Poradnik inwestora

W co inwestowaç
– czyli abc
inwestycji

Poradnik Inwestora

Piotr Szulec

Piotr Szulec

W co inwestowaç

– czyli abc inwestycji

Warszawa 2005

Poradnik Inwestora

Wydawca:
Fundacja Edukacji Rynku Kapita∏owego
ul. Ksià˝´ca 4, 00-498 Warszawa
www.ferk.pl

Tekst broszury udost´pni∏a Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d
© Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d, Warszawa 2005

Wydanie II uaktualnione, Warszawa, wrzesieƒ 2005

Wydanie I ukaza∏o si´ w 2004 r. pt.: „Poradnik inwestora – W co inwestowaç – czyli abc inwestycji”

ISBN 83-89465-08-6

Opracowanie graficzne: Lech Szymaƒski, Formacja Aktywna
03-918 Warszawa, ul. ¸otewska 17/2, tel. (22) 616 06 14

Wst´p ............................................................................................................... 9

Czym jest inwestowanie? ..................................................................... 11

Strategie inwestycyjne .......................................................................... 13

Miejsce dokonywania inwestycji ....................................................... 16

Sposób dokonywania inwestycji ........................................................ 18

Dost´pne instrumenty finansowe ..................................................... 23

Dochód, ryzyko i p∏ynnoÊç inwestycji .............................................. 30

Podsumowanie .......................................................................................... 33

S∏owniczek .................................................................................................. 34

Lektura dodatkowa ................................................................................. 35

S P I S T R E Â C I

Wi´cej informacji

przydatnych inwestorom

mo˝na znaleêç na stronach internetowych

FUNDACJI EDUKACJI RYNKU KAPITA¸OWEGO

www.ferk.pl

GIE¸DY PAPIERÓW WARTOÂCIOWYCH W WARSZAWIE

www.gpw.pl

KOMISJI PAPIERÓW WARTOÂCIOWYCH i GIE¸D

www.kpwig.gov.pl

WST¢P

CZEMU S¸U˚Y TEN PORADNIK?

Polski rynek kapita∏owy – mimo swojego m∏odego wieku – jest ju˝ na tyle rozwi-

ni´ty, ˝e pozwala ka˝demu inwestorowi, zarówno poczàtkujàcemu, który stawia na
nim pierwsze kroki, jak i inwestorowi doÊwiadczonemu, na skorzystanie z wielu ist-
niejàcych rozwiàzaƒ w zakresie lokowania posiadanych oszcz´dnoÊci i realizacji
w∏asnych inwestycji. Tym bardziej ˝e wejÊcie naszego kraju w struktury Unii Euro-
pejskiej poszerzy∏o lub w najbli˝szej przysz∏oÊci poszerzy asortyment dost´pnych
instrumentów finansowych i pozwoli ka˝demu inwestorowi na wi´kszà mo˝liwoÊç dy-
wersyfikacji w∏asnego portfela inwestycyjnego. Czytajàc ten poradnik dowiedzà si´
Paƒstwo, czym jest rynek kapita∏owy, jakie instytucje i instrumenty finansowe mo-
˝emy na nim spotkaç oraz co zrobiç, aby dost´pne mo˝liwoÊci inwestycyjne wyko-
rzystaç do naszych potrzeb i celów ˝yciowych oraz dostosowaç do wielkoÊci posia-
danego kapita∏u i naszej sk∏onnoÊci do ponoszenia ryzyka. Rynek kapita∏owy wraz
z ca∏ym swoim zapleczem w postaci instytucji finansowych, zatrudnionych w nich
specjalistów i oferowanych instrumentów finansowych, niesie ze sobà ogromne
mo˝liwoÊci w zakresie lokowania naszych, cz´sto ci´˝ko zarobionych oszcz´dnoÊci
z perspektywà ich pomno˝enia w przysz∏oÊci i realizacji naszych celów i marzeƒ.

DO KOGO JEST SKIEROWANY?

Poradnik skierowany jest przede wszystkim do osób, które chcia∏yby si´ dowie-

dzieç, na czym polega inwestowanie w∏asnych oszcz´dnoÊci, od czego nale˝y zaczàç
i gdzie nale˝y si´ udaç.

CZEGO MO˚NA SI¢ Z NIEGO DOWIEDZIEå?

W poradniku przedstawione zosta∏y podstawowe poj´cia i zasady dotyczàce ryn-

ku kapita∏owego. Jest on swoistym pierwszym abecad∏em, które daje podstawy
i wskazuje kierunki do poszukiwania dalszej wiedzy potrzebnej do swobodnego po-
ruszania si´ po rynku kapita∏owym i korzystania z instrumentów, które ten rynek
oferuje. W przypadku, gdyby chcieli Paƒstwo uzyskaç wi´cej informacji na temat
sposobów pomna˝ania Paƒstwa oszcz´dnoÊci proponujemy zapoznanie si´ z treÊcià
wybranych pozycji ksià˝kowych, których wykaz zamieszczony zosta∏ na koƒcu po-

radnika. W ocenie autorów poradnika pozwolà one Paƒstwu na dog∏´bne zbadanie
poruszanej tu tematyki. Kto wie, byç mo˝e wp∏ynà na Paƒstwa dalsze losy zwiàzane
z inwestowaniem na rynku kapita∏owym. Na koƒcu poradnika znajdà Paƒstwo s∏ow-
niczek*, który pomo˝e w zrozumieniu niektórych fragmentów tego poradnika. Za-
praszamy, oczywiÊcie, równie˝ do serwisu internetowego Komisji Papierów Warto-
Êciowych i Gie∏d pod adresem www.kpwig.gov.pl, gdzie znajdà Paƒstwo wiele przy-
datnych informacji zwiàzanych z funkcjonowaniem rynku kapita∏owego w Polsce.

* Terminy zamieszczone w s∏owniczku, u˝yte po raz pierwszy w tekÊcie poradnika, zosta∏y oznaczone kursywà.

CZYM JEST INWESTOWANIE?

Zacznijmy od tego, ˝e przez wi´kszà cz´Êç swojego ˝ycia, ka˝dy cz∏owiek zarabia

i jednoczeÊnie wydaje zarobione przez siebie pieniàdze. Kiedy nasze wydatki sà
mniejsze od przychodów, które otrzymaliÊmy, ka˝dy z nas posiada nadwy˝k´ finan-
sowà, którà mo˝e rozdysponowaç w dowolny sposób. Jeden z nas wyda jà od razu na
bie˝àcà konsumpcj´, inny od∏o˝y na z góry upatrzone przysz∏e potrzeby, które chcia∏-
by zrealizowaç. Oszcz´dzanie i inwestowanie, bo o tym w∏aÊnie piszemy w tym po-
radniku, mo˝e przybraç ró˝ne formy. Jednà z nich jest np. schowanie pieni´dzy
w szafie lub zakopanie ich w s∏oiku w ogrodzie do czasu, gdy b´dà nam potrzebne.
Innà mo˝liwoÊcià jest ich zainwestowanie, tzn. zrezygnowanie z wydania tych pie-
ni´dzy na bie˝àcà konsumpcj´ celem jej zwi´kszenia w przysz∏oÊci poprzez ich ko-
rzystne ulokowanie. Inwestowanie polega w∏aÊnie na niczym innym, jak na zaanga-
˝owaniu posiadanej przez nas okreÊlonej kwoty pieni´dzy, tzn. naszej nadwy˝ki fi-
nansowej, na pewien okreÊlony czas, aby w przysz∏oÊci otrzymaç jej zwrot powi´k-
szony przede wszystkim o rekompensat´ z tytu∏u:

■

up∏ywu czasu, w którym zdecydowaliÊmy si´ od∏o˝yç nasze oszcz´dnoÊci i nie wy-
dawaç ich na bie˝àcà konsumpcj´,

■

zjawiska inflacji, czyli utraty wartoÊci przez nasze pieniàdze,

■

podejmowanego ryzyka, zwiàzanego np. z mo˝liwoÊcià utraty zainwestowanych
przez nas Êrodków.

Cz´sto w momencie, gdy dysponujemy takà w∏aÊnie nadwy˝kà finansowà, nie po-

trafimy si´ zdecydowaç, czy inwestycja, której chcemy dokonaç, ma byç w za∏o˝eniu
bardziej dochodowa, lecz zwiàzana ze zwi´kszonym ryzykiem, czy te˝ bardziej bez-
pieczna, przynajmniej w za∏o˝eniu, ale za to mniej rentowna.

Za∏ó˝my, ˝e w pewnym momencie naszego ˝ycia stajemy przed nast´pujàcym wy-

borem – za∏o˝yç lokat´ rocznà w banku, w którym posiadamy rachunek bankowy
oprocentowanà na 4% w stosunku rocznym, a po roku jà przed∏u˝yç na kolejny rok,
czy te˝ kupiç dwuletnie obligacje Skarbu Paƒstwa z rentownoÊcià 5% rocznie?
A mo˝e lepiej kupiç jednostki uczestnictwa w którymÊ z funduszy d∏u˝nych papie-
rów wartoÊciowych i nie martwiç si´ o sposób i czas reinwestycji osiàgni´tych tam zy-
sków? A co z zarzàdzaniem portfelowym – mo˝e lepiej oddaç nasze wolne Êrodki
w r´ce specjalistów, ˝eby z wykorzystaniem swojego doÊwiadczenia rynkowego i za-
wodowego pomna˝ali równie˝ nasze oszcz´dnoÊci? Jak policzyç zwrot z naszej inwe-
stycji? Jak wywa˝yç proporcje pomi´dzy zyskiem, jaki chcemy osiàgnàç a ryzykiem,
które towarzyszy naszej inwestycji? Przed takimi i podobnymi pytaniami staje ka˝dy

C Z Y M J E S T I N W E S T O W A N I E ?

inwestor. Jedynà szansà, aby znaleêç odpowiedê na te i inne pytania jest wejÊcie
w ten Êwiat finansów i poznanie jego tajemnic.

W trakcie trwania naszego ˝ycia i mijajàcych lat zmienia si´ struktura docho-

dów, które osiàgamy, wydatków, które ponosimy oraz potrzeb, które chcemy re-
alizowaç. Zwiàzane jest to przede wszystkim z naszà sytuacjà rodzinnà i zawodo-
wà. Poniewa˝ ró˝nym inwestorom, tzn. i tym poczàtkujàcym, i tym doÊwiadczo-
nym oraz m∏odym i starym, przyÊwiecajà cz´sto odmienne cele inwestycyjne,
spróbujmy dokonaç ich podzia∏u, w zale˝noÊci od ró˝nych czynników, które na to
wp∏ywajà.

■ W zale˝noÊci od przedmiotu inwestycji wyró˝niamy:

■

inwestycje rzeczowe, tzn. takie, w których mamy do czynienia z materialnym
przedmiotem inwestycji, np. zakupem domu, ziemi, z∏ota, dzie∏a sztuki,

■

inwestycje finansowe, w których mamy do czynienia z niematerialnym przed-
miotem inwestycji, tzn. przedmiotem nie przedstawiajàcym sobà fizycznie ˝ad-
nej wartoÊci, poza reprezentowaniem pewnych praw przypisanych, które decy-
dujà o jego wartoÊci, np. akcje, obligacje, lokaty, waluty.

■ W zale˝noÊci od czasu trwania inwestycji wyró˝niamy:

■

inwestycje krótkoterminowe (do 1 roku),

■

inwestycje Êrednioterminowe (od 1 roku do 5 lat),

■

inwestycje d∏ugoterminowe (powy˝ej 5 lat).

■ Ze wzgl´du na charakter inwestycji wyró˝niamy:

■

inwestycje majàce na celu zwi´kszenie w czasie naszego kapita∏u,

■

inwestycje majàce na celu przede wszystkim zachowanie naszego kapita∏u,

■

inwestycje majàce na celu dostarczenie nam sta∏ego, bie˝àcego dochodu.

■ Ze wzgl´du na priorytet:

■

inwestycje o niskim i wysokim priorytecie.

Nie nale˝y przy tym zapominaç, ˝e inwestycje posiadanych przez nas wolnych

Êrodków, które chcemy zrealizowaç, powinny byç przeprowadzone dopiero po za-
spokojeniu bie˝àcych potrzeb zwiàzanych z codziennym ˝yciem. Oznacza to, ˝e
w planowanych przez nas inwestycjach powinniÊmy kierowaç si´ przede wszystkim
zdrowym rozsàdkiem i inwestowaç wolne Êrodki, na których strat´ mo˝emy sobie
pozwoliç, bez uszczerbku dla naszych dochodów i sytuacji ˝yciowej, w której si´
znajdujemy.

C Z Y M J E S T I N W E S T O W A N I E ?

Przyk∏adowym celem krótkookresowym o wysokim priorytecie dla m∏odego ma∏-

˝eƒstwa mo˝e byç m. in. zakup domu lub nowego samochodu. Cele Êredniookreso-
we o wysokim priorytecie, realizowane przez rodziców posiadajàcych dzieci to np.
odk∏adanie funduszy z przeznaczeniem na dalsze kszta∏cenie swoich dzieci. Nato-
miast cele d∏ugookresowe, realizowane w∏aÊciwie na ka˝dym etapie ˝ycia ka˝dego
inwestora, to zwykle inwestycje majàce na celu zabezpieczenie emerytalne.

Ka˝dy inwestor musi zwróciç uwag´ na fakt, ˝e portfel inwestycyjny, który posiada to

nie tylko wolne Êrodki, którymi dysponuje i chce zainwestowaç, ale równie˝ jego w∏asny
dom, kredyt zaciàgni´ty na zakup tego domu, konto w funduszu emerytalnym, polisa
ubezpieczeniowa i kolekcja znaczków lub monet. Warto wziàç to pod uwag´ w momen-
cie okreÊlania optymalnej struktury portfela, który chcemy posiadaç. Warto te˝ wiedzieç,
˝e realizowane przez nas inwestycje krótkoterminowe, muszà spe∏niaç przede wszystkim
kryterium p∏ynnoÊci i bezpieczeƒstwa, tzn. musimy mieç mo˝liwoÊç natychmiastowej za-
miany ich z powrotem na gotówk´ z jednoczesnà pewnoÊcià, ˝e otrzymamy przynajmniej
takà kwot´, jakà zainwestowaliÊmy. W przeciwieƒstwie do inwestycji krótkotermino-
wych, w inwestycjach d∏ugoterminowych, sk∏onni jesteÊmy zazwyczaj zamroziç nasze
oszcz´dnoÊci na d∏u˝szy czas i p∏ynnoÊç w tym wypadku nie jest ju˝ dla nas tak istotna.

STRATEGIE INWESTYCYJNE

Inwestowanie na rynku kapita∏owym wymaga zazwyczaj du˝ych umiej´tnoÊci, ale

nie oznacza to, ˝e nie znajdzie na nim miejsca równie˝ poczàtkujàcy inwestor. Ry-
nek kapita∏owy poprzez ró˝norodnoÊç instrumentów na nim oferowanych pozwala
ka˝demu z nas na inwestowanie zarówno w proste instrumenty finansowe, jak i te
bardziej z∏o˝one oraz stosowanie wielu ró˝nych strategii inwestycyjnych.

Na poczàtku musimy sobie zadaç pytanie: w co chcemy zainwestowaç?, tzn. dok∏ad-

nie zaplanowaç nasze przysz∏e inwestycje. Decyzja, w co inwestowaç jest jednà z naj-
wa˝niejszych decyzji, jakie przyjdzie nam podjàç. W zale˝noÊci od tego, co zdecyduje-
my, pociàgnie to za sobà konsekwencje w postaci zysków lub strat, jakie osiàgniemy
w przysz∏oÊci. Przy wyborze przedmiotu inwestycji wa˝ne jest szczególnie to, co chcemy

S T R A T E G I E I N W E S T Y C Y J N E

zrobiç z naszym kapita∏em, np. zachowaç go, czy te˝ powi´kszyç, w jakim czasie chce-
my tego dokonaç, jakie korzyÊci chcemy osiàgnàç oraz jakie ryzyko jesteÊmy sk∏onni
ponieÊç. Odpowiedê na te pytania warunkowaç b´dzie spektrum instrumentów finan-
sowych, które weêmiemy pod uwag´ oraz rodzaj strategii inwestycyjnej.

Wa˝nym czynnikiem, lekcewa˝onym cz´sto przez wielu inwestorów, jest równie˝

czas, który mo˝emy poÊwi´ciç na to, aby dbaç o nasze inwestycje poprzez uwa˝nà
analiz´ zjawisk zachodzàcych w gospodarce, na gie∏dzie, w konkretnych spó∏kach
oraz informacji z nich nap∏ywajàcych. W przypadku, gdy stwierdzimy, ˝e niewiele
czasu mo˝emy poÊwi´ciç na tego typu czynnoÊci, warto si´ zastanowiç nad wybra-
niem poÊrednika, któremu powierzymy nasze oszcz´dnoÊci z nadziejà, ˝e specjaliÊci
przez niego zatrudnieni nam je pomno˝à.

W przypadku, gdy zdecydujemy si´ na samodzielne inwestowanie musimy liczyç si´

z tym, ˝e nasze wybory nie zawsze b´dà w∏aÊciwe i inwestycje nie zawsze przyniosà nam
oczekiwany zysk. Nale˝y równie˝ pami´taç, aby w przypadku podj´cia decyzji o samo-
dzielnym inwestowaniu, na bie˝àco Êledziç informacje nap∏ywajàce ze spó∏ek w celu
szybkiego i odpowiedniego reagowania na zachodzàce zjawiska, a tak˝e, aby stale po-
szerzaç posiadanà przez nas wiedz´, w celu lepszego wykorzystania tych informacji.

W prowadzonych przez nas inwestycjach mo˝emy stosowaç np. nast´pujàce stra-
tegie:
■ strategi´ zachowania kapita∏u,

która polega przede wszystkim na minimalizacji

ryzyka strat na zainwestowanym kapitale. Zazwyczaj stosowana przez inwestorów
z ma∏à sk∏onnoÊcià do ryzyka. Polega na inwestowaniu w p∏ynne instrumenty finan-
sowe, przynoszàce zazwyczaj niski, ale bezpieczny dochód i umo˝liwiajàce w ka˝dym
momencie odzyskanie zainwestowanego kapita∏u;

■ strategi´ bie˝àcego dochodu,

która polega na takim zbudowaniu portfela inwe-

stycyjnego, aby dostarcza∏ on przede wszystkim bie˝àcy dochód z zainwestowanego
kapita∏u. Strategia wybierana zazwyczaj przez inwestorów pragnàcych powi´kszyç
swoje bie˝àce dochody o dodatkowe êród∏o. Polega na inwestowaniu w instrumenty
finansowe przynoszàce sta∏y dochód (np. odsetki od obligacji lub dywidenda z zysku).

W zale˝noÊci od tego, jakie dane i jakie informacje wykorzystamy przy prowadze-

niu inwestycji oraz z jakich dost´pnych mechanizmów inwestycyjnych skorzystamy,
dost´pne i najbardziej znane strategie wykorzystywane przez inwestorów mo˝emy
podzieliç na:

■

analiz´ fundamentalnà,

■

analiz´ technicznà,

■

analiz´ portfelowà.

S T R A T E G I E I N W E S T Y C Y J N E

NALIZA FUNDAMENTALNA

Opiera si´ przede wszystkim na analizie podstawowych informacji dost´pnych

w gospodarce na poziomie makro i mikro, tzn. zarówno na poziomie ca∏ej gospodar-
ki (Êwiatowej i krajowej), jak i informacji pochodzàcych bezpoÊrednio z konkret-
nych podmiotów np. spó∏ek akcyjnych. Analiza fundamentalna opiera si´ na za∏o-
˝eniu, ˝e o powodzeniu w dokonywanych przez nas inwestycjach decyduje przede
wszystkim wybór takich instrumentów finansowych, u których podstaw le˝y dobra
kondycja finansowa podmiotu, który je emituje, i których wycena, dokonana na
podstawie dost´pnych danych historycznych i danych prognozowanych wskazuje,
˝e sà one niedoszacowane i umo˝liwiajà osiàgni´cie dodatkowego zysku z tego tytu-
∏u. Analiza fundamentalna wykorzystuje m.in. ogólnie dost´pne informacje doty-
czàce stanu gospodarki, konkretnej bran˝y oraz sprawozdania finansowe poszczegól-
nych podmiotów, tzn. bilans, rachunek wyników i rachunek przep∏ywów finanso-
wych.

NALIZA TECHNICZNA

W przeciwieƒstwie do analizy fundamentalnej opiera si´ na za∏o˝eniu, ˝e o cenie

instrumentu finansowego decyduje przede wszystkim kszta∏towanie si´ popytu i po-
da˝y na ten instrument. Inwestor dokonujàcy inwestycji, w oparciu o swoje przewi-
dywania, co do kierunku, w którym podà˝y rynek, mo˝e osiàgnàç ponadprzeci´tny
zysk. Przy takim podejÊciu do rynku, dla inwestora nie ma znaczenia, na jakim kon-
kretnym rynku dzia∏a i w jakie instrumenty dokonuje inwestycji. Wa˝ny jest przede
wszystkim moment, w którym stosowane przez niego strategie lub systemy transak-
cyjne dadzà sygna∏ wejÊcia na rynek i dokonania zakupu konkretnego waloru oraz
moment, w którym zdecyduje si´ on ten rynek opuÊciç. Kondycja finansowa pod-
miotu, w którego papiery wartoÊciowe zosta∏a dokonana inwestycja nie ma tu wi´k-
szego znaczenia. Analiza techniczna wykorzystuje przede wszystkim historyczne wy-
kresy kursów danych papierów wartoÊciowych, na podstawie których inwestorzy b´-
dàcy zwolennikami tego podejÊcia do inwestycji, mogà okreÊliç zachowanie si´ kur-
su instrumentu w przysz∏oÊci. Wspomniana analiza wykorzystuje równie˝ wskaêniki
techniczne charakteryzujàce stan rynku i pozwalajàce na prognozowanie zachowaƒ
tego rynku w przysz∏oÊci.

NALIZA PORTFELOWA

Opiera si´ przede wszystkim na zbudowaniu przez inwestora takiego portfela in-

strumentów finansowych, gdzie okreÊlone cechy poszczególnych instrumentów fi-
nansowych wchodzàcych w sk∏ad takiego portfela powodujà, ˝e ca∏y portfel inwe-
stycyjny zachowuje si´ zgodnie z za∏o˝eniami danego inwestora, co do stopy zwrotu,
jakà chce on osiàgnàç i ryzyka, jakie jest sk∏onny ponieÊç.

S T R A T E G I E I N W E S T Y C Y J N E

OczywiÊcie – poza wspomnianymi strategiami istnieje jeszcze wiele innych, pro-

stych metod inwestowania, które nie wymagajà od inwestora dog∏´bnej wiedzy do-
tyczàcej stanu rynku, bran˝y, czy poszczególnych emitentów lub te˝ historycznych
zachowaƒ kursów ich akcji. Metody te polegajà przede wszystkim na stosowaniu
sta∏ej, okreÊlonej techniki polegajàcej na zakupie konkretnych instrumentów finan-
sowych, w oparciu o wskazania profesjonalistów lub wyliczenia w∏asne, gdzie wi´k-
szà rol´ odgrywa sposób dokonywania inwestycji ni˝ jej cel. Nale˝y przy tym wspo-
mnieç, ˝e podane tutaj strategie majà raczej zastosowanie dla inwestorów oszcz´-
dzajàcych w d∏u˝szym terminie i nie sà uzale˝nione od konkretnych instrumentów
finansowych. Wyró˝niamy np.:

■

metod´ polegajàcà na kupowaniu sta∏ej liczby np. akcji danej spó∏ki w regular-
nych odst´pach czasu, co powoduje, ˝e cena zakupu w d∏u˝szym okresie jest nie-
zale˝na od krótkotrwa∏ych wahaƒ rynku i powoduje uÊrednienie ceny zakupu
w okreÊlonym przez nas czasie,

■

metod´ polegajàcà na utrzymywaniu sta∏ej proporcji w czasie, dotyczàcej struktu-
ry naszego portfela inwestycyjnego np. utrzymywaniu w naszym portfelu propor-
cji 20/80, tzn. inwestowaniu 20% naszych dodatkowych wolnych Êrodków w ak-
cje i 80%w obligacje,

■

metod´ polegajàcà na przeznaczaniu sta∏ej kwoty naszych dodatkowych wolnych
Êrodków na inwestycje w konkretne instrumenty finansowe, w regularnych odst´-
pach czasu (z uwzgl´dnieniem korekty inflacyjnej w okreÊlonym czasie).

OczywiÊcie ˝adna z tych metod nie jest ani lepsza ani gorsza i tak naprawd´ jej

wybór zale˝y tylko i wy∏àcznie od naszych preferencji.

MIEJSCE DOKONYWANIA
INWESTYCJI

Do g∏ównych instytucji rynku kapita∏owego nale˝y Gie∏da Papierów WartoÊcio-

wych w Warszawie SA, która odpowiedzialna jest za organizowanie obrotu gie∏do-
wego realizowanego zarówno na rynku kasowym (np. akcje, obligacje), jak i na ryn-
ku terminowym (kontrakty futures, opcje), oraz Krajowy Depozyt Papierów War-

M I E J S C E D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

toÊciowych SA, którego g∏ównymi zadaniami sà rozliczanie transakcji zawartych na
rynku regulowanym i przechowywanie papierów wartoÊciowych. Wypada wspo-
mnieç, ˝e od wielu ju˝ lat rynek kapita∏owy w Polsce bazuje na niematerialnym ob-
rocie papierami wartoÊciowymi tzn. obrocie opartym o zapisy komputerowe. Ban-
kiem rozliczeniowym, za którego poÊrednictwem Krajowy Depozyt dokonuje rozli-
czeƒ pieni´˝nych, jest Narodowy Bank Polski.

Poza Gie∏dà Papierów WartoÊciowych w Warszawie pewna liczba akcji spó∏ek, ob-

ligacji korporacyjnych, obligacji komunalnych, obligacji Skarbu Paƒstwa, listów za-
stawnych i certyfikatów inwestycyjnych notowana jest równie˝ na regulowanym
rynku pozagie∏dowym prowadzonym przez spó∏k´ MTS-CeTO SA. Podmiot ten
prowadzi tak˝e platform´ obrotu o nazwie Elektroniczny Rynek Skarbowych Pa-
pierów WartoÊciowych (ERSPW), na którym dokonywane sà przede wszystkim
hurtowe transakcje obligacjami i bonami skarbowymi.

Stosunkowo nowym podmiotem jest pierwsza w Polsce gie∏da dzia∏ajàca w opar-

ciu o ustaw´ o gie∏dach towarowych, tzn. Towarowa Gie∏da Energii SA, na której
prowadzony jest obrót energià elektrycznà, kontraktami terminowymi na energi´,
a w przysz∏oÊci tak˝e innymi instrumentami.

Nadzór nad rynkiem kapita∏owym w Polsce, tzn. gie∏dami, domami maklerskimi,

towarzystwami funduszy inwestycyjnych, licencjonowanymi maklerami papierów
wartoÊciowych i doradcami inwestycyjnymi, izbà rozliczeniowà, jakà jest Krajowy
Depozyt, oraz spó∏kami znajdujàcymi si´ w publicznym obrocie sprawuje Komisja
Papierów WartoÊciowych i Gie∏d b´dàca centralnym organem administracji paƒ-
stwowej. Wspomniany nadzór ma na celu przede wszystkim zapewnienie inwestorom
zasad bezpiecznego i uczciwego obrotu na tym rynku oraz zapewnienie im dost´pu do
rzetelnych informacji zwiàzanych z inwestowaniem. Do pozosta∏ych, równie wa˝-
nych, zadaƒ Komisji nale˝y podejmowanie dzia∏aƒ zapewniajàcych sprawne funkcjo-
nowanie rynku papierów wartoÊciowych oraz ochron´ inwestorów, upowszechnianie
wiedzy z zakresu funkcjonowania rynku papierów wartoÊciowych, przygotowywanie
projektów aktów prawnych i kszta∏towanie polityki zapewniajàcej rozwój tego rynku.

Poza rynkiem kapita∏owym inwestor ma do swojej dyspozycji wiele innych, al-

ternatywnych mo˝liwoÊci inwestycyjnych, gdzie mo˝e w ró˝ny sposób pomna˝aç
swoje oszcz´dnoÊci i zawieraç ró˝nego typu transakcje, np. w przypadku walut mo-
˝e inwestowaç na rynku forex z wykorzystaniem poÊrednictwa banków lub nieza-
le˝nych platform obrotu, w przypadku wyrobów artystycznych czy sztuki na au-
kcjach organizowanych przez domy aukcyjne lub te˝ w transakcjach bezpoÊred-
nich, tzn. bez poÊrednictwa jakiegokolwiek podmiotu czy rynku, np. zakup nieru-
chomoÊci czy ziemi.

M I E J S C E D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

Ze wzgl´du na specyfik´ tego poradnika my skupimy si´ przede wszystkim na ryn-

ku kapita∏owym, podmiotach go reprezentujàcych i instrumentach na nim wyst´pu-
jàcych.

SPOSÓB DOKONYWANIA INWESTYCJI

DZIA¸ALNOÂå BROKERSKA

Podstawowà zasadà obrotu publicznego w wi´kszoÊci transakcji zawieranych na

rynku wtórnym jest poÊrednictwo domu maklerskiego prowadzàcego rachunki papie-
rów wartoÊciowych i rachunki pieni´˝ne. Warunki, na jakich domy maklerskie
Êwiadczà swoje us∏ugi zainteresowanym inwestorom okreÊlone sà w regulaminie
Êwiadczenia us∏ug brokerskich i prowadzenia rachunku papierów wartoÊciowych
i rachunku pieni´˝nego, który wraz z tabelà op∏at i prowizji stanowi za∏àcznik do
umowy zawieranej przez danego inwestora z domem maklerskim. Z punktu widzenia
ka˝dego inwestora najwa˝niejsze w tym wszystkim sà warunki, jakie oferuje dany
dom maklerski, tzn. przede wszystkim: zakres i jakoÊç Êwiadczonych us∏ug, dost´p do
tych us∏ug, cena Êwiadczonych us∏ug.

ZARZÑDZANIE CUDZYM PAKIETEM
PAPIERÓW WARTOÂCIOWYCH NA ZLECENIE

Innym rodzajem dzia∏alnoÊci domu maklerskiego poza dzia∏alnoÊcià brokerskà jest

zarzàdzanie cudzym pakietem papierów wartoÊciowych na zlecenie. Oznacza to, ˝e
w naszym imieniu, przy u˝yciu naszych oszcz´dnoÊci w postaci papierów wartoÊcio-
wych lub gotówki, decyzje b´dzie podejmowa∏ i realizowa∏ pracownik domu makler-
skiego pe∏niàcy funkcj´ zarzàdzajàcego portfelem i posiadajàcy licencj´ doradcy in-
westycyjnego.

Warto wspomnieç, ˝e niedawne zmiany w ustawodawstwie umo˝liwi∏y Êwiadczenie

tego typu czynnoÊci nie tylko domom maklerskim, ale równie˝ Towarzystwom Fundu-
szy Inwestycyjnych po uzyskaniu stosownych zezwoleƒ.

S P O S Ó B D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

Podstawowym celem zarzàdzania portfelem inwestycyjnym jest osiàgni´cie stopy

zwrotu przekraczajàcej wczeÊniej ustalony poziom odniesienia zwany benchmarkiem.
OkreÊla si´ go najcz´Êciej na podstawie wczeÊniej uzgodnionej z klientem strategii in-
westycyjnej. Dzi´ki du˝emu zapleczu analitycznemu, niedost´pnemu najcz´Êciej inwe-
storowi indywidualnemu oraz sta∏emu dost´powi do informacji nap∏ywajàcych z rynku
i poszczególnych spó∏ek, instytucje zarzàdzajàce sà w stanie bardziej skutecznie doko-
nywaç optymalnych inwestycji dla inwestora powierzajàcego im Êrodki, szczególnie
w przypadku, gdy taki inwestor nie jest w stanie poÊwi´ciç zbyt wiele czasu na doglà-
danie swoich inwestycji.

