdania.

Przykładem źródła napięcia elektrycznego jest ......................................, a przykła-
dem odbiornika energii elektrycznej jest .............................................. .
Skutkiem przepływu prądu elektrycznego przez silnik wiertarki jest wykonanie
przez nią .................................... , a skutkiem przepływu prądu przez żarówkę jest
wzrost energii ................................... włókna żarówki.

4 pkt

2. Podaj nazwy przedstawionych elementów elektrycznych.

4 pkt

3. Narysuj schemat obwodu elektrycznego składającego się z elementów przedsta-

wionych w zadaniu 2. Zaznacz na schemacie bieguny źródła napięcia oraz kierunek
przepływu prądu.

2 pkt

4. Uzupełnij zdania.

Przepływ prądu elektrycznego w metalach polega na ukierunkowanym ruchu
........................................ . Jeżeli przez przekrój poprzeczny włókna żarówki prze-
pływa w czasie 20 sekund ładunek 8 C, oznacza to, że natężenie prądu elektryczne-
go płynącego przez tę żarówkę wynosi ................................................ .

2 pkt

5. Przez grzałkę płynie prąd stały o natężeniu 2 A. Oblicz wartości ładunku przepły-

wającego przez przekrój poprzeczny grzałki w czasie 3 minut.

2 pkt

6. Uzupełnij tabelę.

Wielkość fizyczna

Symbol

Jednostka w układzie SI

czas

1 C

6 pkt

Grupa B

1. Uzupełnij zdania.

Skutkiem przepływu prądu elektrycznego przez grzałkę jest wzrost jej energii
....................................... , a skutkiem przepływu prądu przez silnik miksera jest
wykonanie przez niego .............................................. .
W ogniwie galwanicznym energia elektryczna powstaje kosztem energii ...............
.................................................... .
Powszechnie używanym ogniwem galwanicznym jest ogniwo ...................... .

4 pkt

2. Podaj nazwy przedstawionych elementów elektrycznych.

4 pkt

3. Narysuj schemat obwodu elektrycznego składającego się z elementów przedsta-

wionych w zadaniu 2. Zaznacz na schemacie bieguny źródła napięcia oraz kierunek
przepływu prądu.

2 pkt

4. Uzupełnij zdania.

Warunkiem przepływu prądu przez przewód jest przyłożenie ................................
do końców przewodu. Jeżeli napięcie na biegunach baterii wynosi 3 V, oznacza to,
że ładunek 2 C może uzyskać energię ................................................ .

2 pkt

5. Przez żarówkę płynie prąd stały o natężeniu 1,5 A. Oblicz wartość ładunku przepły-

wającego w czasie 2 minut przez poprzeczny przekrój włókna żarówki.

2 pkt

6. Uzupełnij tabelę.

Wielkość fizyczna

Symbol

Jednostka w układzie SI

ładunek

1 s

natężenie prądu

6 pkt

Wielkość fizyczna

Nr 5. Prawo Ohma

Grupa A

1. Oblicz natężenie prądu elektrycznego płynącego przez żarówkę o oporności

400

9, którą podłączono do źródła o napięciu 10 V.

2 pkt

2. Uczniowie mierzyli napięcie na końcach przewodu i natężenie prądu płynącego

przez ten przewód. Wyniki pomiarów przedstawili w tabeli.

Wyniki pomiarów

III

(V)

(A)

0,1

0,2

0,3

a) Na podstawie wyników narysuj wykres zależności natężenia prądu od napięcia

na końcach przewodu.

b) Oblicz oporność tego przewodu.
c) Jakie będzie napięcie na końcach tego przewodu, gdy popłynie przez niego prąd

o natężeniu 0,5 A?

6 pkt

3. Oblicz brakujące wielkości fizyczne i uzupełnij tabelę.

Napięcie U (V)

Oporność R (

Natężenie prądu I (A)

100

0,5

1,5

3 pkt

4. Na żarówce do latarki kieszonkowej znajduje się napis: 6 V, 0,28 A. Co oznaczają

te wielkości? Jaka jest oporność włókna tej żarówki?

3 pkt

5. Korzystając z wykresu zależności natężenia prądu elektrycznego od napięcia dla

oporników A i B, uzupełnij zdania.

Pod napięciem 2 V przez opornik A przepływa
prąd o natężeniu .................... , a przez opornik
B

prąd o natężeniu ...................... .

Oporność opornika A jest równa .................. .
Większą oporność ma opornik .................... .

4 pkt

Wielkość fizyczna

Grupa B

1. Oblicz napięcie przyłożone do żarówki o oporności 200

9, gdy płynie przez nią

prąd o natężeniu 0,03 A.

2 pkt

2. Uczniowie mierzyli napięcie na końcach przewodu i natężenie prądu płynącego

przez ten przewód. Wyniki pomiarów przedstawili w tabeli.

Wyniki pomiarów

III

(V)

1,5

3,0

4,5

(A)

0,5

1,0

1,5

a) Na podstawie wyników narysuj wykres zależności natężenia prądu od napięcia

na końcach przewodu.

b) Oblicz oporność tego przewodu.
c) Jakie będzie natężenie prądu płynącego przez ten przewód, gdy do jego końców

zostanie przyłożone napięcie 6 V?

6 pkt

3. Oblicz brakujące wielkości fizyczne i uzupełnij tabelę.

Napięcie U (V)

Oporność R (

Natężenie prądu I (A)

1,2

100

0,5

1,5

0,2

3 pkt

4. Na żarówce do latarki kieszonkowej znajduje się napis: 3,5 V, 0,25 A. Co oznaczają

te wielkości? Jaka jest oporność włókna tej żarówki?

3 pkt

5. Korzystając z wykresu zależności natężenia prądu elektrycznego od napięcia dla

oporników A i B, uzupełnij zdania.

Pod napięciem 3 V przez opornik A przepływa
prąd o natężeniu ...................., a przez opornik
B

prąd o natężeniu ................... .

Oporność opornika A jest równa ................. .
Mniejszą oporność ma opornik .................. .

4 pkt

Nr 6. Praca i moc prądu elektrycznego

Grupa A

1. Przez żarówkę podłączoną do źródła o napięciu 12 V płynie prąd o natężeniu

0,5 A. Oblicz moc żarówki. Jaką pracę wykona prąd elektryczny płynący przez tę
żarówkę w czasie 1 minuty?

4 pkt

2. Wykres przedstawia zależność mocy od czasu dla piecyka elektrycznego pracują-

cego pod napięciem 220 V.

a) Oblicz pracę prądu elektrycznego wykonaną w czasie 4 minut.
b) Oblicz natężenie prądu elektrycznego płynącego przez piecyk.
c) Oblicz oporność piecyka.
d) Ile ciepła wytwarza piecyk w czasie 1 godziny, jeżeli jego sprawność wynosi 80%?

8 pkt

3. Żarówka o mocy 100 W ma oporność 484

9. Do jakiego napięcia dostosowana jest ta

żarówka? Jakie jest wtedy natężenie prądu elektrycznego płynącego przez żarówkę?

4 pkt

4. Na diagramie przedstawiono wartości mocy czterech urządzeń elektrycznych.

a) Które urządzenie A, B, C czy D wykona w tym samym czasie największą pracę?
b) O ile moc urządzenia D różni się od mocy urządzenia A?

2 pkt

Grupa B

1. Przez żarówkę podłączoną do źródła o napięciu 24 V płynie prąd o natężeniu 0,3 A.

Oblicz moc żarówki. Jaką pracę wykona prąd elektryczny płynący przez tę żarówkę
w czasie 4 minut?

