Źródła dochodu samorządu terytorialnego

Samorządy lokalne mogą realizować swoje zadania tylko wówczas, gdy zostaną

wyposażone w odpowiednie źródła dochodów. Dochody te przekazywane są samorządom
lokalnym poprzez repartycje środków publicznych pomiędzy budżet państwa i budżety
poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego.
Samorządy lokalne dysponują środkami pieniężnymi z czterech źródeł:

- z podatków i opłat administracyjnych.
-

z majątku lokalnego.

-

z subwencji ogólnych i celowych, dotacji państwa oraz innych środków publiczno-
prawnych.

-

z pożyczek i obligacji.

Dochody z podatków, subwencji ogólnych i wpływy z majątku można potraktować jako
dochody własne budżetów lokalnych. Stanowią one 80-90% dochodów bezzwrotnych
samorządu terytorialnego.

1.Dochody z podatków i opłat administracyjnych.

Ważnym źródłem dochodów samorządów terytorialnych były podatki. Na

podkreślenie zasługuje fakt, że tylko niewielka część wpływów podatkowych z danego
terytorium zasilała budżety samorządowe. Władze samorządowe najczęściej dysponowały
wpływami z podatków od nieruchomości, od własności ziemskiej, podatkami od dochodów
małych firm, a także opłatami lokalnymi i administracyjnymi za wykonywane czynności
cywilno prawne. Są to dochody z typowych podatków i opłat lokalnych, które w żadnym
kraju nie należą do wydajnych źródeł dochodów.
W Polsce podobnie jak w innych krajach z chwilą reaktywowania samorządów terytorialnych
dokonano podziału dochodów z podatku, pomiędzy budżet państwa i budżety gmin.

Państwo Gmina Ogółem

Podatek od towarów i usług 100 - 100
Podatek dochodowy od osób prawnych 95 5 100
Podatek dochodowy od osób fizycznych 85 15 100
Podatek rolny i leśny - 100 100
Podatek od spadków i darowizn - 100 100
Podatki i opłaty lokalne - 100 100
Podatki opłacane ryczałtowo - 100 100
Podział dochodów z podatku w procentach.

Podstawowymi dochodami budżetu gmin w Polsce były wpływy z podatków ( podany poniżej
opis podatków odpowiada również stanowi obecnemu, z zaznaczeniem wprowadzonych
zmian ) :

-

od nieruchomości – w dochodach własnych gminy stanowi najważniejszą pozycję.
Podatnicy tego podatku to właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości.
Opodatkowaniu podlegają budynki lub ich części związane z prowadzeniem

pozarolniczej i pozaleśnej działalności gospodarczej. Podstawą opodatkowania jest
powierzchnia użytkowa nieruchomości mierzona po wewnętrznej długości ścian
budynku, dla gruntów ich powierzchnia, a dla budowli wartość początkowa
przyjmowana do amortyzacji. Stawki podatkowe ustala Minister Finansów, przy
obowiązującej zasadzie, ze poziom stawki maksymalnej podwyższa się corocznie. W
podatku od nieruchomości stosowane są zwolnienia przedmiotowe – opodatkowaniu
nie podlegają: tereny zajęte przez drogi publiczne, budynki zabytkowe wpisane do
rejestru zabytków, grunty na których istnieją zbiorniki wodno – retencyjne,
nieruchomości zajęte przez administrację samorządu terytorialnego. W 1992 r z
podatku tego zwolnione zostały zakłady należące do Polskich Kolei Państwowych, co
uszczupliło dochody budżetów gminnych. Rada gminy ma prawo do ustanowienia
innych ulg i zwolnień od podatku. Stawki podatku uchwalają gminy, ale do wysokości
określonej przez Ministra Finansów.

-

rolny – obciąża osoby fizyczne i prawne, będące właścicielami gospodarstw rolnych o
obszarze przekraczającym 1 ha fizyczny lub przeliczeniowy ( osoby których
gospodarstwa nie przekraczają 1 ha płacą podatek od nieruchomości).Spod obowiązku
płacenia podatku wyłączone są gospodarstwa należące do działów specjalnych ( ich
właściciele obecnie płacą podatek dochodowy od osób fizycznych ). Przedmiotem
opodatkowania są : użytki rolne, lasy i grunty leśne, grunty pod stawami, grunty pod
zabudowaniami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W tym podatku
zastosowano również ulgi przedmiotowe i podmiotowe – z podatku zwolnione są
grunty klasy VI i VII, na okres roku zwolnione są z opodatkowania grunty
podlegające wymianie lub scaleniu. Podatnik ma prawo do ulgi inwestycyjnej,
wprowadzonej w 1992 r w wysokości 25 %, pod warunkiem jej udokumentowania. Z
podatku zwolnione są osoby odbywające służbę wojskową.

-

leśny – wprowadzony 1 stycznia 1992 r. na podstawie Ustawy o lasach z dnia
28.10.1991 r zastąpił dawna opłatę leśną. Do płacenia zobowiązani są wszyscy
właściciele lasów, bez względu na status organizacyjno – prawny ( płaci go również
skarb państwa ). Przedmiotem opodatkowania są lasy z wyjątkiem lasów na terenie
których istnieją ośrodki wypoczynkowe oraz zlokalizowane są działki budowlane i
rekreacyjne. Podstawa opodatkowania to ha przeliczeniowe, przy wyliczaniu których
uwzględnia się powierzchnię zajmowaną przez 9 głównych gatunków drzew i 6 klas
bonitacji drzewostanu.

