fot. JOBS

T

46

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008

RWP – PACJENT

Podstawy

terapii przeciwzastoinowej

dla pacjentów w warunkach domowych

W

spółcześnie w coraz większej populacji
występują liczne obrzęki będące skut-

kiem zaburzonej pracy układu limfatycznego.
Obrzęk limfatyczny to choroba przewlekła
i dotychczas nieuleczalna. Wywołana jest
niewydolnością pracy naczyń chłonnych,
co powoduje nadmierne nagromadzenie
płynu w przestrzeni pozanaczyniowej, śród-
tkankowej, zwanej także śródmiąższową,
w rozdętych, poszerzonych naczyniach lim-
fatycznych, tkance podskórnej oraz w skórze.
Obrzęk limfatyczny obejmuje najczęściej
swym zasięgiem kończyny górne i dolne,
a także może być rozprzestrzeniony na przy-
legający do obrzękniętej kończyny kwadrant
tułowia lub miednicy. Może obejmować
również okolicę zewnętrznych narządów
płciowych, twarz i szyję.

Obrzęki mają bardzo znaczący wpływ

na ogólną sprawność fizyczną dotkniętych

nimi pacjentów, dlatego niezbędna jest
– oprócz fachowego masażu (manualnego
drenażu limfatycznego) – terapia ruchem.
Utrzymujący się przewlekle obrzęk chłonny
jest powodem dodatkowych schorzeń, znie-
kształceń w narządzie ruchu (układ kost-
no-stawowy) oraz zaników mięśniowych.
Nieleczony, przewlekły obrzęk chłonny
może być powodem powstania rzadkiego
rodzaju nowotworu złośliwego – mięsaka
naczyń chłonnych, a monstrualny, stward-
niały obrzęk może zakończyć się amputacją
kończyny.

By wspomóc fizjologiczny drenaż tka-

nek, zmniejszyć obrzęk i zapobiec dalszym
powikłaniom, niezbędne jest zastosowanie
kompleksowej terapii przeciwobrzękowej.

Składowymi elementami terapii prze-

ciwzastoinowej są: manualny drenaż limfa-
tyczny, kompresjoterapia, terapia ruchem,

pielęgnacja skóry, prewencja, profilaktyka
i edukacja pacjenta.
1. Manualny drenaż limfatyczny wspomaga

przenikanie płynu tkankowego do naczyń
limfatycznych, przyspiesza odtransporto-
wanie chłonki – zmniejsza obrzęk.

2. Kompresjoterapia (bandażowanie – pod-

trzymuje korzystne efekty uzyskane
podczas masażu limfatycznego, ułatwia
wnikanie płynu tkankowego do naczyń
chłonnych, aktywizuje działanie pompy
mięśniowej, przyspiesza regenerację
zwłókniałych tkanek, zmniejsza aktyw-
ność stanu zapalnego, zmniejsza rozmiar
obrzęku). Bandażowanie jest pierwszą
fazą tzw. udrażniającą, trwającą 3, 6 lub
9 tygodni. Fazą drugą terapii kompresyjnej
jest noszenie tzw. bielizny kompresyjnej.
Jest to faza utrwalająca, która trwa przez
całe życie. Jej celem jest utrwalenie

Fot. 1. Na zdjęciu można zobaczyć, jak zachowuje się
popularny na rynku wyrób uciskowy, wyprodukowany
na miarę, ale nieprzystosowany do obrzęków limfa-
tycznych

Fot. 3. Przykład wyrobu płaskodzianego na obrzęki
limfatyczne

Fot. 2. Zdjęcie pokazuje sposób dziania wyrobu przystosowanego dla pacjentów z problemami limfologicznymi

Warto wiedzieć

Wyroby okrągłodziane, w kształcie tuby, są produkowane z włókien o dużej rozciągliwości,
by w tej samej tubie udało się wyprofilować zarówno duże obwody, np. uda, jak i dużo
mniejsze – kostki. Wyroby te są doskonałe w przypadku problemów flebologicznych, ale
bez dużych obrzęków. Zastój chłonki tuż pod powierzchnią skóry powoduje, że dzianina
o dużej rozciągliwości wrzyna się w fałdy skórne lub roluje. Staje się to zaporą dla odpływu
limfy i krwi żylnej i wręcz pogarsza stan pacjenta (fot. 1).
Płaski sposób dziania pozwala uformować kształt kończyny poprzez dodawanie i odejmo-
wanie oczek przędzy o małej rozciągliwości. Nie ma potrzeby zwiększania rozciągliwości
nici (fot. 2).
Technika płaskiej dzianiny z przędzy o małej rozciągliwości pozwala stworzyć odzież
skuteczną w walce z obrzękiem limfatycznym i dostępną w formie odpowiadającej indy-
widualnym wymaganiom klientów (fot. 3).

48

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008

RWP – PACJENT

osiągniętych efektów zmniejszenia obrzę-
ku oraz zapobieganie nawrotom.

3. Terapia ruchem ma na celu aktywizację

mięśni szkieletowych do pracy, a co za
tym idzie wzmożenie oddziaływania
pompy mięśniowej na naczynia chłonne,
czyli wpływ na przyspieszenie transpor-
tu chłonki oraz poprawę upośledzonej
ruchomości w stawach.

4. Pielęgnacja skóry – stosowanie specjalnych

kosmetyków o neutralnym dla skóry pH.