4 pkt

2. Wykres przedstawia zależność mocy od czasu dla silnika elektrycznego pracujące-

go pod napięciem 220 V.

a) Oblicz pracę prądu elektrycznego wykonaną w czasie 3 minut.
b) Oblicz natężenie prądu elektrycznego płynącego przez silnik.
c) Oblicz oporność silnika.
d) Jaką pracę wykonuje silnik w czasie 1 godziny, jeżeli jego sprawność wynosi 80%?

8 pkt

3. Żarówka o mocy 100 W ma oporność 121

9. Do jakiego napięcia dostosowana

jest ta żarówka? Jakie jest wtedy natężenie prądu elektrycznego płynącego przez
żarówkę?

4 pkt

4. Na diagramie przedstawiono wartości prac wykonywanych w tym samym czasie

przez cztery urządzenia elektryczne.

a) Które urządzenie A, B, C czy D ma największą moc?
b) O ile praca wykonana przez urządzenie B różni się od pracy wykonanej przez

urządzenie C?

2 pkt

Nr 7. Pole magnetyczne

Grupa A

1. Kiedy dwa magnesy się odpychają, a kiedy przyciągają?

2 pkt

2. Narysuj linie pola magnetycznego wytworzonego wokół magnesu sztabkowego

i zaznacz ich zwrot.

2 pkt

3. Narysuj wektory sił wzajemnego oddziaływania między najbliższymi biegunami

dwóch magnesów.

1 pkt

4. Zaznacz zwrot linii przedstawionego pola magnetycznego. Jak ustawi się igła ma-

gnetyczna w tym polu?

2 pkt

5. W zwojnicy płynie prąd elektryczny. Wyjaśnij, w jaki sposób ustawi się igła ma-

gnetyczna względem zwojnicy.

3 pkt

6. W zwojnicy płynie prąd elektryczny. Igła magnetyczna ustawiła się względem zwoj-

nicy tak, jak przedstawiono na rysunku. Ustal i zaznacz kierunek prądu płynącego
w tej zwojnicy i bieguny źródła napięcia. Przedstaw tok swego rozumowania.

3 pkt

7. Zaznacz kierunek prądu płynącego w przewodzie. Linie pola magnetycznego mają

taki zwrot, jak przedstawiono na rysunku.

1 pkt

8. Co nazywamy siłą elektrodynamiczną?

1 pkt

Grupa B

1. Co nazywamy polem magnetycznym?

1 pkt

2. Narysuj linie pola magnetycznego wytworzonego wokół magnesu sztabkowego

i zaznacz ich zwrot.

2 pkt

3. Narysuj wektory sił wzajemnego oddziaływania między najbliższymi biegunami

dwóch magnesów.

1 pkt

4. Zaznacz zwrot linii przedstawionego pola magnetycznego. Jak ustawi się igła ma-

gnetyczna w tym polu?

2 pkt

5. W zwojnicy płynie prąd elektryczny. Wyjaśnij, w jaki sposób ustawi się igła ma-

gnetyczna względem zwojnicy.

3 pkt

6. W zwojnicy płynie prąd elektryczny. Igła magnetyczna ustawiła się względem zwoj-

nicy tak, jak przedstawiono na rysunku. Ustal i zaznacz kierunek prądu płynącego
w tej zwojnicy i bieguny źródła napięcia. Przedstaw tok swego rozumowania.

3 pkt

7. Zaznacz zwrot linii pola magnetycznego wytworzonego wokół prostoliniowego

przewodu z prądem.

1 pkt

8. Od czego zależy kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej?

2 pkt

Nr 8. Indukcja elektromagnetyczna

Grupa A

1. Zaznacz na rysunku kierunek prądu indukcyjnego wzbudzonego w zwojnicy pod-

czas:
a) wsuwania do niej magnesu,
b) wysuwania z niej magnesu.

4 pkt

2. Podaj dwa przykłady wykorzystania zjawiska indukcji elektromagnetycznej.

2 pkt

3. Do jakiego napięcia powinna być dostosowana żarówka, aby można ją włączyć

między zaciski A i B bez obawy jej przepalenia?

2 pkt

4. Napięcie przyłożone do zacisków uzwojenia pierwotnego transformatora o mo-

cy P = 320 kW wynosi U

= 4000 V. Napięcie na uzwojeniu wtórnym wynosi

= 80 V. Oblicz natężenie prądu płynącego w obwodzie pierwotnym i wtórnym.

3 pkt

1100 zwojów

20 zwojów

Grupa B

1. Zaznacz na rysunku kierunek prądu indukcyjnego wzbudzonego w zwojnicy pod-

czas:
a) wsuwania do niej magnesu,
b) wysuwania z niej magnesu.

4 pkt

2. Kiedy transformator podwyższa napięcie, a kiedy je obniża?

2 pkt

3. Do jakiego napięcia powinna być dostosowana żarówka, aby można ją włączyć

między zaciski A i B transformatora bez obawy jej przepalenia?

2 pkt

4. Napięcie przyłożone do zacisków uzwojenia pierwotnego transformatora o mo-

cy P = 240 kW wynosi U

= 6000 V. Napięcie na uzwojeniu wtórnym wynosi

= 120 V. Oblicz natężenie prądu płynącego w obwodzie pierwotnym i wtórnym.

3 pkt

900 zwojów

30 zwojów

SPRAWDZIANY

Nr 1. Cząsteczkowa budowa materii

Grupa A

1. Podaj trzy założenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii.

3 pkt

2. Co nazywamy siłami spójności?

1 pkt

3. Przyporządkuj wymienione właściwości cieczom lub gazom, wpisując odpowied-

nio znak „x” do tabeli.

Właściwości

Ciecze

Gazy

są ściśliwe

zachowują objętość

można łatwo zmienić ich kształt

3 pkt

4. Na podstawie teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii wyjaśnij, na czym

polega ściśliwość gazu.

2 pkt

5. Gęstość szkła wynosi 2400

. O czym informuje ta wielkość?

2 pkt

6. Zapisz wzór wyrażający ciśnienie hydrostatyczne cieczy.

a) Od jakich wielkości zależy ciśnienie hydrostatyczne cieczy?
b) W jaki sposób ciśnienie hydrostatyczne cieczy zależy od wymienionych wielkości?

3 pkt

7. Porównaj ciśnienia hydrostatyczne cieczy wywierane na dno przedstawionych na-

czyń. Uzasadnij rozwiązanie.

2 pkt

8. W której z wymienionych cieczy nie utonie ołowiana kula o gęstości 11,3

w wodzie o gęstości d

= 1

, glicerynie o gęstości d

= 1 26

czy rtęci

o gęstości d

= 13 6

? Odpowiedź uzasadnij.

2 pkt

9. Która z substancji przedstawionych na rysunku ma największą gęstość, a która naj-

mniejszą?

3 pkt

10. Siłomierz po zawieszeniu na nim metalowej bryłki wskazywał siłę 2,26 N. Po cał-

kowitym zanurzeniu bryłki w wodzie o gęstości 1000

wskazanie siłomierza

zmniejszyło się do 2,06 N. Oblicz gęstość bryłki.

5 pkt

11.W zamkniętym naczyniu znajduje się gaz.

a) W jaki sposób zmieni się ciśnienie gazu w czasie ogrzewania, a w jaki w czasie

oziębiania?

b) Wyjaśnij zależność ciśnienia gazu od jego temperatury na podstawie teorii kine-

tyczno-cząsteczkowej budowy gazów.

4 pkt

12. Czym spowodowane jest ciśnienie atmosferyczne? Ile wynosi wartość normalnego

ciśnienia atmosferycznego?

2 pkt

Grupa B

1. Wymień trzy zjawiska potwierdzające założenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej

budowy materii.

3 pkt

2. Co nazywamy siłami przylegania?

1 pkt

3. Przyporządkuj wymienione właściwości gazom lub ciałom stałym, wpisując odpo-

wiednio znak „x” do tabeli.