Instytucje zarzàdzajàce aktywami sà w stanie zapewniç w∏aÊciwy sk∏ad portfela inwe-

stycyjnego, dostosowany do potrzeb i celów poszczególnych inwestorów, a przede
wszystkim do ch´ci osiàgni´cia przez nich zysku i sk∏onnoÊci do poniesienia stosowne-
go ryzyka.

DORADZTWO INWESTYCYJNE

Poszukujàc innych mo˝liwoÊci inwestycyjnych dla naszych pieni´dzy mo˝emy si´

spotkaç z us∏ugami zwanymi doradztwem inwestycyjnym, które polegajà na odp∏at-
nym udzielaniu pisemnej lub ustnej rekomendacji inwestycyjnej. Gdy zdecydujemy
si´ skorzystaç z tego typu us∏ug, sami b´dziemy musieli dokonywaç transakcji na
podstawie uzyskanych tà drogà informacji.

Przy okazji nale˝y wspomnieç, ˝e Êwiadczenie tego typu us∏ug dozwolone jest w ra-

mach us∏ug Êwiadczonych przez domy maklerskie, jak i towarzystwa funduszy inwe-
stycyjnych.

Domy maklerskie prowadzàce dzia∏alnoÊç brokerskà, us∏ugi doradztwa inwesty-

cyjnego i zarzàdzania pakietem papierów wartoÊciowych na zlecenie muszà uzyskaç
zezwolenie na prowadzenie tego typu dzia∏alnoÊci od Komisji Papierów WartoÊcio-
wych i Gie∏d oraz zatrudniaç specjalistów posiadajàcych odpowiednie licencje – ma-
klera papierów wartoÊciowych i/lub doradcy inwestycyjnego.

Bezpieczeƒstwo naszych oszcz´dnoÊci powierzonych tym instytucjom i zgroma-

dzonych na rachunkach w domach maklerskich gwarantowane jest przede wszyst-
kim przez odpowiednie wymogi kapita∏owe okreÊlone w stosunku do tych podmio-
tów oraz sta∏y nadzór KPWiG nad ich dzia∏alnoÊcià. Ponadto dodatkowym zabez-
pieczeniem jest istniejàcy system rekompensat zarzàdzany i kierowany przez Krajo-
wy Depozyt Papierów WartoÊciowych SA i nadzorowany przez Komisj´ Papierów
WartoÊciowych i Gie∏d. System ten zapewnia inwestorom odzyskanie powierzonych
przez nich pieni´dzy do wysokoÊci okreÊlonej przepisami prawa w przypadku np.

S P O S Ó B D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

upad∏oÊci i likwidacji domu maklerskiego, w którym trzymali swoje aktywa. Ârodki
zasilajàce ten fundusz pochodzà z obowiàzkowych wp∏at, dokonywanych przez do-
my maklerskie.

Je˝eli nie zdecydujemy si´ powierzyç oszcz´dnoÊci specjalistom z firm zarzàdzajà-

cych portfelami inwestycyjnymi, a jednoczeÊnie nie b´dziemy chcieli sami zajmowaç
si´ naszymi inwestycjami, mamy alternatyw´ w postaci mo˝liwoÊci ulokowania Êrod-
ków w jednostkach funduszy inwestycyjnych.

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Fundusze inwestycyjne gromadzà Êrodki pieni´˝ne od ró˝nych inwestorów, a na-

st´pnie je inwestujà w akcje, obligacje lub w ró˝nego innego rodzaju aktywa finan-
sowe. Poszczególne fundusze inwestycyjne posiadajà ró˝ne strategie inwestycyjne,
np. nastawione na wzrost wartoÊci kapita∏u lub bie˝àcy dochód, co warunkuje za-
kres instrumentów finansowych, które le˝à w polu ich zainteresowaƒ. Inwestor kie-
rujàc si´ w∏asnà strategià inwestycyjnà dokonuje alokacji Êrodków w jednostki po-
szczególnych, wyspecjalizowanych funduszy inwestycyjnych np. bezpiecznych pa-
pierów wartoÊciowych, pieni´˝nych, akcji czy te˝ nieruchomoÊci.

Fundusze inwestycyjne zarzàdzane sà przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

W okreÊlonych odst´pach czasu fundusze zobowiàzane sà do dokonywania wyceny
swoich aktywów. Dzi´ki temu inwestorzy, którzy zainwestowali w ich jednostki sà
w stanie w miar´ na bie˝àco dokonywaç oceny ich poczynaƒ i w przypadku nieza-
dowalajàcych wyników zrezygnowaç z ich us∏ug poprzez przeniesienie aktywów do
innych podmiotów osiàgajàcych lepsze wyniki.

Wi´kszoÊç funduszy inwestycyjnych sprzedaje swoje jednostki poprzez zorganizo-

wane sieci poÊredników w postaci banków i biur maklerskich. Zakup jednostek wià-
˝e si´ z za∏o˝eniem odpowiedniego rejestru i wp∏atà Êrodków pieni´˝nych, które po
przeliczeniu zostajà zamienione w odpowiednià liczb´ jednostek uczestnictwa.
W momencie, gdy zdecydujemy si´ wycofaç nasze Êrodki poprzez z∏o˝enie odpowied-
niej dyspozycji, nasze jednostki zostajà umorzone, a Êrodki wyp∏acone drogà przele-
wu na wskazany rachunek lub gotówkà w którejÊ z jednostek sieci dystrybucyjnej.

Inwestor ma do dyspozycji wiele funduszy, ró˝niàcych si´ zarówno w zakresie or-

ganizacji dzia∏ania, jak i proponowanych strategii inwestycyjnych.

Fundusze inwestycyjne otwarte sprzedajà jednostki uczestnictwa i cechujà si´ ∏a-

twym dost´pem, mo˝liwoÊcià szybkiego zakupu i umorzenia jednostek uczestnictwa

S P O S Ó B D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

oraz doÊç du˝ymi ograniczeniami w zakresie instrumentów, w które mogà inwestowaç.

Fundusze inwestycyjne zamkni´te emitujà certyfikaty inwestycyjne oraz majà

wi´kszy zakres dost´pnych inwestycji, które mogà prowadziç. Zazwyczaj cechujà si´
mniejszà p∏ynnoÊcià, a certyfikaty inwestycyjne przez nie emitowane notowane sà
na rynku wtórnym po cenie, która mo˝e odbiegaç od rzeczywistej wartoÊci aktywów
funduszu.

Od po∏owy 2004 roku inwestorzy mogà równie˝ bez problemów nabywaç tytu∏y

uczestnictwa w zagranicznych funduszach inwestycyjnych, które dokona∏y sto-
sownego zg∏oszenia w KPWiG, i w stosunku do których Komisja nie zg∏osi∏a sprze-
ciwu w zakresie dystrybucji takich tytu∏ów uczestnictwa na terenie naszego kraju.
Udzia∏ funduszy zagranicznych w naszych portfelach z punktu widzenia dywersyfi-
kacji portfela aktywów by∏by bardzo wskazany, przede wszystkim ze wzgl´du na ró˝-
norodnoÊç prezentowanych przez te fundusze strategii inwestycyjnych, ale równie˝
ze wzgl´du na fakt dywersyfikacji walutowej. Nale˝y jednak od razu zwróciç uwag´
na fakt, ˝e dzia∏anie funduszy zagranicznych w niektórych obszarach, tj. sposób dys-
trybucji tytu∏ów uczestnictwa, wysokoÊç i sposób pobierania op∏at, forma prawna,
a co za tym idzie okreÊlone prawa uczestników, mogà w znacznym stopniu odbiegaç
od standardów stosowanych przez krajowe fundusze inwestycyjne. Tak wi´c w przy-
padku podj´cia przez nas decyzji, o umieszczeniu tych funduszy w naszych portfe-
lach, powinniÊmy przed podj´ciem stosownej decyzji o inwestycji, dokonaç dok∏ad-
nej analizy oferty oraz wszystkich za i przeciw. Wskazanym równie˝ by∏oby skorzy-
stanie w tym wypadku z pomocy i rady profesjonalistów.*

INWESTOWANIE SAMODZIELNE

W przypadku dokonywania samodzielnych inwestycji w akcje nale˝y wspomnieç,

˝e akcje spó∏ek notowanych na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie no-
towane sà w chwili obecnej na dwóch rynkach, tzn. urz´dowym i nieurz´dowym, przy
czym wymogi informacyjne dla spó∏ek, co jest szczególnie wa˝ne dla inwestorów, sà
ze wzgl´du na specyfik´ rynku publicznego, takie same bez wzgl´du na rynek, na któ-
rym akcje danej spó∏ki sà notowane. Nale˝y równie˝ wspomnieç, ˝e akcje spó∏ek no-
towane sà na GPW w systemie notowaƒ ciàg∏ych (najbardziej p∏ynne spó∏ki) lub
w systemie jednolitym z dwukrotnym okreÊleniem kursu (spó∏ki o ni˝szej p∏ynnoÊci).

* Wi´cej informacji na temat funduszy inwestycyjnych znajdà Paƒstwo m.in. w wydawnictwie „Poradnik Inwestora – Jak wybraç

fundusz inwestycyjny”, które jest dost´pne m.in. na stronie internetowej KPWiG www.kpwig.gov.pl oraz Fundacji Edukacji Rynku

Kapita∏owego www.ferk.pl

S P O S Ó B D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

Jest to o tyle wa˝ne, ˝e system notowaƒ decyduje w pewnym sensie o tym, czy nasza
inwestycja b´dzie mog∏a zostaç zamkni´ta w miar´ szybki sposób, bez utraty wi´kszej
wartoÊci naszych Êrodków spowodowanej istniejàcym ryzykiem p∏ynnoÊci.

Inwestor, który zamierza zainwestowaç posiadane wolne Êrodki i dokonaç trans-

akcji na rynku wtórnym musi posiadaç przede wszystkim rachunek inwestycyjny
(w postaci rachunku papierów wartoÊciowych i rachunku pieni´˝nego) w jednym
z domów maklerskich. Nale˝y pami´taç, aby przed za∏o˝eniem takiego rachunku
sprawdziç, czy dany dom maklerski spe∏nia nasze wymagania pod wzgl´dem dost´-
pu do us∏ug, z których chcemy korzystaç, kosztów, które sk∏onni jesteÊmy ponieÊç
oraz bezpieczeƒstwa.*

Dom maklerski, w którym klient z∏o˝y∏ zlecenie zakupu lub sprzeda˝y okreÊlone-

go instrumentu finansowego, odpowiada za prawid∏owà realizacj´ tego zlecenia.
Zlecenie takie najcz´Êciej sk∏adamy w danym punkcie obs∏ugi klienta domu makler-
skiego, w którym mamy prowadzony rachunek inwestycyjny lub bezpoÊrednio, po-
przez skorzystanie z telefonu lub internetu. Jest ono nast´pnie przekazywane do sys-
temu informatycznego domu maklerskiego i za poÊrednictwem maklera gie∏dowego
trafia do systemu informatycznego Gie∏dy Papierów WartoÊciowych w Warszawie.

W momencie sk∏adania zlecenia inwestor okreÊla wiele dodatkowych warunków

decydujàcych m.in. o tym, czy chce kupiç czy te˝ sprzedaç, za jakà kwot´ chce do-
konaç wspomnianej transakcji, jaka liczba i rodzaj papierów wartoÊciowych ma byç
przedmiotem transakcji, termin wa˝noÊci swojego zlecenia oraz inne, dodatkowe
warunki wykonania zlecenia.

Po ustaleniu si´ kursu na gie∏dzie oraz realizacji zlecenia inwestor otrzymuje na

swój rachunek inwestycyjny bàdê gotówk´, bàdê te˝ papiery wartoÊciowe, które by-
∏y przedmiotem jego transakcji.

Notowania kursów poszczególnych instrumentów finansowych ka˝dy inwestor mo˝e

sprawdzaç zarówno w swoim domu maklerskim, w którym ma prowadzony rachunek
inwestycyjny, jak i przez telefon, przez internet (na niektórych serwisach informacyj-
nych lub stronach internetowych domów maklerskich) lub te˝ w codziennej prasie.

* Wi´cej informacji na temat otwierania rachunku, prowizji, op∏at znajdà Paƒstwo w wydawnictwie „Poradnik Inwestora – Jak

zaczàç inwestowaç”, która jest dost´pna m.in. na stronie internetowej KPWiG www.kpwig.gov.pl oraz Fundacji Edukacji Rynku

Kapita∏owego www.ferk.pl.

S P O S Ó B D O K O N Y W A N I A I N W E S T Y C J I

DOST¢PNE INSTRUMENTY
FINANSOWE

Istnieje wiele ró˝nych sposobów klasyfikacji instrumentów finansowych, w które

inwestor mo˝e dokonaç inwestycji wolnych Êrodków finansowych. Ogólnie mo˝emy
powiedzieç, ˝e wyró˝niamy nast´pujàce sposoby inwestowania:

Inwestowanie bezpoÊrednie,

tzn. inwestowanie w:

■

instrumenty rynku pieni´˝nego (rachunki oszcz´dnoÊciowe, lokaty bankowe,
bony komercyjne, bony pieni´˝ne, bony skarbowe),

■

instrumenty rynku kapita∏owego – o sta∏ym dochodzie (obligacje) i o zmien-
nym dochodzie (akcje i obligacje),

■

instrumenty pochodne (kontrakty forward, kontrakty futures, opcje, warranty),

■

instrumenty alternatywne (waluty, metale, kamienie wartoÊciowe, nierucho-
moÊci, sztuka, kolekcjonerstwo).

Inwestowanie poÊrednie,

tzn. inwestowanie w:

■

jednostki lub tytu∏y uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,

■

portfele inwestycyjne zarzàdzane przez firmy typu asset management.

Inwestor podejmujàcy decyzj´ dotyczàcà zainwestowania swoich Êrodków, doko-

nuje wyboru spoÊród szeregu instrumentów finansowych, z których ka˝dy charakte-
ryzuje si´ odmiennymi cechami w zakresie dochodu mo˝liwego do uzyskania, pozio-
mu przypisywanego ryzyka oraz praw, które sobà reprezentuje. Jak wskazaliÊmy po-
wy˝ej, poza inwestycjami bezpoÊrednimi, ka˝dy inwestor, szczególnie ten poczàtku-
jàcy, mo˝e skorzystaç równie˝ z pomocy wyspecjalizowanego poÊrednika, jakim jest
fundusz inwestycyjny lub firma zarzàdzajàca aktywami, co w koƒcowym etapie pro-
wadzi do zakupu okreÊlonego portfela inwestycji bezpoÊrednich.

INSTRUMENTY RYNKU PIENI¢˚NEGO

Sà to instrumenty oferowane g∏ównie przez banki w ramach Êwiadczonych przez

nie us∏ug. Zazwyczaj charakteryzujà si´ niskà rentownoÊcià, du˝à p∏ynnoÊcià i bez-
pieczeƒstwem oraz krótkim terminem trwania. OczywiÊcie wÊród nich znajdujà
si´ równie˝ takie, które odbiegajà w pewien sposób od tego wzorca, np. rachunki
oszcz´dnoÊciowe o oprocentowaniu ni˝szym od poziomu inflacji (co powoduje, ˝e
nasze oszcz´dnoÊci tracà w rzeczywistoÊci na wartoÊci), lokaty d∏ugoterminowe
(z terminem zapadalnoÊci nawet do 10 lat) czy te˝ bony komercyjne – które cha-

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

rakteryzujà si´ doÊç du˝ym ryzykiem zwiàzanym z sytuacjà finansowà podmiotu,
który je wyemitowa∏ za poÊrednictwem banku.

INSTRUMENTY RYNKU KAPITA¸OWEGO

Instrumenty rynku kapita∏owego to przede wszystkim obligacje i akcje.

BLIGACJE

Sà rodzajem papieru wartoÊciowego (zwanego cz´sto papierem d∏u˝nym), w któ-

rym emitent stwierdza, ˝e jest d∏u˝nikiem wobec w∏aÊciciela obligacji b´dàcego jed-
noczeÊnie wierzycielem, i w którym emitent zobowiàzuje si´ wobec nabywcy obliga-
cji do zap∏acenia w okreÊlonym czasie i na okreÊlonych warunkach, pewnej kwoty
pieni´˝nej wynikajàcej z ustalonego oprocentowania obligacji oraz do zwrotu po-
czàtkowej kwoty d∏ugu. Ze wzgl´du na specyfik´ tego instrumentu finansowego, ob-
ligacje majà w za∏o˝eniu przynosiç nabywcy sta∏y i z góry okreÊlony dochód oraz
zwrot zainwestowanych Êrodków po up∏ywie terminu, na który zosta∏y po˝yczone.

Obligacje mogà byç imienne i na okaziciela. Emitentem obligacji mo˝e byç zarówno

paƒstwo reprezentowane przez Skarb Paƒstwa, jak równie˝ inne instytucje, m.in. ban-
ki, podmioty gospodarcze posiadajàce osobowoÊç prawnà, gminy i samorzàdy lokalne.

Obligacje mogà byç sprzedawane zarówno na rynku pierwotnym, jak i na rynku

wtórnym. W przypadku, gdy obligacje oferowane sà przez ich emitenta, wówczas ma-
my do czynienia z rynkiem pierwotnym. Sprzeda˝ na rynku pierwotnym bardzo cz´sto
zwiàzana jest z mo˝liwoÊcià uzyskania dodatkowego dyskonta w stosunku do ceny
emisyjnej, które w za∏o˝eniu emitenta tych obligacji ma nas zach´ciç do ich nabycia.
Po zakupie takiej obligacji inwestor mo˝e czekaç do dnia wykupu i wtedy zwróciç si´
do emitenta o zwrot po˝yczonej kwoty wraz z nale˝nymi odsetkami lub te˝ przedsta-
wiç te obligacje do wczeÊniejszego wykupu (oczywiÊcie o ile warunki emisji takich ob-
ligacji to przewidujà). W przypadku niektórych obligacji, dopuszczonych do obrotu na
Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie lub MTS-CeTO SA inwestor po ich
zakupie na rynku pierwotnym mo˝e dokonaç ich odsprzeda˝y na rynku wtórnym.

Najwa˝niejsze cechy obligacji

■

termin wykupu – czyli czas, po którym emitent obligacji zobowiàzuje si´ oddaç in-
westorowi po˝yczony od niego kapita∏,

■

cena emisyjna – czyli cena, po której obligacja jest sprzedawana w ofercie pierw-
szemu nabywcy,

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

■

wartoÊç nominalna – czyli wartoÊç, na którà opiewa obligacja, zwracana nabywcy
w dniu wykupu,

■

oprocentowanie – czyli wysokoÊç odsetek nale˝nych nabywcy, wyra˝ona w pro-
centach wartoÊci nominalnej i wyp∏acana w okreÊlonych okresach czasu np.
kwartalnie, pó∏rocznie, rocznie.

Przyk∏ad procentu sk∏adanego

Jan Kowalski otrzyma∏ od swoich rodziców darowizn´ w wysokoÊci 10000 PLN. Otrzy-
mane Êrodki zdeponowa∏ na lokacie (z kapitalizacjà rocznà) w banku, gdzie oprocen-
towanie w skali roku wynosi 5%. Stopy przez 3 lata pozosta∏y na niezmienionym pozio-
mie. JeÊli Jan Kowalski nie wyp∏aca∏ nale˝nych odsetek przez wszystkie lata trwania lo-
katy, to jego kapita∏ po 3 latach wynosi:

FV = 10000 x (1 + 0,05)

= 10000 x 1,1576 = 11576 PLN

gdzie: FV (future value) – wartoÊç przysz∏a

Mimo cz´sto spotykanych opinii, ˝e obligacje, szczególnie obligacje paƒstwowe, sà

jednym z najbezpieczniejszych instrumentów finansowych dost´pnych na rynku ka-
pita∏owym, nale˝y pami´taç, ˝e obligacje paƒstwowe sà w rzeczywistoÊci papierem
wartoÊciowym niezabezpieczonym. Oznacza to, ˝e tak naprawd´ jedynà gwarancjà
wyp∏aty nale˝nych nam odsetek i kapita∏u jest tylko i wy∏àcznie autorytet paƒstwa.
Ponadto w przypadku du˝ych wahaƒ rynkowej stopy procentowej ka˝dy posiadacz
obligacji (nie tylko paƒstwowych) ponosi ryzyko stopy procentowej, tzn. w pewnych
przedzia∏ach czasu przy znacznym wzroÊcie rynkowej stopy procentowej, mo˝e po-
nieÊç strat´ zwiàzanà ze znacznym spadkiem ceny posiadanych przez niego obliga-
cji. Taka sytuacja, mimo ogólnie przyj´tego, bezpiecznego statusu obligacji, spowo-
dowana jest istniejàcà odwrotnà relacjà pomi´dzy zachowaniem si´ rynkowej stopy
procentowej a zachowaniem si´ ceny obligacji. Ta istniejàca odwrotna relacja sta-
nowi, ˝e przy rosnàcej stopie procentowej cena obligacji spada, natomiast przy spa-
dajàcej stopie procentowej cena obligacji roÊnie.

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

Stopa procentowa roÊnie

Stopa procentowa spada

Cena obligacji roÊnie

Cena obligacji spada

Wynika to z faktu, ˝e w momencie zmiany poziomu stóp dotychczas notowane ob-

ligacje w stosunku do nowo emitowanych o podobnej charakterystyce dawa∏yby ich
posiadaczom inne stopy zwrotu. Je˝eli stopy procentowe spadajà, to obligacje z po-
przednià wy˝szà stopà procentowà powinny byç wy˝ej notowane, wi´c ich cena
wzrasta.

W zale˝noÊci od tego, w jaki sposób okreÊlone zostanie przez emitenta oprocen-

towanie oferowanych obligacji, mo˝emy je podzieliç na:

■

obligacje o sta∏ym oprocentowaniu

, gdzie kupujàcy z góry wie jakà kwot´ odse-

tek otrzyma w okresie, w którym b´dzie trzyma∏ te obligacje do momentu ich wy-
kupu przez emitenta. W przypadku znacznych wahaƒ rynkowej stopy procento-
wej cena obligacji sta∏okuponowych mo˝e ulegaç znacznym wahaniom powodu-
jàc jednoczeÊnie, ˝e ich posiadacz mo˝e realizowaç zarówno dodatkowe zyski z ty-
tu∏u ich posiadania jak i straty,

■

obligacje o zmiennym oprocentowaniu

, gdzie ustalona zmiennoÊç oprocentowa-

nia mo˝e byç uzale˝niona np. od stopy inflacji lub od poziomu wskazanej rynkowej
stopy procentowej. W takim przypadku oprocentowanie w ka˝dym z ustalonych
okresów odsetkowych mo˝e przyjàç ró˝ne wartoÊci i inwestor do koƒca nie wie ja-
kà rentownoÊç osiàgnie na zainwestowaniu swoich Êrodków w danà obligacj´. Po-
siadacze takich obligacji majà w przeciwieƒstwie do posiadaczy obligacji sta∏oku-
ponowych pewnoÊç, ˝e oprocentowanie tych obligacji w mniejszym lub wi´kszym
stopniu post´powa∏o b´dzie zgodnie z ruchami rynkowej stopy procentowej,

■

obligacje zerokuponowe

, gdzie w momencie zakupu inwestor kupuje obligacj´

z pewnym z góry ustalonym dyskontem tzn. p∏acàc za nià cen´ ni˝szà od jej war-
toÊci nominalnej, a w momencie jej wykupu otrzymuje kwot´ równà wartoÊci no-
minalnej takiej obligacji. Obligacje takie nie posiadajà ˝adnych kuponów, a zy-
skiem inwestora jest jedynie ró˝nica pomi´dzy cenà zakupu a cenà nominalnà
obligacji.

KCJE

W przeciwieƒstwie do obligacji, które mogà byç emitowane przez ró˝nego rodza-

ju podmioty, akcje jako papiery wartoÊciowe sà nierozerwalnie zwiàzane z istnie-
niem i funkcjonowaniem spó∏ek akcyjnych. Akcjonariusze takich spó∏ek poprzez
zakup i posiadanie ich akcji sà jednoczeÊnie wspó∏w∏aÊcicielami majàtku tych spó∏-
ek. Poprzez kupno akcji nabywajà prawo do wyp∏acanej przez spó∏ki dywidendy, pra-
wo do ich majàtku w momencie ich rozwiàzania lub likwidacji. Poprzez nabycie ak-

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

cji danej spó∏ki inwestor uzyskuje równie˝ prawo do uczestniczenia w walnych zgro-
madzeniach, gdzie poprzez prawo g∏osu przypisane do akcji ma mo˝liwoÊç decydo-
wania o wielu kwestiach zwiàzanych z jej funkcjonowaniem, np. wyborem w∏adz ta-
kiej spó∏ki, decyzjach o podziale zysku itp. OczywiÊcie si∏a g∏osu zwiàzana jest ÊciÊle
z liczbà i rodzajem posiadanych akcji. Inwestor z ma∏à liczbà akcji nie ma mo˝liwo-
Êci wi´kszego wp∏ywu na zapadajàce na walnym zgromadzeniu decyzje. Zawsze jed-
nak w przypadku, gdy uwa˝a, ˝e przeg∏osowane przez innych akcjonariuszy decyzje
godzà w jego interesy, bàdê w interesy samej spó∏ki, dzi´ki posiadanym akcjom mo-
˝e takie decyzje zaskar˝yç, a w przysz∏oÊci po skierowaniu sprawy na drog´ sàdowà
i w przypadku uznania jego racji doprowadziç do ich uniewa˝nienia.

Akcje

mogà byç

imienne

(zawierajà w swojej treÊci imi´ i nazwisko akcjonariu-

sza) lub

na okaziciela

Innà mo˝liwà klasyfikacjà jest podzia∏ na

akcje zwyk∏e

uprzywilejowane

Uprzywilejowanie akcji mo˝e przejawiaç si´ np. posiadaniem uprawnienia do g∏o-
sowania wi´kszà liczbà g∏osów na walnym zgromadzeniu ni˝ posiadacze akcji zwy-
k∏ych (np. na jednà akcj´ mogà przypadaç 2 g∏osy). Nale˝y jednak pami´taç, ˝e
w przypadku spó∏ek publicznych takie uprzywilejowanie w ramach obecnie obo-
wiàzujàcych regulacji ju˝ nie obowiàzuje (dotyczy to jednak spó∏ek wprowadzo-
nych do publicznego obrotu na podstawie poprzednich regulacji). Innym przeja-
wem uprzywilejowania akcji jest przypisane do nich prawo do otrzymania wi´kszej
dywidendy.

Akcje w porównaniu z obligacjami dajà ich posiadaczowi mo˝liwoÊç znacznie

wi´kszych zarobków, ale równie˝ i strat. Wynika to z innego ni˝ w przypadku obli-
gacji zakresu ryzyka, jakie zwiàzane jest z inwestycjà w akcje.

W przypadku rozwoju pozytywnego scenariusza, jakim jest szybki rozwój spó∏ki,

rosnàca sprzeda˝ i rosnàce zyski, inwestor mo˝e liczyç na wzrost kursu posiadanych
przez siebie akcji, a co za tym idzie – na wysokà stop´ zwrotu z zainwestowanych
przez siebie oszcz´dnoÊci. Ponadto, w przypadku, gdy zarzàd spó∏ki stwierdzi, ˝e wy-
generowane zyski mogà zostaç przeznaczone na wyp∏at´ dywidendy dla akcjonariu-
szy, a walne zgromadzenie spó∏ki zatwierdzi t´ decyzj´, inwestor otrzymuje dodatko-
wy zwrot z inwestycji w postaci wyp∏aconej dywidendy.

W przypadku rozwoju negatywnego scenariusza polegajàcego, np. na wyprzeda˝y

akcji danej spó∏ki przez inwestorów, spowodowanej publikowanymi przez nià z∏ymi
informacjami, np. poniesionymi stratami, ka˝dy inwestor powinien liczyç si´ z mo˝-
liwoÊcià straty zainwestowanego kapita∏u, w∏àcznie z ca∏kowità jego utratà, np.
w przypadku upad∏oÊci spó∏ki i braku Êrodków do zaspokojenia wierzycieli.

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

INSTRUMENTY POCHODNE

Mo˝liwoÊci, jakie daje inwestorom rynek instrumentów pochodnych sà bardzo

du˝e. Wynika to z faktu, ˝e instrumenty pochodne pozwalajà osiàgaç zyski (lub stra-
ty) niezale˝nie od kierunku, w którym podà˝a rynek. Dodatkowym czynnikiem, któ-
ry decyduje o ich szerokim i cz´stym stosowaniu przez inwestorów jest istniejàca
mo˝liwoÊç zabezpieczania si´ przy ich u˝yciu przed ryzykiem zwiàzanym z instru-
mentami finansowymi (bazowymi) b´dàcymi przedmiotem obrotu na rynku kaso-
wym. Nale˝y podkreÊliç, ˝e inwestowanie w instrumenty pochodne i stosowanie ich
w przyj´tych strategiach inwestycyjnych, wymaga od inwestorów du˝ej wiedzy zwià-
zanej z ich funkcjonowaniem i umiej´tnoÊci w zakresie oceny ryzyka, które im to-
warzyszy.

WÊród istniejàcych instrumentów pochodnych mo˝emy wyró˝niç m.in.

kontrak-

ty terminowe futures

oraz

opcje

Kontrakty terminowe sà swoistà umowà pomi´dzy dwoma uczestnikami ryn-

ku, w której sprzedajàcy zobowiàzuje si´ sprzedaç, a kupujàcy kupiç okreÊlonà licz-
b´ jednostek instrumentu bazowego, b´dàcego przedmiotem transakcji, w ÊciÊle okre-
Êlonym czasie w przysz∏oÊci, po cenie ustalonej z góry w trakcie dokonywania trans-
akcji. Instrumentem bazowym dla tego typu instrumentów finansowych sà przede
wszystkim indeksy gie∏dowe, rynkowe stopy procentowe, obligacje i akcje. Instru-
menty pochodne, jak sama ich nazwa wskazuje, sà instrumentami finansowymi
stworzonymi na bazie innych instrumentów. W zale˝noÊci od tego, czy sprzedajemy
kontrakt czy te˝ go kupujemy, zajmujemy odpowiednio pozycj´ krótkà lub d∏ugà
w kontrakcie.

Du˝à zaletà tego typu instrumentów jest to, ˝e w momencie dokonywania ich za-

kupu lub sprzeda˝y, inwestor nie musi posiadaç wszystkich Êrodków wymaganych do
pokrycia i zabezpieczenia przeprowadzanej transakcji. Obie strony transakcji wno-
szà jedynie depozyty zabezpieczajàce, w wysokoÊci okreÊlonej w warunkach kontrak-
tu. Depozyt wnoszony przez kupujàcego i sprzedajàcego kontrakt ma na celu zabez-
pieczenie interesów stron danej transakcji, np. w przypadku niekorzystnej zmiany
ceny instrumentu bazowego.

