ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.
1. ZARZĄDZANIE ZEWNĘTRZNYMI ŹRÓDŁAMI FINANSOWANIA DLA POTRZEB
ROZWOJU DZIAŁALNOŚCI DANEGO PRZEDSIĘBIORSTWA.
Fundusze i kapitały stanowiące wewnętrzne źródło finansowania przedsiębiorstwa
mają ograniczone rozmiary i zazwyczaj nie wystarczają do sfinansowania wszystkich
potrzeb związanych z działalnością gospodarczą danego przedsiębiorstwa. Niezbędne
tym samym staje się poszukiwanie źródeł finansowania „na zewnątrz”
przedsiębiorstwa. Inaczej finansowanie zewnętrzne można określić jako finansowanie
pożyczonym kapitałem nie należącym do przedsiębiorstwa. Kapitał dostarczany jest
poprzez wierzycieli, którzy nie stają się tym samym współwłaścicielami, a jedynie przez
określony czas przedsiębiorstwo jest ich dłużnikiem. Z ekonomicznego punktu widzenia
rozróżnia się finansowanie krótko i długookresowe oraz własne i obce co przedstawia
(TABELA 1).
TABELA 1: ZEWNĘTRZNE ZASILANIE FINANSOWE.
Źródło: Krystyna Znaniecka: Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, SKwP, Warszawa
1997 [s. 28]
FINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE
Udziałowe
Subwencyjne
Kredytowe
Własne
Obce
O charakterze
długoterminowym
O charakterze krótko i / lub długoterminowym
Finansowanie zewnętrzne zazwyczaj sprowadza się do korzystania z możliwości
odroczenia terminów różnorodnych płatności oraz do możliwości uczestnictwa w
transakcjach rynku finansowego.
1
Możliwość korzystania z odroczonego terminu
płatności daje przedsiębiorstwu możliwość regulowania własnych zobowiązań z
opóźnieniem w stosunku do otrzymanego świadczenia co jednocześnie stanowi
atrakcyjną formę finansowania działalności (o ile płatności regulowane są terminowo
zazwyczaj nie dochodzi do powstawania kosztów pozyskiwania kapitału). W
rzeczywistości przedsiębiorstwa często starają się korzystać z zewnętrznych form
finansowania działalności gdyż stwarzają one nowe perspektywy rozwoju, lub redukcji
problemów zachwiania płynności przedsiębiorstw. Prawidłowe zarządzanie
wewnętrznymi i zewnętrznymi źródłami finansowania działalności przedsiębiorstwa
przyczynia się do prawidłowego działania danego przedsiębiorstwa w warunkach
konkurencji, a jednocześnie stwarza możliwość rozwoju przedsiębiorstw. Do źródeł
finansowania zewnętrznego zaliczyć można: akcje, obligacje, różnego rodzaju kredyty i
pożyczki, subwencje, kapitały przedsiębiorstw oraz tzw. nowoczesne źródła
finansowania jak leasing, venture capital oraz factoring. W dzisiejszych czasach prawie
niemożliwe staje się korzystanie tylko z określonych źródeł finansowania czy to
zewnętrznych czy wewnętrznych, gdyż często kształtuje je kontakt przedsiębiorstwa z
otoczeniem: umowy z dostawcami i odbiorcami, usługi świadczone przez banki i
instytucje finansowe itp. Wybór źródeł finansowania powinien być dokładnie
1
Por. Finanse przedsiębiorstwa
przemyślany. Przedsiębiorstwo powinno zapoznać się ze wszystkimi możliwościami,
zbadać sygnały docierające z gospodarki i rozpatrzyć obecną sytuację firmy oraz jakie
pojawiły się wymagania w stosunku do dalszej działalności przedsiębiorstwa. Analizy
przeprowadzane w przedsiębiorstwie dla potrzeb oceny przydatności konkretnych
źródeł finansowania, powinny zawierać potencjalne korzyści, zagrożenia oraz środki
ostrożności dla przedsiębiorstwa w formie zabezpieczeń. Zachowanie przedsiębiorstwa
powinno stanowić świadomą politykę, a nie być wynikiem oczekiwania na los
szczęścia.
2. POŻYCZKA CZY KREDYT BANKOWY – WYBÓR ŹRÓDŁA WSPOMAGANIA
FINANSOWEGO.
Wśród różnych źródeł finansowania zewnętrznego wyróżnić można kredyt oraz
pożyczkę dwa bardzo zbliżone w charakterze ekonomicznym źródła bardzo popularne
wśród małej i średniej przedsiębiorczości. Pożyczka regulowana jest przepisami cywilno
- prawnymi. Jest to chyba jedno z najprostszych źródeł pozyskania funduszy
niekonieczne jest nawet spisanie umowy pożyczki na piśmie (pożyczki dłużne).