Właściwości

Gazy

Ciała stałe

są ściśliwe

zachowują kształt

można łatwo zmienić ich kształt

3 pkt

4. Na podstawie teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii, wyjaśnij na czym

polega rozprężliwość gazu.

2 pkt

5. Gęstość cukru wynosi 1600

. O czym informuje ta wielkość?

2 pkt

6. Zapisz wzór wyrażający siłę wyporu.

a) Od jakich wielkości zależy siła wyporu?
b) W jaki sposób siła wyporu zależy od wymienionych wielkości?

3 pkt

7. Porównaj ciśnienia hydrostatyczne cieczy wywierane na dno przedstawionych na-

czyń. Uzasadnij rozwiązanie.

2 pkt

8. W której z wymienionych cieczy nie utonie żelazna kula o gęstości 7 9

w wodzie o gęstości d

= 1

, glicerynie o gęstości d

=1 26

czy rtęci

o gęstości d

= 13 6

? Odpowiedź uzasadnij.

2 pkt

9. Która z substancji przedstawionych na rysunku ma najmniejszą gęstość, a która

największą?

3 pkt

10. Siłomierz po zawieszeniu na nim metalowego klocka wskazywał siłę 2,84 N. Po

całkowitym zanurzeniu klocka w wodzie o gęstości 1000

wskazanie siłomierza

zmniejszyło się do 2,44 N. Oblicz gęstość klocka.

5 pkt

11. W zamkniętym naczyniu znajduje się gaz.

a) W jaki sposób zmieni się ciśnienie gazu, gdy wzrośnie jego objętość, a w jaki

gdy objętość zmaleje?

b) Wyjaśnij zależność ciśnienia gazu od jego objętości na podstawie teorii

kinetyczno-cząsteczkowej budowy gazów.

4 pkt

12. Wymień dwa przykłady wykorzystania ciśnienia atmosferycznego.

2 pkt

Nr 2. Pole elektryczne

Grupa A

1. W wyniku pocierania pałeczki ebonitowej suknem oba ciała elektryzują się różno-

imiennie. Zjawisko to wyjaśniamy:

A) wytwarzaniem elektronów na pałeczce ebonitowej
B) przemieszczaniem się elektronów i protonów
C) przemieszczaniem się elektronów między tymi ciałami
D) przemieszczaniem się jonów dodatnich między tymi ciałami

2. W jaki sposób powstają jony?

A) jony dodatnie powstają przez dołączenie protonu do atomu
B) jony ujemne powstają przez odłączenie jednego lub kilku elektronów od atomu
C) jony ujemne powstają przez odłączenie protonu od atomu
D) jony powstają przez przyłączenie elektronów do atomu lub odłączenie elektro-

nów od atomu

3. Jeżeli ciało jest naelektryzowane dodatnio, oznacza to, że:

A) nie posiada ono w ogóle elektronów
B) posiada jednakową liczbę protonów i elektronów
C) pozbawione jest części protonów
D) pozbawione jest części elektronów

4. Dodatnio naelektryzowaną kulę umieszczono między dwiema małymi naelektry-

zowanymi kulkami K

i K

, zawieszonymi na jedwabnych nitkach. Kulki odchyliły

się tak, jak pokazano na rysunku. Jakim rodzajem ładunku naelektryzowana jest
każda kulka?

A) K

ujemnym, K

dodatnim

B) K

ujemnym, K

ujemnym

C) K

dodatnim, K

ujemnym

D) K

dodatnim, K

dodatnim

5. Który z poniższych rysunków poprawnie ilustruje siły wzajemnego oddziaływania

dwóch naelektryzowanych ciał?

6. Istnienie pola elektrostatycznego można wykryć za pomocą:

A) dłoni
B) maszyny elektrostatycznej
C) naelektryzowanej kulki zawieszonej na jedwabnej nitce
D) laski szklanej lub ebonitowej

7. Na rysunku przedstawiono linie pola elektrycznego wytworzonego przez dwie

naelektryzowane kulki K

i K

. Jakim rodzajem ładunków naelektryzowana jest

każda kulka?

A) K

dodatnim, K

ujemnym

B) K

ujemnym, K

dodatnim

C) K

dodatnim, K

dodatnim

D) K

ujemnym, K

ujemnym

8. Kulkę elektroskopu naelektryzowanego dodatnio dotknięto laską i zauważono,

że zwiększył się kąt wychylenia wskazówki elektroskopu. Na tej podstawie można
wnioskować, że laska:

A) nie była naelektryzowana
B) była naelektryzowana dodatnio
C) była naelektryzowana ujemnie
D) mogła być naelektryzowana ujemnie bądź dodatnio

9. Elektryzowanie ciał przez indukcję polega na:

A) przemieszczaniu się protonów pod wpływem ciała naelektryzowanego
B) przemieszczaniu się elektronów lub jonów pod wpływem sił pola elektrycznego
C) dotknięciu ciała elektrycznie obojętnego ciałem naelektryzowanym
D) połączeniu ze sobą dwóch ciał naelektryzowanych różnoimiennie

10. W czasie przemieszczania ładunku 2 C między równoległymi płytkami naelektry-

zowanymi różnoimiennie siły pola elektrycznego wykonały pracę 6 J. Napięcie
między tymi płytkami wynosi:

A) 12 V
B) 6 V
C) 3 V
D) 2 V

11. Kierunek przemieszczania się ładunków elektrycznych w czasie uziemienia naelek-

tryzowanego krążka metalowego poprawnie przedstawiają rysunki:

A) 1 i 2

B) 2 i 3
C) 3 i 4
D) 1 i 4

12. Do metalowej kuli dostarczono kolejno trzy porcje ładunku elektrycznego:

– 0,01 C, + 10 mC, + 1000 mC. Ile wynosi łączny ładunek kuli?

A) 1 C
B) 0,02 C
C) 1,02 C
D) 1009,99 mC

13. Czym różnią się siły działające na ładunki umieszczone symetrycznie w punktach

i L pola elektrostatycznego wytworzonego przez dużą, naelektryzowaną ujemnie

kulę?

A) wartością
B) kierunkiem
C) zwrotem
D) punktem przyłożenia

14. W punktach 1, 2, 3 pola elektrycznego umieszczono jednakowe ładunki próbne.

W którym punkcie na ładunek próbny działa największa siła elektryczna?

A) 1
B) 2
C) 3
D) we wszystkich punktach siła

ma jednakową wartość

15. Do dwóch stykających się metalowych kul, stojących na izolujących podstawkach,

zbliżono laskę ebonitową potartą suknem. Można przewidzieć, że:

A) kula X naelektryzuje się ujemnie, kula Y dodatnio
B) kula X naelektryzuje się dodatnio, kula Y ujemnie
C) obie kule naelektryzują się ujemnie
D) żadna kula nie naelektryzuje się

16. Elektron umieszczony w przedstawionym polu elektrostatycznym:

A) pozostanie w spoczynku
B) będzie poruszał się lewo
C) będzie poruszał się w prawo
D) będzie poruszał się prostopadle do linii pola

17. Dwie naelektryzowane metalowe kule znajdują się w odległości r. Kule te zetknię-

to, a następnie odsunięto na tę samą odległość. Jak zmieniły się siły wzajemnego
oddziaływania elektrostatycznego tych kul po odsunięciu ich od siebie?

A) zwiększyły się ich wartości, a zwroty pozostały takie same
B) zmniejszyły się ich wartości, a zwroty pozostały takie same
C) zwiększyły się ich wartości, a zwroty zmieniły się na przeciwne
D) zmniejszyły się ich wartości, a zwroty zmieniły się na przeciwne

18. W środku kwadratu znajduje się ujemny ładunek q. W trzech wierzchołkach tego

kwadratu umieszczono jednakowe dodatnie ładunki q

, q

. Ile wynosi wartość

siły wypadkowej działającej na ładunek q?

