1

DOBÓR I STOSOWANIE ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDAULNEJ W ZAKŁADACH BUDOWLANYCH

Faza1: ANALIZA ZAGROŻEŃ ORAZ OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Ryzyko zawodowe jest kombinacją częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia i
konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.

Do oceny ryzyka zawodowego należy wykorzystać informacje dotyczące m.in.:
- zidentyfikowanych zagrożeń oraz ich źródeł;

- lokalizacji stanowiska pracy oraz wykonywanych na nim operacji technologicznych;

- stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych;

- wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonania;

- wymaganych przepisów prawnych;

- stosowanych środków ochrony;

- wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Użytecznym narzędziem wspomagającym identyfikację zagrożeń oraz dobór środków ochrony indywidualnej może
być lista kontrolna (patrz tabela).

Lista kontrolna Zalecenia dotyczące doboru środków ochrony indywidualnej w zakładach budowlanych

Czynniki

szkodliwe/niebezpieczne

Zagrożenia

Zaznacz

właściwą

odpowiedz

Zalecane środki ochrony

indywidualnej

tak

nie

Czynniki mechaniczne

Zagrożenie uderzeniem i przygnieceniem
przez materiały budowlane: surowce
mineralne, materiały budowlane, wyroby
budowlane (przy obsłudze podnośników
uniwersalnych wciągników, żurawi.

Hełmy ochronne

Obuwie wyposażone w
podnoski

Czynniki mechaniczne

Zagrożenie przecięciem przez ostre,
wystające elementy, ostre krawędzie i naroża,
ostrza oraz chropowate, postrzępione
powierzchnie narzędzi, maszyn i materiałów,
mogące powodować urazy

Rękawice chroniące przed
przecięciem

Obuwie ochronne

Nakolanniki

Odzież ochronna lub robocza

Okulary przeciwodpryskowe

2

Czynniki mechaniczne

Zagrożenie urazami powodowanymi
ruchomymi częściami maszyn, narzędziami
lub przedmiotami obrabianymi podczas
pracy: nożycami mechanicznymi,
wiertarkami, szlifierkami:

Okulary przeciwodpryskowe
lub osłony twarzy

Odzież chroniąca przed
zgnieceniem, wciągnięciem
w wirujące elementy maszyn

Czynniki mechaniczne

Zagrożenie urazami powodowanymi
poślizgnięciami, potknięciami i upadkami na:
stanowiskach pracy, przejściach i dojściach,
drogach komunikacyjnych, drabinach

Obuwie wyposażone w
podeszwy antypoślizgowe

Czynniki mechaniczne

Zagrożenia urazami powodowanymi
upadkami osób i przedmiotów z wysokości

Sprzęt chroniący przed
upadkiem z wysokości

Hałas

Narażenie na hałas pochodzący od: środków
transportowych, innych maszyn

Ochronniki słuchu

Promieniowanie optyczne

Narażenia na promieniowanie i gorące
odpryski ciał stałych powstające podczas
spawania

Odzież dla spawacza

Rękawice spawalnicze

Sprzęt ochrony oczui twarzy
stosowany podczas spawania

Obuwie spawalnicze

Promieniowanie optyczne

Niedostateczne oświetlenia: składowisk
surowców i materiałów budowlanych,
pomieszczeń magazynowych, przejść i dróg
komunikacyjnych, praca przy drogach
komunikacyjnych

Odzież ostrzegawcza

Czynniki termiczne
(mikroklimat)

Praca na otwartej przestrzeni, w
niekorzystnych warunkach atmosferycznych:
zimny mikroklimat,
opady atmosferyczne

Odzież ciepłochronna

Odzież chroniąca przed
opadami atmosferycznymi

Obuwie ciepłochronne

3

Rękawice chroniące przed
zimnem

Prąd elektryczny

Porażenia prądem elektrycznym podczas
obsługi urządzeń pod napięciem (instalację
elektrycznych, przewodów, osprzętu w
postaci gniazd, wtyczek, tablic
rozdzielczych).

Rękawice elektroizolacyjne

Czynniki chemiczne

Narażenie na szkodliwe substancje
chemiczne i pyły, m.in.: farby, kleje
malarskie, benzynę ekstrakcyjną, pył
cementów, pył sztucznych włókien
mineralnych, pył gipsu

Sprzęt ochrony układu
oddechowego

Gogle chroniące przed
kroplami cieczy lub pyłami

Odzież pyłoochronna

CZYM SĄ ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Środki ochrony indywidualnej są to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony
przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych i (lub) szkodliwych
czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu, np. hełmy
ochronne, rękawice, sprzęt ochrony oczu i twarzy, odzież ostrzegawcza, obuwie ochronne, sprzęt chroniący przed
upadkiem z wysokości.