Dokładną definicję pożyczki reguluje Kodeks Cywilny Art. 720-724
2
. Z punktu widzenia
posiadacza wolnych środków pieniężnych pożyczka jest umową, w której dający
pożyczkę zobowiązuje się przekazać przedmiot pożyczki na własność biorącego, zaś
pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić ów przedmiot pożyczki w tej samej jakości i
ilości.
3
Pomiędzy przedsiębiorstwami pożyczka często występuje jako źródło
finansowania dla jednej strony i jako szczególna forma lokaty finansowej. Jeśli strony
określą to w umowie może być ona oprocentowana i wtedy staje się umową o tytule
odpłatnym w innym przypadku jest nieodpłatna zwana umową o tytule darmowym. Z
punktu widzenie interesów pożyczkodawcy i jego bezpieczeństwa co do wypłacalności
dłużnika zaleca się stosowanie formy pisemnej i zawarcia w umowie postanowień w
przypadku niewypłacalności pożyczkobiorcy. Dla obu stron ważnym czynnikiem
składowym umowy jest jasne i precyzyjne określenie terminu zwrotu pożyczki.
Pożyczkobiorcę zabezpiecza on przed wcześniejszym żądaniem zwrotu przedmiotu
pożyczki natomiast pożyczkodawca po przekroczeniu terminu zwrotu pożyczki
domagać może się dodatkowych świadczeń ze strony pożyczkobiorcy.
Charakterystycznymi cechami pożyczki na które najczęściej zwraca się uwagę jest jej
forma pisemna lub ustna, gwarancje i korzyści negocjowane i określone w umowie,
wysokie ryzyko utraty korzyści i zwrotu lokaty w przypadku pożyczki dłużnej, czas
trwania. Ostateczny kształt umowy pożyczkowej jest rezultatem negocjacji między
stronami umowy. Pożyczka jest formą najczęściej występującą pomiędzy podmiotami
połączonymi więzami kooperacyjnymi lub zaopatrzeniowymi (zazwyczaj występują one
pomiędzy kontrahentami) jednocześnie zdarza się że pożyczkodawcą jest bank,
instytucja finansowa czy nawet Skarb Państwa. Zgodnie z KC często dochodzi do
sytuacji, w której pożyczkodawca domaga się zabezpieczenia przedmiotu pożyczki
najczęściej jest to zabezpieczenie majątkowe a także: zastaw, poręczenie, weksel,
przejęcie długu, przystąpienie do długu. Możliwe są też takie formy zabezpieczeń jak:
cesja, pełnomocnictwo, prawo do zysku. Jednak decyzja co do wyboru formy
zabezpieczenia leży w negocjacjach pomiędzy pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą. Aby
właściwie wybrać formę zabezpieczenia pożyczkodawca powinien mieć jak najlepszy
obraz prowadzonej działalności przez pożyczkobiorcę. Jednym ze sposobów pozyskania
informacji na temat pożyczkobiorcy jest włączenie do umowy pożyczki klauzuli
obligującej przedsiębiorstwo do udostępnienia danych księgowych, tak jak w
przypadku kredytu bankowego. W umowie pożyczki strony będą dążyły do
maksymalizacji swoich korzyści. Tak więc pożyczkobiorca będzie starał się nie ujawniać
niekorzystnych danych na swój temat, aby mógł uzyskać pożyczkę na jak
najkorzystniejszych warunkach, a pożyczkobiorca starał się będzie do jak najlepszego
zabezpieczenia przedmiotu pożyczki, gdzie w przypadku niewypłacalności strony
pożyczającej poniesione straty zrekompensują się w największym stopniu. Do
2
Por. Kodeks cywilny, rodzinny i opiekuńczy stan prawny na 15.08.1999, Park, Warszawa 1999. [s. 158]
3
Por. finanse przedsiębiorstwa
popularnych praktyk należą pożyczki pomiędzy firmami uczestniczącymi w grupach
kapitałowych i konsorcjach. Pozwala to uniknąć kłopotów natury skarbowej lub
prawnej. Pożyczki mogą mieć wtedy charakter nieoficjalny. Silniejsze filie pożyczają
środki filią o słabszej kondycji finansowej co pozwala maksymalizować korzyści całej
grupy.