Z faktu wnoszenia przez inwestorów tylko depozytów zabezpieczajàcych w okre-

Êlonym procencie wartoÊci ca∏ej transakcji, wynika fundamentalna charakterystyka
tego rynku, tzn. mo˝liwoÊç zastosowania du˝ej dêwigni finansowej. Taka dêwignia,
zwana cz´sto w ˝argonie „lewarem”, pozwala inwestorom osiàgnàç znacznie wy˝szà
stop´ zwrotu z przeprowadzonej transakcji ni˝ w przypadku transakcji na rynku ka-
sowym. OczywiÊcie, wskazany mechanizm dzia∏a równie˝ w drugà stron´, tzn. mo˝-

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

liwoÊç osiàgni´cia du˝ego zysku jest równie prawdopodobna, co osiàgni´cie du˝ej
straty. W przypadku podà˝enia rynku w przeciwnym kierunku ni˝ nasze przewidy-
wania, tzn. zaj´cia przez nas b∏´dnej pozycji, strata którà osiàgniemy mo˝e byç wi´k-
sza ni˝ na rynku kasowym.

W przypadku znacznych wahaƒ na rynku ceny instrumentu bazowego, inwestor

mo˝e utraciç z∏o˝ony przez siebie depozyt zabezpieczajàcy w ca∏oÊci, a w szczególnych
przypadkach nawet kwot´ wi´kszà od z∏o˝onego na poczàtku depozytu. W takim
przypadku inwestor wzywany jest najcz´Êciej przez dom maklerski, w którym posiada
rachunek inwestycyjny, do uzupe∏nienia wniesionego poczàtkowo depozytu.

Jeszcze jednym instrumentem pochodnym, z którym mo˝emy si´ spotkaç na ryn-

ku instrumentów pochodnych sà opcje. Opcja, to inaczej prawo, jakie uzyskuje
jej nabywca, do zakupu lub sprzeda˝y instrumentu bazowego po ustalonej z gó-
ry cenie. Sprzedawca opcji, zwany wystawcà, ma obowiàzek zakupu lub sprzeda˝y
instrumentu bazowego po ustalonej cenie w przypadku, gdy nabywca opcji zwróci
si´ do niego z ˝àdaniem zrealizowania posiadanej przez niego opcji. W zale˝noÊci od
tego czy mamy do czynienia z prawem zakupu czy te˝ sprzeda˝y, wyró˝niamy odpo-
wiednio opcj´ call \ opcj´ put. Instrumentem bazowym dla opcji mogà byç podobne
instrumenty finansowe jak w przypadku kontraktów terminowych.

Szerokie i ró˝norodne zastosowanie, w powiàzaniu z mo˝liwoÊciami osiàgni´cia

du˝ego zysku przy niskim nak∏adzie finansowym lub zabezpieczeniu si´ przed utratà
wartoÊci naszych oszcz´dnoÊci czynià z rynku praw pochodnych bardzo u˝yteczny
or´˝ w r´ku doÊwiadczonego inwestora.

D O S T ¢ P N E I N S T R U M E N T Y F I N A N S O W E

DOCHÓD, RYZYKO
I P¸YNNOÂå INWESTYCJI

Wi´kszoÊç inwestorów lokujàcych swoje oszcz´dnoÊci wymaga zazwyczaj stopy

zwrotu z inwestycji wy˝szej od stopy wolnej od ryzyka, aby zrekompensowaç sobie
ryzyko, jakie ponoszà przy inwestowaniu tych Êrodków.

G∏ówne ryzyka, które ka˝dy inwestor powinien analizowaç w zwiàzku z prowadzo-

nymi przez siebie inwestycjami to:

■ ryzyko firmy (emitenta)

– gdzie ryzykiem jest niepewnoÊç zwiàzana z przep∏ywa-

mi finansowymi firmy, w zwiàzku z prowadzonà przez nià dzia∏alnoÊcià np. czy firma
utrzyma posiadanà p∏ynnoÊç finansowà i b´dzie w stanie regulowaç swoje zobowià-
zania,

■ ryzyko finansowe

– gdzie ryzykiem jest niepewnoÊç co do sposobu, w jaki firma

prowadzi finansowanie prowadzonej przez siebie dzia∏alnoÊci tzn. czy np. u˝ywa
dêwigni finansowej w postaci d∏ugu,

■ ryzyko p∏ynnoÊci

– gdzie ryzykiem jest niepewnoÊç zwiàzana np. z notowaniem

akcji na rynku wtórnym papierów wartoÊciowych, a konkretnie z mo˝liwoÊcià szyb-
kiego wyjÊcia z dokonanej inwestycji po cenie nie odbiegajàcej znacznie od ceny
rynkowej,

■ ryzyko kursu walutowego

– gdzie ryzykiem jest niepewnoÊç zwiàzana z naby-

ciem papierów wartoÊciowych denominowanych w walucie obcej, a tym samym
z niepewnoÊcià co do kursu po jakim nastàpi w przysz∏oÊci wymiana waluty obcej
na krajowà,

■ ryzyko rynkowe

– zwane równie˝ ryzykiem politycznym – gdzie ryzykiem jest nie-

pewnoÊç zwiàzana z mo˝liwoÊcià zmian w politycznym bàdê gospodarczym otocze-
niu kraju, które mogà skutkowaç rozchwianiem sytuacji rynkowej a tym samym
wp∏ynàç na konkretny sektor, firm´ lub instrument finansowy.

Ponadto inwestor musi w swoich decyzjach rozwa˝yç inne rodzaje niepewnoÊci

zwiàzane ze szczególnym rodzajem inwestycji przez siebie prowadzonych.

Wa˝ne jest, aby ka˝dy poczàtkujàcy inwestor zrozumia∏, ˝e zysk, a dok∏adnie

mówiàc mo˝liwoÊç osiàgni´cia du˝ego zysku, jest nierozerwalnie zwiàzana z ryzy-
kiem, tzn. wy˝sza stopa zwrotu zawsze wymaga∏a b´dzie od nas poniesienia wy˝-
szego ryzyka.

D O C H Ó D , R Y Z Y K O I P ¸ Y N N O Â å I N W E S T Y C J I

Wynika to z faktu, ˝e w przypadku gdy racjonalny inwestor b´dzie mia∏ do wybo-

ru dwie inwestycje o tej samej oczekiwanej stopie zwrotu, ale ró˝nym ryzyku, zawsze
wybierze inwestycj´ mniej ryzykownà. Podobnie w przypadku, gdy b´dzie mia∏ do
wyboru inwestycje obarczone takim samym ryzykiem, ale oferujàce ró˝ne stopy
zwrotu, zawsze wybierze inwestycj´ o wy˝szej stopie zwrotu. Zatem ka˝dy instrument
obarczony wi´kszym ryzykiem, aby znalaz∏ nabywców, musi oferowaç dodatkowy po-
tencjalny zysk.

Istnieje jeszcze poj´cie stopy zwrotu wolnej od ryzyka i jest ono zwiàzane ze stopà

zwrotu, jakà mo˝na osiàgnàç na skarbowych papierach wartoÊciowych, gdzie przyj-
muje si´, ˝e paƒstwo jako emitent nigdy nie mo˝e zbankrutowaç i zawsze b´dzie
w stanie sp∏aciç zaciàgni´ty przez siebie d∏ug. Nie oznacza to oczywiÊcie, ˝e inwestor,
który ulokuje swoje oszcz´dnoÊci w tego typu instrumenty finansowe, nie b´dzie po-
nosi∏ w zwiàzku z tym ˝adnego ryzyka. Ryzyko b´dzie po prostu zwiàzane z innymi
czynnikami zwiàzanymi ze szczególnymi cechami instrumentu, w który zainwestuje
np. w przypadku wzrostu rynkowych stóp procentowych inwestor posiadajàcy
w swoim portfelu obligacje o okreÊlonym sta∏ym oprocentowaniu, b´dzie ponosi∏ ry-
zyko stopy procentowej.

Ró˝ne rodzaje dost´pnych inwestycji pociàgajà za sobà ró˝ne ryzyka. Papiery war-

toÊciowe, które w za∏o˝eniu powinny przynieÊç du˝y zysk b´dà charakteryzowa∏y si´
du˝ym ryzykiem, z kolei te ma∏o ryzykowne nie dadzà nam wysokich stóp zwrotu.

Tak ju˝ jest skonstruowany Êwiat finansów i od tego nie uciekniemy. Zawsze na-

sza inwestycja b´dzie obarczona jakimÊ ryzykiem. W przypadku inwestycji w obliga-
cje skarbowe b´dzie to ryzyko zachowania si´ rynkowych stóp procentowych,

D O C H Ó D , R Y Z Y K O I P ¸ Y N N O Â å I N W E S T Y C J I

Stopa wolna

od ryzyka

Zysk

Ryzyko

w przypadku inwestycji w akcje okreÊlonych spó∏ek b´dzie to ryzyko firmy i ryzyko
finansowe, tzn. zyskownoÊç inwestycji uzale˝niona b´dzie od wyników, jakie te spó∏-
ki osiàgnà. Zawsze te˝ b´dziemy mieli do czynienia z ryzykiem rynkowym, które
w przypadku wystàpienia zawirowaƒ w gospodarce negatywnie wp∏ynie na mo˝liwà
do osiàgni´cia przez nas stop´ zwrotu.

Przy podejmowaniu przez nas decyzji, w oparciu o jakie instrumenty finansowe

zbudowaç swój w∏asny portfel inwestycyjny, wa˝ne jest, abyÊmy pami´tali o dywer-
syfikacji ryzyka, tzn. abyÊmy nasze oszcz´dnoÊci oparli o szereg instrumentów fi-
nansowych, których cechy charakterystyczne, np. zachowanie si´ w przypadku spa-
dajàcych stóp procentowych, sà ma∏o ze sobà powiàzane lub wcale. Pozwoli nam to
na zrekompensowanie straty osiàgni´tej na jednym rodzaju inwestycji, zyskiem osià-
gni´tym na innej inwestycji i przynajmniej utrzymanie naszego kapita∏u w niezmie-
nionej wielkoÊci. W∏aÊciwe dobranie odpowiednich papierów wartoÊciowych lub in-
nych instrumentów finansowych do naszego portfela inwestycyjnego mo˝e w du˝ym
stopniu zagwarantowaç nam osiàgni´cie z góry ustalonej stopy zwrotu.

D O C H Ó D , R Y Z Y K O I P ¸ Y N N O Â å I N W E S T Y C J I

mo˝liwy

zysk

mo˝liwa

strata

ryzyko

Obligacje

Akcje

Instrumenty pochodne

PODSUMOWANIE

WejÊcie Polski w struktury Unii Europejskiej sprawi∏o, ˝e ka˝dy z inwestorów do-

sta∏ do dyspozycji wiele nowych mo˝liwoÊci lokowania swoich oszcz´dnoÊci, a przez
to uzyska∏ wi´kszà mo˝liwoÊç dywersyfikacji w∏asnego portfela inwestycyjnego. Pa-
mi´tajmy jednak, ˝e aby sprawnie poruszaç si´ po rynku kapita∏owym, powinniÊmy
dysponowaç zarówno solidnà wiedzà teoretycznà, jak i stosownym doÊwiadczeniem.
Przeczytanie tego poradnika to zaledwie pierwszy, ma∏y krok, który przybli˝y Paƒ-
stwa do zbudowania w∏asnego portfela inwestycyjnego i pomno˝enia Paƒstwa
oszcz´dnoÊci. Tych kroków pewnie b´dzie jeszcze wiele, ale goràco zach´camy Paƒ-
stwa do ich wykonania, bo nagrodà b´dzie dojÊcie do wymarzonych przez Paƒstwa
celów.

P O D S U M O W A N I E

S¸OWNICZEK

Asset Management – zarzàdzanie aktywami lub zarzàdzanie portfelowe.

Analiza techniczna – prognozowanie przysz∏ych zmian kursów instrumentów finansowych na pod-
stawie informacji o kursach i obrotach w przesz∏oÊci (danych historycznych).

Analiza fundamentalna – analiza i ocena kondycji finansowej firmy oraz dalszych perspektyw jej
rozwoju na podstawie informacji o wynikach finansowych przez nià osiàgni´tych oraz danych doty-
czàcych sytuacji makroekonomicznej.

Analiza portfelowa – technika inwestycyjna polegajàca na budowie portfela inwestycyjnego wyko-
rzystujàcego istniejàce zale˝noÊci mi´dzy instrumentami finansowymi wchodzàcymi w jego sk∏ad.

Benchmark – wskaênik (punkt odniesienia) s∏u˝àcy do oceny efektywnoÊci zarzàdzania, np. da-
nym portfelem inwestycyjnym.

Depozyt zabezpieczajàcy – cz´Êç wartoÊci kontraktu wnoszona przez stron´ transakcji w mo-
mencie jej zawierania, celem zagwarantowania wype∏nienia warunków umowy w przysz∏oÊci.

Dêwignia finansowa – mechanizm polegajàcy na anga˝owaniu du˝ych kwot przy relatywnie ni-
skim udziale Êrodków w∏asnych.

Emitent – podmiot emitujàcy akcje lub obligacje.

Instrument bazowy – rodzaj aktywa, na które opiewa instrument pochodny np. akcja, obligacja,
waluta, indeks.

Instrument finansowy – m.in. akcja, obligacja, kontrakt terminowy.

Instrument pochodny – instrument finansowy, którego cena jest zale˝na od instrumentu bazowego.

Opcja kupna (call) – opcja dajàca nabywcy prawo do zakupu okreÊlonego instrumentu bazowego
po cenie wykonania, a wystawiajàcemu obowiàzek do sprzeda˝y tego instrumentu nabywcy opcji.

Opcja sprzeda˝y (put) – opcja dajàca nabywcy prawo do sprzeda˝y okreÊlonego instrumentu ba-
zowego po cenie wykonania, a wystawiajàcemu obowiàzek do nabycia tego instrumentu od nabyw-
cy opcji.

P∏ynnoÊç – cecha informujàca o mo˝liwoÊci szybkiego kupna/sprzeda˝y danego instrumentu fi-
nansowego.

Pozycja d∏uga i krótka – odpowiednio nabycie lub sprzeda˝ instrumentu pochodnego.

Reinwestycja – ponowne zainwestowanie zysków osiàgni´tych z inwestycji.

Rynek kasowy – rynek, na którym odbywa si´ obrót np. akcjami, obligacjami.

Rynek pierwotny – pierwsza sprzeda˝ danych akcji czy te˝ obligacji przez emitenta lub agenta
emisji (instytucj´ finansowà (najcz´Êciej bank) organizujàcà emisj´).

Rynek wtórny – wtórny (dalszy) obrót papierami wartoÊciowymi pomi´dzy uczestnikami rynku.

S ¸ O W N I C Z E K

LEKTURA DODATKOWA

1. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch – „Ekonomia: makroekonomia i mikroekonomia”, PWE 2000

2. F. Fabozzi – „Rynki obligacji: analiza i strategie”, WIG PRESS 2000

3. JJ. Murphy – „Analiza techniczna rynków finansowych”, WIG PRESS 1999

4. J. Hull – „Kontrakty terminowe i opcje: wprowadzenie.”, WIG PRESS 1999

5. EJ. Elton, MJ. Gruber – „Nowoczesna teoria portfelowa i analiza papierów wartoÊciowych”,

WIG PRESS 1998

6. F. K. Reilly, K. C. Brown – „Analiza inwestycji i zarzàdzanie portfelem T1 i T2”, PWE 2001

7. H. B. Mayo – „Wst´p do inwestowania”, K. E. Liber 1997

8. M. Sobczyk – „Matematyka finansowa. Podstawy teoretyczne, przyk∏ady, zadania”, PLACET 2001

9. J. C. Ritchie – „Analiza fundamentalna”, WIG PRESS 1997

10. T. Copeland, T. Koller, J. Murrin – „Wycena: mierzenie i kszta∏towanie wartoÊci firm”, WIG PRESS
1997

L E K T U R A D O D A T K O W A

Jak zaczàç
inwestowaç

Poradnik Inwestora

Piotr Biernacki

Piotr Biernacki

Jak zaczàç

inwestowaç

Warszawa 2005

Poradnik Inwestora

Wydawca:
Fundacja Edukacji Rynku Kapita∏owego
ul. Ksià˝´ca 4, 00-498 Warszawa
www.ferk.pl

Tekst broszury udost´pni∏a Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d
© Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d, Warszawa 2005

Wydanie III uaktualnione, Warszawa, wrzesieƒ 2005

Wydania I i II ukaza∏y si´ kolejno w 2003 r. i 2004 r. pt.: „Poradnik inwestora”

ISBN 83-89465-06-X

Opracowanie graficzne: Lech Szymaƒski, Formacja Aktywna
03-918 Warszawa, ul. ¸otewska 17/2, tel. (22) 616 06 14

Wst´p ............................................................................................................... 9

Zarabianie na rynku kapita∏owym .................................................... 11

Mechanizm dzia∏ania rynku wtórnego ............................................ 12

Co zrobiç, ˝eby zaczàç inwestowaç? ............................................... 15

Obligacje, czyli bezpiecznie i pewnie .............................................. 20

Akcje, czyli jestem wspó∏w∏aÊcicielem .......................................... 23

Instrumenty pochodne, czyli wy˝sza szko∏a jazdy ..................... 25

Fundusze inwestycyjne .......................................................................... 26

Zarzàdzanie aktywami ........................................................................... 29

Mo˝liwe problemy ..................................................................................... 31

Podsumowanie .......................................................................................... 33

S P I S T R E Â C I

Wst´p

CZEMU S¸U˚Y TEN PORADNIK?

Przedstawiamy Paƒstwu poradnik inwestora pt. „Jak zaczàç inwestowaç”. Inwe-

storzy to osoby, które rezygnujà z wydania dziÊ posiadanych pieni´dzy po to, aby je
pomno˝yç, liczàc si´ jednoczeÊnie z mo˝liwoÊcià strat. Czytajàc ten poradnik dowie-
dzà si´ Paƒstwo, krok po kroku, co to jest rynek kapita∏owy, gie∏da, akcje i obliga-
cje, co zrobiç, ˝eby zaczàç inwestowaç i na czym mo˝na zarobiç oraz, co bardzo wa˝-
ne, jakie si´ z tym wià˝e ryzyko i jak staraç si´ uniknàç ewentualnych strat.

Taka wiedza jest potrzebna ka˝demu, kto chce inwestowaç i zarabiaç na rynku ka-

pita∏owym. A przecie˝ warto! Gie∏da papierów wartoÊciowych niesie w sobie ogrom-
ne mo˝liwoÊci inwestowania. Jest to miejsce odpowiednie dla ka˝dego, kto chce po-
mna˝aç swoje pieniàdze. Na rynku kapita∏owym jest miejsce dla osób ostro˝nych,
które zadowolà si´ ni˝szym, ale pewnym zyskiem, a tak˝e dla tych, którzy gotowi sà
zaryzykowaç ewentualnà strat´ cz´Êci pieni´dzy, liczàc na du˝y zysk.

DO KOGO JEST SKIEROWANY?

Poradnik jest skierowany do osób, które jeszcze nie inwestowa∏y na rynku kapita∏o-

wym, a chcia∏yby to robiç. Ka˝dy, kto posiada oszcz´dnoÊci, nawet niewielkie, mo˝e
zamiast trzymaç je w domu lub odk∏adaç w banku na niewielki procent, spróbowaç
zarobiç wi´cej. Na rynku kapita∏owym, poza bardzo bezpiecznymi inwestycjami, przy-
noszàcymi jednak stosunkowo niewielkie korzyÊci, sà te˝ takie, na których mo˝na zy-
skaç wi´cej. Wià˝e si´ to jednak z wi´kszym ryzykiem. Dla inwestorów dost´pne sà na
rynku kapita∏owym bardzo z∏o˝one sposoby inwestowania oraz takie, przy których wy-
starczy wiedza taka, jak przy zak∏adaniu konta w banku i wp∏aceniu na nie pieni´dzy.

CZEGO MO˚NA SI¢ Z NIEGO DOWIEDZIEå?

W poradniku przedstawione sà podstawowe poj´cia dotyczàce gie∏dy, kupowania

oraz sprzedawania akcji i obligacji, korzystania z mo˝liwoÊci, jakie dajà fundusze in-
westycyjne i inne instrumenty finansowe, czyli mo˝liwoÊci lokowania Êrodków fi-
nansowych. Wi´cej informacji na ten temat mogà Paƒstwo znaleêç w serwisach in-
ternetowych Fundacji Edukacji Rynku Kapita∏owego, Komisji Papierów WartoÊcio-
wych i Gie∏d oraz Gie∏dy Papierów WartoÊciowych w Warszawie.

JAK CZYTAå PORADNIK?

Osoby mniej doÊwiadczone powinny na pewno przeczytaç pierwsze rozdzia∏y wyja-

Êniajàce podstawowe poj´cia, takie jak inwestowanie, zysk, ryzyko, które sà potrzebne
dla zrozumienia dalszej cz´Êci tekstu oraz opisujàce funkcjonowanie gie∏dy i t∏umaczà-
ce, krok po kroku, co trzeba zrobiç, ˝eby zaczàç zarabiaç na rynku kapita∏owym i jak
staraç si´ uniknàç strat. Ka˝dy powinien zapoznaç si´ z omówionymi na koƒcu porad-
nika problemami, z którymi mo˝e zetknàç si´ ten, kto inwestuje na rynku kapita∏owym.
Pozosta∏e rozdzia∏y mogà byç interesujàce zarówno dla poczàtkujàcych, jak i dla tych,
którzy coÊ ju˝ wiedzà o rynku kapita∏owym. W rozdzia∏ach tych omówione sà ró˝ne in-
strumenty, w które si´ inwestuje: obligacje, akcje, instrumenty pochodne, fundusze in-
westycyjne. Opracowujàc poradnik staraliÊmy si´ przejrzyÊcie wyjaÊniç wszelkie poj´-
cia, które mogà byç niezrozumia∏e dla osób nie zajmujàcych si´ na co dzieƒ finansami.

Zarabianie na rynku
kapita∏owym

ZARABIANIE A INWESTOWANIE

Ka˝dy wie, co to znaczy zarabiaç. Pieniàdze mo˝na zarabiaç na przyk∏ad pracujàc

na etacie, wykonujàc prace zlecone lub inwestujàc. A co znaczy s∏owo „inwesto-
waç”? Cz´sto jest ono mylone z „zarabiaç”. Inwestowanie oznacza rezygnacj´ z kon-
sumpcji teraz i przeznaczanie pewnych sum pieni´dzy na inwestycj´ po to, aby po
jakimÊ czasie mieç ich wi´cej, liczàc si´ jednoczeÊnie z mo˝liwoÊcià straty. Oszcz´d-
noÊci mo˝na inwestowaç na ró˝ne sposoby, m. in. mo˝na zainwestowaç je na rynku
kapita∏owym – i tym zajmiemy si´ w tym poradniku.

INWESTOWANIE KRÓTKO- I D¸UGOTERMINOWE

Inwestowanie na rynku kapita∏owym mo˝e byç krótko- i d∏ugoterminowe. JeÊli

przewidujemy, ˝e b´dziemy wkrótce potrzebowali naszych oszcz´dnoÊci, na przyk∏ad
za kilka tygodni lub miesi´cy, a nie chcemy, by le˝a∏y bezczynnie w szufladzie, wów-
czas mo˝emy je zainwestowaç krótkoterminowo. JeÊli z kolei wiemy, ˝e naszych
oszcz´dnoÊci nie b´dziemy ruszaç przez d∏ugi czas, wtedy mo˝emy wybraç inwesty-
cj´ d∏ugoterminowà. D∏ugoterminowo inwestujemy na przyk∏ad pieniàdze, które
zbieramy na przysz∏à emerytur´ – nie b´dziemy ich przecie˝ potrzebowaç co naj-
mniej przez najbli˝sze kilka, kilkanaÊcie lub kilkadziesiàt lat.

Inwestycje krótkoterminowe muszà byç p∏ynne, czyli musimy mieç mo˝liwoÊç ∏a-

twej zamiany ich na gotówk´. JeÊli kupimy jednostki uczestnictwa w funduszu inwe-
stycyjnym (w rozdziale o funduszach inwestycyjnych opisane jest, czym sà jednost-
ki uczestnictwa) i b´dziemy chcieli si´ ich pozbyç, to nie b´dzie z tym problemu. Po
prostu, pójdziemy do domu maklerskiego lub innego dystrybutora jednostek uczest-
nictwa, zlecimy ich sprzeda˝ i ju˝ po kilku dniach mo˝emy odebraç pieniàdze z ich
sprzeda˝y. Natomiast jeÊli zainwestowaliÊmy nasze oszcz´dnoÊci w mieszkanie na
wynajem, to nie jest to p∏ynna inwestycja. Gdy b´dziemy chcieli nasze pieniàdze od-
zyskaç, wówczas trzeba b´dzie znaleêç kupca na mieszkanie, co mo˝e trwaç nawet
wiele tygodni lub miesi´cy, i dopiero wtedy zrealizowaç transakcj´.

Z A R A B I A N I E N A R Y N K U K A P I T A ¸ O W Y M

Mechanizm dzia∏ania
rynku wtórnego

Handel akcjami, obligacjami i innymi instrumentami finansowymi odbywa si´ na

tzw. wtórnym rynku papierów wartoÊciowych. W Polsce dzia∏ajà dwa takie rynki:
Gie∏da Papierów WartoÊciowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert.

TRANSAKCJE NA GIE¸DZIE

W czasie, gdy powstawa∏y gie∏dy, przychodzili na nie ludzie, którzy chcieli sprze-

daç posiadane papiery wartoÊciowe lub je kupiç. Poniewa˝ trudno by∏oby wszystkim
zawieraç transakcje bezpoÊrednio, zlecali to maklerom, czyli poÊrednikom. Makle-
rzy zbierali od wielu klientów zlecenia kupna i sprzeda˝y papierów po okreÊlonych
cenach i zawierali mi´dzy sobà transakcje w imieniu klientów. Papiery wartoÊciowe
by∏y wtedy wykonane z papieru, tak jak obecnie banknoty.

DziÊ sam mechanizm dzia∏ania gie∏dy jest podobny. Papiery wartoÊciowe nie sà jed-

nak wykonane z papieru, lecz istniejà wy∏àcznie w pami´ci komputerów. Klientom,
którzy tego chcà, wydawane sà zaÊwiadczenia, ˝e sà na przyk∏ad posiadaczami 100 ty-
si´cy akcji pewnej spó∏ki. ¸atwo sobie wyobraziç, ile miejsca zaj´∏oby 100 tysi´cy ak-
cji ka˝da formatu du˝ej kartki.

SK¸ADANIE ZLECE¡

Inwestorzy, aby z∏o˝yç zlecenie, nie muszà przychodziç na gie∏d´. Wystarczy, ˝e

pójdà do domu maklerskiego i tam z∏o˝à zlecenie. Mogà te˝ z∏o˝yç zlecenie przez te-
lefon, faksem lub przez Internet. Zlecenie zostanie przyj´te przez maklera. Jest to
osoba, która zna si´ na rynku kapita∏owym, zda∏a odpowiedni egzamin i posiada li-
cencj´ wydanà przez Komisj´ Papierów WartoÊciowych i Gie∏d. Obecnie w Polsce
jest oko∏o 1800 maklerów. W domu maklerskim tylko maklerzy mogà udzielaç
klientom bezp∏atnych rekomendacji, czyli doradzaç, w co warto inwestowaç. Sami
maklerzy te˝ nie spotykajà si´ na parkiecie, czyli w sali gie∏dy, tylko pracujà przy
komputerach, a transakcje dokonywane sà za poÊrednictwem specjalnego systemu
informatycznego. Dzi´ki wykorzystaniu komputerów mo˝liwe jest o wiele szybsze
dokonywanie transakcji. Ich wyniki sà po chwili widoczne dla inwestorów. Mogà
oni na bie˝àco obserwowaç kszta∏tujàcy si´ kurs akcji i szybko reagowaç – sprzeda-
waç lub kupowaç papiery, którymi si´ interesujà.

M E C H A N I Z M D Z I A ¸ A N I A R Y N K U W T Ó R N E G O

ZAWIERANIE TRANSAKCJI

Jak przebiegajà transakcje na gie∏dzie i jak kszta∏tuje si´ kurs akcji, czyli ich cena?

Spróbujmy przeÊledziç to na przyk∏adzie akcji jednej spó∏ki. W du˝ym skrócie me-
chanizm ten dzia∏a nast´pujàco:

Przyk∏ad

Kilku inwestorów zamierza kupiç akcje spó∏ki. Jeden chce kupiç 100 akcji, lecz nie
dro˝ej ni˝ po 22 z∏, drugi 200 akcji nie dro˝ej ni˝ po 20 z∏, trzeci 100 akcji nie dro˝ej
ni˝ po 18 z∏, a czwarty 150 akcji nie dro˝ej ni˝ po 16 z∏.
Kilku innych inwestorów chce sprzedaç akcje: jeden 50 akcji lecz nie taniej ni˝ po
18 z∏, drugi 200 akcji po 20 z∏, trzeci 200 akcji nie taniej ni˝ po 22 z∏, a czwarty 100
akcji nie taniej ni˝ po 24 z∏. Kurs akcji ukszta∏tuje si´ wi´c pomi´dzy 18 a 22 z∏.
Ci inwestorzy, którzy chcieli kupiç bardzo tanio (na przyk∏ad po 16 z∏) lub
sprzedaç bardzo drogo (na przyk∏ad po 24 z∏) nie zrealizujà swoich zleceƒ,
natomiast pozostali zrealizujà.

Przedstawiony wy˝ej sposób realizacji zleceƒ i ustalania kursu jest bardzo

uproszczony. W rzeczywistoÊci na rynku pojawiajà si´ jednoczeÊnie tysiàce zleceƒ
kupna i sprzeda˝y akcji. Zlecenia sà sk∏adane po ró˝nych kursach i dotyczyç mo-
gà ró˝nych liczby akcji. Inwestorzy majà do dyspozycji ró˝ne rodzaje zleceƒ, na
przyk∏ad zlecenie sprzeda˝y lub kupna po dowolnej cenie (jeÊli inwestor chce si´
pozbyç lub kupiç akcje niezale˝nie od tego, ile wyniesie kurs).*

Istniejà dwa systemy notowaƒ. Jeden pozwala na ustalanie kursów i realizacje zle-

ceƒ dwa razy dziennie (gdy porównuje si´ zlecenia wszystkich inwestorów), jednak
w wi´kszoÊci kursy ustalane sà na bie˝àco i wówczas zmieniajà si´ w ciàgu dnia. In-
westorzy muszà wtedy uwa˝nie Êledziç przebieg sesji gie∏dowej, aby w odpowiednim
momencie podjàç decyzj´ o kupnie lub sprzeda˝y akcji.

Ponadto na gie∏dzie notowane sà akcje bardzo wielu spó∏ek. Codziennie liczo-

ne sà te˝ indeksy, czyli wskaêniki odzwierciedlajàce zmiany kursów wielu spó∏ek.
Najwa˝niejszymi dwoma indeksami na polskiej gie∏dzie sà WIG (Warszawski In-
deks Gie∏dowy) i WIG20. WIG to indeks, który ilustruje zmiany cen prawie
wszystkich akcji na gie∏dzie, natomiast WIG20 obrazuje, jak zachowuje si´ kurs
20 najwi´kszych spó∏ek na gie∏dzie.

M E C H A N I Z M D Z I A ¸ A N I A R Y N K U W T Ó R N E G O

* Dok∏adne informacje o zasadach ustalania kursu mo˝na znaleêç na stronieinternetowej Gie∏dy Papierów WartoÊciowych

w Warszawie www.gpw.pl

Na rynku kapita∏owym obowiàzujà trzy bardzo wa˝ne zasady:

Równy i powszechny dost´p do informacji.