Z definicji środków ochrony indywidualnej wyłączone są: zwykła odzież robocza i mundury, które nie są specjalnie
przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika; środki ochrony indywidualnej używane
przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego; wyposażenie stosowane przez służby pierwszej
pomocy i ratownicze; środki ochrony indywidualnej stosowane w transporcie drogowym; wyposażenie sportowe;
środki służące do samoobrony lub do odstraszania a także przenośne urządzenia do wykrywania i sygnalizowania
zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

ZANIM WYPOSAŻYSZ PRACOWNKA W ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ ODPOWIEDZ NA
PYTANIA:

Czy możliwa jest eliminacja lub ograniczenie zagrożeń przez:

- zamianę niebezpiecznej technologii, powodującej powstawanie zagrożeń na bezpieczną;

- zamianę szkodliwych materiałów na nie szkodliwe np. farb, lakierów;

-

zmianę organizacji pracy (np. skrócenie narażenia pracowników na działanie czynników szkodliwych i
niebezpiecznych)

-

zastosowanie środków ochrony zbiorowej w postaci np. osłon zabezpieczających przed przypadkowym kontaktem
pracownika z poruszającymi się częściami maszyn np. czy barierami zabezpieczającymi przed upadkiem z
wysokości

Według ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest obowiązany:

4

- zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami

wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,

- zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii,

urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie
rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ
tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników

W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie
jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej,
odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

ZASADY DOBORU ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej należy ocenić czy środki te spełniają następujące wymagania:
- są odpowiednie do istniejących zagrożeń oraz poziomu ryzyka;

- odpowiadają warunkom panującym na danym stanowisku pracy;

- odpowiadają wymaganiom ergonomicznym i uwzględniają stan zdrowia pracownika;

- są dopasowane do użytkownika.
Ocena taka powinna obejmować:
- ocenę ryzyka, którego nie można uniknąć innymi środkami (tzn. identyfikację czynników szkodliwych i

niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy, określenie części ciała pracownika narażonych na działanie
tych czynników oraz ciężkości następstw zagrożeń);

-

określenie wymaganych typów środków ochrony indywidualnej oraz cech, jakie muszą one posiadać, aby
skutecznie chroniły przed zidentyfikowanymi zagrożeniami (z uwzględnieniem ryzyka, jakie mogą stwarzać te
środki same z siebie);

- porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z wymaganiami określonymi na podstawie

powyższej analizy.

Ocena ryzyka powinna być powtarzana w przypadku dokonania zmian na stanowisku pracy, np. stosowanych maszyn
lub urządzeń ochronnych, organizacji pracy, rodzaju obrabianych materiałów.

OCENA PRZYDATNOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Po wstępnym dobraniu środków ochrony indywidualnej sprawdź:
- czy są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków stanowiska pracy? Na przykład środki ochrony

oczu przeznaczone do ochrony przed pestycydami w rolnictwie (gogle) mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony
twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej metali, kamieni.

- czy ich zastosowanie nie spowoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawodowego ? Na

przykład okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych, wyposażone w osłonki boczne mogą w niektórych
przypadkach ograniczać pole widzenia.

- czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji?

- czy uwzględniają wymagania ergonomiczne oraz stan zdrowia pracownika?

- czy są określone warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności przypadki i czas, w którym

powinny być noszone ?

- czy w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków ochrony

indywidualnej - środki te dają się dopasować względem siebie (bez zmniejszania ich parametrów ochronnych)? Na
przykład zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopasowanie gogli ochronnych.

INFORMACJE DLA PRACOWNIKÓW

Pracodawco informuj pracowników lub ich przedstawicieli o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej.
Pamiętaj o konieczności konsultowania w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub z pracownikami
rodzajów środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywanych okresów użytkowania

5

tych środków.

SZKOLENIA

Pracodawco pamiętaj, że po przydzieleniu środków ochrony indywidualnej należy:
- poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie tych środków;

- zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków;

- określić ich czas i zakres stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w szczególnych i

wyjątkowych sytuacjach (do tego celu możesz wykorzystać informacje podane w instrukcji użytkowania);

- udostępnić instrukcje użytkowania oraz sprawdzić czy są one zrozumiałe dla pracowników.

Po przeprowadzonych szkoleniach upewnij się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali
poinformowani na temat:

- kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej;

- kiedy powinny one zostać naprawione lub wymienione;

- jakie są ograniczenia w ich stosowaniu.

Okresowo sprawdzaj czy pracownicy stosują środki ochrony indywidualnej.

Nigdy nie pozwalaj na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które "mają zająć
tylko chwilę".

Badaj przyczyny nie stosowania środków ochrony indywidualnej oraz podejmuj działania zapobiegawcze.