5. Edukacja pacjenta – ogólne wskazówki

dotyczące trybu życia z obrzękiem:
a. dbać o higienę skóry, używając kosme-

tyków o odpowiednim natłuszczeniu
i zgodnych z pH skóry,

b. nie mierzyć ciśnienia krwi na obrzęk-

niętej kończynie, nie wykonywać
pobierania krwi, iniekcji i wlewów
kroplowych,

c. nie nosić obcisłej bielizny,
d. utrzymywać odpowiednią masę ciała,

stosować urozmaiconą dietę – ubogą
w sól kuchenną, bogatą w warzywa
i owoce,

e. unikać zadrapań, ran i podrażnień

skóry na obrzękniętej kończynie (skóra
to brama dla wszelkich infekcji, drob-
noustrojów, wirusów, bakterii), chronić
się przed ukąszeniami insektów oraz
zwierząt domowych,

f. nie narażać się na działanie wysokich

temperatur, unikać opalania oraz nie
korzystać z sauny,

g. po zabiegu manualnego drenażu z ban-

dażowaniem wykonywać ćwiczenia
ruchowe, a w opatrunku – wszystkie
możliwe do wykonania czynności życia
codziennego,

h. w ciągu dnia należy pamiętać o wykony-

waniu ćwiczeń, jednak bez większego
wysiłku, a także nosić specjalistyczną
odzież kompresyjną (rękawy, rękawicz-
ki, pończochy, podkolanówki, rajstopy,
skarpetki),

i. w nocy przyjmować pozycje drenażo-

we, układając obrzękniętą kończynę na
podwyższeniu i wspomagając odpływ
chłonki, oraz nie zapominać o banda-
żowaniu,

j. systematycznie prowadzić kontrolę

palpacyjną (dotykiem) własnego ciała
oraz przynależnych do obrzękniętej
kończyny regionalnych węzłów chłon-
nych:
– węzły w dole nadobojczykowym,

węzły przy- i zauszne, podżuchwowe,
węzły pachowe, węzły pachwino-
we,

– w razie wyczuwalnego obrzmienia

węzłów chłonnych niezwłocznie
udać się na konsultację do lekarza,

– systematycznie badać się u ginekolo-

ga i onkologa.

Odzież uciskowa produkowana jest

w czterech klasach ucisku (wielkość ciśnie-
nia, jakiemu podlega kończyna):

– 1 klasa ucisku – 18-21 mmHg,
– 2 klasa ucisku – 23-32 mmHg,
– 3 klasa ucisku – 34-46 mmHg,
– 4 klasa ucisku > 49 mmHg.

Przyjmuje się, że terapia obrzęków w tej

fazie powinna przestrzegać następujących
zasad:
1. Odzież uciskowa powinna być produkowa-

na na miarę – na podstawie pomiarów cia-
ła pacjenta w końcowym etapie drenażu
limfatycznego, gdy obrzęk jest stabilny.

2. Dzianina, z której produkowana jest

odzież, powinna charakteryzować się
małą rozciągliwością.

3. Wyrób powinien być płaskodziany, ze

szwem.

4. Z uwagi na ochronę skóry materiał nie

powinien powodować wrzynania się
i zawijania.

5. Technologia dziania odzieży powinna

umożliwiać odprowadzanie wilgoci
z powierzchni skóry.

6. Odzież powinna być noszona tylko

w dzień.

7. Pacjent powinien zamówić dwa komple-

ty odzieży, jeden na zmianę.

8. Należy dbać o odtwarzanie warstwy

hydrolipidowej skóry, o jej właściwe pH
i bezwzględnie po zdjęciu odzieży skóra
powinna być chroniona kosmetykami do-
puszczonymi przez producenta odzieży.

9. Odzież powinna być wymieniona na

nową po gwarantowanym przez produ-
centa czasie utrzymywania prawidłowej
kompresji (najczęściej 6 miesięcy).

10. Im większa niewydolność układu

chłonnego, tym silniejszy powinien być
ucisk.

11. W przypadku kończyn górnych zazwy-

czaj wystarczą wyroby z 1. lub 2. klasą
ucisku.

12. W przypadku kończyn dolnych najczę-

ściej stosuje się 3. i 4. klasę ucisku,

13. Przed przepisaniem odzieży uciskowej

zaleca się pomiar ciśnienia tętniczego
w kończynach dolnych u wszystkich
chorych z objawami zaburzenia ukrwie-
nia kończyn.

Wyrobów uciskowych bezwzględnie nie

można używać w przypadku: zaawanso-
wanych schorzeń tętnic obwodowych (ich
zwężenia lub niedrożności), zdekompenso-
wanej niewydolności serca, bakteryjnego
zapalenia żył (septyczne zapalenie żył),
siniczego obrzęku bolesnego (phlegmasia
coerulea dolens).

Względne przeciwwskazania do noszenia

wyrobów uciskowych to: unieruchomienie,
infekcje skórne, sączące dermatozy, reakcje
niedostosowania do materiału uciskowego,
zaburzenia wrażliwości, uczulenie na
materiał uciskowy w obrębie kończyn,
zaawansowana neuropatia obwodowa (np.
cukrzycowa).

‰

MGR

G

RAŻYNA

K

RYSIAK

,

MGR

A

NNA

N

AROJCZYK

NZOS Limf-Med, przedstawiciel JOBST