Ka˝dy inwestor na rynku powi-

nien mieç takie same mo˝liwoÊci dotarcia do informacji o spó∏kach, których
akcje lub obligacje sà na gie∏dzie. Inwestorzy szukajà informacji w Internecie,
s∏uchajà radia, oglàdajà telewizj´, czytajà gazety. To na podstawie tych infor-
macji podejmujà decyzje, czy kupiç, czy te˝ sprzedaç papiery wartoÊciowe. Je-
Êli ktoÊ dostawa∏by informacje szybciej ni˝ inni, móg∏by to wykorzystaç na swo-
jà korzyÊç, poniewa˝ wiedzia∏by, jak prawdopodobnie zachowajà si´ inni, gdy
otrzymajà te same informacje. Dlatego spó∏ki, których papierami wartoÊciowy-
mi handluje si´ na gie∏dzie, muszà niezw∏ocznie i w okreÊlony sposób dostar-
czaç na rynek wiele informacji. Ich obowiàzki informacyjne sà okreÊlone
w przepisach prawa.

Centralizacja obrotu.

Handel papierami wartoÊciowymi odbywa si´ na Gie∏dzie

Papierów WartoÊciowych w Warszawie lub na Centralnej Tabeli Ofert. Zlecenia
sk∏adajà tysiàce inwestorów i dzi´ki temu kszta∏tujà si´ kursy papierów warto-
Êciowych najlepiej oddajàce opinie inwestorów. Nie da∏oby si´ tego osiàgnàç,
gdyby inwestorzy próbowali dogadywaç si´ mi´dzy sobà indywidualnie.

Dematerializacja papierów wartoÊciowych.

Ta zasada dotyczy wszystkich pa-

pierów wartoÊciowych, takich jak obligacje, akcje czy certyfikaty inwestycyjne.
Zasada ta dotyczy równie˝ jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,
które nie sà papierami wartoÊciowymi. Wszystkie te instrumenty finansowe sà
zdematerializowane, czyli nie istniejà w formie fizycznej. KiedyÊ zarówno akcje,
jak i obligacje mia∏y postaç papierowych dokumentów. DziÊ istniejà one tylko
w formie zapisów na rachunkach inwestorów prowadzonych przez domy ma-
klerskie lub banki.

M E C H A N I Z M D Z I A ¸ A N I A R Y N K U W T Ó R N E G O

Co zrobiç, ˝eby
zaczàç inwestowaç?

JeÊli ju˝ zdecydujemy, ˝e chcemy skorzystaç z mo˝liwoÊci pomna˝ania oszcz´dno-

Êci, które daje nam rynek kapita∏owy, i akceptujemy wià˝àce si´ z tym ryzyko, trze-
ba zrobiç jeszcze dwie rzeczy. Po pierwsze, w przypadku inwestycji w wi´kszoÊç in-
strumentów finansowych, trzeba otworzyç rachunek papierów wartoÊciowych. Po
drugie, wp∏aciç pieniàdze na rachunek i podjàç decyzj´, w jakie instrumenty zain-
westowaç.

WYBÓR DOMU MAKLERSKIEGO

Rachunek papierów wartoÊciowych mo˝na otworzyç tylko w domu maklerskim

lub w banku prowadzàcym takie rachunki (nie w ka˝dym banku!). Tylko te instytu-
cje majà zezwolenie Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d na prowadzenie ra-
chunków lub dzia∏alnoÊç maklerskà. Nikt nie mo˝e bez zezwolenia prowadziç takiej
dzia∏alnoÊci, gdy˝ jest to karalne. Wybierajàc dom maklerski warto sprawdziç, czy
posiada on licencj´ Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d. Warto te˝ sprawdziç,
czy dom maklerski ma odpowiednio du˝y kapita∏ oraz kto jest jego akcjonariuszem.

O to wszystko mo˝na zapytaç samemu w domu maklerskim.

W Polsce dzia∏a kilkadziesiàt domów maklerskich i banków prowadzàcych ra-

chunki papierów wartoÊciowych. Wi´kszoÊç z nich posiada Punkty Obs∏ugi Klien-
ta. Wiele umo˝liwia obs∏ug´ przez telefon lub Internet.

Czym nale˝y si´ kierowaç przy wyborze domu maklerskiego?
PowinniÊmy wziàç pod uwag´ kilka czynników. Cz´Êç z nich mo˝emy przeanalizo-

waç czytajàc uwa˝nie wzór umowy o prowadzenie rachunku, jego regulamin
i wszystkie inne za∏àczniki. O innych czynnikach dowiemy si´ tylko idàc do domu
maklerskiego i zadajàc pytania.

PROWIZJE I INNE OP¸ATY

Bardzo istotna jest wysokoÊç prowizji pobieranych przez dom maklerski za

Êwiadczone us∏ugi. Prowizje przy zakupie lub sprzeda˝y papierów wartoÊciowych sà
zwykle liczone w postaci procentu od wartoÊci transakcji. Na przyk∏ad, chcàc ku-
piç 10 akcji po 100 z∏ i wiedzàc, ˝e prowizja wynosi 2%, trzeba mieç na rachunku

C O Z R O B I å , ˚ E B Y Z A C Z Ñ å I N W E S T O W A å ?

1020 z∏. Najcz´Êciej prowizje zwiàzane z handlem obligacjami sà ni˝sze ni˝ te do-
tyczàce akcji. Prowizja zwykle te˝ zmniejsza si´, jeÊli dokonujemy du˝ych zleceƒ.
W przypadku niektórych instrumentów finansowych prowizja jest liczona nie pro-
centowo, lecz od transakcji. Regulaminy domów maklerskich okreÊlajà minimal-
nà wielkoÊç prowizji niezale˝nà od wielkoÊci transakcji. Na przyk∏ad obs∏uga jed-
nego kontraktu terminowego mo˝e kosztowaç 15 z∏ – niezale˝nie od ceny, za jakà
go kupimy lub sprzedamy.

Wi´kszoÊç domów maklerskich pobiera tak˝e op∏at´ za prowadzenie rachunku pa-

pierów wartoÊciowych. Nawet, jeÊli dom maklerski zaproponuje nam otwarcie lub
prowadzenie rachunku gratis przez pewien czas, warto sprawdziç, ile b´dziemy p∏aciç
po okresie promocyjnym.

Sprawdzajàc wysokoÊç op∏at i prowizji, warto te˝ dowiedzieç si´, jakie sà terminy ich

wp∏aty.

OBS¸UGA

JakoÊç obs∏ugi to bardzo subiektywne, ale istotne kryterium. Wa˝ne, byÊmy jako

poczàtkujàcy byli w domu maklerskim dobrze traktowani. Obs∏ugujàcy nas makle-
rzy powinni ch´tnie wyjaÊniç nam poj´cia, których nie rozumiemy, oraz wyt∏uma-
czyç, jak funkcjonujà ró˝ne rodzaje zleceƒ i do czego one s∏u˝à.

Od pracowników domu maklerskiego, który wybierzemy, nale˝y oczekiwaç, ˝e po-

mogà nam w dotarciu do informacji o rynku niezb´dnych do podejmowania decyzji
inwestycyjnych. W wielu domach maklerskich podczas sesji gie∏dowych transmito-
wane sà i wyÊwietlane na monitorach aktualne kursy papierów wartoÊciowych. Po
po∏udniu mo˝na dostaç wydruk z podsumowaniem sesji. JeÊli dany dom prowadzi
zapisy na akcje nowej emisji spó∏ki (w dalszych rozdzia∏ach wyjaÊnione jest poj´cie
emisji), wówczas musi w nim byç wy∏o˝ony dla inwestorów co najmniej jeden eg-
zemplarz prospektu emisyjnego. Cz´Êç emitentów zamieszcza prospekty emisyjne na
swoich stronach internetowych. Dobrze, jeÊli w domu maklerskim, który wybierze-
my, b´dziemy mieli dost´p do tych wszystkich informacji.

Niektóre domy maklerskie majà g´stà sieç Punktów Obs∏ugi Klienta (POK) w ca-

∏ym kraju. Klienci powinni braç tak˝e pod uwag´ ten czynnik i wybieraç dom ma-
klerski, do którego POK-u ∏atwo jest dotrzeç. Pewne decyzje podejmowane przez nas
na rynku kapita∏owym mogà wymagaç szybkiej reakcji i wtedy nale˝y mieç mo˝liwoÊç
szybkiego dotarcia do POK-u.

Wiele domów maklerskich oferuje te˝ obs∏ug´ rachunku przez Internet lub innà

drogà, na przyk∏ad przez telefon lub faksem. JeÊli chcemy korzystaç z tych sposobów
sk∏adania zleceƒ, nale˝y sprawdziç dwie rzeczy. Po pierwsze, czy dom maklerski za-

C O Z R O B I å , ˚ E B Y Z A C Z Ñ å I N W E S T O W A å ?

pewnia odpowiednie Êrodki bezpieczeƒstwa, takie jak sposób zakodowania po∏àcze-
nia przez Internet lub specjalny tryb weryfikacji przy sk∏adaniu zleceƒ przez telefon.
Po drugie, istotne jest, czy taka droga kontaktu b´dzie nas dodatkowo kosztowaç.

ZAK¸ADANIE RACHUNKU
PAPIERÓW WARTOÂCIOWYCH

Po podj´ciu decyzji o wyborze domu maklerskiego mo˝emy wreszcie za∏o˝yç ra-

chunek. Aby to zrobiç, powinniÊmy podpisaç odpowiednie umowy. Jedna z nich b´-
dzie dotyczy∏a otwarcia rachunku papierów wartoÊciowych (na którym b´dà prze-
chowywane posiadane przez nas akcje, obligacje i inne instrumenty finansowe) i ra-
chunku pieni´˝nego (na którym b´dà przechowywane nasze pieniàdze). Druga
umowa b´dzie dotyczy∏a Êwiadczenia przez dom maklerski us∏ug brokerskich, czyli
mi´dzy innymi przyjmowania naszych zleceƒ kupna i sprzeda˝y.

Przed podpisaniem umów powinniÊmy przeczytaç je w ca∏oÊci, podobnie jak regula-

miny informujàce o sposobie Êwiadczenia us∏ug przez dom maklerski oraz wszelkie in-
ne za∏àczniki, które im towarzyszà. Trzeba przy tym zwróciç uwag´ na jeszcze kilka
spraw, które nie zosta∏y wymienione w rozdziale o wyborze domu maklerskiego. Wa˝-
ny jest tak˝e tryb rozwiàzywania umów w tym m. in. jaki obowiàzuje okres wypowie-
dzenia oraz w jakich przypadkach umowy mogà zostaç rozwiàzane bez wypowiedzenia.

Podczas czytania regulaminu Êwiadczenia us∏ug powinniÊmy zwróciç uwag´
przede wszystkim na nast´pujàce sprawy:

■

jakie sà warunki Êwiadczenia us∏ug, w tym sk∏adania zleceƒ przez Internet lub
w inny sposób?

■

jakà odpowiedzialnoÊç za szkody klienta bierze na siebie dom maklerski, jeÊli
szkody te powstanà w zwiàzku ze Êwiadczeniem us∏ug?

■

na jakich zasadach dom maklerski udziela klientom rekomendacji?

■

w jakim trybie i w jakich terminach mo˝na sk∏adaç reklamacje i jak b´dà
one rozpatrywane?

■

jakie sà mo˝liwe sposoby dokonywania zap∏aty za kupione papiery wartoÊciowe
(np. czy mo˝na kupowaç papiery wartoÊciowe z odroczonà p∏atnoÊcià lub
czy za poÊrednictwem domu maklerskiego mo˝na wziàç kredyt)?

■

w jaki sposób dom maklerski powiadamia klientów o zmianach w regulaminie
i w tabeli op∏at i prowizji?

■

jak cz´sto klienci dostajà wyciàgi z rachunków?

C O Z R O B I å , ˚ E B Y Z A C Z Ñ å I N W E S T O W A å ?

WP¸ACANIE ÂRODKÓW

Gdy mamy ju˝ otwarty rachunek papierów wartoÊciowych i rachunek pieni´˝ny,

pozostaje tylko wp∏aciç pieniàdze. Mo˝na to dokonaç przelewem albo w kasie ban-
ku lub domu maklerskiego. Podobnie odbywajà si´ wyp∏aty.

Trzeba pami´taç, ˝e trzymanie gotówki na rachunku pieni´˝nym w domu ma-

klerskim przez d∏u˝szy czas nie jest korzystne.

Gotówka na takich rachunkach

zwykle nie jest wcale lub jest nisko oprocentowana.

DECYZJA, W CO INWESTOWAå

To najwa˝niejsza decyzja, którà mamy do podj´cia. Co wi´cej, jest to decyzja, któ-

rej nie podejmuje si´ raz. Inwestujàc na rynku kapita∏owym decyzj´ t´ trzeba podej-
mowaç wielokrotnie. Na rynku kapita∏owym dost´pnych jest bardzo wiele sposobów
inwestowania. W kolejnych rozdzia∏ach najwa˝niejsze z nich sà opisane. Teraz po-
wiemy o tym, co wziàç pod uwag´ decydujàc o planowanych inwestycjach.

Najwa˝niejszà sprawà jest decyzja, na jak d∏ugo chcemy zainwestowaç nasze pie-

niàdze. O inwestowaniu krótko- lub d∏ugoterminowym wspominaliÊmy ju˝ wcze-
Êniej. Decyzja o tym, czy inwestujemy krótko-, Êrednio- czy d∏ugoterminowo jest
bardzo wa˝na, gdy˝ okreÊla, których papierów wartoÊciowych nie b´dziemy brali
pod uwag´ w dalszych rozwa˝aniach.

Drugà istotnà decyzjà jest ustalenie, jakie ryzyko jesteÊmy sk∏onni ponieÊç, by za-

robiç. Czy wolimy mieç pewnoÊç, ˝e nic nie stracimy i zadowoli nas niewielki, kil-
kuprocentowy zysk w skali roku? A mo˝e chcemy osiàgnàç du˝e zyski, rz´du kilku-
dziesi´ciu czy kilkuset procent, liczàc si´ jednoczeÊnie z tym, ˝e mo˝emy sporo lub
nawet wszystko straciç? Inwestujàc oszcz´dnoÊci, które b´dà nam potrzebne w przy-
sz∏oÊci, bo odk∏adamy je na przyk∏ad na emerytur´ lub na kszta∏cenie dzieci, nie mo-
˝emy za bardzo ryzykowaç. Z kolei, jeÊli mamy cz´Êç pieni´dzy, bez których mogliby-
Êmy si´ obejÊç, mo˝e warto je zainwestowaç bardziej agresywnie, by przynios∏y wi´k-
szy zysk?

Decydujàc w co i jak zainwestujemy, trzeba si´ te˝ zastanowiç, ile czasu mo˝emy po-

Êwi´ciç na to, by dbaç o nasze inwestycje. Tylko najbezpieczniejsze, ale i przynoszàce
najmniejszy zysk papiery wartoÊciowe mo˝na kupiç i nie interesowaç si´ nimi przez d∏u-
gi czas. W przypadku innych trzeba stale Êledziç, co dzieje si´ na rynku, interesowaç si´
wiadomoÊciami ze spó∏ek i ogólnà sytuacjà gospodarczà, aby móc szybko reagowaç –

C O Z R O B I å , ˚ E B Y Z A C Z Ñ å I N W E S T O W A å ?

sprzedaç z zyskiem lub kupiç tanio papiery wartoÊciowe, które wed∏ug nas wkrótce
zdro˝ejà. Trzeba tak˝e stale poszerzaç swojà wiedz´, aby inwestowaç w bardziej skom-
plikowane instrumenty finansowe i aby umieç dok∏adnie analizowaç sytuacj´ spó∏ek,
w których papiery inwestujemy. JeÊli mamy potrzebny na to wszystko czas – bardzo do-
brze, mo˝emy o wszystkim sami decydowaç. JeÊli nie – powinniÊmy pomyÊleç o inwe-
stowaniu w taki sposób, ˝eby naszymi pieni´dzmi zarzàdzali specjaliÊci. My podejmuje-
my tylko ogólne decyzje o tym, czy chcemy inwestowaç krótko- czy d∏ugoterminowo,
bezpiecznie czy agresywnie, a oni, korzystajàc ze swojej bogatej wiedzy i umiej´tnoÊci,
szukajà najlepszych dla nas rozwiàzaƒ. Taki tryb inwestowania jest mo˝liwy, jeÊli zdecy-
dujemy si´ na fundusze inwestycyjne lub na zarzàdzanie naszym pakietem papierów
wartoÊciowych na zlecenie.

Na rynku kapita∏owym dost´pnych jest wiele instrumentów finansowych, w któ-

re mo˝emy inwestowaç oraz mechanizmów, które u∏atwiajà nam inwestowanie. Sà
one przedstawione w tabeli. Dok∏adniej zosta∏y opisane w kolejnych rozdzia∏ach.
Mo˝na inwestowaç samodzielnie w akcje, obligacje lub instrumenty pochodne albo
powierzyç Êrodki finansowe funduszom inwestycyjnym lub firmom zarzàdzajàcym
portfelem papierów wartoÊciowych. U∏atwia to inwestowanie osobom nie posiada-
jàcym dostatecznej wiedzy lub tym, którym brakuje czasu na zajmowanie si´ inwe-
stycjami.

C O Z R O B I å , ˚ E B Y Z A C Z Ñ å I N W E S T O W A å ?

Instrument/mechanizm

Potrzebna wiedza

Zysk i ryzyko

Obligacje

Êrednia

zysk i ryzyko niewielkie

Akcje

du˝a, jeÊli chcemy aktywnie

zysk mo˝e byç wysoki, strata

spekulowaç,

tak˝e, ryzyko zale˝y od tego,

Êrednia, jeÊli chcemy

w jaki sposób inwestujemy

inwestowaç d∏ugoterminowo

i od czynników rynkowych

Instrumenty pochodne

bardzo du˝a

mo˝liwy zysk i mo˝liwa

strata bardzo wysokie,

podobnie jak ryzyko

Fundusze inwestycyjne

niewielka

zale˝ne od rodzaju

funduszu i jego polityki

inwestycyjnej

Zarzàdzanie pakietem

niewielka

zale˝ne od tego, jakà

papierów wartoÊciowych

ustalimy strategi´

na zlecenie

inwestycyjnà

JAK DU˚O MO˚NA ZAROBIå I ILE MO˚NA STRACIå?

Ró˝ne inwestycje pociàgajà za sobà ró˝ne ryzyko. Kupujàc obligacje Skarbu Paƒ-

stwa mo˝na byç pewnym, ˝e po okreÊlonym czasie odzyska si´ swój wk∏ad wraz z nie-
wielkim zyskiem. W przypadku kupna akcji pewnoÊç inwestycji zale˝y od spó∏ek,
w które si´ inwestuje oraz od sytuacji na rynku. Mo˝na si´ spodziewaç, ˝e cena ak-
cji du˝ych, uznanych firm b´dzie ros∏a, a ewentualne spadki nie b´dà znaczne i d∏u-
gotrwa∏e. Jednak jeÊli nastàpi recesja w gospodarce, wówczas inwestycja w akcje na-
wet najbardziej renomowanych firm mo˝e przynieÊç straty. Najostro˝niejszym trze-
ba byç w przypadku skomplikowanych instrumentów pochodnych, takich jak kon-
trakty terminowe, warranty lub opcje (jest o nich mowa w rozdziale o instrumen-
tach pochodnych).

Jak widaç z tabeli przedstawiajàcej ró˝ne mo˝liwoÊci inwestowania,

zysk jest

wprost proporcjonalny do ryzyka.

Papiery wartoÊciowe, które mogà przynieÊç wy-

soki zysk, sà ryzykowne. Z kolei te mniej ryzykowne nie przynoszà zysku. Dlaczego
tak si´ dzieje? Wyobraêmy sobie, ˝e istnieje instrument finansowy, który by∏by bar-
dzo pewny i jednoczeÊnie przynosi∏by wysoki zysk. Wszyscy inwestorzy kupowaliby
w∏aÊnie ten instrument. W efekcie jego cena szybko by wzros∏a i nie przynosi∏by ta-
kich zysków, jak na poczàtku. Niskiemu ryzyku towarzyszy∏by wiec niski zysk.

Przy

podejmowaniu decyzji inwestycyjnych wa˝na jest dywersyfikacja ryzyka.

Polega

ona na tym, ˝e nie powinniÊmy inwestowaç wszystkich naszych oszcz´dnoÊci w je-
den instrument finansowy, lecz lokowaç je w kilka instrumentów. JeÊli bowiem in-
westycja w jeden instrument przyniesie strat´, mo˝e byç zrekompensowana zyskiem
z inwestycji w inny.

Obligacje, czyli
bezpiecznie i pewnie

Obligacja to najbezpieczniejszy instrument na rynku kapita∏owym. Z wysokim bezpie-

czeƒstwem wià˝e si´ jednak niestety fakt, ˝e inwestowanie w obligacje nie przynosi du-
˝ych korzyÊci.

O B L I G A C J E , C Z Y L I B E Z P I E C Z N I E I P E W N I E

CO TO JEST OBLIGACJA?

Obligacja jest instrumentem finansowym, który mo˝e byç emitowany przez paƒ-

stwo lub inne podmioty, na przyk∏ad spó∏ki lub samorzàdy terytorialne. Ten, kto
emituje obligacje, zaciàga po˝yczk´ u kupujàcego. Obligacje emitowane sà na okre-
Êlony czas. Emitent zobowiàzuje si´ do wykupienia obligacji, czyli sp∏aty uzyskanych
Êrodków po up∏ywie tego czasu.

Obligacje mogà byç sprzedawane na rynku pierwotnym lub na rynku wtórnym.

Kiedy emitent oferuje obligacje inwestorom, wówczas dobywa si´ ich sprzeda˝ na
rynku pierwotnym. Emitent mo˝e zach´caç do kupna w ten sposób, ˝e obligacj´
o wartoÊci nominalnej 100 z∏ sprzedaje po cenie emisyjnej, np. po 98 z∏. Po zaku-
pie obligacji mo˝na czekaç a˝ do terminu jej wykupu. Wtedy emitent jest zobo-
wiàzany do odkupienia obligacji po cenie równej wartoÊci nominalnej, która cza-
sem jest powi´kszona o pewne odsetki. JeÊli posiadacz obligacji chce je sprzedaç
wczeÊniej, przed terminem wykupu, wówczas mo˝e tego dokonaç na rynku wtór-
nym. W Polsce rynkiem takim jest Gie∏da Papierów WartoÊciowych oraz Cen-
tralna Tabela Ofert. OczywiÊcie, na rynku wtórnym mo˝na tak˝e kupowaç obli-
gacje.

ILE MO˚NA ZAROBIå?

Sà trzy rodzaje obligacji:

Obligacje zerokuponowe.

Posiadacz takich obligacji w momencie wykupu

otrzymuje kwot´ równà wartoÊci nominalnej. Jego ca∏y zarobek to ró˝nica po-
mi´dzy cenà emisyjnà, po której kupi∏ obligacj´ (np. 95 z∏) a jej wartoÊcià no-
minalnà (np. 100 z∏).

Obligacje o sta∏ym oprocentowaniu.

Kupujàcy takie obligacje wie od poczàt-

ku, jakie odsetki otrzyma w momencie wykupu.

Przyk∏ad

JeÊli obligacje jednoroczne o wartoÊci nominalnej 100 z∏ sà oprocentowane na 4%,
wówczas posiadacz obligacji mo˝e byç pewien, ˝e w dniu wykupu otrzyma 104 z∏.
Jego zysk jest oczywiÊcie jeszcze wi´kszy, jeÊli kupi∏ obligacje za mniej ni˝ 100 z∏.
Na przyk∏ad, jeÊli cena emisyjna wynios∏a 98 z∏, to zysk z ka˝dej obligacji wyniós∏
w tym przypadku 104 z∏ – 98 z∏ = 6 z∏.

O B L I G A C J E , C Z Y L I B E Z P I E C Z N I E I P E W N I E

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu.

Niektóre obligacje o d∏u˝szym terminie

wykupu, na przyk∏ad trzy- lub dziesi´cioletnim (zarówno obligacje o sta∏ym, jak
i zmiennym oprocentowaniu), majà wyznaczone tzw. okresy odsetkowe. Emitent
okreÊla wtedy, ˝e w ka˝dym okresie odsetkowym oprocentowanie wyniesie na przy-
k∏ad o 1% wi´cej ni˝ inflacja. Oprocentowanie obligacji oblicza si´ wi´c oddzielnie
dla ka˝dego okresu odsetkowego. Inwestujàc w ten typ obligacji nie wiadomo od
poczàtku, jaki b´dzie zysk, ale jeÊli ktoÊ liczy na to, ˝e wzroÊnie inflacja, wtedy mo-
˝e spodziewaç si´, ˝e zyski b´dà wy˝sze ni˝ gdyby kupi∏ obligacje o sta∏ym oprocen-
towaniu lub zerokuponowe. JeÊli inflacja spadnie, jego zyski b´dà jednak mniejsze.
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu sà stosowane zwykle wtedy, gdy nie mo˝-
na dostatecznie dok∏adnie ustaliç wysokoÊci inflacji. Gwarantujà one ich emiten-
tom okreÊlony poziom realnych (tzn. po uwzgl´dnieniu inflacji) kosztów, a kupujà-
cym odpowiedni poziom realnych zysków niezale˝nie od poziomu inflacji.

Warto wspomnieç w tym miejscu o tak zwanym procencie sk∏adanym – faktyczne,
realne oprocentowanie naszej inwestycji jest wy˝sze ni˝ nominalne, jeÊli w jej trakcie
sà naliczane odsetki. PrzypuÊçmy, ˝e inwestujemy 100 z∏ w obligacj´ pi´cioletnià
oprocentowanà na 5%, która ma roczne okresy odsetkowe. Z prostej kalkulacji wy-
nika∏oby, ˝e po 5 latach nasz zysk wyniesie 5 x 5 z∏ =25 z∏. Jednak pami´tajmy, ˝e
5 z∏, które otrzymaliÊmy po pierwszym roku, mo˝emy zainwestowaç na kolejne 4 la-
ta. Drugie 5 z∏ na 3 lata i tak dalej. Po 5 latach odsetki od obligacji oraz odsetki od
tych odsetek wyniosà wi´cej ni˝ 25 z∏. W rezultacie efektywne oprocentowanie na-
szej inwestycji b´dzie wy˝sze ni˝ nominalne 5% i wyniesie w tym przyk∏adzie 5,52%,
jeÊli odsetki uzyskiwane z obligacji by∏yby inwestowane tak˝e w instrumenty finanso-
we przynoszàce dochód wynoszàcy nominalnie 5% rocznie.

JAKIE JEST RYZYKO?

Obligacje emitowane przez Skarb Paƒstwa to bardzo bezpieczne papiery warto-

Êciowe. Zainwestowane pieniàdze mog∏yby przepaÊç tylko wówczas, gdy jeÊli zban-
krutowa∏oby paƒstwo – a to si´ raczej nie zdarza. Ceny obligacji na rynku wtórnym
mogà si´ wahaç, jednak nie sà to du˝e zmiany. Obligacje emitowane przez samorzà-
dy terytorialne sà oczywiÊcie mniej pewne od obligacji Skarbu Paƒstwa, jednak i tak
sà z regu∏y pewniejsze ni˝ obligacje emitowane przez spó∏ki.

Decydujàc si´ na zakup obligacji o zmiennym oprocentowaniu trzeba te˝ pami´taç

o tym, ˝e zysk z takiej inwestycji b´dzie zale˝a∏ od czynnika zewn´trznego, na przyk∏ad
od inflacji, w stosunku do której okreÊlone jest oprocentowanie. Ten element ryzyka
nie wyst´puje w przypadku obligacji o sta∏ym oprocentowaniu lub zerokuponowych.

O B L I G A C J E , C Z Y L I B E Z P I E C Z N I E I P E W N I E

Akcje, czyli jestem
wspó∏w∏aÊcicielem

CO TO SÑ AKCJE?

Kolejnym rodzajem papierów wartoÊciowych sà akcje. Posiadacze akcji, czyli akcjo-

nariusze, sà wspó∏w∏aÊcicielami cz´Êci majàtku spó∏ki akcyjnej. Poza spó∏kami akcyj-
nymi prawo zezwala na tworzenie innych spó∏ek (na przyk∏ad spó∏ek z ograniczonà
odpowiedzialnoÊcià, spó∏ek komandytowych). Nas jednak interesujà wy∏àcznie spó∏ki
akcyjne i to takie, których akcje sà dopuszczone do publicznego obrotu, czyli mo˝na
nimi handlowaç na publicznym rynku kapita∏owym, czyli rynku powszechnie dost´p-
nym dla indywidualnych inwestorów. Kupujàc akcje, uzyskujemy pewien wp∏yw na to,
jak jest zarzàdzana oraz prawo do udzia∏u w zysku, wypracowanym przez spó∏k´.

Wa˝ny jest podzia∏ na akcje zwyk∏e i uprzywilejowane. To uprzywilejowanie mo˝e

oznaczaç pewne dodatkowe uprawnienia, na przyk∏ad w liczbie g∏osów na walnym
zgromadzeniu akcjonariuszy lub w prawie do dywidendy.

PRAWA AKCJONARIUSZA

Akcjonariuszowi przys∏uguje szereg uprawnieƒ. Ka˝dy, kto ma choç jednà akcj´

spó∏ki, ma prawo do udzia∏u w jej Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Jest ono naj-
wy˝szà w∏adzà w spó∏ce i zbiera si´ co najmniej raz w roku, ˝eby podejmowaç najwa˝-
niejsze decyzje dotyczàce firmy, mi´dzy innymi o kierunkach jej rozwoju i obsadzie or-
ganu spó∏ki, jakim jest Rada Nadzorcza. Rada Nadzorcza z kolei wybiera Zarzàd spó∏-
ki. Prawo do udzia∏u w Zgromadzeniu oznacza te˝ prawo do g∏osu, a wi´c ka˝dy ak-
cjonariusz mo˝e wp∏ywaç na to, jak b´dzie zarzàdzana spó∏ka. Ka˝dy akcjonariusz ma
takà si∏´ g∏osu, ile posiada akcji (trzeba wziàç pod uwag´, ˝e mogà byç akcje uprzywi-
lejowane co do liczby g∏osów). Inwestorzy indywidualni najcz´Êciej posiadajà niewie-
le akcji, a co za tym idzie, niewiele g∏osów na Walnym Zgromadzeniu. Ich si∏a jest
mniejsza ni˝ du˝ych inwestorów strategicznych posiadajàcych po kilkadziesiàt procent
akcji spó∏ki. Czasem jednak drobni inwestorzy dzia∏ajà w sposób skoordynowany i mo-
gà doprowadziç do podj´cia takich, a nie innych decyzji przez Walne Zgromadzenie.

Ka˝dy akcjonariusz ma prawo do dywidendy, czyli do udzia∏u w zyskach spó∏ki. JeÊli

spó∏ka w danym roku zanotowa∏a zysk, wówczas Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
podejmuje decyzj´, czy przeznaczyç go na dalszy rozwój firmy, czy te˝ podzieliç i wyp∏a-
ciç w formie dywidendy.

A K C J E , C Z Y L I J E S T E M W S P Ó ¸ W ¸ A Â C I C I E L E M

Spó∏ki zwykle nie poprzestajà na przeprowadzeniu jednej edycji akcji, tylko co pe-

wien czas emitujà nowe akcje. Ka˝dy akcjonariusz ma tak zwane prawo poboru no-
wych akcji. Oznacza ono, ˝e podczas nowych emisji akcjonariusze majà pierwszeƒ-
stwo zakupu akcji spó∏ki przed osobami z zewnàtrz. Istotne jest, ˝e jeÊli akcjonariusz,
który posiada prawo poboru nowych akcji, nie chce z nich skorzystaç, wówczas mo-
˝e te prawa sprzedaç na gie∏dzie. KtoÊ, kto nie posiada jeszcze akcji spó∏ki, a chcia∏-
by nabyç je w nowej emisji, mo˝e na gie∏dzie kupiç prawa poboru.

ILE MO˚NA ZAROBIå I JAKIE JEST RYZYKO?

