96 Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 1999

KLEJ NATYCHMIASTOWY

NAUKA W ZAPRZ¢GU

JONY HYDROKSYLOWE

przeobra˝ajà zwiàzek chemiczny zawarty

w kleju natychmiastowym. Wiàzania podwójne ust´pujà miejsca poje-
dynczym; czàsteczki ∏àczà si´ wówczas w olbrzymie ∏aƒcuchy. Ciek∏a
substancja zmienia si´ w twarde, kruche tworzywo akrylowe. Wi´k-
szoÊç powierzchni jest stale pokryta cienkà warstewkà wody, klej zaczy-
na wi´c twardnieç natychmiast po zastosowaniu.

ADHEZJA

(przyleganie) jest najsilniej-

sza w przypadku czàsteczek polar-
nych, czyli lokalnie gromadzàcych ∏a-
dunki dodatnie i ujemne. Klej natych-
miastowy sk∏ada si´ z takich w∏aÊnie
czàsteczek. Substancje polarne wza-
jemnie si´ przyciàgajà, dà˝àc do mak-
symalnego zbli˝enia ró˝noimiennych
∏adunków. Najcz´Êciej spotykane po-
wierzchnie równie˝ sà polarne, war-
stwa klejàca dobrze wi´c do nich przy-
lega. Natomiast do przechowywania
kleju wykorzystano polietylen, polimer
o w∏aÊciwoÊciach podobnych do wo-
sku, prawie zupe∏nie niepolarny. Na
powierzchni pojemnika nie gromadzà
si´ zatem zlokalizowane ∏adunki, któ-
re mog∏yby wiàzaç jego zawartoÊç. Klej
taki ∏atwo wydostaje si´ na zewnàtrz
po ka˝dym otwarciu ampu∏ki lub tubki.

PODWÓJNE WIÑZANIE

Louis A. Bloomfield,

profesor fizyki w University of Virginia,

autor ksià˝ki How Things Work: The Physics of Everyday Life

(Jak to dzia∏a: Fizyka dnia codziennego)

P

rawie wszystkie kleje zawierajà olbrzymie czàsteczki polimero-
we, które przywierajà do siebie i do napotkanych powierzchni – tro-
ch´ jak nitki spaghetti pozostawione w misce na noc, i to bez so-

su. Czàsteczki te z regu∏y rozpuszczone sà w cieczy, która odparowuje
podczas „schni´cia” kleju (owa regu∏a dotyczy klejów jednosk∏adni-
kowych – przyp. t∏um.). Inaczej jest z klejami natychmiastowymi typu
Krazy Glue (polski odpowiednik tego kleju to cyjanopan – przyp. t∏um.).
Czàsteczki polimerowe powstajà tutaj dopiero po wydostaniu si´ sub-
stancji na zewnàtrz ampu∏ki lub tubki. Klej taki to praktycznie czysty
2-cyjanoakrylan etylu. Niewielkie czàsteczki tego zwiàzku ch´tnie po-
limeryzujà w kontakcie z wilgocià; ka˝da z nich zawiera wyjàt-
kowo wra˝liwe wiàzanie podwójne (w´giel–w´giel), bez
trudu atakowane przez jony hydroksylowe znajdujàce
si´ w atmosferycznej parze wodnej.

T∏umaczy∏

Robert Ko∏os

JON HYDROKSYLOWY

SPOLIMERYZOWANE ¸A¡CUCHY CZÑSTECZEK KLEJU

¸A¡CUCH
POLIMEROWY

KLEJ PRZYLEGA DO POWIERZCHNI

POLARNYCH, TAKICH JAK BLAT STO¸U

KLEJ NIE PRZYLEGA DO POWIERZCHNI

NIEPOLARNYCH, TAKICH JAK WN¢TRZE

POLIETYLENOWEJ TUBKI

2-CYJANOAKRYLAN ETYLU

TLEN

WODÓR

W¢GIEL

AZOT

H

–

O

–

+

–

+

–

+

–

+

–

+

–

+

–

–

+

+

–

+

–

+

–

–

+

–

–

+

–

+

–

+

+

+

+

–

+

–

+

+

–

–

+

+

+

–

–

+

–

–

+

+ + + + + + + + + + + +

–

+

–

+

–

+

–

+

–

+

–

–

+

+ –

+

–

+

–

+

–

+

+

–

+

–

+

–