A) 6 N
B) 4 N
C) 2 N
D) 0

19. Dwie naelektryzowane kulki oddziałują na siebie siłą 0,9 N. Po odsunięciu ich na

odległość trzy razy większą wartość siły ich oddziaływania:

A) zwiększy się do 0,3 N
B) zmniejszy się do 0,3 N
C) zmniejszy się do 0,1 N
D) nie ulegnie zmianie

20. Od kropli wody posiadającej dodatni ładunek + q oddzielono mniejszą kroplę

o ujemnym ładunku – 2 q. Jaki ładunek pozostał na pierwotnej kropli po oddziele-
niu ładunku ujemnego?

A) + 3 q
B) + q
C) – q
D) – 2 q

Grupa B

1. Jakim rodzajem ładunku elektrycznego obdarzone są cząstki?

A) proton jest ujemny, neutron jest dodatni, elektron jest obojętny
B) proton jest dodatni, neutron jest ujemny, elektron jest obojętny
C) elektron jest ujemny, neutron jest dodatni, proton jest obojętny
D) elektron jest ujemny, neutron jest obojętny, proton jest dodatni

2. Jeżeli ciało jest elektrycznie obojętne, oznacza to, że:

A) nie posiada ono żadnych ładunków elektrycznych
B) posiada ładunki ujemne i dodatnie o jednakowej wartości
C) musi być uziemione
D) ma jednakową ilość protonów i neutronów

3. Podczas czesania grzebieniem suche włosy elektryzują się przez:

A) indukcję
B) dotyk
C) tarcie
D) żaden z wymienionych sposobów

4. Trzymany w dłoni pręt metalowy pocieramy suknem. W wyniku pocierania pręt:

A) naelektryzuje się ujemnie
B) naelektryzuje się dodatnio
C) nie naelektryzuje się, gdyż metalu nie można elektryzować przez pocieranie
D) nie naelektryzuje się, gdyż został uziemiony przez ciało ludzkie

5. Skutki wzajemnego oddziaływania elektrycznego kulek poprawnie ilustrują rysunki:

A) 1 i 2

B) 2 i 3
C) 1 i 3
D) wszystkie

6. Jeżeli laskę ebonitową pocieramy kawałkiem wełnianej tkaniny, to:

A) obydwa ciała elektryzują się ujemnie
B) tylko laska elektryzuje się ujemnie
C) laska elektryzuje się ujemnie, a tkanina dodatnio
D) obydwa ciała elektryzują się dodatnio

7. Jeżeli ciało zostało naelektryzowane ujemnie, oznacza to, że:

A) nie posiada ładunków dodatnich
B) oddało część elektronów
C) oddało część protonów
D) posiada więcej elektronów niż protonów

8. Kierunek przemieszczania się ładunków elektrycznych w czasie uziemienia na-

elektryzowanej metalowej kuli poprawnie przedstawiają rysunki:

A) 1 i 2

B) 1 i 3
C) 2 i 3
D) 1 i 4

9. Który rysunek przedstawia jednorodne pole elektrostatyczne?

10. Między dwoma punktami pola elektrycznego istnieje napięcie 6 V. Jaką pracę wyko-

nują siły tego pola podczas przemieszczania między tymi punktami ładunku 2 C?

A) 12 J
B) 6 J
C) 3 J
D) 2 J

11. Rysunek przedstawia rozmieszczenie ładunków w pewnej substancji umieszczonej

w polu elektrostatycznym. Jak nazywamy ten rodzaj substancji?

A) półprzewodnikiem
B) izolatorem
C) metalem
D) przewodnikiem

12. W punktach 1, 2, 3 pola elektrycznego umieszczono jednakowe ładunki próbne.

Czym różnią się siły elektryczne działające na każdy ładunek?

A) wartością
B) kierunkiem i zwrotem
C) punktem przyłożenia
D) kierunkiem i punktem przyłożenia

13. Gdy kulki dwóch identycznych, naładowanych elektroskopów połączono cienkim

przewodnikiem z izolującą rączką, to wskazówki elektroskopów całkowicie opa-
dły. Wynika z tego, że ładunki elektroskopów przed połączeniem miały:

A) jednakowe wartości i jednakowe znaki
B) jednakowe wartości i różne znaki
C) różne wartości i różne znaki
D) różne wartości i jednakowe znaki

14. Gdy do kulki elektroskopu naładowanego ujemnie zbliżono plastikową linijkę, to

wskazówka elektroskopu zwiększyła swoje wychylenie. Można z tego wniosko-
wać, że linijka:

A) nie była naelektryzowana
B) była naelektryzowana ujemnie
C) była naelektryzowana dodatnio
D) nie możemy określić, czy była naelektryzowana, czy nie

15. Dwie naelektryzowane kule oddziałują na siebie siłami, tak jak przedstawiono na

rysunku. Można z tego wnioskować, że kule są naelektryzowane:

A) jednoimiennie, a wartości ładunków mogą być jednakowe bądź różne
B) jednoimiennie, a wartości ładunków są jednakowe
C) różnoimiennie, a wartości ładunków mogą być jednakowe bądź różne
D) różnoimiennie, a wartości ładunków są jednakowe

16. Dodatni ładunek umieszczony w przedstawionym polu elektrostatycznym:

A) będzie poruszał się w prawo
B) będzie poruszał się w lewo
C) pozostanie w spoczynku
D) będzie poruszał się prostopadle do linii pola

17. Trzy ładunki q

, q

o takich samych wartościach, ale różnych znakach umiesz-

czono w wierzchołkach trójkąta równobocznego. Ile wynosi wartość siły wypadko-
wej działającej na ładunek q

A) 0
B) 1,5 N
C) 3 N
D) 6 N

18. Lekka, ujemnie naelektryzowana kulka wisi na jedwabnej nitce. Zbliżono do niej

bardzo blisko drugą, nienaelektryzowaną kulkę zawieszoną na nitce. Można prze-
widzieć, że:

A) kulki będą tylko wzajemnie się przyciągać
B) kulki będą tylko wzajemnie się odpychać
C) kulki nie będą się przyciągać ani odpychać
D) kulki zetkną się na chwilę, po czym oddalą się od siebie

19. Metalową kulę naelektryzowaną ładunkiem – q zetknięto z drugą, taką samą kulą

naelektryzowaną ładunkiem + 3 q. Jaki ładunek będzie miała każda kula po ze-
tknięciu?

A) + q
B) – q
C) + 2 q
D) – 4 q

20. Dwie jednakowe, metalowe kule naelektryzowano takimi samymi ładunkami

i umieszczono w porcelanowym naczyniu. Kule te odpychają się siłą o wartości 1 N.
Co się stanie, gdy kulę K

na chwilę uziemimy?

A) kule pozostaną na swoich miejscach, gdyż zniknie siła oddziaływania
B) kule zetkną się, po czym będą się odpychać siłą 0,25 N
C) kule zetkną się, a potem się odsuną na początkową odległość
D) kule zetkną się i pozostaną pośrodku naczynia

Odpowiedzi do sprawdzianu

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt.

Grupa A

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

C C

B C

C A D A B C D C C A

Grupa B

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

C D B

D A

B C B B C A C D A D

Nr 3. Obwody prądu stałego

Sprawdzian zawiera 10 zadań typu prawda – fałsz. Do każdego zadania podano trzy

odpowiedzi. Niektóre odpowiedzi są poprawne, a niektóre błędne. Zadaniem ucznia
jest ustosunkowanie się do każdej odpowiedzi i dokonanie oceny, czy odpowiedź jest
prawdziwa, czy fałszywa. Uczeń skreśla słowo TAK, jeśli uzna, że odpowiedź jest
prawdziwa, a słowo NIE , gdy uzna, że odpowiedź jest fałszywa.