Na akcjach mo˝na zarobiç o wiele wi´cej ni˝ na obligacjach, ale o wiele wy˝sze

jest te˝ zwiàzane z nimi ryzyko.

JeÊli spó∏ka dobrze si´ rozwija, zdobywa nowe rynki, zwi´ksza sprzeda˝, wymy-

Êla nowe, atrakcyjne produkty i us∏ugi, jest zarzàdzana przez dobrych mened˝e-
rów, wówczas przynosi zysk. Mo˝e on byç w ca∏oÊci lub cz´Êciowo wyp∏acany ak-
cjonariuszom w formie dywidendy. Jednak g∏ównym êród∏em zysku dla posiada-
czy akcji takiej spó∏ki jest fakt, ˝e akcje te dro˝ejà. Inwestorzy, widzàc dobre wy-
niki spó∏ki, chcà zostaç jej akcjonariuszami. Wiele osób chce kupiç jej akcje,
a niewiele chce sprzedaç, wi´c ich kurs, czyli cena na rynku, roÊnie. KtoÊ, kto ku-
pi∏ niedrogo akcje spó∏ki wchodzàcej dopiero na rynek, mo˝e sprzedaç je wów-
czas znacznie dro˝ej.

Czasami nie trzeba czekaç kilku lat, a˝ kurs akcji spó∏ki znacznie wzroÊnie. Nie-

którzy kupujà akcje spó∏ki na krótko przed og∏oszeniem przez nià wyników finanso-
wych za ostatni okres sprawozdawczy (odpowiednio rok, pó∏rocze czy kwarta∏). Li-
czà na to, ze jej wyniki b´dà dobre i ˝e kurs wzroÊnie, dzi´ki czemu zarobià. Sygna-
∏em, który mo˝e wywo∏aç krótkotrwa∏y wzrost kursu mo˝e byç ka˝da informacja mó-
wiàca o tym, ˝e spó∏ka si´ rozwija, na przyk∏ad wiadomoÊç o podpisaniu du˝ego kon-
traktu lub o wygraniu procesu w sàdzie.

Mo˝liwoÊç du˝ych zysków jest zwiàzana z wysokim ryzykiem. JeÊli spó∏ka nie przy-

nosi zysku, wówczas nie mo˝na liczyç na dywidend´. Jej akcje nie cieszà si´ zainte-
resowaniem inwestorów, a kurs spada. W najgorszym wypadku mo˝e on spaÊç do
wysokoÊci jednego lub kilku groszy. JeÊli kupiliÊmy akcje takiej spó∏ki po kilkadzie-
siàt z∏otych, wówczas mo˝na powiedzieç, ˝e straciliÊmy prawie wszystko, co zainwe-
stowaliÊmy.

Dlatego, aby uchroniç si´ przed stratà, trzeba uwa˝nie Êledziç wszystkie informa-

cje na temat spó∏ki pojawiajàce si´ w mediach. Prawo zobowiàzuje spó∏ki do infor-
mowania za poÊrednictwem wskazanej instytucji o wszystkich wa˝nych wydarze-

A K C J E , C Z Y L I J E S T E M W S P Ó ¸ W ¸ A Â C I C I E L E M

niach, takich jak zawarcie istotnych umów czy zmiany we w∏adzach. Na sytuacj´
spó∏ki mogà tez wp∏ywaç inne czynniki, które inwestor powinien braç pod uwag´,
na przyk∏ad koniunktura gospodarcza czy zmiany kursów walut.

Inwestorzy poÊwi´cajà du˝o czasu analizujàc, ile warte sà posiadane przez nich ak-

cje, i starajà si´ przewidzieç, jak ich kurs b´dzie si´ zachowywa∏ w przysz∏oÊci. W tym
celu stosujà mi´dzy innymi tak zwanà analiz´ fundamentalnà i analiz´ technicznà.
Przeprowadzajàc analiz´ fundamentalnà, ocenia si´ przede wszystkim spó∏k´, jej
kondycj´ finansowà oraz mo˝liwoÊci rozwoju. Ten typ analizy stosuje si´ dla inwe-
stycji d∏ugoterminowych. Analiza techniczna s∏u˝y do przewidywania przysz∏ych
zmian kursu akcji na podstawie tego, jak zachowywa∏ si´ on w przesz∏oÊci. Wykorzy-
stuje si´ w niej narz´dzia iloÊciowe oraz graficzne.

Instrumenty pochodne,
czyli wy˝sza szko∏a jazdy

Akcje i obligacje to podstawowe instrumenty finansowe, w które mo˝emy inwe-

stowaç na rynku kapita∏owym. Jednak na rynku dost´pnych jest te˝ wiele innych
instrumentów, które mo˝emy wykorzystaç, aby na nich zarobiç lub aby ograniczyç
ryzyko ewentualnych strat. Sà to instrumenty pochodne. Inwestowanie w nie jest
trudniejsze ni˝ inwestowanie w akcje i obligacje, gdy˝ dzia∏ajà one w sposób bar-
dziej skomplikowany.

Instrument pochodny jest to kontrakt, którego wartoÊç zale˝y od wartoÊci innego in-

strumentu, zwanego instrumentem bazowym. Instrumenty pochodne mogà byç opar-
te na ró˝nych instrumentach bazowych: akcjach, obligacjach, wartoÊciach indeksów
gie∏dowych, kursach walut. W poradniku nie opisujemy szerzej instrumentów pochod-
nych. Nie sà one w∏aÊciwym instrumentem dla poczàtkujàcych inwestorów. Wi´cej na
ich temat mo˝na si´ dowiedzieç mi´dzy innymi z broszur pt. „Anatomia sukcesu” opu-
blikowanych w serwisie internetowym Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d
www.kpwig.gov.pl oraz ze strony internetowej Gie∏dy Papierów WartoÊciowych w
Warszawie www.gpw.pl. Obecnie na polskim rynku kapita∏owym dost´pne sà trzy ty-
py instrumentów pochodnych: kontrakty terminowe, warranty oraz opcje.

I N S T R U M E N T Y P O C H O D N E , C Z Y L I W Y ˚ S Z A S Z K O ¸ A J A Z D Y

Fundusze inwestycyjne

Inwestowanie w obligacje, akcje lub instrumenty pochodne wymaga wiedzy i cza-

su. Trzeba na bie˝àco Êledziç sytuacj´ na rynku, czytaç informacje opublikowane
przez spó∏ki, w których papiery wartoÊciowe zainwestowaliÊmy, staraç si´ przewi-
dzieç, ile te papiery b´dà warte za tydzieƒ, miesiàc lub rok.

Istnieje jednak taka forma inwestowania na rynku kapita∏owym, która pozwala na

powierzenie naszych pieni´dzy specjalistom. Sà to fundusze inwestycyjne. Fundusz in-
westycyjny posiada kapita∏ z∏o˝ony z wp∏at dokonywanych przez jego uczestników. Ka-
pita∏ ten inwestowany jest w papiery wartoÊciowe lub inne aktywa (np. waluty lub nie-
ruchomoÊci). Co pewien czas ka˝dy fundusz wycenia posiadany przezeƒ kapita∏, dzi´-
ki czemu jego uczestnicy wiedzà, czy wp∏acone przez nich pieniàdze przynios∏y zysk.

Fundusze inwestycyjne sà zarzàdzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

To w∏aÊnie towarzystwa zatrudniajà doradców inwestycyjnych, czyli specjalistów,
których zadaniem Êledzenie sytuacji na rynku i podejmowanie decyzji, w co zainwe-
stowaç Êrodki funduszy, aby przynios∏y zysk. Doradcy inwestycyjni to osoby, które
zda∏y skomplikowane egzaminy potwierdzajàce ich wiedz´ w zakresie finansów i uzy-
ska∏y odpowiednià licencj´ Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d. Obecnie
w Polsce jest oko∏o 200 doradców inwestycyjnych.

RÓ˚NE RODZAJE FUNDUSZY

Istniejà trzy podstawowe rodzaje funduszy inwestycyjnych, które zosta∏y omówio-

ne poni˝ej. Ró˝nià si´ one sposobem organizacji, tym, w co mogà inwestowaç zgro-
madzony kapita∏, dost´pnoÊcià dla inwestorów i strategià inwestowania.

UNDUSZE INWESTYCYJNE OTWARTE

Sà to fundusze, do których naj∏atwiej przystàpiç, a zarazem najbardziej rozpowszech-
nione. Emitujà jednostki uczestnictwa, które odkupujà na ˝àdanie inwestora. Istnie-
je natomiast wiele ograniczeƒ co do tego, w co otwarte fundusze mogà inwestowaç.

F U N D U S Z E I N W E S T Y C Y J N E

Rodzaj funduszu

Jak przystàpiç

Otwarty

Jednostki uczestnictwa

Specjalistyczny otwarty

Jednostki uczestnictwa

Zamkni´ty

Certyfikaty uczestnictwa

PECJALISTYCZNE FUNDUSZE INWESTYCYJNE OTWARTE

Tak˝e one emitujà jednostki uczestnictwa, jednak˝e mogà ograniczyç kràg inwesto-
rów, którzy mogà je nabywaç. Na przyk∏ad w statucie funduszu mo˝e byç zapis, i˝ je-
go cz∏onkami mogà byç tylko osoby prawne lub osoby, które wniosà odpowiednio
wysoki wk∏ad. W funduszu specjalistycznym otwartym mo˝e funkcjonowaç rada in-
westorów, która kontroluje jego polityk´ inwestycyjnà i jej efekty. Fundusze tego ro-
dzaju majà mniejsze ograniczenia w zakresie mo˝liwych inwestycji.

UNDUSZE INWESTYCYJNE ZAMKNI

¢TE

Takie fundusze emitujà certyfikaty inwestycyjne, które mogà, choç nie muszà, zostaç do-
puszczone do publicznego obrotu i wtedy mo˝na je sprzedawaç i kupowaç na gie∏dzie.
W tego rodzaju funduszach funkcjonujà zgromadzenia inwestorów lub rady inwestorów.
Organy te poza kontrolowaniem polityki inwestycyjnej mogà równie˝ wywieraç wp∏yw na
jej kierunki i dzia∏alnoÊç funduszu. Fundusze zamkni´te majà najszersze mo˝liwoÊci inwe-
stowania w porównaniu do dwóch pozosta∏ych rodzajów. Mogà na przyk∏ad lokowaç Êrod-
ki powierzone przez posiadaczy certyfikatów w nieruchomoÊci czy waluty obce. Szczegól-
nym rodzajem funduszy zamkni´tych sà fundusze portfelowe, których sk∏ad jest z góry
okreÊlony w statucie funduszu. Portfel papierów wartoÊciowych, w jaki inwestuje fundusz,
mo˝e byç oparty np. na indeksie gie∏dowym.

Prawo pozwala tak˝e na tworzenie specyficznych funduszy z wydzielonymi subfun-

duszami. Fundusz taki sk∏ada si´ z kilku podmiotów, które mogà ró˝niç si´ co do
prowadzonej polityki inwestycyjnej.

JAK PRZYSTÑPIå DO FUNDUSZU?

Aby przystàpiç do funduszu inwestycyjnego otwartego wystarczy udaç si´ do

punktu prowadzàcego dystrybucj´ jednostek uczestnictwa, z∏o˝yç zlecenie zakupu
i wp∏aciç pieniàdze. Jednostki zostanà zakupione po cenie odpowiadajàcej wycenie
kapita∏u funduszu powi´kszonej o prowizje lub op∏aty manipulacyjne. Nowy
uczestnik funduszu w ciàgu kilku dni otrzymuje potwierdzenie nabycia jednostek
uczestnictwa. Pozbycie si´ jednostek uczestnictwa jest równie proste: nale˝y pójÊç
do punktu dystrybucji, z∏o˝yç zlecenie sprzeda˝y, a po kilku dniach fundusz odku-
puje nasze jednostki, a kwota ze sprzeda˝y wp∏ywa na nasz rachunek. Cena sprze-
da˝y jest oczywiÊcie uzale˝niona od wyceny kapita∏u posiadanego przez fundusz
w dniu sprzeda˝y.

Certyfikaty inwestycyjne, emitowane przez fundusze zamkni´te, sà wydawane na

czas nieokreÊlony, a zatem nie podlegajà wykupieniu przez fundusz (w przeciwieƒ-

F U N D U S Z E I N W E S T Y C Y J N E

stwie do jednostek uczestnictwa). Je˝eli sà one dopuszczone do publicznego obrotu,
zakup i sprzeda˝ certyfikatów odbywa si´ podobnie do zakupu i sprzeda˝y akcji, czy-
li mo˝na je nabywaç zarówno na rynku pierwotnym lub wtórnym i zbywaç na ryn-
ku wtórnym. Takie certyfikat sà notowane na Gie∏dzie Papierów WartoÊciowych lub
na Centralnej Tabeli Ofert, gdzie mo˝na na bie˝àco Êledziç ich kurs.

ILE MO˚NA ZAROBIå
I JAKIE JEST RYZYKO?

Ka˝dy fundusz stosuje okreÊlonà przez siebie strategi´ inwestowania. W zwiàzku

z tym to, jak du˝o mo˝na zarobiç, a tak˝e straciç, oraz jak wysokie jest ryzyko, zale˝y
od wyboru funduszu.

W statucie ka˝dego funduszu opisana jest jego polityka inwestycyjna, która okreÊla,

w co fundusz b´dzie inwestowa∏ powierzony mu kapita∏. Przy podejmowaniu decyzji,
w jaki fundusz zainwestowaç, nale˝y koniecznie zapoznaç si´ z tym dokumentem.

Ze wzgl´du na polityk´ inwestycyjnà fundusze mo˝na podzieliç na kilka najbar-
dziej popularnych typów.

F U N D U S Z E I N W E S T Y C Y J N E

Typ funduszu

W co inwestuje

Zysk i ryzyko

Rynku pieni´˝nego

Obligacje Skarbu Paƒstwa,

Zysk niewielki, ale pewny

bony skarbowe i inne

d∏u˝ne papiery wartoÊciowe

oraz depozyty bankowe

O ustalonym przychodzie

Obligacje przedsi´biorstw,

Wy˝szy zysk i wi´ksze

(obligacyjne)

obligacje gmin,

ryzyko

obligacje Skarbu Paƒstwa

Zrównowa˝one

Obligacje, akcje

Wy˝szy zysk dzi´ki akcjom

i ni˝sze ryzyko dzi´ki

obligacjom, pomi´dzy

funduszami akcji a obligacji

Akcji

Przede wszystkim akcje

Mo˝liwy bardzo wysoki

zysk, ale te˝ najwi´ksze

ryzyko

UNDUSZE RYNKU PIENI

¢˚NEGO

Sà najbardziej bezpieczne, gdy˝ inwestujà w krótkoterminowe, pewne papiery war-
toÊciowe. Nie przynoszà jednak zbyt wysokich zysków.

UNDUSZE O USTALONYM PRZYCHODZIE

Fundusze te inwestujà zgromadzony kapita∏ w obligacje, ale nie tylko Skarbu Paƒ-
stwa, ale tak˝e przedsi´biorstw lub gmin. Obligacje te pozwalajà na osiàgniecie wy˝-
szych zysków ni˝ w wypadku funduszy rynku pieni´˝nego, ale wià˝à si´ z wy˝szym ry-
zykiem. Wynika ono z faktu, i˝ emitent obligacji mo˝e okazaç si´ niewyp∏acalny,
oraz z tego, ˝e niewielka cz´Êç Êrodków mo˝e zostaç zainwestowana w akcje.

UNDUSZE ZRÓWNOWA

˚ONE

Takie fundusze starajà si´ znaleêç równowag´ pomi´dzy inwestowaniem w akcje –
papiery o potencjalnie du˝ym ryzyku i wysokim zysku, a inwestowaniem w obligacje
– papiery o niskim ryzyku, ale i niewielkim zysku.

UNDUSZE AKCJI

Ponad dwie trzecie zgromadzonego w nich kapita∏u jest inwestowane w akcje przed-
si´biorstw. Dzi´ki temu w czasie dobrej koniunktury na gie∏dzie mo˝liwe jest osià-
gni´cie bardzo wysokich zysków, jednak˝e, kiedy kursy akcji zacznà spadaç, mo˝emy
ponieÊç dotkliwe straty.

Zarzàdzanie aktywami

NA CZYM POLEGA ZLECENIE ZARZÑDZANIA AKTYWAMI?

Inwestowanie za poÊrednictwem funduszy inwestycyjnych to jedna z dwóch mo˝liwo-

Êci do wyboru, gdy nie chcemy anga˝owaç si´ w samodzielne podejmowanie szczegó∏o-
wych decyzji, jakie instrumenty i kiedy kupiç lub sprzedaç. Drugà mo˝liwoÊcià jest pod-
pisanie z domem maklerskim umowy dotyczàcej zarzàdzania naszym pakietem papierów
wartoÊciowych na zlecenie. Zawarcie takiej umowy oznacza, ˝e dom maklerski b´dzie za
nas podejmowa∏ i realizowa∏ decyzje inwestycyjne zgodnie z naszymi wskazówkami. Od-

Z A R Z Ñ D Z A N I E A K T Y W A M I

bywaç si´ to b´dzie na nasz rachunek, czyli z wykorzystaniem wp∏aconych przez nas
Êrodków pieni´˝nych, a wszelkie zyski i straty b´dà nas wzbogaca∏y lub obcià˝a∏y.

Bardzo wa˝ne jest to, ˝e takà dzia∏alnoÊç, czyli zarzàdzanie cudzym pakietem pa-

pierów wartoÊciowych, mo˝e prowadziç tylko dom maklerski, a nie osoba fizyczna.
Jest to przepis ustawowy, a próby prowadzenia takiej dzia∏alnoÊci bez zezwolenia Ko-
misji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d sà karalne.

JeÊli chcielibyÊmy skorzystaç z takiej formy inwestowania, powinniÊmy wie-

dzieç, ˝e ta us∏uga jest skierowana do bardziej zamo˝nych klientów. Domy ma-
klerskie okreÊlajà minimalnà kwot´, jakà musimy utrzymaç na rachunku. Zwy-
kle wynosi ona 50 lub 100 tysi´cy z∏otych. Zarzàdzanie cudzym pakietem papie-
rów wartoÊciowych jest oczywiÊcie odp∏atne. Prowizja jest liczona od wartoÊci
ca∏ej inwestycji i wynosi na przyk∏ad 1% w skali roku.

Zgromadzonymi przez nas na rachunku Êrodkami zarzàdza doradca inwestycyjny

zatrudniony przez dom maklerski. Zwykle dom maklerski proponuje klientom kilka
przyk∏adowych portfeli ró˝niàcych si´ tym, jakie ryzyko chcemy podjàç i jak du˝ych
zysków oczekujemy.

Tak, jak w wypadku funduszy inwestycyjnych mieliÊmy do wyboru inwestycje

w obligacje skarbowe, inne obligacje lub akcje, tak tu mo˝emy wybraç na przyk∏ad
portfel bezpieczny, zrównowa˝ony lub agresywny. Bardzo zamo˝ni klienci mogà zde-
cydowaç si´ na stworzenie portfela indywidualnego i sami okreÊliç, ile procent po-
szczególnych rodzajów papierów wartoÊciowych powinien on zawieraç.

ILE MO˚NA ZAROBIå I JAKIE JEST RYZYKO?

Tak, jak w przypadku funduszy inwestycyjnych, tu tak˝e mo˝na du˝o zarobiç i du˝o

straciç lub mo˝na zdecydowaç si´ na bezpiecznà, ale mniej zyskownà inwestycj´. Wszyst-
ko zale˝y od naszej sk∏onnoÊci do ryzyka i ch´ci zysku. Czy warto wi´c, jeÊli nas na to staç,
wybraç zarzàdzanie pakietem papierów wartoÊciowych na zlecenie, a nie inwestowaç
w fundusze inwestycyjne? Argumentem za wyborem tej formy inwestowania jest fakt, i˝
wszystkie zakupione przez dom maklerski dla nas papiery wartoÊciowe sà bezpoÊrednio
naszà w∏asnoÊcià. Mo˝emy te˝ braç udzia∏ w Walnych Zgromadzeniach Akcjonariuszy.
Takich mo˝liwoÊci nie daje inwestowanie za poÊrednictwem funduszy inwestycyjnych.

Z A R Z Ñ D Z A N I E A K T Y W A M I

Mo˝liwe problemy

Rynek kapita∏owy to bardzo z∏o˝ony system. Sk∏adajà si´ naƒ przepisy prawa,

instytucje, mechanizmy dzia∏ania, instrumenty finansowe i ludzie. W tak skompli-
kowanym systemie pojawiajà si´ niedoskona∏oÊci i problemy, które go zak∏ócajà.
Przepisy prawa, które regulujà rynek kapita∏owy przewidujà, ˝e powinien on byç
nadzorowany i kontrolowany.

KTO DBA O PORZÑDEK NA RYNKU KAPITA¸OWYM?

Instytucjà, która dba o porzàdek na rynku kapita∏owym jest Komisja Papierów War-

toÊciowych i Gie∏d. Komisja sprawdza, czy emitenci papierów wartoÊciowych wype∏-
niajà obowiàzki informacyjne, nadzoruje domy maklerskie, fundusze inwestycyjne
i towarzystwa funduszy. Osoby, które chcà zostaç maklerami lub doradcami inwesty-
cyjnymi, muszà w Komisji zdaç egzamin i otrzymaç odpowiednià licencj´. Komisja
nadzoruje te˝ gie∏d´ i kontroluje, czy ktoÊ nie dokonuje manipulacji kursami papierów
wartoÊciowych lub nie wykorzystuje informacji poufnych.

W przypadku naruszenia przepisów prawa prowadzone jest post´powanie admi-

nistracyjne. JeÊli zarzuty si´ potwierdzà, Komisja mo˝e w pewnych sytuacjach na-
∏o˝yç kar´ pieni´˝nà lub skierowaç spraw´ do prokuratury. Prokuratura z kolei
mo˝e prowadziç Êledztwo i skierowaç akt oskar˝enia do sàdu, który wydaje wyrok.
Na przyk∏ad, jeÊli spó∏ka nie wype∏nia swoich obowiàzków informacyjnych, Komi-
sja mo˝e na∏o˝yç na nià kar´ pieni´˝nà, a nawet wykluczyç jej akcje z publiczne-
go obiegu.

Z¸A OBS¸UGA W DOMU MAKLERSKIM

SpoÊród wszystkich nieprawid∏owoÊci na rynku kapita∏owym zwyk∏y inwestor

najcz´Êciej mo˝e spotkaç si´ z niew∏aÊciwà obs∏ugà w domu maklerskim. JeÊli
stwierdzimy, ˝e us∏uga zosta∏a nieprawid∏owo wykonana, ˝e coÊ nie zgadza si´ na
naszym rachunku, nie zosta∏o wykonane nasze zlecenie lub w innych podobnych
przypadkach, trzeba przede wszystkim skontaktowaç si´ z pracownikiem domu
maklerskiego. Najlepiej z tym, który zwykle nas obs∏uguje. On powinien wyjaÊniç
nasze wàtpliwoÊci.

JeÊli wyjaÊnienia pracownika domu maklerskiego nas nie zadowalajà, nale˝y z∏o-

˝yç reklamacj´. Trzeba opisaç, jakie, naszym zdaniem, wystàpi∏y nieprawid∏owoÊci

M O ˚ L I W E P R O B L E M Y

i pismo zanieÊç lub wys∏aç do domu maklerskiego. Dom maklerski ma okreÊlony
w regulaminie termin na rozpatrzenie naszej reklamacji.

JeÊli nie jesteÊmy zadowoleni z tego, jak dom maklerski rozpatrzy∏ naszà reklama-

cj´, mo˝emy z∏o˝yç skarg´ w Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d. Skarga tak-
˝e powinna byç na piÊmie. JeÊli uwa˝amy, ˝e z powodu dzia∏aƒ domu maklerskiego
ponieÊliÊmy strat´, mo˝emy skierowaç spraw´ do sàdu cywilnego, aby uzyskaç od-
szkodowanie. Warto wspomnieç, i˝ nale˝y przechowywaç kopie ró˝nych dokumen-
tów, takich jak umowy czy wyciàgi z rachunków, jeÊli je posiadamy. U∏atwi to znacz-
nie post´powanie w prokuraturze lub sàdzie.

Oszcz´dnoÊci, które w formie pieni´dzy lub papierów wartoÊciowych znajdujà si´ na

naszym rachunku w domu maklerskim, sà obj´te systemem rekompensat. Gdyby nasz
dom maklerski zbankrutowa∏, otrzymamy z systemu rekompensat zwrot Êrodków, ale tyl-
ko do pewnej wysokoÊci. Uzyskamy rekompensat´ w wysokoÊci 100% Êrodków do wy-
sokoÊci 3000 euro oraz 90% kwoty powy˝ej, ale do wysokoÊci maksymalnej, która roÊnie
i w 2008 roku wyniesie 22 000 euro.

PRZEST¢PSTWA
NA RYNKU KAPITA¸OWYM

ROPONOWANIE NABYCIA

Prawo zabrania proponowania bez zgody Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d

nabycia papierów wartoÊciowych w taki sposób, ˝e propozycja jest skierowana do
wi´cej ni˝ 300 osób lub sk∏adana jest za poÊrednictwem Êrodków masowego przeka-
zu. Oferowanie papierów wartoÊciowych bez przekazania nale˝ytej informacji o ry-
zyku zwiàzanym z inwestowaniem w taki papier wartoÊciowy stanowi naruszenie
prawa. Je˝eli mamy wàtpliwoÊci, czy dana oferta jest przeprowadzana za zgodà Ko-
misji, powinniÊmy skontaktowaç si´ z Komisjà.

NFORMACJE POUFNE

Osoby pracujàce w spó∏kach lub blisko z nimi zwiàzane majà dost´p do ró˝nych

istotnych informacji o firmie, na przyk∏ad o wynikach finansowych lub o zawiera-
nych kontraktach. Prawo zakazuje ujawniania i wykorzystywania informacji pouf-
nych. Przest´pstwo to narusza najwa˝niejszà zasad´ rynku kapita∏owego, jakà jest
równy dost´p wszystkich inwestorów do informacji. Ujawnienie wa˝nych informa-
cji wp∏ywa na kurs akcji spó∏ki. JeÊli ktoÊ, kto ma dost´p do informacji poufnych,
jeszcze nie ujawnionych, przekaza∏by je komuÊ lub sam wykorzysta∏, by∏by w lepszej
sytuacji ni˝ reszta inwestorów.

M O ˚ L I W E P R O B L E M Y

ANIPULACJA

Prawo zakazuje manipulowania kursem papierów wartoÊciowych. Manipulacja to

takie dzia∏anie, które powoduje, ˝e kurs akcji spó∏ki rosie albo spada, chocia˝ nie
jest to spowodowane czynnikami rynkowymi, na przyk∏ad dobrymi lub z∏ymi wyni-
kami finansowymi spó∏ki. Zdarzajà si´ osoby, które posiadajàc du˝o akcji danej spó∏-
ki i chcàc by jej kurs wzrós∏, uciekajà si´ do stosowania manipulacji. Nie opisujemy
w tym poradniku, jakie mogà byç metody manipulacji. Niemniej jednak Komisja
Papierów WartoÊciowych i Gie∏d na bie˝àco Êledzi kursy akcji i sprawdza wszelkie
podejrzane, nienaturalne ich zmiany.

Podsumowanie

ARTO INWESTOWA

Przystàpienie Polski do Unii Europejskiej rozszerzy∏o Paƒstwa mo˝liwoÊci inwesty-

cyjne. Z pewnoÊcià pociàgnie to za sobà wzrost zainteresowania rynkiem kapita∏o-
wym jako sposobem na pomna˝anie oszcz´dnoÊci. Inwestowanie na gie∏dzie jest
przecie˝ zarówno w krajach Europy Zachodniej, jak i w Stanach Zjednoczonych sze-
roko rozpowszechnione.

Rynek kapita∏owy umo˝liwia inwestowanie wszystkim, którzy chcieliby pomno˝yç

swoje oszcz´dnoÊci. Korzystanie z niego wymaga jednak pewnej wiedzy. Poradnik
ma za zadanie dostarczenie podstawowych informacji. Wierzymy, ˝e po zapoznaniu
si´ z jego treÊcià b´dà Paƒstwo wiedzieç, co zrobiç, by za∏o˝yç rachunek inwestycyj-
ny, jak kupiç i sprzedaç akcje lub obligacje, czym si´ kierowaç przy ich wyborze, jak
dobraç w∏aÊciwy dla siebie fundusz inwestycyjny i jak dbaç o swoje interesy na ryn-
ku. JeÊli zdecydujà si´ Paƒstwo na inwestowanie, otworzy si´ przed Wami bardzo
ciekawy Êwiat, pe∏en mo˝liwoÊci, szans, ale i niebezpieczeƒstw. Poruszanie si´ w tym
Êwiecie wywo∏uje wiele emocji. Wa˝ne, by tym emocjom towarzyszy∏a solidna wie-
dza. Warto t´ wiedz´ pog∏´biaç.

P O D S U M O W A N I E

Jak wybraç
fundusz
inwestycyjny

Poradnik Inwestora

Barbara Jawdosiuk, Krzysztof Ro˝ko

Barbara Jawdosiuk, Krzysztof Ro˝ko

Jak wybraç

fundusz inwestycyjny

Warszawa 2005

Poradnik Inwestora

Wydawca:
Fundacja Edukacji Rynku Kapita∏owego
ul. Ksià˝´ca 4, 00-498 Warszawa
www.ferk.pl

Tekst broszury udost´pni∏a Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d
© Komisja Papierów WartoÊciowych i Gie∏d, Warszawa 2005

Wydanie II uaktualnione, Warszawa, wrzesieƒ 2005

Wydanie I ukaza∏o si´ w 2004 r. pt.: „Poradnik inwestora – Fundusze inwestycyjne”

ISBN 83-89465-07-8

Opracowanie graficzne: Lech Szymaƒski, Formacja Aktywna
03-918 Warszawa, ul. ¸otewska 17/2, tel. (22) 616 06 14

Wst´p ................................................................................................................ 9

Istota i charakterystyka funduszu inwestycyjnego ................... 10

KorzyÊci z oszcz´dzania

w funduszach inwestycyjnych ............................................................ 13

Rodzaje funduszy inwestycyjnych ..................................................... 16

Czynniki majàce wp∏yw na wybór

funduszu inwestycyjnego ...................................................................... 25

WyjaÊnienie zasad przyst´powania

do funduszu inwestycyjnego ................................................................ 31

Nowe mo˝liwoÊci inwestycyjne zwiàzane

z dystrybucjà w Polsce tytu∏ów uczestnictwa

funduszy zagranicznych ......................................................................... 34

Rola Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d ............................ 36

S∏owniczek ................................................................................................... 39

S P I S T R E Â C I

WST¢P

CZEMU S¸U˚Y TEN PORADNIK?

Prezentujemy Paƒstwu „Poradnik inwestora – Jak wybraç fundusz inwestycyjny”.

Celem tego poradnika jest przedstawienie podstawowych informacji o konstrukcji
funduszy inwestycyjnych, ich funkcjonowaniu, zaletach inwestowania, a tak˝e wy-
jaÊnienie, krok po kroku, zasad przyst´powania do funduszu.

DO KOGO JEST SKIEROWANY?

Nasz poradnik jest skierowany do osób, które poszukujà nowych form inwestowa-

nia, a które nie inwestowa∏y dotàd w tytu∏y uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.

CZEGO MO˚NA SI¢ Z NIEGO DOWIEDZIEå?

