Teresa Szafraniec
nauczyciel nauczania zintegrowanego
Szkoła Podstawowa nr 316 w Warszawie

Trudności w pisaniu spowodowane leworęcznością

H. Spionek [1997] terminem „trudności szkolne” posługuje

się w dwojakim znaczeniu:

- w celu określenia sytuacji, kiedy uczeń pomimo starań nie potrafi

w odpowiednim czasie przyswoić sobie wiedzy i umiejętności

przewidzianych w programie nauczania; w tym znaczeniu trudności

stanowią pierwszy etap niepowodzeń szkolnych.

- w celu określenia sytuacji, kiedy uczeń wykazuje postępy w nauce

i otrzymuje oceny zadawalające, ale czyni to kosztem niewspółmiernie

dużego wkładu własnej pracy czy też wysiłku rodziców, korepetycji

Wraz z rozpoczęciem nauki pisania i czytania dziecko leworęczne staje przed

szeregiem problemów. Trudności te dla wielu osób zwłaszcza praworęcznych

są nieistotne, bądź przez nie bagatelizowane. Jednak rzeczywistość jest inna.

W pierwszym okresie nauki dzieci leworęczne wymagają szczególnej uwagi ze

strony rodziców i nauczycieli, ponieważ wczesna, fachowa pomoc ułatwia

przezwyciężenie trudności. Pismo nasze niezależnie od tego, którą ręką się

posługujemy, przeznaczone jest dla osób praworęcznych. Fakt ten dotyczy

zarówno kierunku pisania (od lewej do prawej strony), jak i sposobu kreślenia

i łączenia liter. Dla dziecka leworęcznego naturalnym kierunkiem pisania byłby

kierunek od prawej do lewej. Pokonanie tej tendencji wymaga od dziecka

leworęcznego wiele wysiłku. Pisanie lewą ręką powoduje zadzieranie kartek

w zeszycie, zamazywanie tego, co przed chwilą zostało napisane, robienie

kleksów. Obraz pisma jest nieestetyczny, co z kolei pociąga za sobą

konsekwencje w postaci dezaprobaty rodziców i nauczycieli, oraz

otrzymywania obniżonych ocen. Ta sytuacja wpływa na rozwój emocjonalny

dziecka, a także na stosunek do szkoły i nauki.

Leworęczność może występować na tle ogólnie lewostronnej

lateralizacji dziecka, a może też łączyć się z praworęcznością (przy

skrzyżowanej lateralizacji). Następstwem skrzyżowania dominacji w zakresie

oka i ręki jest zaburzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dezorganizuje ona

czynność pisania, jak również powoduje błędy w postaci inwersji dynamicznej

i statycznej [za: Zakrzewska 1996].

Napięcie mięśniowe w dużym stopniu zależy od napięcia

emocjonalnego. Mogą wystąpić również zaburzenia takie jak: moczenie

nocne, jąkanie. Należy więc zwrócić szczególną uwagę na trudności związane

z pisaniem w liniach. Dziecko leworęczne nie może się w nich „zmieścić”, gdyż

ogranicza ono swobodę ruchu [za: Bogdanowicz 1992].

Oprócz wyżej wymienionych trudności, które można nazwać

technicznymi dzieci z zaburzonym procesem lateralizacji borykają się z innymi

bardzo poważnymi problemami, a mianowicie:

• Statyczne odwracanie liter - jest to mylenie liter o podobnych kształtach

a innym położeniu i kierunku - (b - d, b - p, u - n, w - m). Błędy te noszą

nazwę inwersji statycznej,

• Dynamiczne odwracanie liter - charakteryzuje się zmianą kolejności liter

w wyrazie (sok - kos, kot - tok, lok - kot). Te błędy nazywamy inwersją

dynamiczną,

• Uporczywe opuszczanie lub dodawanie liter a nawet całych sylab,

• Błędne odtwarzanie liter - dziecko niedokładnie odczytuje i pisze zarówno

niektóre spółgłoski jak i samogłoski (np. los czyta jak las).

Interesującym zjawiskiem jest często spotykane u dzieci leworęcznych

pismo lustrzane. Stanowi ono zwierciadlane odbicie pisma normalnego.

W jego zakresie wyróżniamy 2 formy. Pierwsza z nich charakteryzuje się

odwracaniem pojedynczych liter i cyfr, zapisanych w izolacji lub znajdujących

się w środku wyrazu. Druga zaś polega na całkowitym odwróceniu

normalnego pisma. Pismo zwierciadlane spotykamy dość często u dzieci do 5

roku życia, jednak w tych wypadkach jest ono przejawem niedojrzałości.

Jeżeli jednak utrzymuje się dłużej i występuje u dziecka ośmioletniego jest już

przejawem zaburzeń.

Jeśli do tych zaburzeń dodamy jeszcze problemy ze znajomością

schematu ciała oraz kierunków w przestrzeni, to należy przyznać, że trudności

dziecka leworęcznego mają pokaźny rozmiar. Ukończenie szkoły i uporanie

się z trudnościami dotyczącymi nauki czytania i pisania nie oznacza końca

problemów. Na dorosłych leworęcznych również czekają różne niemiłe

„niespodzianki”. Do dzisiaj istnieje wiele zawodów, w których leworęczni dają

sobie radę z największym trudem. Według statystyk zarówno leworęczne

kobiety jak i mężczyźni są w porównaniu z praworęcznymi częściej ofiarami

wypadków w pracy oraz odnoszą więcej kontuzji w sporcie i w domu.

Przyczyny tej zwiększonej podatności na obrażenia są łatwe do wyjaśnienia -

świat techniki jest nastawiony wyłącznie na potrzeby osób praworęcznych.

Nie tylko maszyny i urządzenia przeznaczone do obsługiwania prawą ręką ale

jest również wiele sytuacji środowiskowych i zawodowych, w których

leworęczni z uwagi na odmienną dominację ręki są w gorszej sytuacji.

Można tu wymienić: pracę w zespołach asystowania w szpitalach, pracę

kelnera, krawcowej, podawanie ręki przy powitaniu. Niektóre zawody są

całkowicie dla leworęcznych niedostępne np.: medyczne o specjalności –

stomatologia.