Za prawidłowo rozwiązane zadanie, tzn. za podanie trzech właściwych odpowiedzi

do jednego zadania, uczeń otrzymuje 8 punktów. Jeśli spośród trzech odpowiedzi do
zadania uczeń zaznaczy właściwie dwie, czyli popełni jeden błąd, wówczas otrzymuje
za zadanie 4 punkty. W przypadku udzielenia jednej poprawnej odpowiedzi do zadania
uczeń otrzymuje za nie 1 punkt.

Za poprawne rozwiązanie sprawdzianu uczeń może uzyskać 80 punktów.

Przykład:
Wykres przedstawia zależność natężenia prądu od czasu jego przepływu dla pewne-

go przewodu.

Na podstawie wykresu można ustalić, że:

A) w przewodzie płynie prąd stały
B)

natężenie prądu ma wartość 2 A

w czasie 4 s przez poprzeczny przekrój przewodnika przepływa ładunek 2 C

Poprawne odpowiedzi to: A) TAK, B) TAK, C) NIE. Uczeń otrzyma 8 punktów,

jeżeli udzieli takiej odpowiedzi. Jeżeli udzieli dwóch poprawnych odpowiedzi i jednej
błędnej, np. A) TAK, B) NIE, C) NIE, otrzyma 4 punkty. Jeżeli udzieli jednej popraw-
nej odpowiedzi, np. A) TAK, B) NIE, C) TAK, otrzyma 1 punkt. Uczeń uzyskuje
0 punktów za zadanie, w którym nie udzielił żadnej poprawnej odpowiedzi.

Grupa A

1. Natężenie stałego prądu elektrycznego:

A) definiujemy jako iloraz ładunku elektrycznego przepływającego przez po-

przeczny przekrój przewodu w jednostce czasu

B) mierzymy za pomocą amperomierza
C) mierzymy za pomocą woltomierza

2. Do przewodu o oporności 10

9 przyłożono napięcie 5 V. Wynika z tego, że:

A) ładunek o wartości 1 C uzyskuje energię 5 J
B) natężenie prądu płynącego przez przewód wynosi 0,5 A
C) w czasie 10 s ładunek 2 C uzyskuje energię 2,5 J

3. Z definicji oporności wynika, że:

A) oporność przewodu maleje, gdy rośnie natężenie prądu płynącego przez ten

przewód

B) oporność zależy od rodzaju substancji, z której przewód jest wykonany
C) oporność nie zależy od napięcia ani od natężenia prądu płynącego przez przewód

4. Z przedstawionego schematu obwodu elektrycznego wynika, że:

A) woltomierz wskaże napięcie 2 V
B) amperomierz wskaże natężenie 3 A
C) moc wydzielona na oporniku wyniesie 18 W

5. Wykres przestawia zależność natężenia prądu elektrycznego od przyłożonego na-

pięcia dla dwóch przewodów A i B. Na podstawie wykresu można ustalić, że:

A) przy tym samym napięciu przez przewód A płynie prąd o dwukrotnie mniej-

szym natężeniu niż przez przewód B

B) oporność przewodu A jest dwukrotnie większa od oporności przewodu B
C) przez przewód A popłynie prąd o natężeniu 6 A, gdy włączymy ten przewód do

źródła o napięciu 12 V

6. Jeżeli między punktami A i B przedstawionego obwodu przyłożymy napięcie 12 V, to:

A) amperomierz A

wskaże natężenie 4 A, a amperomierz A

natężenie 2 A

B) amperomierze A

i A

wskażą takie same natężenia prądu, każde po

4
3

C) amperomierz A

wskaże trzy razy większe natężenie prądu niż amperomierz A

7. Rysunki przedstawiają dwa sposoby połączenia trzech jednakowych oporników

o oporności 6

9 każdy. Na podstawie schematów można stwierdzić, że:

II.

A) oporność zastępcza układu II wynosi 4

B) oporność zastępcza układu I jest mniejsza niż oporność zastępcza układu II
C) oporność zastępcza układu I wynosi 6

8. Jeżeli żarówkę o mocy 100 W włączymy do źródła o napięciu 220 V, to możemy

przewidzieć, że:

A) natężenie prądu płynącego przez żarówkę wyniesie

B) oporność żarówki wyniesie 444

C) żarówka zużyje 100 J energii w czasie 1 sekundy

9. Praca prądu elektrycznego:

A) jest równa wyrażeniu: W = U · I
B) wyrażona jest w dżulach lub kilowatogodzinach
D) nie zależy od czasu przepływu prądu

10. Moc czajnika elektrycznego wynosi 1500 W. Ciepło właściwe wody wynosi

4200

kg C

⋅

. Jeżeli w czasie 4 minut temperatura 1 kg wody zwiększy się o 80

C, to

wynika z tego, że:

A) ciepło pobrane przez wodę w czasie jej ogrzewania wynosi 336 kJ
B) sprawność czajnika wynosi ok. 93%
C) w każdej sekundzie czajnik oddaje wodzie 1500 J energii

Grupa B

1. Napięcie elektryczne na końcach przewodu:

A) jest warunkiem koniecznym przepływu prądu elektrycznego przez ten przewód
B) mierzymy za pomocą amperomierza
C) mierzymy za pomocą woltomierza

2. Przez przewód o oporności 10

9 płynie prąd stały o natężeniu 5 A. Wynika z tego, że:

A) w czasie każdej sekundy przez poprzeczny przekrój przewodu przepływa ładu-

nek 5 C

B) napięcie na końcach przewodu wynosi 50 V
C) w czasie 2 sekund przez poprzeczny przekrój przewodu przepływa ładunek 2,5 C

3. Z definicji oporności wynika, że:

A) oporność elektryczna przewodu zależy od przyłożonego do jego końców na-

pięcia

B) jeżeli przyłożone do końców przewodu napięcie zmaleje trzy razy, to trzy razy

zmaleje natężenie prądu płynącego przez ten przewód

C) wraz ze wzrostem natężenia prądu elektrycznego płynącego przez przewód

rośnie oporność tego przewodu

4. Z przedstawionego schematu obwodu elektrycznego wynika, że:

A) oporność opornika wynosi 4,5

B) amperomierz wskaże natężenie 9 A
C) moc wydzielona na oporniku wynosi 18 W

5. Wykres przestawia zależność natężenia prądu elektrycznego od przyłożonego na-

pięcia dla dwóch przewodów A i B. Na podstawie wykresu można ustalić, że:

A) przy tym samym napięciu przez przewód A płynie prąd o dwukrotnie mniej-

szym natężeniu niż przez przewód B

B) oporność przewodu A jest dwukrotnie większa od oporności przewodu B
C) przez przewód A popłynie prąd o natężeniu 4 A, gdy włączymy ten przewód do

źródła o napięciu 16 V

6. Jeżeli między punktami A i B przedstawionego obwodu przyłożymy napięcie 12 V, to:

A) woltomierz V

wskaże napięcie 4 V, a woltomierz V

wskaże napięcie 8 V

B) woltomierze V

i V

wskażą takie same napięcia, po 6 V każdy

C) woltomierz V

wskaże napięcie 2 V

7. Rysunki przedstawiają dwa sposoby połączenia trzech jednakowych oporników

o oporności 3

9 każdy. Na podstawie schematów można stwierdzić, że:

II.