Pragniemy wskazaç mo˝liwoÊci inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz nowe

formy zwiàzane z dystrybucjà w Polsce tytu∏ów uczestnictwa funduszy zagranicz-
nych. Opracowujàc poradnik, staraliÊmy si´ przejrzyÊcie przedstawiç wszelkie zagad-
nienia, które mogà byç niezrozumia∏e dla osób nie zajmujàcych si´ na co dzieƒ ryn-
kiem kapita∏owym. WyjaÊnienie podstawowych terminów zwiàzanych z uczestnic-
twem w funduszach inwestycyjnych znajdà Paƒstwo w s∏owniczku na stronie 39*.

TAN PRAWNY DOTYCZ

ÑCY FUNKCJONOWANIA FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Podstawowym aktem prawnym regulujàcym zasady tworzenia oraz funkcjonowa-

nie funduszy inwestycyjnych jest ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwe-
stycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 z póên. zm.), która zastàpi∏a przepisy ustawy
z dnia 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych. Nowa ustawa, która wesz∏a
w ˝ycie 1 lipca 2004 r. utrzyma∏a wi´kszoÊç dotychczasowych regulacji, wprowadzi-
∏a jednoczeÊnie szereg istotnych zmian w zakresie dopuszczalnych typów i konstruk-
cji funduszy inwestycyjnych, procedur tworzenia oraz zasad ich funkcjonowania,
a tak˝e praw i obowiàzków uczestników funduszu.

Tekst nowej ustawy, jak równie˝ inne informacje dotyczàce dzia∏ajàcych na tery-

torium Rzeczypospolitej Polskiej funduszy inwestycyjnych znajdà Paƒstwo w serwi-
sie internetowym Komisji Papierów WartoÊciowych i Gie∏d pod adresem:
www.kpwig.gov.pl

* Terminy zamieszczone w s∏owniczku, u˝yte po raz pierwszy w tekÊcie poradnika, zosta∏y oznaczone kursywà.

ISTOTA I CHARAKTERYSTYKA
FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO

KONSTRUKCJA PRAWNA FUNDUSZU
I KLASYFIKACJA FUNDUSZY

NajproÊciej rzecz ujmujàc, fundusz inwestycyjny tworzà pieniàdze, powierzone przez

indywidualnych inwestorów, które sà zarzàdzane w ich imieniu przez specjalistów (licen-
cjonowanych przez Komisj´ Papierów WartoÊciowych i Gie∏d doradców inwestycyj-
nych). Ich zadanie polega na inwestowaniu wp∏aconych do funduszu Êrodków w taki
sposób, aby osiàgnàç jak najwi´kszy zysk dla uczestników funduszu, przy jednoczesnym
ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego. Istota funduszy inwestycyjnych opiera si´ zatem na
za∏o˝eniu po∏àczenia Êrodków (zasobów kapita∏owych) indywidualnych inwestorów
w celu wspólnego ich inwestowania.

W zamian za dokonane wp∏aty do funduszu inwestorzy otrzymujà – w zale˝noÊci od

rodzaju funduszu inwestycyjnego – jednostki uczestnictwa lub ich u∏amkowe cz´Êci al-
bo certyfikaty inwestycyjne. Ich liczba pokazuje proporcjonalny udzia∏ uczestnika
w majàtku funduszu inwestycyjnego. W trakcie funkcjonowania fundusz inwestycyj-
ny otwarty zbywa lub odkupuje przyznane uczestnikowi jednostki na jego ˝àdanie, zaÊ
fundusz zamkni´ty emituje certyfikaty inwestycyjne oraz dokonuje ich wykupu
w przypadkach okreÊlonych w statucie funduszu. Inwestowane przez fundusz inwesty-
cyjny wp∏aty uczestników tworzà jego portfel inwestycyjny. Portfel inwestycyjny jest
êród∏em osiàganych przez fundusz dochodów. Dochody te przys∏ugujà uczestnikom
proporcjonalnie do liczby posiadanych tytu∏ów uczestnictwa.

Z ustalonà cz´stotliwoÊcià (z regu∏y w dniach, w których odbywajà si´ sesje na gie∏dzie)

fundusz inwestycyjny ustala wartoÊç jednostek uczestnictwa, czyli oblicza wartoÊç akty-
wów netto funduszu przypadajàcych na jednostk´ uczestnictwa, bàdê certyfikat inwesty-
cyjny (dzieƒ wyceny). W tym celu fundusz wycenia portfel inwestycyjny, a nast´pnie dzie-
li jego wartoÊç przez liczb´ przys∏ugujàcych wszystkim uczestnikom jednostek lub wyemi-
towanych certyfikatów. WartoÊç jednostki uczestnictwa bàdê certyfikatu inwestycyjnego
mo˝e si´ zmieniaç w ka˝dym dniu wyceny. WartoÊç jednostek mo˝na znaleêç w prasie co-
dziennej, internecie, czy telegazecie. Mno˝àc wartoÊç jednostki przez liczb´ posiadanych
jednostek mo˝emy ∏atwo obliczyç aktualnà wartoÊç Êrodków ulokowanych w funduszu.
Jednostki uczestnictwa sà zbywane i odkupywane przez fundusz po cenie wynikajàcej
z wartoÊci jednostek uczestnictwa w danym dniu odpowiednio powi´kszonej lub po-
mniejszonej o pobieranà przez zarzàdzajàce funduszem towarzystwo op∏at´ manipulacyjnà.

I S T O T A I C H A R A K T E R Y S T Y K A F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

Zakoƒczenie inwestowania w funduszu odbywa si´ poprzez odkupienie jednostek

uczestnictwa lub wykupienie certyfikatów przez fundusz, albo sprzeda˝ certyfikatów
osobie trzeciej w obrocie wtórnym.

Fundusz inwestycyjny jest instytucjà lokujàcà pul´ zebranych od uczestników

Êrodków pieni´˝nych w ró˝nego rodzaju papiery wartoÊciowe (np. akcje, obligacje,
listy zastawne) i prawa majàt-kowe (np. nieruchomoÊci) we wspólnym interesie
uczestników funduszu. Fundusze korzystajà jednak przy tym z przywilejów dost´p-
nych wy∏àcznie inwestorom instytucjonalnym, zaÊ podstawowà zasadà polityki inwe-
stycyjnej jest wypracowywanie na rzecz uczestników mo˝liwie wysokich zysków przy
ograniczonym ryzyku za pomocà dywersyfikacji lokat.

Fundusz inwestycyjny w statucie deklaruje cel swojej dzia∏alnoÊci (pomna˝anie

powierzonych oszcz´dnoÊci) oraz okreÊla ramowà strategi´ inwestowania (w jakie
papiery wartoÊciowe i w jakiej proporcji b´dzie inwestowa∏), dzi´ki temu osoby
wp∏acajàce do funduszu pieniàdze, wiedzà na jakie zyski mogà liczyç i jakich zagro-
˝eƒ oczekiwaç.

Uwaga!

Nabywajàc jednostki uczestnictwa musimy si´ upewniç, czy zawieramy umow´ doty-
czàcà jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych dzia∏ajàcych w oparciu
o ustaw´ o funduszach inwestycyjnych i podlegajàcych kontroli Komisji. Zgodnie
z ustawà oznaczenia „fundusz inwestycyjny” lub skrótu tego oznaczenia ma prawo
i obowiàzek u˝ywaç w nazwie (firmie), reklamie lub do okreÊlenia wykonywanej przez
siebie dzia∏alnoÊci gospodarczej wy∏àcznie fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie
z ustawà (wyjàtkiem jest Narodowy Fundusz Inwestycyjny utworzony w ramach Pro-
gramu Powszechnej Prywatyzacji).

PODMIOTY OBS¸UGUJÑCE FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Ze wzgl´du na fakt, ˝e zarzàdzanie funduszem inwestycyjnym jest procesem skom-

plikowanym, wymagajàcym podj´cia wielu ró˝nych czynnoÊci w obs∏ug´ funduszu
jest zaanga˝owanych kilka podmiotów:

OWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Towarzystwo, dzia∏ajàce w formie spó∏ki akcyjnej, jest jedynym podmiotem, który

jest uprawniony do tworzenia funduszy, zarzàdzania nimi oraz reprezentowania ich
w stosunkach z osobami trzecimi. Innymi s∏owy, towarzystwo jako organ funduszu
podejmuje wszelkie dzia∏ania konieczne dla prawid∏owego funkcjonowania fundu-

I S T O T A I C H A R A K T E R Y S T Y K A F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

szu odpowiadajàc wobec uczestników funduszu za wszelkie szkody spowodowane
niewykonaniem lub nienale˝ytym wykonaniem swych obowiàzków w zakresie zarzà-
dzania funduszem i jego reprezentacji. Niezb´dnym warunkiem prowadzenia przez
towarzystwo dzia∏alnoÊci jest uzyskanie zezwolenia Komisji Papierów WartoÊcio-
wych i Gie∏d oraz posiadanie odpowiednich kapita∏ów.

EPOZYTARIUSZ

Depozytariuszem mo˝e byç tylko bank z siedzibà na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej, oddzia∏ zagranicznej instytucji kredytowej posiadajàcy siedzib´ na teryto-
rium Rzeczypospolitej Polskiej albo Krajowy Depozyt Papierów WartoÊciowych SA.
Wybór depozytariusza przez fundusz zatwierdza Komisja.

Do podstawowych obowiàzków depozytariusza nale˝y przede wszystkim prowadzenie

rejestru aktywów funduszu oraz kontrolowanie na bie˝àco prawid∏owoÊci zarzàdzania
funduszem i ustalania wartoÊci aktywów netto funduszu, a tak˝e wyst´powanie w imie-
niu uczestników funduszu, na drog´ sàdowà z powództwem przeciwko towarzystwu.

GENT TRANSFEROWY

Agent transferowy jest instytucjà, która prowadzi rejestry uczestników dla fundu-

szy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych. W ramach wykonywa-
nia czynnoÊci zwiàzanych z prowadzeniem tego rejestru, agent transferowy dokonu-
je bie˝àcego uaktualniania salda rejestru, przyjmuje i realizuje dyspozycje uczestni-
ków (zmiany danych, przyjmowanie pe∏nomocnictw), organizuje i przeprowadza
obieg dokumentów i Êrodków pieni´˝nych. Do agenta transferowego nale˝y te˝
utrzymywanie kontaktu z uczestnikami, przekazywanie im potwierdzeƒ realizacji
zleconych dyspozycji i zlecanie przekazywania Êrodków pieni´˝nych z umorzeƒ jed-
nostek uczestnictwa.

YSTRYBUTORZY JEDNOSTEK UCZESTNICTWA

W proces dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych mo˝e byç

zaanga˝owanych kilka podmiotów. Fundusze zbywajà jednostki uczestnictwa
bezpoÊrednio, za poÊrednictwem towarzystwa, domu maklerskiego albo podmiotu,
który uzyska∏ zezwolenie Komisji na poÊredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu
jednostek uczestnictwa.

Mo˝liwa jest tak˝e dystrybucja jednostek uczestnictwa za poÊrednictwem osób fi-

zycznych, które sà zwiàzane z towarzystwem, z domem maklerskim lub innym dys-
trybutorem odpowiednià umowà zlecenia lub agencji. W celu ochrony uczestników
funduszy przed nieuczciwymi poÊrednikami ustawa wprowadzi∏a zakaz przyjmowa-
nia przez te osoby wp∏at inwestorów na nabycie jednostek uczestnictwa. Towarzy-
stwo, dom maklerski albo inny dystrybutor ponoszà odpowiedzialnoÊç administra-

I S T O T A I C H A R A K T E R Y S T Y K A F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

cyjnoprawnà za nieprawid∏owe dzia∏ania tych osób. Zatem w razie stwierdzenia nie-
prawid∏owoÊci powinniÊmy powiadomiç odpowiedni podmiot oraz Komisj´.

KORZYÂCI Z OSZCZ¢DZANIA
W FUNDUSZACH INWESTYCYJNYCH

KorzyÊci z inwestowania w fundusze inwestycyjne jest wiele, ze wzgl´du na liczne

zalety, jakie niesie za sobà taka forma inwestycji. Inwestowanie w funduszach za-
pewnia bezpieczeƒstwo powierzonych Êrodków, p∏ynnoÊç inwestycji, profesjonalne
zarzàdzanie, relatywnie wy˝szà dochodowoÊç i ni˝sze koszty oraz rozproszenie ryzy-
ka inwestycyjnego w porównaniu z indywidualnym inwestowaniem na gie∏dzie.

Fundusze inwestycyjne generujà stosunkowo wysokie dochody na tle tradycyj-

nych form inwestowania, w szczególnoÊci lokat bankowych. Dalszy spadek oprocen-
towania lokat bankowych powoduje, ˝e coraz wi´ksza liczba Polaków przenosi swo-
je oszcz´dnoÊci do funduszy. Widoczny jest w tym zakresie znaczàcy wzrost popular-
noÊci oszcz´dzania w funduszach.

W porównaniu z tradycyjnymi formami oszcz´dzania, fundusze cechujà si´ sze-
regiem zalet:

■

Fundusz inwestycyjny jest najlepszà formà lokowania nadwy˝ek finansowych dla
osób, które nie dysponujà czasem na indywidualne poszukiwanie najkorzystniej-
szych inwestycji, bàdê nie sà ekspertami na rynku kapita∏owym. Nie musimy byç
specjalistami w zakresie inwestowania, wystarczy, ˝e okreÊlimy swojà sk∏onnoÊç
do podejmowania ryzyka. Inwestowanie w fundusze inwestycyjne nie wymaga du-
˝ej wiedzy o rynkach kapita∏owych. Niezale˝nie bowiem od tego, który fundusz
wybierzemy zawsze b´dziemy mieç zagwarantowane profesjonalne zarzàdzanie
naszymi Êrodkami poprzez us∏ugi doÊwiadczonych specjalistów.

■

Inwestowanie za poÊrednictwem funduszu inwestycyjnego wià˝e si´ z ni˝szymi ko-
sztami funkcjonowania na rynku kapita∏owym w stosunku do tych, które ponie-

K O R Z Y Â C I Z O S Z C Z ¢ D Z A N I A . . .

ÊlibyÊmy inwestujàc samodzielnie. Koszty funkcjonowania funduszu rozk∏adajà si´
bowiem na wielu uczestników. Zwykle drobni inwestorzy nie posiadajà odpowied-
nich Êrodków, które zapewni∏yby rentownoÊç inwestycji przy danym poziomie
kosztów na rynku. Fundusz jako du˝y inwestor ma wp∏yw na poziom kosztów swe-
go funkcjonowania na rynku, co pozwala na negocjowanie warunków przy zaku-
pie poszczególnych instrumentów finansowych (czyli kupowanie ich po ni˝szej
cenie, ni˝ w przypadku inwestowania przez poszczególnych uczestników oddziel-
nie), co przek∏ada si´ na wy˝szà rentownoÊç inwestycji.

■

Ze wzgl´du na wielkoÊç zgromadzonego w funduszu kapita∏u, fundusz ma mo˝li-
woÊç udzia∏u w operacjach kapita∏owych dost´pnych jedynie dla znaczàcych in-
westorów lub dla inwestorów instytucjonalnych. Mo˝e zatem braç udzia∏ w ope-
racjach rynku pieni´˝nego, uczestniczyç w przetargach na bony skarbowe i obliga-
cje, nabywaç du˝e pakiety akcji na rynku pierwotnym.

■

Ârodki gromadzone przez fundusz pozwalajà na nabycie wi´kszej liczby ró˝norod-
nych instrumentów finansowych (dywersyfikacja portfela), dzi´ki czemu fundusz
dokonuje rozproszenia ryzyka bardziej efektywnie ni˝ inwestor indywidualny. Po-
woduje to zmniejszenie obcià˝enia posiadanego portfela inwestycyjnego ryzykiem
indywidualnym zwiàzanym z poszczególnymi instrumentami.

■

Fundusze charakteryzujà si´ elastycznoÊcià oferty – mamy mo˝liwoÊç wyboru fun-
duszu charakteryzujàcego si´ zasadami dywersyfikacji portfela, strategià inwesty-
cyjnà, poziomem ryzyka i dochodowoÊcià, odpowiadajàcymi naszym indywidual-
nym preferencjom. Fundusze sà tak˝e efektywnym sposobem konstruowania ela-
stycznej, dostosowanej do indywidualnych potrzeb i nowoczesnej strategii budo-
wy d∏ugookresowych planów inwestowania. Mo˝liwoÊç korygowania celów i za-
sad oszcz´dzania jest dodatkowà, istotnà zaletà funduszy.

■

Nie musimy dysponowaç odpowiednio du˝ym kapita∏em, aby staç si´ uczestni-
kiem funduszu. W wielu funduszach wysokoÊç minimalnej wp∏aty na jednostki
uczestnictwa jest ustalona na poziomie mo˝liwym do zaakceptowania nawet przez
inwestorów niezamo˝nych, co umo˝liwia inwestowanie stosunkowo niewielkich
kwot. Samodzielne inwestowanie na gie∏dzie przez takie osoby by∏oby praktycznie
niemo˝liwe ze wzgl´du na poziom kosztów inwestycyjnych. Wi´kszoÊç funduszy
pozwala na lokowanie nawet niewielkich kwot. Minimalna pierwsza wp∏ata wy-
nosi zazwyczaj 100 z∏otych, zaÊ kolejne wp∏aty mogà byç nawet ni˝sze. Powoduje
to du˝à dost´pnoÊç jednostek uczestnictwa dla inwestorów indywidualnych. Przy
tak niewielkich Êrodkach przeznaczonych na inwestowanie, nie mo˝na w zasadzie

K O R Z Y Â C I Z O S Z C Z ¢ D Z A N I A . . .

myÊleç o samodzielnym inwestowaniu, np. na gie∏dzie ze wzgl´du na stosunkowo
wysokie ceny akcji i prowizji maklerskich.

■

Mo˝emy wybraç dogodny dla siebie moment na rozpocz´cie inwestycji i nabycie jedno-
stek uczestnictwa w funduszu otwartym (w funduszu zamkni´tym zapisy mogà byç do-
konywane tylko w terminach ich przyjmowania), co oznacza szybki dost´p do mo˝liwo-
Êci inwestycyjnych. WyjÊcie z inwestycji w jednostki uczestnictwa równie˝ zale˝y od in-
dywidualnej decyzji, poniewa˝ fundusz inwestycyjny otwarty ma obowiàzek odkupywa-
nia jednostek uczestnictwa na ka˝de ˝àdanie uczestnika. Oznacza to, ˝e mo˝emy za˝à-
daç odkupienia jednostek przez fundusz w dowolnej, dogodnej dla siebie chwili (dla po-
równania w przypadku lokat bankowych zerwanie umowy przed wygaÊni´ciem terminu
zazwyczaj powoduje utrat´ odsetek). Fundusze oferujà tak˝e mo˝liwoÊç konwersji, czyli
swobodnego przenoszenia zainwestowanych Êrodków pomi´dzy funduszami w ramach
jednej rodziny funduszy lub zamiany jednostek uczestnictwa subfunduszu na jednostki
uczestnictwa innego subfunduszu tego samego funduszu inwestycyjnego, które umo˝li-
wiajà bie˝àce reagowanie na zmieniajàcà si´ sytuacj´ na rynku kapita∏owym.

■

Fundusz jest takà formà inwestowania, która w ka˝dym aspekcie s∏u˝y bezpieczeƒ-
stwu pomna˝ania pieni´dzy. Poniewa˝ fundusz jest instytucjà „zaufania publicznego”,
jego dzia∏alnoÊç lokacyjna zosta∏a poddana wielu ograniczeniom ustawowym w celu
zapobie˝enia podejmowania przez zarzàdzajàcych portfelem inwestycyjnym funduszu
nadmiernego ryzyka. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych nie majà ponadto bez-
poÊredniego dost´pu do Êrodków ulokowanych w funduszach, którymi zarzàdzajà.
Fundusz stanowi bowiem odr´bnà mas´ majàtkowà w stosunku do towarzystwa.

Wyeliminowanie ryzyka bankructwa funduszu inwestycyjnego zwi´ksza znacznie
bezpieczeƒstwo powierzonych Êrodków, ale nie ochroni nas ca∏kowicie przed ry-
zykiem inwestycyjnym zwiàzanym z charakterem lokat funduszu.

■

Funduszem zarzàdzajà wysokiej klasy specjaliÊci od rynków finansowych. Kwalifi-
kacje oraz przygotowanie zawodowe tych osób, a tak˝e cz∏onków zarzàdu i rady
nadzorczej towarzystwa podlegajà ka˝dorazowej ocenie Komisji.

■

Jednostka uczestnictwa mo˝e byç przedmiotem zastawu stosowanego jako zabez-
pieczenie oznaczonych wierzytelnoÊci.

■

Fundusze inwestycyjne Êwiadczà dodatkowe us∏ugi na rzecz uczestników. Wycho-
dzàc naprzeciw oczekiwaniom klientów towarzystwa proponujà wiele dodatko-
wych udogodnieƒ, w tym:

K O R Z Y Â C I Z O S Z C Z ¢ D Z A N I A . . .

■

uczestnictwo w premiowanych ni˝szymi op∏atami ró˝nego rodzaju programach sys-
tematycznego oszcz´dzania (je˝eli zale˝y nam na d∏ugotrwa∏ym, systematycznym
oszcz´dzaniu),

■

prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych i pracowniczych programów emery-
talnych, b´dàcych formà zabezpieczenia emerytalnego,

■

dokonywanie wp∏at w walutach obcych,

■

otwieranie kilku rachunków (zwanych rejestrami) dla jednej osoby oraz wspólnych
rejestrów ma∏˝eƒskich,

■

oferowanie przez towarzystwo dodatkowych Êwiadczeƒ pieni´˝nych na rzecz
uczestników, którzy zadeklarujà znaczne wp∏aty do funduszu,

■

ustanowienie zapisu (dyspozycji na wypadek Êmierci uczestnika) posiadanych
przez uczestnika Êrodków na rejestrze na rzecz innej osoby lub grupy osób.

Wi´kszoÊç towarzystw utrzymuje bliski kontakt z uczestnikami, wysy∏ajàc regularnie

broszury informacyjne i umieszczajàc materia∏y edukacyjne na stronach internetowych.
Towarzystwa umo˝liwiajà korzystanie z bezp∏atnej infolinii, sk∏adanie zleceƒ za pomocà
telefonu, faksu lub internetu, dokonywanie konwersji lub zamiany, dokonywanie wp∏at
przelewem bankowym, czy automatyczne odkupywanie jednostek uczestnictwa.

RODZAJE FUNDUSZY
INWESTYCYJNYCH

Fundusz inwestycyjny mo˝e byç utworzony jako:

■

fundusz otwarty,

■

specjalistyczny fundusz otwarty,

■

fundusz zamkni´ty.
Ka˝dy rodzaj funduszu charakteryzuje si´ nieco innà konstrukcjà prawnà oraz

mo˝liwoÊciami inwestycyjnymi.

Polskie fundusze mogà ró˝niç si´ od siebie:

■ rodzajem tytu∏u uczestnictwa w funduszu

Fundusz inwestycyjny otwarty i specjalistyczny otwarty zbywajà i odkupujà na ˝à-

danie uczestnika jednostki uczestnictwa. Posiadajà zmiennà liczb´ uczestników oraz

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

zmiennà liczb´ jednostek uczestnictwa reprezentujàcych jednakowe prawa majàt-
kowe. Fundusz jest otwarty dla wszelkiego rodzaju uczestników i niedopuszczalne sà
jakiekolwiek ograniczenia w tym wzgl´dzie.

Fundusze inwestycyjne zamkni´te emitujà certyfikaty inwestycyjne b´dàce papie-

rami wartoÊciowymi. Liczba certyfikatów inwestycyjnych jest sta∏a. Fundusz mo˝e
przeprowadzaç kolejne emisje certyfikatów inwestycyjnych.

■ zakresem dopuszczalnych lokat i limitów inwestycyjnych

Pod tym wzgl´dem najbardziej elastyczne sà fundusze zamkni´te, które charakte-

ryzujà si´ bardzo wysokim lub wysokim stopniem ryzyka, ale jednoczeÊnie swobod-
niejszà politykà inwestycyjnà. Najmniej elastyczne sà fundusze otwarte.

■ organami funduszu

W funduszu otwartym jedynym organem jest towarzystwo zarzàdzajàce tym fun-

duszem. W specjalistycznym funduszu otwartym obok towarzystwa mo˝e dzia∏aç, ja-
ko organ kontrolny, tak˝e rada inwestorów u∏o˝ona z uczestników, o ile statut fun-
duszu b´dzie przewidywa∏ takà mo˝liwoÊç. W funduszu zamkni´tym dzia∏a rada in-
westorów lub zgromadzenie inwestorów, w zale˝noÊci od postanowieƒ statutu.

Ze wzgl´du na polityk´ inwestycyjnà, metody lokowania aktywów oraz stopieƒ ry-

zyka inwestycyjnego (wed∏ug malejàcego poziomu ryzyka) fundusze mo˝na podzie-
liç na:

■

fundusze agresywne (np. fundusze akcji, fundusze indeksowe, fundusze agresyw-
nego inwestowania),

■

fundusze zrównowa˝one (np. fundusze stabilnego wzrostu),

■

fundusze bezpieczne (np. fundusze d∏u˝nych i wierzycielskich papierów wartoÊcio-
wych, fundusze rynku pieni´˝nego, fundusze obligacji).

■ Fundusze agresywne (akcji)

– lokujà do 100% aktywów w akcje przy agresyw-

nej polityce inwestycyjnej. Uwa˝ane sà za najbardziej ryzykowne i podatne na wa-
hania koniunktury rynkowej. Ryzyko jest wysokie, z powodu mo˝liwych znacznych
wahaƒ wartoÊci jednostki lub certyfikatu. Przynoszà ponadprzeci´tne wyniki w cza-
sie hossy (wzrostu kursów gie∏dowych), generujàc zazwyczaj znaczne straty w czasie
za∏amania rynku. Zagro˝enie to spada wraz z przed∏u˝eniem horyzontu czasowego
inwestycji. Z regu∏y w d∏ugim horyzoncie czasu (co najmniej 5 lat) sà bardziej op∏a-
calne od innych typów funduszy.

■ Fundusze elastycznego inwestowania (aktywnej alokacji aktywów)

– mogà

w zale˝noÊci od koniunktury na rynku finansowym kierowaç Êrodki pieni´˝ne w te

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

segmenty rynku, gdzie mo˝na je najkorzystniej pomno˝yç. Ich mo˝liwoÊci inwesty-
cyjne nie sà tak ograniczone, jak w przypadku klasycznych funduszy. Zarzàdzajàcy
funduszem mogà nawet zredukowaç iloÊç akcji w portfelu inwestycyjnym do zera,
jeÊli koniunktura jest niekorzystna, natomiast gdy ulegnie ona poprawie, mogà
zwi´kszaç ich iloÊç do udzia∏u maksymalnego. Niemniej, sà nastawione na stabilny
zysk i mogà byç w Êrednioterminowym okresie czasu powa˝nà konkurencjà dla fun-
duszy akcyjnych.

■ Fundusze zrównowa˝one

– udzia∏ akcji w portfelu tych funduszy jest z za∏o˝enia

równy z udzia∏em w obligacje. Celem takiego funduszu jest stabilne d∏ugotermino-
we zwi´kszanie wartoÊci aktywów przez ich aktywne lokowanie w papiery wartoÊcio-
we, zarówno zwiàzane z podwy˝szonym ryzykiem, jak i papiery wartoÊciowe o umiar-
kowanym poziomie ryzyka. Pierwsza cz´Êç portfela pracuje na zyski, szczególnie
w czasie gie∏dowej hossy, druga – zapewnia, ˝e w czasie bessy (spadku kursów) nie
stracimy zbyt wiele. Ryzyko zwiàzane z tymi funduszami jest zatem Êrednie, nato-
miast mo˝liwoÊç zysku jest znacznie mniejsza w porównaniu do funduszy agresyw-
nych. JeÊli jest gorsza koniunktura na rynku, wartoÊç tych funduszy nie spada tak
bardzo jak funduszy akcyjnych, ale te˝ w momencie hossy zyskujà troch´ mniej ni˝
fundusze akcji.

■ Fundusze bezpieczne

– fundusze papierów d∏u˝nych, które gwarantujà z gó-

ry ustalone oprocentowanie. Sà to najbezpieczniejsze fundusze. Inwestujà
przede wszystkim w papiery wartoÊciowe o sta∏ym dochodzie, takie jak bony
i obligacje skarbowe oraz instrumenty d∏u˝ne emitowane przez przedsi´biorstwa
i w∏adze samorzàdowe. Fundusze te nie inwestujà w akcje. Przeznaczone sà dla
osób zainteresowanych d∏ugofalowym oszcz´dzaniem oraz nie akceptujàcych ry-
zyka zwiàzanego z zakupem akcji. Przynoszà stop´ zwrotu niewiele wy˝szà ni˝ lo-
katy bankowe.

OWE KONSTRUKCJE I TYPY FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

W celu zapewnienia polskim inwestorom szerokiej oferty funduszy inwestycyj-

nych i umo˝liwienia im korzystania z nowoczesnych form zarzàdzania aktywami, ja-
kie sà dost´pne na Êwiatowych rynkach finansowych, nowa ustawa o funduszach in-
westycyjnych wprowadzi∏a nowe konstrukcje:

■

fundusze z ró˝nymi kategoriami jednostek

■

fundusze z wydzielonymi subfunduszami

■

fundusze podstawowe i powiàzane

■

fundusze funduszy

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

i typy funduszy inwestycyjnych:

■

fundusze rynku pieni´˝nego

■

fundusze portfelowe

■

fundusze aktywów niepublicznych

■

fundusze sekurytyzacyjne

Z uwagi na to, ˝e nowe typy i konstrukcje mogà si´ wzajemnie na siebie nak∏adaç

poni˝ej przedstawiona tabelka u∏atwi inwestorom zrozumienie nowych form dzia∏a-
nia funduszy inwestycyjnych.

* Fundusz nie jest dost´pny dla inwestorów – jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne tego funduszu mogà nabywaç wy-

∏àcznie fundusze powiàzane

** Tak, je˝eli fundusz stosuje polityk´ inwestycyjnà funduszu zamkni´tego

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

Konstrukcje i typy

Fundusz

funduszy Fundusz

otwarty

specjalistyczny

zamkni´ty

inwestycyjnych

otwarty

Fundusz z ró˝nymi

kategoriami jednostek

Tak

Nie

uczestnictwa

Fundusz z wydzielonymi

Tak

subfunduszami

Fundusz podstawowy*

Tak

Fundusz powiàzany

Tak

Fundusz funduszy

Tak

Fundusz rynku

Tak

Nie

pieni´˝nego

Fundusz portfelowy

Nie

Tak

Fundusz aktywów

Nie

Tak**

Tak

niepublicznych

Fundusz sekurytyzacyjny

Nie

Tak

FUNDUSZE Z RÓ˚NYMI KATEGORIAMI JEDNOSTEK

Konstrukcja takiego funduszu, polega na tym, ˝e fundusz, mimo ˝e prowadzi jedno-

rodnà polityk´ inwestycyjnà, tzn. tworzy jeden portfel inwestycyjny, mo˝e zbywaç
uczestnikom jednostki uczestnictwa ró˝nych kategorii. Taka konstrukcja zosta∏a ju˝ za-
stosowana przez niektóre fundusze inwestycyjne otwarte dzia∏ajàce na polskim rynku.
W tych funduszach mo˝na wyodr´bniç dwie podstawowe grupy jednostek uczestnictwa:

■

jednostki uczestnictwa, które b´dà si´ ró˝ni∏y sposobem pobierania op∏at manipu-
lacyjnych,

■

jednostki uczestnictwa, które b´dà si´ ró˝ni∏y stopniem uczestnictwa ich nabywcy
w obcià˝eniach aktywów funduszu.