-

od środków transportu – został on zmieniony w związku ze zmianą systemu
finansowania dróg publicznych. Główne zmiany polegają na przedmiotowym
ograniczeniu podatku oraz zmianie systemu zasilania finansowego gmin na cele
związane z utrzymaniem dróg. Przedmiotem opodatkowania są : samochody
ciężarowe o ładowności od 2 – 12 ton, o ładowności powyżej 12 ton, ciągniki
siodłowe i balastowe, przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5 ton oraz autobusy.
Stawki podatku ustala rada gminy, przy czym ustawodawca określił stawki
maksymalne. Wynika z tego, że przedmiotem opodatkowania przestały być
samochody osobowe oraz inne pojazdy. Ich właściciele od 1 stycznia 1998 r nie płacą
podatku z tego tytułu, natomiast zostali obciążeni przez wliczenie go w cenę paliwa.

-

od spadków i darowizn – kształt podatku określa Ustawa z dn. 29.06.1995 r o zmianie
ustawy o podatku od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy leży na
właścicielach rzeczy i praw nabytych w drodze spadku. W przypadku darowizny
podatek ciąży solidarnie na obdarowanych i darczyńcach. Przedmiotem
opodatkowania jest tzw. czysta wartość nabytych rzeczy i nabytych praw ( czyli
wartość po potrąceniu długów i innych obciążeń ), po cenach rynkowych w dniu
złożenia zeznania podatkowego. Stawka podatku uzależniona jest od grupy

podatkowej do której zaliczony został podmiot, a kryterium jej określania to stopień
pokrewieństwa pomiędzy nabywcą rzeczy i praw majątkowych a ich zbywcą.

-

od działalności gospodarczej opłacanej w formie karty podatkowej – podatek ten to
przejaw pragmatyzmu fiskalnego, gdyż dla pewnych rodzajów działalności ( ok. 100)

-

władze publiczne zgadzają się na zryczałtowaną formę opodatkowania. W polityce tej
obowiązują pewne rygory ( np. rodzaj prowadzonej działalności, liczba
zatrudnionych ). Jeżeli jednak podatnik postrzega, że ta forma podatku jest dla niego
niekorzystna, to ustawodawca dopuszcza możliwość wyboru pomiędzy kartą
podatkową a podatkiem dochodowym na ogólnie obowiązujących zasadach.

- od posiadania psów – płacą go osoby fizyczne posiadające psy. Stawkę maksymalna
ustala Minister Finansów, a stawki dla konkretnych gmin – rada gminy. Istnieje kilka
ustawowych zwolnień od tego podatku – psy osób kalekich, psy wykorzystywane do
pilnowania gospodarstw rolnych, psy będące własnością osób po 70 roku życia oraz
psy personelu przedstawicielstw dyplomatycznych. Od 1999 r podatek ten ma
charakter fakultatywny.

Oraz tzw. opłat lokalnych (targowej, miejscowej i administracyjnej). W zakresie
wymienionych podatków władze lokalne posiadały ograniczone władztwo podatkowe,
polegające na możliwości różnicowania stawek podatkowych jednak bez możliwości ich
podwyższania powyżej stawek maksymalnych określonych ustawowo. Ponadto gminy
posiadały 15% udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
posiadających siedzibę na terenie gminy. Władze gminy posiadały także ustawowe
uprawnienia do nakładania na swoim terytorium dodatkowych podatków „samoistnych”,
które wiązały się z tzw. nieograniczonym władztwem podatkowym gminy. Do
wprowadzenia dodatkowych podatków wymagana była jednak zgoda społeczności
lokalnej wyrażona w przeprowadzonym referendum.

2. Wpływy z majątku lokalnego.

Wpływy z majątku lokalnego obejmowały opłaty za korzystanie z infrastruktury

komunalnej i społecznej będącej własnością samorządów, wpływy ze sprzedaży lub
dzierżawy majątku komunalnego, udziały z uczestnictwa w spółkach z o.o., dywidendy z
uczestnictwa w spółkach akcyjnych itp. Dochody z majątku stanowiły niejednorodne źródło
dochodów budżetowych samorządów. Dominująca rola w tej grupie przypadała opłatom za
usługi świadczone przez samorządy lokalne. Były to opłaty za takie usługi jak wywóz śmieci,
odprowadzanie ścieków, sprzątanie ulic i utrzymanie dróg, zaopatrzenie mieszkańców w
wodę, ciepło, energię elektryczną, opłaty za przedszkola, za korzystanie z basenów, wstępy
do muzeów itp. Najczęściej wpływy uzyskiwane z tytułu świadczonych usług nie pokrywały
poniesionych na ten cel kosztów.
W przypadku Polski od kilku lat istniała tendencja do podnoszenia opłat za korzystanie z
usług społeczno-komunalnych. Źródłem wpływów z majątku mogła być także sprzedaż lub
dzierżawa elementów majątku, zwłaszcza ziemi, budynków komunalnych, infrastruktury
technicznej.

3.Subwencje ogólne i celowe.

Dotacje wyrównawcze były ważnym elementem równoważenia budżetów

samorządowych. Konieczność zasilania zewnętrznego była nieodzowna gdyż dochody z

http://notatek.pl/zrodla-dochodu-samorzadu-terytorialnego?notatka