A) oporność zastępcza układu I wynosi 9

B) oporność zastępcza układu II wynosi 4,5

C) oporność zastępcza układu I jest większa niż oporność zastępcza układu II

8. Moc urządzenia elektrycznego:

A) wyrażona jest w watach lub kilowatach
B) jest równa wyrażeniu: P = U · I · t
C) nie zależy od napięcia, którym zasilamy to urządzenie

9. Jeżeli żelazko o mocy 1000 W włączymy do źródła o napięciu 220 V, to możemy

przewidzieć, że:

A) natężenie prądu płynącego przez żelazko wyniesie

50
11

B) oporność żelazka wyniesie 484

C) żelazko zużyje 500 J energii w czasie 2 sekund

10. Moc czajnika elektrycznego wynosi 2000 W. Ciepło właściwe wody wynosi

4200

kg C

⋅

. Jeżeli w czasie 3 minut temperatura 1 kg wody zwiększy się o 60

wynika z tego, że:

A) woda w czajniku pobrała 252 kJ ciepła
B) sprawność czajnika wynosi 70%
C) w każdej sekundzie czajnik oddaje wodzie 2000 J energii

Odpowiedzi do sprawdzianu nr 3

Odpowiedzi dla grupy A

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

zad.

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

Odpowiedzi dla grupy B

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

zad.

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

NIE

Odpowiedzi

TAK

zad.

NIE

TAK

NIE

Karta odpowiedzi

Propozycje

oceny

osi¹gniêæ

uczniów.

Klasyfikacja

zadañ

Propozycje oceny osiągnięć uczniów

KARTKÓWKI

liczba punktów

ocena

0–3

niedostateczny

4–5

dopuszczający

6–8

dostateczny

9–11

dobry

12–13

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–3

niedostateczny

4–6

dopuszczający

7–9

dostateczny

10–12

dobry

13–14

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–5

niedostateczny

6–8

dopuszczający

9–13

dostateczny

14–16

dobry

17–18

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–5

niedostateczny

6–8

dopuszczający

9–11

dostateczny

12–13

dobry

14–15

bardzo dobry

liczba punktów

0–8

9–13
14–20
21–27
28–32

Nr 1

Nr 3

Nr 5

Nr 7

liczba punktów

ocena

0–6

niedostateczny

7–9

dopuszczający

10–12

dostateczny

13–15

dobry

16–18

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–6

niedostateczny

7–9

dopuszczający

10–14

dostateczny

15–18

dobry

19–20

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–5

niedostateczny

6–8

dopuszczający

9–13

dostateczny

14–16

dobry

17–18

bardzo dobry

liczba punktów

ocena

0–3

niedostateczny

4–5

dopuszczający

6–7

dostateczny

8–9

dobry

10–11

bardzo dobry

liczba punktów

0–29
30–39
40–55
56–71
72–80

Nr 2

Nr 4

Nr 6

Nr 8

SPRAWDZIANY

liczba punktów

0–5
6–7

8–13
14–17
18–20

Nr 3

ocena

niedostateczny

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Klasyfikacja zadań według wymagań i kategorii celów

podstawowe 1, 2, 6, 6a, 12

3, 5, 11a

9 (60%)

rozszerzające

4, 8

3 (20%)

dopełniające

9, 11b

3 (20%)

Razem zadań

15 (100%)

podstawowe

1, 2, 3, 6, 9

4, 5, 7

8, 10

10 (50%)

rozszerzające

11, 13, 15, 16

12, 14

6 (30%)

dopełniające

17, 18, 19

4 (20%)

Razem zadań

20 (100%)

SPRAWDZIAN NR 2. Pole elektryczne

1a, 1b, 1c, 2a, 2c, 3a, 2b, 4c, 8a

9a, 9b 3c, 4a, 8c, 9c 4b

5a, 5b, 5c,

6a, 6b, 6c, 8b

7a, 7b, 7c,

10a, 10b, 10c

30 (100%)

1a, 1b, 1c,

2a, 2c, 3a,

2b, 4a, 4c

8a, 8b

3c, 4b, 8c, 9c

5a, 5b, 5c,

6a, 6b, 6c, 9b

7a, 7b, 7c,

10a, 10b, 10c

Razem zadań

30 (100%)

Grupa B

SPRAWDZIAN NR 3. Obwody prądu stałego

Grupa A

Wymagania

Razem zadań

Kategorie celów

SPRAWDZIAN NR 1. Cząsteczkowa budowa materii

podstawowe

rozszerzające

dopełniające

Razem zadań

16 (53%)

8 (27%)

6 (20%)

podstawowe

rozszerzające

dopełniające

16 (53%)

8 (27%)

6 (20%)

Przyk³ady zadañ

kszta³c¹cych

umiejêtnoci

opisane

w standardach

wymagañ

egzaminacyjnych

Standardy wymagań egzaminacyjnych

są uszczegółowieniem zawartych w Podsta-

wie programowej

osiągnięć wymaganych od uczniów kończących naukę w gimna-

zjum. Standardy obejmują umiejętności posługiwania się wiedzą z wybranych dyscy-
plin przedmiotowych (naukowych) oraz umiejętności stosowania procedur ponad-
przedmiotowych, charakterystycznych dla bloku przedmiotów.

Standardy wymagań uwzględniają cele edukacyjne, zadania ogólne szkoły, treści

nauczania i osiągnięcia uczniów. Dla gimnazjum wyróżniono czternaście standardów,
które uporządkowano w cztery kategorie.

I. Umiejętne stosowanie

terminów, pojęć i proce-
dur z zakresu przedmio-
tów matematyczno-
-przyrodniczych nie-
zbędnych w praktyce
życiowej i dalszym
kształceniu

Uczeń:

1. Stosuje terminy i pojęcia matematyczno-przyrod-

nicze:
a) czyta ze zrozumieniem teksty, w których

występują terminy i pojęcia matematyczno-
-przyrodnicze, np. w podręcznikach, w prasie,

b) wybiera odpowiednie terminy i pojęcia do

opisu zjawisk, właściwości, zachowań obiek-
tów i organizmów,

c) stosuje terminy dotyczące racjonalnego użyt-

kowania środowiska.

2. Wykonuje obliczenia w różnych sytuacjach

praktycznych:
a) stosuje w praktyce własności działań,
b) operuje procentami,
c) posługuje się przybliżeniami,
d) posługuje się jednostkami miar.

3. Posługuje się własnościami figur:

a) dostrzega kształty figur geometrycznych

w otaczającej rzeczywistości,

b) oblicza miary figur płaskich i przestrzennych,
c) wykorzystuje własności miar.

1. Odczytuje informacje przedstawione w formie:

a) tekstu,
b) mapy,
c) tabeli,
d) wykresu,
e) rysunku,
f) schematu,
g) fotografii.

II. Wyszukiwanie i stoso-

wanie informacji

Kategorie standardów

Standardy egzaminacyjne

III. Wskazywanie i opisy-

wanie faktów, związ-
ków i zależności
w szczególności
przyczynowo-skutko-
wych, funkcjonalnych,
przestrzennych i cza-
sowych

2. Operuje informacją:

a) selekcjonuje informacje,
b) porównuje informacje,
c) analizuje informacje,
d) przetwarza informacje,
e) interpretuje informacje,
f) czytelnie prezentuje informacje,
g) wykorzystuje informacje w praktyce.

1. Wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjo-

nowaniu układów i systemów:
a) wyodrębnia z kontekstu dane zjawisko,
b) określa warunki jego występowania,
c) opisuje przebieg zjawiska w czasie i prze-

strzeni,

d) wykorzystuje zasady i prawa do objaśniania

zjawisk.

2. Posługuje się językiem symboli i wyrażeń alge-

braicznych:
a) zapisuje wielkości za pomocą symboli,
b) zapisuje wielkości za pomocą wyrażeń alge-

braicznych,

c) przekształca wyrażenia algebraiczne,
d) zapisuje związki i procesy w postaci równań

i nierówności.