Alternatywnym źródłem finansowania zewnętrznego obok pożyczki może być
kredyt. Istota kredytu kojarzy się zawsze z relacjami zachodzącymi pomiędzy
podmiotami gospodarczymi, gdzie jedną ze stron reprezentuje bank, czyli instytucja z
sektora finansowego, a druga strona reprezentowana przez przedsiębiorstwo, które
należy do podmiotów gospodarki rzeczowo pieniężnej tzw. sektor realny
4
. W umowie
kredytowej zawarte są następujące czynniki: wielkość kredytu, dokładne oznaczenie
stron umowy, termin spłaty kredytu wraz z ustalonymi odsetkami, cel na który
zostanie on przeznaczony, określenie podstawowych obowiązków stron umowy, cena
kredytu (wysokość prowizji i oprocentowanie), zakres zabezpieczeń kredytu oraz
elementy o charakterze fakultatywnym, w których określa się szczegółowe warunki
danej umowy. W dzisiejszych czasach przedsiębiorstwa przestały być przypisywane do
banku z którego usług musiały korzystać, jednocześnie instytucje kredytowe mogą
odmówić udzielenia kredytu jeśli zdolność kredytowa kredytobiorcy jest
niewystarczająca. Zanim przedsiębiorstwo uzyska kredyt rozpoczyna się faza wstępna
negocjacji, w której strony dogadują się co do warunków umowy, jednocześnie
kredytobiorca w porozumieniu z bankiem opracowuje wniosek kredytowy. Stanowi on
podstawę do udzielenia kredytu. Banki oprócz grupy czynników obligatoryjnych w
umowie kredytu starają się indywidualnie stworzyć konkurencyjne warunki do
udzielania kredytu przy jednoczesnym zabezpieczeniu swoich środków. Do wniosku
kredytowego powinny być dołączone dokumenty tj. bilans, rachunek zysków i strat,
rachunek efektywności przedsiębiorstwa, deklaracje podatkowe potwierdzające o nie
zaleganiu z płaceniem podatków ponadto bank może żądać informacji dodatkowych
jak np.: plany działalności na okres kredytowania. Tym samym można wywnioskować,
iż kredyt stanowi środki pieniężne przekazane przedsiębiorstwu na określony czas do
dyspozycji, po uprzednim zaakceptowaniu przez instytucję kredytową na jaki cel
zostaną one wydatkowane. Takie rozumienie umowy kredytowej odróżnia ją od umowy
pożyczki. Na rynku panuje bardzo dużo form i rodzajów kredytów, tym samym stosuje
się umowną klasyfikację kredytów:
5
ze względu na podmiot udzielający kredyt:
kredyty kupieckie, bankowe, państwowe, instytucji międzynarodowych; ze względu na
przedmiot finansowania: kredyty towarowe, finansowe; ze względu na przewidywany
okres spłaty: krótkoterminowe (do jednego roku), średnioterminowe (od jednego do
pięciu lat), długoterminowe (powyżej pięciu lat); ze względu na formę techniczną:
kredyt w rachunku bieżącym, w dyskoncie weksli, akceptacyjno – rembusowe. Oprócz
tego można je dzielić na wiele innych sposobów jak np.: kredyty spłacane jednorazowo
lub w ratach, kredyty spłacane w równych i nierównych ratach, kredyty spłacane w
równych i nierównych odstępach czasu, kredyty zawierające i nie zawierające karencji,
kredyty importowe i eksportowe, kredyty zabezpieczone i niezabezpieczone oraz
kredyty należące do specjalnych źródeł finansowania jak np. kredyty sezonowe bardzo
często wykorzystywane w rolnictwie oraz kredyty preferencyjne, które udzielane są na
odrębnych warunkach. Charakteryzują się one niższą stopą procentową niż rynkowa,
nierzadko również dogodniejszym okresem spłaty.
6
Przedsiębiorstwa zazwyczaj
kredyty przeznaczają na finansowanie bieżącej działalności eksploatacyjnej, czyli
finansuje się majątek obrotowy przedsiębiorstwa, a pod względem przedmiotu
kredytowania kredyt taki nazywa się kredytem obrotowym, drugim rodzajem kredytów
wyodrębnionych pod względem przedmiotowym, są kredyty inwestycyjne,
przeznaczone są one na tworzenie nowego oraz modernizacje istniejącego już majątku
trwałego o charakterze materialnym. Innym celem przeznaczenia takiego kredytu
może być inwestycja w zakup wartości niematerialnych i prawnych lub zakup
finansowego majątku trwałego jak np.: zakup papierów wartościowych, powiększenie
kapitału udziałowego, finansowanie patentów, licencji itp. Przy kredytach
4
Por. Finanse przedsiębiorstwa
5
Por. Ł. Gębski, J. Sarnacki, J. Tomaszewski: Nowoczesne drogi finansowania działalności istniejących i
prywatyzowanych przedsiębiorstw, IMC, Grodzisk Mazowiecki 1991. [s. 81]
6
Por. W. Bień: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1998. [s. 167]
http://notatek.pl/zewnetrzne-zrodla-finansowania-dzialalnosci
-przedsiebiorstw?notatka