W pierwszej grupie jednostek uczestnictwa b´dà si´ mieÊci∏y takie kategorie jed-

nostek uczestnictwa, z których nabyciem lub odkupieniem wià˝e si´ koniecznoÊç
uiszczenia przez uczestnika op∏aty manipulacyjnej, ale op∏ata ta mo˝e byç uiszczona
w ró˝nym momencie uczestnictwa w funduszu np. na „wejÊciu” do funduszu, na
„wyjÊciu” z funduszu, na „wejÊciu i na wyjÊciu” z funduszu, przy konwersji (zamianie)
jednostek uczestnictwa na jednostki uczestnictwa innego funduszu.

Cechà charakterystycznà jednostek tej kategorii jest to, i˝ wartoÊç wszystkich jed-

nostek uczestnictwa b´dzie zawsze taka sama bez wzgl´du na moment pobrania
op∏aty manipulacyjnej.

W drugiej grupie jednostek uczestnictwa b´dà si´ mieÊci∏y takie kategorie jedno-

stek, których posiadacze b´dà w ró˝nym stopniu uczestniczyli w kosztach ponoszo-
nych przez fundusz w zwiàzku z prowadzonà dzia∏alnoÊcià, w tym przede wszystkim
w wynagrodzeniu towarzystwa za zarzàdzanie.

B´dziemy mogli zatem wybraç takà form´ ponoszenia op∏at zwiàzanych z uczest-

nictwem funduszu, jaka b´dzie najbardziej odpowiada∏a naszym preferencjom oraz
aktualnej sytuacji finansowej.

FUNDUSZE PODSTAWOWE I POWIÑZANE

Konstrukcja popularnie zwana w Stanach Zjednoczonych „hub&spoke” (co

mo˝na t∏umaczyç jako „piasta i szprychy”) polega na tym, ˝e towarzystwo tworzy
grup´ funduszy, sk∏adajàcà si´ z jednego funduszu podstawowego i kilku lub kilku-
nastu funduszy powiàzanych, przy czym fundusz podstawowy mo˝e zbywaç emito-

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

wane przez siebie certyfikaty inwestycyjne albo jednostki uczestnictwa wy∏àcznie
zwiàzanym ze sobà funduszom powiàzanym, zaÊ fundusze powiàzane mogà nabywaç
wy∏àcznie jednostki uczestnictwa albo certyfikaty inwestycyjne funduszu podsta-
wowego.

Oznacza to, ˝e tylko fundusz podstawowy prowadzi „prawdziwà” polityk´ inwesty-

cyjnà, dokonujàc lokat w papiery wartoÊciowe, instrumenty rynku pieni´˝nego lub
nieruchomoÊci. Fundusze powiàzane ograniczajà si´ jedynie do zakupu jednostek
uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych funduszu podstawowego. Zastosowa-
nie takiej konstrukcji prowadzi do tego, ˝e portfele inwestycyjne wszystkich fundu-
szy powiàzanych b´dà takie same. Przy wyborze funduszu powiàzanego nie powinno
byç nam zatem oboj´tne, jakà polityk´ inwestycyjnà prowadzi fundusz podstawowy
– agresywnà, czy raczej majàcà na celu ochron´ kapita∏u. Fundusze powiàzane, mi-
mo ˝e sà oparte na tym samym portfelu inwestycyjnym mogà ró˝niç si´ wzgl´dem sie-
bie rozwiàzaniami w zakresie sposobu pobierania op∏at zwiàzanych z uczestnictwem
w funduszu, wysokoÊcià op∏aty za zarzàdzanie, sposobem wyp∏aty dochodów fundu-
szu, prawami uczestników.

Fundusze powiàzane mogà zatem realizowaç cele i oczekiwania ró˝nych inwesto-

rów np. co do reinwestowania dochodów albo wyp∏aty dochodów, momentu uiszcza-
nia op∏aty manipulacyjnej (op∏ata na „wejÊciu do funduszu” lub na „wyjÊciu z fundu-
szu”), co do sposobu uczestnictwa w op∏atach obcià˝ajàcych aktywa funduszu, itp.

Konstrukcja ta, oprócz wy˝ej wymienionych, ma jeszcze t´ zalet´, ˝e w przypadku,

gdy funduszem podstawowym b´dzie np. fundusz zamkni´ty dokonujàcy lokat
w nieruchomoÊci, uczestnicy funduszu otwartego b´dàcego funduszem powiàzanym
b´dà mogli poÊrednio uczestniczyç w zyskach z nieruchomoÊci, co w tradycyjnych
funduszach otwartych jest niemo˝liwe, gdy˝ nie mogà one lokowaç aktywów w nie-
ruchomoÊci.

FUNDUSZE Z WYDZIELONYMI SUBFUNDUSZAMI

Konstrukcja ta pozwala na utworzenie w ramach jednego funduszu inwestycyjne-

go kilku subfunduszy, z których ka˝dy b´dzie móg∏ realizowaç w∏asnà polityk´ inwe-
stycyjnà. Takie rozwiàzanie dotychczas nie by∏o mo˝liwe, gdy˝ fundusz inwestycyjny
móg∏ utworzyç tylko jeden portfel inwestycyjny. Istot´ funduszu z wydzielonymi sub-
funduszami najlepiej oddaje jego potoczna nazwa „fundusz parasolowy” lub z an-
gielskiego „umbrella fund”. Parasolem jest tutaj ca∏y fundusz, który posiada osobo-
woÊç prawnà i mo˝e byç podmiotem praw i obowiàzków, pod parasolem zaÊ znajdu-
jà si´ subfundusze, które w rzeczywistoÊci sà odr´bnymi portfelami inwestycyjnymi
i osobowoÊci prawnej nie posiadajà.

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

Towarzystwo w ramach jednego funduszu inwestycyjnego mo˝e utworzyç, dowol-

nà liczb´ subfunduszy prowadzàcych ró˝nà polityk´ inwestycyjnà, np. subfunduszy
specjalizujàcych si´ w agresywnym inwestowaniu w akcje, subfunduszy, które majà
na celu ochron´ powierzonego kapita∏u, subfunduszy specjalizujàcych si´ w inwe-
stycjach w okreÊlonych paƒstwach lub na wybranych gie∏dach itp. W trakcie ˝ycia
funduszu b´dzie mo˝liwe sta∏e tworzenie nowych subfunduszy, dostosowanych do
potrzeb i oczekiwaƒ inwestorów, oraz likwidowanie istniejàcych w uproszczony spo-
sób, co przyczyni si´ do obni˝enia kosztów funkcjonowania ca∏ego funduszu.
Zmniejszeniu ulegnà równie˝ koszty zwiàzane z zakupem lub sprzeda˝à papierów
wartoÊciowych i dystrybucjà jednostek, co wp∏ynie na obni˝enie op∏aty za zarzàdza-
nie funduszem oraz wysokoÊci op∏at manipulacyjnych ponoszonych przez uczestni-
ków. Ponadto b´dziemy mogli w prosty sposób zmieniç zakres i rodzaj inwestycji po-
przez zamian´ jednostek uczestnictwa jednego subfunduszu na jednostki uczestnic-
twa innego subfunduszu „nie wychodzàc” z funduszu, co zapewni korzystnà dla po-
datnika neutralnoÊç podatkowà przy zamianie jednostek uczestnictwa pomi´dzy
subfunduszami w ramach tego samego funduszu.

Opodatkowanie dochodu z tytu∏u udzia∏u w funduszu inwestycyjnym nastàpi do-

piero „na wyjÊciu” z funduszu.

Poniewa˝ ka˝dy subfundusz b´dzie mia∏ w∏asne aktywa i zobowiàzania wartoÊç ak-

tywów netto ka˝dego subfunduszu b´dzie ustalana osobno. Oznaczaç to b´dzie, ˝e
w jednym funduszu inwestycyjnym jednostki uczestnictwa b´dà mia∏y ró˝nà wartoÊç
w zale˝noÊci od tego, z którym subfunduszem b´dà zwiàzane. Zaletà takiego rozwià-
zania jest to, ˝e uczestnik, który naby∏ jednostki uczestnictwa zwiàzane z jednym
subfunduszem nie b´dzie w ˝adnym wypadku obcià˝any kosztami funkcjonowania
innego subfunduszu, zaÊ koszty dzia∏alnoÊci ca∏ego funduszu roz∏o˝à si´ proporcjo-
nalnie na wszystkie subfundusze.

FUNDUSZE FUNDUSZY

Konstrukcja ta polega na tym, ˝e fundusz inwestycyjny tworzy jeden portfel in-

westycyjny, w którego sk∏ad wchodzà wy∏àcznie jednostki uczestnictwa i certyfika-
ty inwestycyjne innych funduszy inwestycyjnych, niekoniecznie tego samego towa-
rzystwa. Zaletà tego typu funduszu jest to, ˝e koszty jego funkcjonowania sà ni˝sze
ni˝ w tradycyjnych funduszach, przede wszystkim ni˝sze b´dzie wynagrodzenie za
zarzàdzanie funduszem. W przeciwieƒstwie do funduszu lokujàcego w tradycyjne
instrumenty takie, jak akcje i obligacje, fundusz o konstrukcji funduszu funduszy
nie b´dzie musia∏ ponosiç kosztów zwiàzanych z dokonaniem szczegó∏owych analiz
papierów wartoÊciowych i instrumentów finansowych, oraz ponosiç kosztów trans-

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

akcyjnych zwiàzanych z ich zakupem. Fundusz ograniczy si´ jedynie do wyboru
funduszu, w którego jednostki lub certyfikaty inwestycyjne b´dzie inwestowaç. Po-
przez nabycie jednostki uczestnictwa lub certyfikatu innego funduszu fundusz fun-
duszy b´dzie uczestniczy∏ w wypracowanych przez ten fundusz zyskach.

NOWE TYPY FUNDUSZY

UNDUSZE RYNKU PIENI

¢˚NEGO

W ostatnim okresie na Êwiecie coraz wi´kszà popularnoÊcià cieszà si´ fundusze

rynku pieni´˝nego. Fundusze te sà przede wszystkim narz´dziem do wykorzystywania
okresowych nadwy˝ek finansowych, s∏u˝à te˝ zagospodarowaniu wolnych Êrodków
w okresach, kiedy na rynku kapita∏owym panujà warunki zniech´cajàce do inwesty-
cji na gie∏dzie. Fundusze rynku pieni´˝nego, ze wzgl´du na ÊciÊle okreÊlone bardzo
bezpieczne rodzaje lokat m. in. papiery skarbowe, krótkoterminowe obligacje lub bo-
ny handlowe, w które mogà inwestowaç swoje aktywa, b´dà si´ charakteryzowa∏y na
tyle niskim poziomem ryzyka, by mog∏y stanowiç dla inwestorów alternatywnà w sto-
sunku do banków i równie bezpiecznà form´ inwestowania. Z tego powodu fundusze
rynku pieni´˝nego sà doskona∏à inwestycjà w∏aÊciwie dla ka˝dego inwestora, zarów-
no drobnego, jak te˝ inwestora dysponujàcego znacznymi Êrodkami.

UNDUSZE PORTFELOWE

Fundusze portfelowe mogà dzia∏aç w oparciu o form´ prawnà funduszu zamkni´-

tego. Cechà charakterystycznà funduszu tego typu jest mo˝liwoÊç ciàg∏ego emitowa-
nia i umarzania certyfikatów inwestycyjnych. Swojà nazw´ fundusz zawdzi´cza temu,
˝e jego portfel inwestycyjny mo˝e opieraç si´ na sk∏adzie portfela indeksu gie∏dowe-
go lub sk∏adzie portfela papierów wartoÊciowych okreÊlonym w statucie funduszu, ale
nie opartym na indeksie (tzw. portfelu bazowym). Oznacza to, ˝e przy wyborze lokat
fundusz b´dzie dà˝y∏ do zakupu takich papierów wartoÊciowych, które b´dà najwier-
niej odzwierciedla∏y zachowania indeksu gie∏dowego lub portfela bazowego.

Zaletà funduszu portfelowego jest to, ˝e stanowi on dogodnà form´ inwestowania

dla ka˝dego inwestora, tak˝e dla inwestora indywidualnego. Ponadto fundusz ten ma
mo˝liwoÊç zwrotu uczestnikowi zamiast pieni´dzy pakietu papierów wartoÊciowych,
w proporcji okreÊlonej w statucie funduszu, w przypadku umorzenia przez uczestni-
ka certyfikatu inwestycyjnego. Taka mo˝liwoÊç powinna byç bardzo ciekawa dla tych
z nas, którzy sà zainteresowani budowà w∏asnego portfela papierów wartoÊciowych,
gdy˝ poprzez nabycie, a nast´pnie umorzenie certyfikatów mogà oni ∏atwo utworzyç
taki portfel ponoszàc przy tym znacznie mniejsze koszty zwiàzane z op∏atami transak-
cyjnymi, ni˝ gdybyÊmy sami kupowali akcje czy obligacje na gie∏dzie.

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

Fundusze portfelowe b´dà dysponowa∏y jeszcze jednà niezmiernie atrakcyjnà dla

uczestników ofertà. A mianowicie, je˝eli zgodnie ze statutem funduszu certyfikat in-
westycyjny b´dzie odzwierciedla∏ ÊciÊle okreÊlony pakiet papierów wartoÊciowych,
ka˝dy uczestnik funduszu b´dzie móg∏ braç udzia∏ w walnym zgromadzeniu spó∏ek
wchodzàcych w sk∏ad portfela inwestycyjnego funduszu i wykonywaç prawa g∏osu
z akcji (okreÊlonych w wystawionym przez fundusz Êwiadectwie depozytowym)
zgodnie z w∏asnymi preferencjami.

UNDUSZE AKTYWÓW NIEPUBLICZNYCH

Podstawowà zasadà dzia∏ania funduszy tego typu, na Êwiecie znanych jako „priva-

te equity” lub „venture capital” jest lokowanie aktywów funduszu w akcje i udzia∏y
w spó∏kach niepublicznych oraz przygotowywanie i wdra˝anie programów majàcych
na celu podniesienie wartoÊci tych spó∏ek. Po osiàgni´ciu zak∏adanych wyników
programów restrukturyzacyjnych fundusz zbywa akcje lub udzia∏y w spó∏kach b´dà-
cych przedmiotem lokat.

W funduszach tego typu istotà jest wyp∏acanie na rzecz uczestników przychodów

funduszu uzyskiwanych niezw∏ocznie po zbyciu przez fundusz danej lokaty, bez ko-
niecznoÊci reinwestowania uzyskanych Êrodków. Zwykle takie fundusze sà tworzone
na okres zbli˝ony do przewidywanego czasu niezb´dnego do nabycia, restrukturyza-
cji oraz zbycia wybranych spó∏ek niepublicznych.

Zazwyczaj tego typu fundusze, ze wzgl´du na cen´ certyfikatu, sà adresowane do

bardziej zamo˝nych i wymagajàcych uczestników, którzy jednoczeÊnie akceptujà wy-
sokie ryzyko zwiàzane z lokatami w jakie fundusz inwestuje. Mo˝liwe jest jednak ta-
kie ukszta∏towanie ceny certyfikatów, aby by∏y one dost´pne na gie∏dzie tak˝e dla
niezamo˝nych inwestorów, którzy nie bojà si´ ryzyka.

W funduszach aktywów niepublicznych, które emitujà certyfikaty imienne mo˝li-

wy b´dzie tak˝e nowy sposób zbierania Êrodków do funduszu, który polega na cz´-
Êciowym op∏aceniu certyfikatów inwestycyjnych w trakcie emisji certyfikatów i do-
p∏atach na wezwanie towarzystwa, w miar´ realizowania przez fundusz zamierzonej
strategii inwestycyjnej. Pozwoli to na nieobcià˝anie uczestników funduszu od razu
wszystkimi kosztami dzia∏alnoÊci funduszu.

UNDUSZE SEKURYTYZACYJNE

Sekurytyzacja jest nowym poj´ciem na polskim rynku kapita∏owym i w uproszcze-

niu oznacza wyemitowanie papierów wartoÊciowych w oparciu o wyodr´bnionà pul´
wierzytelnoÊci. Fundusz sekurytyzacyjny za pieniàdze uzyskane od uczestników, którzy
zakupià wyemitowane certyfikaty inwestycyjne, nab´dzie pul´ wierzytelnoÊci, a na-
st´pnie b´dzie wyp∏aca∏ uczestnikom Êrodki uzyskane z zaspokajania roszczeƒ wynika-

R O D Z A J E F U N D U S Z Y I N W E S T Y C Y J N Y C H

jàcych z tych wierzytelnoÊci. Poniewa˝ wysokoÊç wyp∏at dla uczestników oraz pewnoÊç
tych wyp∏at zale˝y przede wszystkim od rodzaju wierzytelnoÊci, jakie fundusz nab´dzie,
inwestycja w fundusz sekurytyzacyjny mo˝e byç mniej lub bardziej ryzykowna.

B´dziemy mieli do wyboru dwa typy funduszy sekurytyzacyjnych: standaryzowany

fundusz sekurytyzacyjny i niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny. Fundusze te
ró˝nià si´ od siebie konstrukcjà prawnà oraz zak∏adanym poziomem ryzyka zwiàzane-
go z emitowanymi przez nie certyfikatami inwestycyjnymi.

Nabywcà certyfikatów funduszu standaryzowanego mo˝e byç w zasadzie ka˝dy in-

westor, podczas gdy uczestnikiem funduszu sekurytyzacyjnego niestandaryzowanego
mogà byç wy∏àcznie osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadajàce osobowo-
Êci prawnej, chocia˝ fundusz mo˝e dopuÊciç tak˝e uczestnictwo osób fizycznych, któ-
rzy za jeden certyfikat inwestycyjny b´dà w stanie zap∏aciç co najmniej równowartoÊç
w z∏otych 40 000 euro.

CZYNNIKI MAJÑCE WP¸YW
NA WYBÓR FUNDUSZU
INWESTYCYJNEGO

Wybór sposobów zarzàdzania pieni´dzmi jest coraz bogatszy i w dalszym ciàgu b´-

dzie si´ poszerza∏. Je˝eli odpowiemy na pytanie, czego oczekujemy, znalezienie od-
powiedniej oferty b´dzie tylko kwestià czasu. Zalecamy Êwiadome i konsekwentne
decyzje inwestycyjne i inwestowanie o precyzyjnie okreÊlonym celu.

CO POWINIEN WZIÑå POD UWAG¢ INWESTOR, PODEJMUJÑC
DECYZJ¢ O PRZYSTÑPIENIU DO FUNDUSZU?

Przed podj´ciem decyzji dotyczàcej inwestycji w jednostki uczestnictwa lub certyfi-

katy inwestycyjne, powinniÊmy sprecyzowaç nasze preferencje i oczekiwania, zasi´gnàç
niezb´dnych informacji o funduszu oraz towarzystwie zarzàdzajàcym funduszem. Ka˝-
dy inwestor indywidualny powinien liczyç si´ z faktem, ˝e inwestycje finansowe sà ob-

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

cià˝one pewnym poziomem ryzyka, które oznacza mo˝liwoÊç poniesienia straty. W ce-
lu ograniczenia tego ryzyka nale˝y zawsze okreÊliç, jaki ewentualny poziom straty mo-
˝emy zaakceptowaç i wychodzàc z tego za∏o˝enia dokonywaç odpowiedniego wyboru.

ANALIZA POTRZEB I OCZEKIWA¡ INWESTORA

Przed przystàpieniem do funduszu, powinniÊmy:

■

okreÊliç cel inwestycji, czyli na co oszcz´dzamy. W zale˝noÊci od za∏o˝onych ce-
lów oszcz´dzania, inwestowanie za poÊrednictwem funduszy dostarcza wi´kszych
mo˝liwoÊci zró˝nicowania oczekiwanych efektów oraz ryzyka oszcz´dzania.

■

realnie oceniç swoje mo˝liwoÊci finansowe, sytuacj´ rodzinnà i zawodowà.

■

okreÊliç horyzont czasowy inwestycji Êrodków pieni´˝nych w jednostki uczestnic-
twa lub certyfikaty inwestycyjne. Musimy pami´taç, ˝e inwestowanie w fundusze
jest postrzegane raczej jako inwestycja d∏ugoterminowa. Z zasady bowiem fundu-
sze nastawiajà si´ na d∏ugoterminowy zysk, a nie spekulowanie. Wiadomo, ˝e im
krótszy horyzont inwestycyjny, tym udzia∏ akcji w naszym portfelu powinien byç
mniejszy, co zmniejsza ryzyko wahaƒ okresowych. JeÊli planujemy inwestycj´ na
krótki okres (do 1 roku) to odpowiedni b´dzie fundusz rynku pieni´˝nego. Inwe-
storzy Êrednioterminowi (1-5 lat) powinni raczej wybraç fundusze obligacji i rynku
pieni´˝nego. Natomiast fundusze akcji, ze wzgl´du na wysokie ryzyko inwestycyj-
ne, b´dà najodpowiedniejszym wyborem na d∏ugi okres inwestycji (powy˝ej 5 lat).

■

oceniç realnà sk∏onnoÊç do ponoszenia ryzyka inwestycyjnego i jaki jego poziom
jesteÊmy w stanie zaakceptowaç. Pami´tajmy o tym, ˝e wysoki poziom ryzyka wià-
˝e si´ z wi´kszym prawdopodobieƒstwem uzyskania wy˝szej stopy zwrotu.

■

okreÊliç poziom zysku, jaki oczekujemy.

WYBÓR ODPOWIEDNIEGO TYPU FUNDUSZU

Inwestor powinien wziàç pod uwag´:

■

rodzaj funduszu

i zwiàzane z tym:

– mo˝liwoÊci inwestycyjne danego rodzaju funduszu (dopuszczalne lokaty, obo-

wiàzujàce limity inwestycyjne),

– sposoby i terminy wyjÊcia z inwestycji w zale˝noÊci od rodzaju tytu∏u uczestnic-

twa funduszu,

– mo˝liwoÊç uczestnictwa w organie funduszu (radzie inwestorów lub zgromadze-

niu inwestorów), a zatem mo˝liwoÊç wp∏ywu na jego funkcjonowanie, a nawet
na jego polityk´ inwestycyjnà.

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

■

cel inwestycyjny funduszu

i zwiàzane z tym ryzyko inwestycyjne w porównaniu

z w∏asnymi celami i stopniem akceptacji ryzyka. Zwróçmy uwag´, i˝ okreÊlajàc cel
inwestycyjny statut funduszu wyraênie zastrzega, ˝e fundusz nie gwarantuje jego
osiàgni´cia, a tym samym osiàgni´cia zysku. Oznacza to, ˝e wartoÊç jednostki
uczestnictwa mo˝e podlegaç wahaniom w gór´ i w dó∏.

■

polityk´ inwestycyjnà funduszu

i zwiàzane z tym ryzyko inwestycyjne charakte-

rystyczne dla lokat funduszu. Musimy wziàç pod uwag´ sk∏ad portfela wybranego
funduszu na tle konkurencji. Zalecamy przy tym analizowanie czynników ryzyka
zwiàzanych z inwestycjà w fundusz okreÊlonych w prospektach funduszy.

■

koszty zwiàzane z uczestnictwem w funduszu.

Ka˝dy inwestor powinien byç

przygotowany na ponoszenie kosztów zwiàzanych z uczestnictwem, na które
sk∏adajà si´ koszty ponoszone przez fundusz oraz op∏aty manipulacyjne za zby-
wanie lub odkupywanie jednostek uczestnictwa. Przed dokonaniem wyboru
funduszu nale˝y zatem porównaç nie tylko wysokoÊç op∏aty manipulacyjnej, ale
równie˝ inne koszty inwestycji, jakimi obcià˝ajà nas poszczególne fundusze in-
westycyjne.

■

czas, na jaki fundusz zosta∏ utworzony.

Fundusze terminowe tworzone sà z regu-

∏y dla osiàgni´cia okreÊlonego celu inwestycyjnego w ustalonym z góry terminie.

■

zasady realizacji dochodów z inwestycji

– inwestor powinien zwróciç uwag´, czy

w trakcie istnienia funduszu sà przewidziane wyp∏aty dochodów funduszu dla
uczestników bez koniecznoÊci odkupywania jednostek uczestnictwa.

■

ocen´ ratingowà

przyznawanà funduszom przez uznane specjalistyczne agencje

ratingowe. Agencje te charakteryzuje niezale˝noÊç i du˝y obiektywizm. Opierajà
one swe oceny na znacznie dok∏adniejszych informacjach ni˝ powszechnie do-
st´pne na rynku, wi´c inwestorzy bioràc je pod uwag´ w podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych, ograniczajà ryzyko zwiàzane z danymi aktywami funduszu. Nie
wszystkie fundusze posiadajà taki rating.

Warto zwróciç uwag´, ˝e wysokoÊç op∏at manipulacyjnych zale˝y w g∏ównej mierze

od sposobu dystrybucji jednostek uczestnictwa nabywanych przez inwestora i kosztów
z tym zwiàzanych. Op∏ata manipulacyjna stanowi bowiem de facto koszt poÊrednictwa
dystrybutora w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa i stanowi jego
wynagrodzenie. Wiele funduszy umo˝liwia sk∏adanie zleceƒ przez telefon, faksem lub
za poÊrednictwem internetu, co wià˝e si´ z regu∏y z ni˝szymi op∏atami.

Statut funduszu okreÊla maksymalnà wysokoÊç i sposób pobierania tych op∏at.

Rzeczywista wartoÊç op∏at manipulacyjnych ponoszonych przez uczestników okre-
Êlona jest w tabelach op∏at manipulacyjnych, dost´pnych na stronach internetowych
towarzystw, w prasie oraz u dystrybutorów.

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

Op∏aty za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa zwykle wyst´pujà

w formie op∏aty procentowej od wielkoÊci wp∏acanych Êrodków, w polskich wa-
runkach kszta∏tujà si´ one na poziomie od 0% do 5,5%. Zwróçmy uwag´, czy to-
warzystwo pobiera op∏at´ manipulacyjnà wy∏àcznie przy zbyciu jednostek uczest-
nictwa, czy tak˝e przy ich odkupieniu. OkreÊlona w statucie funduszu maksymal-
na wysokoÊç op∏at manipulacyjnych, podlega jednak zni˝kom lub zwolnieniom na
warunkach szczegó∏owo okreÊlonych w statutach funduszy, np. w zale˝noÊci od
wielkoÊci powierzonych funduszowi Êrodków, czy w ramach wyspecjalizowanych
programów inwestycyjnych. Fundusze organizujà tak˝e akcje promocyjne polega-
jàce na czasowym zwolnieniu z op∏aty manipulacyjnej. Zwróçmy równie˝ uwag´,
czy towarzystwo pobiera inne op∏aty manipulacyjne, zwiàzane z uczestnictwem
w funduszu – op∏at´ za konwersj´ jednostek uczestnictwa, czy op∏at´ za otwarcie
rejestru uczestnika.

Do g∏ównych kosztów ponoszonych przez fundusz, obok nielimitowanych kosztów

transakcyjnych i operacyjnych (tzn. prowizji i op∏at transakcyjnych, podatków oraz in-
nych op∏at wymaganych przez organy publiczne), nale˝y wynagrodzenie towarzystwa.

WysokoÊç wynagrodzenia towarzystwa za zarzàdzanie funduszem inwestycyjnym za-

le˝y w g∏ównej mierze od rodzaju prowadzonej przez fundusz inwestycyjny polityki in-
westycyjnej. W funduszach inwestycyjnych prowadzàcych agresywnà polityk´ inwesty-
cyjnà (np. fundusze akcyjne) wymagajàcà aktywnych dzia∏aƒ zarzàdzajàcych fundu-
szem, koniecznoÊci podejmowania decyzji inwestycyjnych i modelowania portfela in-
westycyjnego funduszu, pobierana jest stosunkowo wy˝sza op∏ata za zarzàdzanie (do
4%), ni˝ w funduszach o stabilnej polityce inwestycyjnej (fundusze papierów d∏u˝-
nych), gdzie op∏ata za zarzàdzanie wynosi do 1,5%. Ponadto, niektóre fundusze pobie-
rajà wynagrodzenie w zale˝noÊci od osiàgni´cia ponadprzeci´tnych zysków. Polega to
na tym, ˝e je˝eli jakiÊ fundusz osiàgnie rekordowà stop´ zwrotu to cz´Êç tego zysku tra-
fi do towarzystwa. Jest to premia za sukces osiàgni´ty przez zarzàdzajàcego funduszem.

Zwróçmy uwag´ na rodzaje kosztów ponoszonych przez fundusz, a jakie pokrywane

sà przez towarzystwo nim zarzàdzajàce.

Zasada przejrzystoÊci kosztów jest jednà z podstawowych zalet funduszy inwestycyj-

nych, stanowiàcà o ich du˝ej atrakcyjnoÊci w porównaniu z innymi alternatywnymi for-
mami lokowania oszcz´dnoÊci.

RYZYKO ZWIÑZANE Z INWESTYCJÑ W FUNDUSZ

Dokonujàc wyboru funduszu powinniÊmy zapoznaç si´ ze statutem funduszu, pro-

spektem informacyjnym, prospektem emisyjnym lub warunkami emisji, a tak˝e z ta-

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

belà op∏at manipulacyjnych zwiàzanych z nabyciem jednostek uczestnictwa lub cer-
tyfikatów inwestycyjnych. W prospektach i warunkach emisji sà szczegó∏owo opisa-
ne ryzyka zwiàzane z uczestnictwem w funduszu, ryzyka zwiàzane z dzia∏alnoÊcià
funduszu, a tak˝e ryzyka zwiàzane z otoczeniem, w jakim fundusz prowadzi dzia∏al-
noÊç. Ponadto w prospekcie informacyjnym fundusz inwestycyjny otwarty i specja-
listyczny otwarty okreÊlajà tzw. profil inwestora. Oznacza to, ˝e fundusz sam wska-
zuje, dla jakiego rodzaju inwestora jest przeznaczony. Na tej podstawie mo˝emy zo-
rientowaç si´, czy dany fundusz b´dzie odpowiada∏ naszym oczekiwaniom.

W przypadku kolejnego nabycia jednostek uczestnictwa danego funduszu

sprawdêmy, czy nie zasz∏y zmiany w statucie funduszu, tabeli op∏at manipulacyjnych
albo w prospekcie informacyjnym.

ANALIZA WYNIKÓW FINANSOWYCH
(INWESTYCYJNYCH) FUNDUSZU

Wybierajàc fundusz inwestycyjny zwróçmy szczególnà uwag´, jakie fundusz osià-

ga∏ wyniki w przesz∏oÊci na tle konkurencyjnych funduszy, przynajmniej za okres
ostatnich kilku lat. Dobre d∏ugookresowe historyczne wyniki nie gwarantujà, ˝e ko-
lejne lokaty funduszu b´dà równie trafne, natomiast wiele mówià o profesjonalizmie
zarzàdzajàcych. W celu podj´cia prawid∏owej decyzji inwestycyjnej powinniÊmy za-
poznaç si´ przede wszystkim z rocznym i pó∏rocznym sprawozdaniem funduszu in-
westycyjnego. Inwestor powinien te˝ zwróciç uwag´ na dane finansowe funduszu
prezentowane w prospekcie informacyjnym lub prospekcie emisyjnym. Godne pole-
cenia jest dokonanie porównania wyników funduszu w okresach zbli˝onych do pla-
nowanego horyzontu czasowego inwestycji. Poniewa˝ wszystkie fundusze inwesty-
cyjne otwarte i specjalistyczne otwarte powinny prezentowaç swoje wyniki w jedna-
kowy sposób, inwestor b´dzie mia∏ mo˝liwoÊç porównania wyników finansowych
ró˝nych funduszy i dokonanie najw∏aÊciwszego wyboru.