3. Posługuje się funkcjami:

a) wskazuje zależności funkcyjne,
b) opisuje funkcje za pomocą wzorów, wykre-

sów i tabel,

c) analizuje funkcje przedstawione w różnej

postaci i wyciąga wnioski.

4. Stosuje zintegrowaną wiedzę do objaśniania

zjawisk przyrodniczych:
a) łączy zdarzenia w ciągi przemian,
b) wskazuje współczesne zagrożenia dla zdrowia

człowieka i środowiska przyrodniczego,

c) analizuje przyczyny i skutki współczesnych

zagrożeń cywilizacyjnych oraz proponuje
sposoby przeciwdziałania im,

d) potrafi umiejscowić sytuacje dotyczące środo-

wiska przyrodniczego w szerszym kontekście
społecznym.

IV. Stosowanie zintegrowa-

nej wiedzy i umiejętno-
ści do rozwiązywania
problemów

1. Stosuje techniki twórczego rozwiązywania proble-

mów:
a) formułuje i sprawdza hipotezy,
b) kojarzy różnorodne fakty, obserwacje, wyniki

doświadczeń i wyciąga wnioski,

2. Analizuje sytuację problemową:

a) dostrzega i formułuje problem,
b) określa wartości dane i szukane (określa cel).

3. Tworzy modele sytuacji problemowej:

a) wyróżnia istotne wielkości i cechy sytuacji

problemowej,

b) zapisuje je w terminach nauk matematyczno-

-przyrodniczych,

c) potrafi umiejscowić sytuacje dotyczące środo-

wiska przyrodniczego w szerszym kontekście
społecznym.

4. Tworzy i realizuje plan rozwiązania:

a) rozwiązuje równania, nierówności stanowiące

model problemu,

b) układa i wykonuje procedury osiągania celu.

5. Opracowuje wyniki:

a) ocenia wyniki,
b) interpretuje wyniki,
c) przedstawia wyniki.

Standardy wymagań z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Rozporzą-

dzenia MEN z dnia 21 lutego 2000 r., w sprawie standardów wymagań będących podstawą prze-
prowadzania sprawdzianów i egzaminów. Załącznik nr 2.

Kolejne kategorie standardów wymagań tworzą układ hierarchiczny, to znaczy, że

zadania odpowiadające standardom wymagań wyższych kategorii, np. kategorii III,
kształcą umiejętności określone przez standardy niższych kategorii, np. I i II. Jeżeli
zadanie kształci umiejętności opisane w kilku standardach, to zadanie takie należy trak-
tować jako zadanie kształcące bądź sprawdzające standard najwyższej kategorii, np.
zadanie 4.38 ze zbioru zadań Fizyka wokół nas. Część II.

Zadanie 4.38.
Oblicz moc odbiorników energii elektrycznej przedstawionych na rysunkach a, b, c
oraz na rysunkach d, e, f. Opisz przemiany energii zachodzące w przedstawionych ob-
wodach. Sformułuj wniosek dotyczący mocy wydzielanej w odbiornikach.
Po jakim czasie nastąpi podgrzanie 1 kg wody w naczyniach przedstawionych na ry-
sunkach d, e, f?

Rozwiązanie zadania służy kształceniu umiejętności określonych w standardach

kategorii IV:
IV. 1 b – stosuje techniki twórczego rozwiązywania problemów, kojarzy różnorodne

fakty, obserwacje, wyniki doświadczeń i wyciąga wnioski

IV. 2 b – analizuje sytuację problemową, określa wielkości dane i szukane
IV. 4 b – tworzy i realizuje plan rozwiązania, układa i wykonuje procedury osiągania

celu

IV. 5 b, c – opracowuje, interpretuje i przedstawia wyniki

Rozwiązując to zadanie, uczeń posługuje się umiejętnościami określonymi w stan-

dardach niższych kategorii:
I. 2 – wykonuje obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych
II. 1 e, f – odczytuje informacje przedstawione w formie rysunku i schematu
II. 2 b, c, d, e – operuje informacją, porównuje, analizuje, przetwarza i interpretuje in-

formacje

III. 1 c – wskazuje prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i syste-

mów, opisuje przebieg zjawiska w czasie i przestrzeni

Pisemna forma egzaminu nie pozwala na sprawdzenie umiejętności wykonywania

czynności praktycznych związanych z doświadczeniem, np. mierzenie. Jednak zadania
doświadczalne kształcące umiejętności eksperymentowania, opisywania, analizowania
i uogólniania wyników własnych prac badawczych muszą być eksponowane w procesie

nauczania–uczenia się fizyki i muszą występować w systemie oceniania wewnątrz-
szkolnego. Zadania doświadczalne są niezbędnym elementem kształcenia umiejętności
posługiwania się metodami badawczymi fizyki, wymienionymi w standardach katego-
rii III i IV. Dlatego zbiór zawiera pewną liczbę zadań doświadczalnych do samodziel-
nego wykonania przez uczniów w domu, np. zadanie 1.18.

Zadanie 1.18.
Wyznacz gęstość cukru lub piasku, mając do dyspozycji wagę kuchenną, szklankę
w kształcie walca i linijkę. Napisz sprawozdanie z przeprowadzonego doświadczenia.

Wykonanie powyższego zadania doświadczalnego kształci u uczniów umiejętno-

ści stosowania wiedzy do rozwiązywania problemów, które są opisane w standardach
kategorii IV:
IV. 2 b – analizuje sytuację problemową, określa wielkości dane i szukane
IV. 3 b – tworzy modele sytuacji problemowej, zapisuje wielkości w terminach fizycz-

nych

IV. 4 – tworzy i realizuje plan rozwiązania
IV. 5 a, c – opracowuje wyniki, ocenia i przedstawia je

Rozwiązując zadania doświadczalne na lekcji i w domu, uczniowie opanowują

stopniowo czynności i etapy pracy badawczej, które mają być przedmiotem zadań eg-
zaminacyjnych. W zadaniach egzaminacyjnych wyniki pomiarów mogą być prezento-
wane za pomocą tabeli, wykresów itp. Na podstawie wyników uczniowie mogą formu-
łować cel badań (doświadczeń), formułować wnioski, ustalać zależności funkcyjne.

Analiza wybranych zadań ze względu na ich przydatność w procesie kształce-

nia umiejętności opisanych w standardach wymagań egzaminacyjnych.

1.1. Do menzurki z wodą wrzuco-

no kilka kostek cukru. Na pod-
stawie rysunków wyjaśnij,
dlaczego objętość roztworu
cukru jest mniejsza od objęto-
ści wody i cukru.

Zadanie

Opanowane umiejętności

według kategorii standardów

Lp.

III. Uczeń wskazuje i opisuje fakty,

związki i zależności

1 c, d – wskazuje prawidłowości

w procesach, opisuje prze-
bieg zjawiska w czasie
i przestrzeni, wykorzystuje
zasady i prawa do objaśnia-
nia zjawisk

1.53. Zaplanuj i wykonaj doświadcze-

nie w celu ustalenia, czy siła
wyporu zależy od:
a) kształtu ciała,
b) głębokości zanurzenia,
c) objętości ciała zanurzonego,
d) rodzaju cieczy.
Przygotuj następujące pomoce:
plastelina, siłomierz zbudowany
z linijki i gumki modelarskiej,
szklanka z wodą, cukier.
Wyniki obserwacji zapisz w ze-
szycie. Zinterpretuj zależność
siły wyporu od objętości zanu-
rzonego ciała i gęstości cieczy.

1.54. Jak zachowa się belka wagi

zrównoważonej w powietrzu,
jeżeli metalowe kulki zanurzymy
całkowicie w wodzie? Czy kulki
te wykonane są z tej samej
substancji, czy z różnych?

2.11. Napisz wzór określający ilość

ciepła. Uzupełnij tabelę.

IV. Uczeń stosuje wiedzę i umiejęt-

ności do rozwiązywania proble-
mów

2 b – analizuje sytuację problemową,

określa wielkości dane i szuka-
ne

3 a – tworzy modele sytuacji proble-

mowej, wyróżnia istotne wiel-
kości i cechy sytuacji proble-
mowej

4 b – tworzy i realizuje plan rozwią-

zania, układa i wykonuje
procedury osiągania celu

5 a, b, c – opracowuje wyniki, ocenia,

interpretuje i komunikuje je

IV. Uczeń stosuje wiedzę i umiejęt-

ności do rozwiązywania proble-
mów

1 a, b – stosuje techniki twórczego

rozwiązywania problemów,
formułuje i sprawdza hipote-
zy, kojarzy różne obserwa-
cje, wyniki doświadczeń
i wyciąga wnioski

III. Uczeń wskazuje i opisuje fakty

oraz zależności

2 a, b – posługuje się językiem sym-

boli i wyrażeń algebraicz-
nych, zapisuje wielkości za
pomocą symboli i wyrażeń
algebraicznych

Kolejne obliczenia

III

Wielkość

fizyczna

(J)

(kg)

,T (

⋅







140

14 400

0,4

2400

750

0,5

2.47. Rysunki stanowią ilustrację do-

świadczenia z metalową kulką
i pierścieniem. Podaj cel do-
świadczenia i opisz jego prze-
bieg. Zapisz wniosek.

2.52. Przepisz tekst do zeszytu i uzu-

pełnij go.

Topnienie ciał o budowie krystalicznej
zachodzi w ....... temperaturze, zwanej
temperaturą ....... . Dla lodu pod ciśnie-
niem normalnym wynosi ona ...... .
Dopóki lód się topi, jego temperatura
wynosi ...... . W czasie topnienia ciało
pobiera ciepło, skutkiem którego
wzrasta energia wewnętrzna zmagazy-
nowana w cieczy. W czasie ....... cieczy
jej energia wewnętrzna jest uwalniana
i w postaci ciepła oddawana do otocze-
nia. Do stopienia ......... lodu potrzeba
340 kJ ciepła, tyle samo ciepła
............... 1 kg wody w czasie krzep-
nięcia w temperaturze 0

C. Ilość ciepła

pobranego podczas topnienia można
obliczyć ze wzoru Q = ..... · ..... .

3.37. Napisz krótką notatkę na temat

zjawisk fizycznych zilustrowa-
nych na rysunkach.

IV. Uczeń stosuje wiedzę i umiejętno-

ści do rozwiązywania problemów

2 a, b – analizuje sytuację problemo-

wą, dostrzega i formułuje
problem, określa cel

3 a, b – tworzy modele sytuacji

problemowej, wyróżnia
cechy sytuacji problemo-
wej i zapisuje je w termi-
nach fizycznych

5 c – opracowuje wyniki, przedsta-

wia je

I. Uczeń stosuje terminy i pojęcia

fizyczne oraz procedury niezbędne
w praktyce życiowej i w dalszym
kształceniu

1 b – wybiera odpowiednie terminy

i pojęcia fizyczne do opisu zja-
wisk, właściwości, zachowań
obiektów

II. Uczeń wyszukuje i stosuje infor-

macje

1 e – odczytuje informacje przedsta-

wione w formie rysunku

2 c, d, e, f – analizuje, przetwarza,

interpretuje i czytelnie
prezentuje informacje

4.16. Narysuj w zeszycie schemat

obwodu elektrycznego złożo-
nego ze:
a) źródła napięcia, żarówki

i wyłącznika,

b) źródła napięcia, żarówki,

wyłącznika i amperomierza,

c) źródła napięcia, żarówki,

wyłącznika, amperomierza
i woltomierza.

Na każdym schemacie zaznacz
znaki biegunów źródła napięcia
oraz kierunek przepływu prądu.

4.25. Wykres przedstawia zależność

natężenia prądu elektrycznego
od napięcia dla dwóch różnych
oporników a i b.

a) Ile wynosi natężenie prądu

płynącego przez każdy opor-
nik, gdy napięcie na jego
końcach jest równe 14 V?

b) Który opornik ma większą

oporność? Oblicz oporność
każdego opornika.

c) Porównaj kąty nachylenia pół-

prostych a i b oraz oporności
oporników.

II. Uczeń wyszukuje i stosuje infor-

macje

2 d, f – przetwarza informacje

i czytelnie je prezentuje

II. Uczeń wyszukuje i stosuje infor-

macje

1 d – odczytuje informacje przedsta-

wione w formie wykresu

2 b, c, d, e, f – porównuje, analizuje,

przetwarza, interpre-
tuje i czytelnie pre-
zentuje informacje

10.

11.

4.27. Odczytaj wartości napięcia i na-

tężenia prądu wskazane przez
woltomierz i amperomierz.
a) Ile wynosi dokładność pomia-

ru każdej wielkości?

b) Ile wynosi niepewność bez-

względna i niepewność
względna każdego pomiaru?

c) Uwzględniając niepewność

bezwzględną pomiarów,
zapisz wyniki w zeszycie
według wzoru:
U

= (....±....) V; I = (....±....) A

6.11. Na podstawie przedstawione-

go schematu podaj warunki,
w jakich zachodzi świecenie
żarówki.

II. Uczeń wyszukuje i stosuje infor-

macje

1 e – odczytuje informacje z rysunku

IV. Uczeń stosuje wiedzę i umiejęt-

ności do rozwiązywania proble-
mów

5 a, b, c – opracowuje, ocenia, inter-

pretuje i przedstawia wy-
niki

III. Uczeń wskazuje i opisuje fakty

i zależności przyczynowo-skut-
kowe, przestrzenne i czasowe

1 a, b – wskazuje prawidłowości

w funkcjonowaniu układów
i systemów, wyodrębnia
z kontekstu dane zjawisko
i określa warunki jego wy-
stępowania

Spis treści

Uwagi ogólne o sposobach prezentacji treści nauczania Fizyki wokół nas
w klasie drugiej .................................................................................................

II. Propozycje planów metodycznych lekcji .........................................................

III. Przykładowe kartkówki oraz sprawdziany wiadomości i umiejętności ........... 33
IV. Propozycje oceny osiągnięć uczniów. Klasyfikacja zadań .............................. 69
V.

Przykłady zadań kształcących umiejętności opisane w standardach
wymagań egzaminacyjnych .............................................................................. 73

NOTATKI

✍

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Poradnik metodyczny dla wychowawcĂłw Zieja
KAMPANIA UŚMIECHNIJ SIĘ Z PCK, Poradnik metodyczny dla nauczycieli
poradnik metodyczny kompania, pluton, drużyna
KAMPANIA UŚMIECHNIJ SIĘ Z PCK Poradnik metodyczny dla nauczycieli
ciz poradnik metody rekrutacji
Fizyka 1 Przewodnik metodyczny dla ZS
Matematyka Europejczyka Poradnik metodyczny dla nauczycieli matematyki w gimnazjum Klasa 2 2
Matematyka Europejczyka Poradnik metodyczny dla nauczycieli matematyki dla szkol ponadgimnazjalnych
Informatyka Europejczyka Poradnik metodyczny dla gimnazjum pomegi
stylizacja elementy projektowania fryzur poradnik metodyczny
Nauczanie regulaminu ogólnego i musztry poradnik metodyczny
Matematyka Europejczyka Poradnik metodyczny dla nauczycieli matematyki dla szkol ponadgimnazjalnych

więcej podobnych podstron