Inwestor musi byç jednak Êwiadomy tego, ˝e fundusze prezentujà powy˝sze dane

w uj´ciu historycznym, nie jest zatem pewne, czy fundusz osiàgnie podobne wyniki
w przysz∏oÊci. Pami´tajmy, ˝e stopa zwrotu mo˝e ró˝niç si´ od stopy zwrotu osiàga-
nej przez ten sam fundusz w okresie poprzednim.

OCENA TOWARZYSTWA ZARZÑDZAJÑCEGO FUNDUSZEM

Wp∏yw na dobre wyniki finansowe funduszu majà osoby zarzàdzajàce funduszem.

Dlatego przed zakupem jednostek uczestnictwa zwróçmy tak˝e uwag´ na:

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

■

sytuacj´ finansowà towarzystwa zarzàdzajàcego funduszem,

■

wyniki finansowe innych funduszy inwestycyjnych zarzàdzanych przez to towarzy-
stwo,

■

kwalifikacje oraz doÊwiadczenie zawodowe osób majàcych wp∏yw na decyzje in-
westycyjne funduszu, w szczególnoÊci zarzàdzajàcego funduszem. Jakie wyniki
osiàga∏ zarzàdzajàc innymi funduszami,

■

jakiemu podmiotowi towarzystwo przekaza∏o zarzàdzanie portfelem inwestycyj-
nym funduszu lub jego cz´Êcià.

Je˝eli ju˝ zdecydujemy si´, ˝e chcemy skorzystaç z tej formy pomna˝ania oszcz´d-

noÊci, proponujemy nie inwestowaç wszystkich Êrodków w jeden fundusz, lecz dwa
lub trzy z danej grupy ryzyka inwestycyjnego, zarzàdzane przez ró˝ne towarzystwa.
Dywersyfikujàc naszà lokat´ zmniejszamy ryzyko. Polecamy te˝ przed dokonaniem
wyboru sprawdzenie ofert przynajmniej kilku funduszy.

ZASADY OPODATKOWANIA

Dochody funduszy, bez wzgl´du na rodzaj funduszu, sà zwolnione z podatku do-

chodowego od osób prawnych (fundusze inwestycyjne sà osobami prawnymi).

Dochody z tytu∏u udzia∏u w funduszach inwestycyjnych podlegajà opodatkowaniu

podatkiem dochodowym od osób fizycznych w formie zrycza∏towanej wynoszàcym
19% uzyskanego dochodu.

W przypadku funduszy inwestycyjnych podatek dochodowy naliczany jest dopie-

ro w momencie umarzania jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych
lub zbycia certyfikatów osobie trzeciej.

C Z Y N N I K I M A J Ñ C E W P ¸ Y W N A W Y B Ó R F U N D U S Z U I N W E S T Y C Y J N E G O

WYJAÂNIENIE ZASAD
PRZYST¢POWANIA DO FUNDUSZU
INWESTYCYJNEGO

Gdy decyzj´, co do wyboru konkretnego funduszu inwestycyjnego mamy ju˝ za so-

bà, czas zostaç uczestnikiem funduszu. Przystàpienie do funduszu inwestycyjnego
nie wymaga fachowej wiedzy. Zapewniamy, i˝ inwestowanie w fundusze jest prostsze
ni˝ mog∏oby si´ wydawaç.

Aby zostaç uczestnikiem wybranego funduszu, wystarczy:

■

wype∏niç formularz, b´dàcy jednoczeÊnie zleceniem nabycia jednostek uczestnic-
twa lub certyfikatów inwestycyjnych,

■

okazaç dowód to˝samoÊci (w przypadku osób fizycznych) i wymagane prawem do-
kumenty, np. odpis z w∏aÊciwego rejestru, w przypadku osób prawnych i jednostek
organizacyjnych nieposiadajàcych osobowoÊci prawnej,

■

dokonaç wp∏aty na rachunek wybranego funduszu inwestycyjnego dowolnà kwo-
t´ (z regu∏y nie ni˝szà od wp∏aty minimalnej, czyli z regu∏y 100 z∏otych przy inwe-
stycji jednorazowej i 50 z∏otych w planie systematycznego oszcz´dzania) lub z∏o-
˝yç polecenie przelewu.

Na podstawie zlecenia nast´puje zbycie na naszà rzecz jednostek uczestnictwa

i jednoczeÊnie wpisanie do rejestru uczestników funduszu liczby jednostek uczest-
nictwa nabytych przez nas za dokonanà wp∏at´.

Jak widzimy przystàpienie do funduszu jest równie proste, jak otwarcie nowej lo-

katy bankowej.

SPOSOBY NABYWANIA I UMARZANIA
JEDNOSTEK UCZESTNICTWA

Zlecenia dotyczàce zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa oraz wszelkie inne

dyspozycje zwiàzane z uczestnictwem w funduszu mogà byç sk∏adane funduszowi
lub dystrybutorowi w nast´pujàcy sposób:

■

osobiÊcie lub przez pe∏nomocnika (przedstawiciela),

■

za poÊrednictwem poczty,

■

za poÊrednictwem osób fizycznych pozostajàcych z towarzystwem lub dystrybuto-

W Y J A Â N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T ¢ P O W A N I A D O F U N D U S Z U . . .

rem w stosunku zlecenia lub innym stosunku o podobnym charakterze, przy czym
osobom fizycznym nie wolno przyjmowaç wp∏at na nabycie jednostek uczestnic-
twa lub otrzymywaç i przekazywaç wyp∏at z tytu∏u ich odkupienia,

■

w granicach dozwolonych przez prawo – za pomocà elektronicznych noÊników in-
formacji,

■

w przypadku pracowniczych programów emerytalnych, równie˝ za poÊrednictwem
pracodawcy prowadzàcego pracowniczy program emerytalny.

Aby z∏o˝yç zlecenie osobiÊcie nale˝y udaç si´ do siedziby towarzystwa, zarzàdzajà-

cego wybranym funduszem, do biura maklerskiego, banku lub innego podmiotu po-
siadajàcego stosowne zezwolenie Komisji na poÊredniczenie w zbywaniu i odkupy-
waniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.

Wiele funduszy umo˝liwia sk∏adanie zleceƒ przez telefon, faksem, za poÊrednic-

twem bankomatów, internetu lub interaktywnych systemów rozpoznawania mowy
(IVR), co wià˝e si´ z regu∏y z ni˝szymi op∏atami manipulacyjnymi. Jednostki uczest-
nictwa mo˝na tak˝e nabyç za poÊrednictwem sieci agentów.

B´dàc ju˝ uczestnikiem funduszu, mo˝na w ka˝dej chwili dokupiç lub sprzedaç

funduszowi dowolnà liczb´ jednostek. Je˝eli jesteÊmy ju˝ uczestnikami funduszu
i posiadamy otwarty rejestr mo˝emy bezpoÊrednio nabywaç jednostki uczestnictwa
funduszu poprzez wp∏at´ Êrodków na konto funduszu. Zatem wystarczy dokonaç np.
przelewu z naszego konta bankowego na wskazane konto bankowe wybranego przez
nas funduszu, podajàc w tytule wp∏aty numer naszego rejestru.

W celu sk∏adania dystrybutorowi oÊwiadczeƒ woli za pomocà telefonu lub telefak-

su udzielamy dystrybutorowi pisemnego pe∏nomocnictwa do sporzàdzania, podpisy-
wania i przekazywania do realizacji zleceƒ na podstawie oÊwiadczeƒ sk∏adanych za
pomocà telefonu lub telefaksu.

Sk∏adajàc pierwsze zlecenie nabycia jednostek uczestnictwa za pomocà elektro-

nicznych noÊników informacji lub za poÊrednictwem poczty wp∏at´ na nabycie tych
jednostek dokonujemy z w∏asnego rachunku bankowego.

Fundusz inwestycyjny otwarty sporzàdza i niezw∏ocznie dor´cza nam na wskazany

adres korespondencyjny pisemne potwierdzenia uczestnictwa w funduszu oraz do-
konania transakcji zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa, chyba ˝e wyrazi-
liÊmy pisemnà zgod´ na dor´czanie tych potwierdzeƒ w innych terminach.

Informacje na temat sieci sprzeda˝y jednostek funduszu mo˝na uzyskaç odwiedza-

jàc strony internetowe danego towarzystwa bàdê dzwoniàc pod bezp∏atnà infolini´.

W Y J A Â N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T ¢ P O W A N I A D O F U N D U S Z U . . .

SPOSOBY NABYWANIA CERTYFIKATÓW
INWESTYCYJNYCH

Publiczne certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamkni´tych sà zby-

wane w ramach oferty publicznej, zgodnie z nowymi regulacjami o obrocie instru-
mentami finansowymi oraz o ofercie publicznej (rynek pierwotny). Aby nabyç tego
typu certyfikaty inwestycyjne powinniÊmy otworzyç rachunek papierów wartoÊcio-
wych. Nasze certyfikaty mogà tak˝e zostaç zapisane na tzw. rejestr sponsora emisji,
prowadzony przez oferujàcego, wówczas posiadanie rachunku papierów wartoÊcio-
wych nie jest konieczne.

Oferta nabycia niepublicznych certyfikatów funduszu zamkni´tego kierowana jest

do okreÊlonego kr´gu adresatów – z regu∏y inwestorów profesjonalnych, majàcych
rozeznanie na rynku kapita∏owym. Do proponowania nabycia niepublicznych certy-
fikatów za∏àcza si´ warunki emisji, które okreÊlajà podstawowe dane dotyczàce emi-
tenta i emisji. Certyfikaty inwestycyjne funduszu zamkni´tego mogà zostaç sprzeda-
ne na rynku wtórnym wed∏ug aktualnej ceny rynkowej. Cena ta mo˝e ró˝niç si´ od
podawanej przez fundusz wyceny aktywów netto na certyfikat inwestycyjny (WAN-
CI). JeÊli obrót certyfikatami danego funduszu na rynku wtórnym nie jest du˝y, zna-
lezienie nowego nabywcy mo˝e byç utrudnione. T´ niedogodnoÊç rekompensuje
jednak inwestorom wi´kszy potencja∏ zysków, wynikajàcy z mo˝liwoÊci dokonywa-
nia przez fundusz zamkni´ty mniej p∏ynnych, lecz bardziej dochodowych lokat.

SPOSOBY ZBYWANIA CERTYFIKATÓW
INWESTYCYJNYCH

W okresie funkcjonowania funduszu zamkni´tego, którego certyfikaty znajdujà

si´ w publicznym obrocie, umorzenie certyfikatu inwestycyjnego mo˝e nastàpiç
w ÊciÊle okreÊlonych przypadkach.

Sposobem wyjÊcia z inwestycji jest sprzeda˝ certyfikatu na rynku wed∏ug aktual-

nej ceny rynkowej, na którym certyfikat jest notowany lub sprzeda˝ certyfikatu
w drodze umowy cywilnoprawnej poza parkietem z uwzgl´dnieniem przepisów o ob-
rocie instrumentami finansowymi oraz o ofercie publicznej. Zgodnie z nowymi re-
gulacjami funkcjonowania rynku kapita∏owego, nie ma obecnie obowiàzku koncen-
tracji obrotu wtórnego na rynku regulowanym, co oznacza, ˝e transakcje dotyczàce
papierów wartoÊciowych nie muszà byç dokonywane za poÊrednictwem gie∏dy i do-
mu maklerskiego. Dodatkowo w funduszach zamkni´tych, w okresie okreÊlonym
w statucie funduszu, inwestor mo˝e przedstawiç funduszowi certyfikat inwestycyjny
do wykupienia. Certyfikat jest wówczas umarzany z mocy prawa.

W Y J A Â N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T ¢ P O W A N I A D O F U N D U S Z U . . .

Niektóre fundusze zamkni´te majà ponadto z góry okreÊlony termin likwidacji –

mamy wtedy pewnoÊç, ˝e w oznaczonym terminie otrzymamy kwot´ stanowiàcà
równowartoÊç certyfikatu.

WP¸ATA DO FUNDUSZU

Wp∏aty do funduszu inwestycyjnego mogà byç dokonywane w formie pieni´˝nej

(w z∏otówkach lub w walucie obcej, je˝eli statut funduszu dopuszcza takà mo˝li-
woÊç). Statut funduszu mo˝e dopuÊciç mo˝liwoÊç dokonywania wp∏at w zdemate-
rializowanych papierach wartoÊciowych (nie majàcych formy dokumentu). W przy-
padku funduszy zamkni´tych wp∏aty do funduszu mogà byç dokonywane tak˝e w in-
nych ni˝ zdematerializowane papierach wartoÊciowych lub w udzia∏ach w spó∏kach
z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià, o ile statut funduszu b´dzie przewidywa∏ takà
mo˝liwoÊç.

NOWE MO˚LIWOÂCI INWESTYCYJNE
ZWIÑZANE Z DYSTRYBUCJÑ
W POLSCE TYTU¸ÓW UCZESTNICTWA
FUNDUSZY ZAGRANICZNYCH

Wraz z przystàpieniem Polski do Unii Europejskiej dla polskich inwestorów poja-

wi∏y si´ nowe mo˝liwoÊci inwestycyjne. Od 1 maja 2004 r. jest mo˝liwa dystrybucja
w Polsce tytu∏ów uczestnictwa funduszy zagranicznych z siedzibà w paƒstwach na-
le˝àcych do Unii, a od dnia og∏oszenia nowej ustawy o funduszach inwestycyjnych
tak˝e tytu∏ów uczestnictwa funduszy z siedzibà w paƒstwach nale˝àcych do Organi-
zacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i Europejskiego Obszaru Gospo-
darczego (EEA). Poj´ciem tytu∏ów uczestnictwa mogà byç obj´te wszelkiego rodza-
ju papiery wartoÊciowe lub prawa majàtkowe, z których posiadaniem wià˝e si´
udzia∏ w funduszu. Poniewa˝ fundusze zagraniczne mogà mieç ró˝nà form´ prawnà

N O W E M O ˚ L I W O Â C I I N W E S T Y C Y J N E . . .

np. form´ spó∏ki akcyjnej o zmiennym kapitale, form´ funduszu inwestycyjnego, czy
funduszu powierniczego w zale˝noÊci od tej formy prawnej tytu∏y uczestnictwa mo-
gà byç nazywane w prezentowanych w Polsce przez fundusze zagraniczne prospek-
tach informacyjnych i innych dokumentach odpowiednio akcjami, jednostkami
uczestnictwa, certyfikatami inwestycyjnymi.

Ze wzgl´du na potrzeb´ zapewnienia ochrony interesów inwestorów, na terenie

Polski mogà byç dystrybuowane tylko fundusze, które zbywajà i odkupujà tytu∏y
uczestnictwa na ka˝de ˝àdanie uczestnika oraz stosujà zasady lokowania i ogranicze-
nia inwestycyjne takie same jak polskie fundusze inwestycyjne otwarte.

Aby fundusz zagraniczny móg∏ rozpoczàç dystrybucj´ musi najpierw powiadomiç

Komisj´ Papierów WartoÊciowych i Gie∏d o takim zamiarze i uzyskaç wpis do rejestru
prowadzonego przez Komisj´. Wpis funduszu zagranicznego do rejestru jest bardzo
istotny, gdy˝ tylko zarejestrowane fundusze zagraniczne podlegajà nadzorowi Komisji.

Do wspomnianego rejestru wpisuje si´ tak˝e nazw´ i adres wyznaczonego przez fun-

dusz agenta p∏atnoÊci oraz przedstawiciela funduszu, zaÊ w przypadku, gdy fundusz pro-
wadzi dzia∏alnoÊç jako fundusz sk∏adajàcy si´ z subfunduszy – nazwy wszystkich subfun-
duszy, z którymi sà zwiàzane tytu∏y uczestnictwa, które mogà byç zbywane na teryto-
rium naszego kraju. Do zadaƒ agenta p∏atnoÊci, którym mo˝e byç tylko bank, jest przyj-
mowanie od uczestników wp∏at i wyp∏at zwiàzanych z nabyciem lub umorzeniem tytu-
∏ów uczestnictwa oraz dokonywanie wyp∏at dochodów lub innych Êwiadczeƒ nale˝nych
uczestnikowi. Zadaniem przedstawiciela jest u∏atwianie uczestnikom kontaktu z fun-
duszem zagranicznym. Za jego poÊrednictwem fundusz b´dzie wykonywa∏ wszelkie
czynnoÊci potrzebne do obs∏ugi uczestników. Przedstawicielowi uczestnik b´dzie móg∏
zg∏osiç tak˝e wszelkie reklamacje i skargi zwiàzane z nieprawid∏owà obs∏ugà.

Fundusz zagraniczny zbywajàc tytu∏y uczestnictwa w Polsce ma obowiàzek udo-

st´pniaç uczestnikom w j´zyku polskim bezp∏atnie prospekt informacyjny, skrót pro-
spektu, roczne i pó∏roczne sprawozdanie finansowe a tak˝e wszelkie informacje,
które udost´pnia uczestnikom w swoim kraju macierzystym.

Tytu∏y uczestnictwa funduszy zagranicznych mogà byç dystrybuowane bezpoÊred-

nio przez fundusz zagraniczny lub za poÊrednictwem:

■

spó∏ki zarzàdzajàcej funduszem zagranicznym,

■

utworzonego w Polsce oddzia∏u spó∏ki zarzàdzajàcej funduszem zagranicznym,

■

podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç maklerskà (banków, domów maklerskich),

■

polskich towarzystw funduszy inwestycyjnych,

■

a tak˝e innych podmiotów, które posiadajà zezwolenie Komisji na dystrybucj´
jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych lub tytu∏ów uczestnictwa
funduszy zagranicznych.

N O W E M O ˚ L I W O Â C I I N W E S T Y C Y J N E . . .

Sposoby dystrybucji tytu∏ów uczestnictwa poszczególnych funduszy zagranicznych

mogà si´ ró˝niç z uwagi na przyj´te przez fundusze strategie marketingowe i mo˝li-
woÊci techniczne lub organizacyjne dystrybutorów, z jakim fundusz podpisze umo-
w´ o dystrybucj´.

W zasadzie mogà to byç wszelkie sposoby (kana∏y) dystrybucji jakimi dysponujà

polskie fundusze inwestycyjne.

PowinniÊmy byç tak˝e Êwiadomi, ˝e wraz z ofertà funduszy zagranicznych na ryn-

ku mogà si´ pojawiç oferty rozmaitych poÊredników zach´cajàcych do nabywania
udzia∏ów w ró˝nych przedsi´wzi´ciach nazywanych przez nich potocznie fundusza-
mi inwestycyjnymi, które w rzeczywistoÊci nie sà funduszami. Przed podpisaniem ja-
kiejkolwiek umowy lub przed dokonaniem wp∏at nale˝y zawsze upewniç si´ jakiego
rodzaju produkty sà nam oferowane i czy sà to rzeczywiÊcie tytu∏y uczestnictwa fun-
duszy zagranicznych wpisanych do rejestru dost´pnego na stronach internetowych
Komisji www.kpwig.gov.pl. W razie wàtpliwoÊci powinniÊmy zasi´gnàç porady
prawnej lub poinformowaç o tym Komisj´.

ROLA KOMISJI PAPIERÓW
WARTOÂCIOWYCH I GIE¸D

ORMY NADZORU

OMISJI NAD DZIA

¸ALNOÂCIÑ

W ZAKRESIE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Komisja jest organem nadzoru nad rynkiem kapita∏owym. Jednym z zadaƒ Komi-

sji jest nadzór nad funkcjonowaniem towarzystw, funduszy inwestycyjnych i innych
podmiotów prowadzàcych obs∏ug´ funduszy inwestycyjnych, zaÊ celem tego nadzo-
ru jest ochrona interesów inwestorów, przede wszystkim poprzez weryfikacj´, czy
dzia∏alnoÊç tych podmiotów jest zgodna z prawem oraz warunkami okreÊlonymi
w zezwoleniach przez nià udzielonych. Celem powierzenia przez ustawodawc´ nad-
zoru wyspecjalizowanemu organowi paƒstwowemu jest przede wszystkim zapewnie-
nie skutecznej ochrony uczestników funduszu, jakiej to ochrony byliby oni praktycz-
nie pozbawieni wykonujàc kontrol´ zarzàdzania funduszem bezpoÊrednio.

R O L A K O M I S J I P A P I E R Ó W W A R T O Â C I O W Y C H I G I E ¸ D

PowinniÊmy jednak wiedzieç, ˝e Komisja nie ma prawnych mo˝liwoÊci rozstrzyga-

nia ewentualnych sporów cywilnych, jakie mogà powstaç pomi´dzy nami a towarzy-
stwem, funduszem, agentem transferowym czy dystrybutorem. Takie prawo ma je-
dynie sàd powszechny. Komisja mo˝e jedynie nak∏adaç kary administracyjne na
kontrolowane przez siebie podmioty. Zatem nasza skarga na dzia∏anie towarzystwa,
agenta transferowego, czy dystrybutora mo˝e jedynie spowodowaç wszcz´cie przez
Komisj´ post´powania administracyjnego przeciwko podmiotowi, który naszym zda-
niem, dokona∏ naruszenia. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez ten podmiot
przepisów prawa, postanowieƒ statutu lub warunków zezwolenia, Komisja mo˝e na-
∏o˝yç na ten podmiot kar´ administracyjnà, w tym tak˝e cofnàç zezwolenie na pro-
wadzenie dzia∏alnoÊci.

ODSTAWOWE RODZAJE NIEPRAWID

¸OWOÂCI W DZIA¸ANIU FUNDUSZU

KTÓRE MAJ

Ñ BEZPOÂREDNI WP¸YW NA PRAWA UCZESTNIKA

■

b∏´dy w wycenie aktywów funduszu – majà wp∏yw na ustalenie wartoÊci jednost-
ki uczestnictwa,

■

nieterminowe wyp∏aty przez fundusz Êrodków pieni´˝nych z tytu∏u odkupienia jed-
nostek uczestnictwa lub zw∏oka w przydzieleniu jednostek uczestnictwa za dokona-
nà przez uczestnika wp∏at´. Statut funduszu okreÊla terminy (najcz´Êciej nast´pne-
go dnia), w jakich nastàpi zbycie przez fundusz inwestycyjny jednostek uczestnictwa
po dokonaniu na nie wp∏aty lub odkupieniu jednostek po zg∏oszeniu ˝àdania ich od-
kupienia. Ter miny te w ˝adnym przypadku nie mogà byç d∏u˝sze ni˝ 7 dni,

■

pobranie zbyt wysokiej op∏aty manipulacyjnej,

■

nieprawid∏owoÊci przy dokonywaniu wyp∏at dochodów funduszu, które nie sà
zwiàzane z odkupieniem jednostek uczestnictwa. Wyp∏aty dochodów funduszu
powinny byç dokonywane w trybie i na warunkach szczegó∏owo opisanych w sta-
tucie danego funduszu.

AKIE PODJ

Ñå DZIA¸ANIA W PRZYPADKU STWIERDZENIA NIEPRAWID¸OWOÂCI

W przypadku wàtpliwoÊci co do prawid∏owego realizowania naszych uprawnieƒ

przez fundusz, towarzystwo, agenta transferowego, dystrybutora powinniÊmy
w pierwszej kolejnoÊci sprawdziç, czy realizacja jego zlecenia lub dyspozycji nastàpi-
∏a zgodnie z postanowieniami statutu i prospektu informacyjnego funduszu, którego
jednostki nabyliÊmy lub umorzyliÊmy; czy pobrane op∏aty manipulacyjne sà zgodne
z przewidzianymi w obowiàzujàcej tabeli op∏at funduszu oraz upewniç si´, czy nie na-
stàpi∏y zmiany w dotychczasowych zasadach dzia∏ania funduszu i czy zostaliÊmy
o nich poinformowany w sposób okreÊlony w statucie funduszu.

R O L A K O M I S J I P A P I E R Ó W W A R T O Â C I O W Y C H I G I E ¸ D

W przypadku stwierdzenia nieprawid∏owoÊci powinniÊmy zwróciç si´ ze skargà lub

reklamacjà do towarzystwa zarzàdzajàcego funduszem. W przypadku stwierdzenia
nieprawid∏owoÊci w dzia∏aniu towarzystwa, funduszu lub agenta transferowego po-
winniÊmy powiadomiç o nich tak˝e depozytariusza, gdy˝ ma on obowiàzek wyst´po-
wania w imieniu uczestników funduszu z powództwem przeciwko towarzystwu, z ty-
tu∏u szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienale˝ytym wykonaniem obowiàz-
ków w zakresie zarzàdzania funduszem i jego reprezentacji.

Niezale˝nie od tego mo˝emy zwróciç si´ do Komisji o wydanie opinii na temat

wniesionych do towarzystwa skarg i reklamacji. Mo˝emy równie˝ z∏o˝yç w Komisji
skarg´ na dzia∏ania towarzystwa, funduszu, agenta transferowego oraz dystrybutora.

R O L A K O M I S J I P A P I E R Ó W W A R T O Â C I O W Y C H I G I E ¸ D

S¸OWNICZEK

Aktywa funduszu – oznacza mienie funduszu inwestycyjnego obejmujàce: Êrodki pieni´˝ne z tytu∏u
wp∏at uczestników funduszu, Êrodki pieni´˝ne, prawa nabyte przez fundusz oraz po˝ytki z tych praw.

Cel inwestycyjny funduszu – okreÊlona w statucie generalna „wytyczna”, jakà powinien kierowaç
si´ fundusz w realizacji polityki inwestycyjnej. Dopuszczalne cel´ inwestycyjne funduszu otwartego
lub specjalistycznego otwartego okreÊla ustawa. Mogà to byç: ochrona realnej wartoÊci aktywów fun-
duszu, osiàganie przychodów z lokat netto funduszu, wzrost wartoÊci aktywów w wyniku wzrostu war-
toÊci lokat. Cele inwestycyjne funduszy zamkni´tych mogà byç okreÊlone dowolnie. Fundusze mogà
realizowaç jednoczeÊnie kilka celów, jednak nie powinny si´ one wykluczaç.

Dywersyfikacja lokat – rozproszenie ryzyka inwestycji poprzez odpowiednie ukszta∏towanie sk∏adu
portfela inwestycji.

Indywidualne konta emerytalne – stworzone do gromadzenia oszcz´dnoÊci z myÊlà o emeryturze.
W funduszach inwestycyjnych jest to wyodr´bniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwesty-
cyjnego. Oszcz´dzajàcy ma prawo do zwolnienia od podatku od zysków kapita∏owych (pod warun-
kiem utrzymania ich nie krócej ni˝ do osiàgni´cia przez posiadacza wieku emerytalnego).

Konwersja – operacja, przy pomocy której na podstawie jednego zlecenia, w jednym dniu wyceny,
po cenach obowiàzujàcych w tym dniu wyceny dokonuje si´ jednoczeÊnie odkupienia jednostek
uczestnictwa w jednym funduszu i za uzyskane w ten sposób Êrodki nabywa jednostki uczestnictwa
w innym funduszu zarzàdzanym przez to samo towarzystwo.

Niepubliczne certyfikaty inwestycyjne – certyfikaty inwestycyjne emitowane przez fundusz inwe-
stycyjny zamkni´ty, które nie podlegajà dopuszczeniu do obrotu na rynku regulowanym lub wprowa-
dzeniu do alternatywnego systemu obrotu.

Polityka inwestycyjna funduszu – szczegó∏owo okreÊla sposoby osiàgania celu inwestycyjnego.
Polityka inwestycyjna okreÊla kategori´ lokat funduszu oraz wyjaÊnia, jakimi kryteriami b´dà si´ kie-
rowaç zarzàdzajàcy aktywami funduszu przy wyborze tych˝e lokat, tak aby fundusz osiàgnà∏ zamie-
rzony cel inwestycyjny. Na polityk´ inwestycyjnà sk∏adajà si´ rodzaje papierów wartoÊciowych i in-
nych praw majàtkowych b´dàcych przedmiotem lokat funduszu, kryteria doboru lokat, zasady dywer-
syfikacji portfela, dopuszczalna wysokoÊç kredytów i po˝yczek zaciàganych przez fundusz.

Pracownicze programy emerytalne – forma zabezpieczenia emerytalnego prowadzona w postaci
umowy o wnoszenie przez pracodawc´ sk∏adek pracowników do funduszu.

Programy systematycznego oszcz´dzania – programy inwestycyjne, których celem jest realizo-
wanie szczególnego rodzaju potrzeb i celów inwestycyjnych uczestników. Uczestnicy funduszu inwe-
stycyjnego otwartego, którzy deklarujà systematyczne wp∏acanie przez okreÊlony czas ustalonej kwo-
ty Êrodków pieni´˝nych, mogà otrzymaç zni˝k´ w op∏atach manipulacyjnych. W ramach programów
systematycznego oszcz´dzania istnieje równie˝ mo˝liwoÊç podzielenia wp∏aty pomi´dzy ró˝ne typy
funduszy otwartych zarzàdzanych przez towarzystwo.

Publiczne certyfikaty inwestycyjne – certyfikaty inwestycyjne, których emisja jest zwiàzana z obo-
wiàzkiem uzyskania zatwierdzenia prospektu emisyjnego lub z∏o˝enia zawiadomienia zgodnie z prze-
pisami o ofercie publicznej lub dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym albo wprowadzone do
alternatywnego systemu obrotu.

Rada inwestorów – organ kontrolny funduszu specjalistycznego otwartego i funduszu zamkni´tego.
Zadaniem rady inwestorów jest kontrola realizacji celu inwestycyjnego funduszu i polityki inwestycyj-

S ¸ O W N I C Z E K

nej lub przestrzegania ograniczeƒ inwestycyjnych. Rada inwestorów mo˝e tak˝e postanowiç o roz-
wiàzaniu funduszu. Rada inwestorów rozpoczyna dzia∏alnoÊç, je˝eli co najmniej trzech uczestników
spe∏ni warunki opisane w statucie funduszu.

Rating (ocena ratingowa) – wskaênik pozwalajàcy oceniç wiarygodnoÊç kredytowà ocenianego
podmiotu gospodarczego lub ryzyko zwiàzane z ró˝nymi instrumentami finansowymi. Ocena taka wy-
stawiana jest przez agencje ratingowe, które stosujà specjalnà skal´ ocen.

Rejestr uczestników funduszu – komputerowa baza danych funduszu prowadzona przez agenta
transferowego, która zawiera w szczególnoÊci dane identyfikujàce uczestnika funduszu, liczb´ jedno-
stek uczestnictwa nale˝àcych do uczestnika, dokonane dotychczas transakcje, informacje o pe∏no-
mocnictwach udzielonych lub odwo∏anych przez uczestnika funduszu.

Rynek finansowy – obejmuje ogó∏ transakcji zwiàzanych z przemieszczaniem kapita∏ów pieni´˝nych
od podmiotów dysponujàcych wolnymi Êrodkami pieni´˝nymi do podmiotów zg∏aszajàcych zapo-
trzebowanie na takie Êrodki. Dzieli si´ na rynek pieni´˝ny i kapita∏owy.

Rynek kapita∏owy – rynek instrumentów finansowych o terminie zapadalnoÊci d∏u˝szym ni˝ rok, ta-
kich jak papiery wierzycielskie (obligacje), papiery w∏asnoÊciowe (akcje) i instrumenty pochodne.

Rynek pieni´˝ny – rynek, na którym przedmiotem obrotu jest pieniàdz o nieprzekraczalnym termi-
nie zwrotu do jednego roku.

Rynek pierwotny – cz´Êç rynku kapita∏owego, na którym lokuje si´ nowe emisje papierów warto-
Êciowych, czyli dokonuje si´ pierwszej transakcji sprzeda˝y inwestorom.

Rynek wtórny – cz´Êç rynku kapita∏owego, na którym obrót papierami wartoÊciowymi odbywa si´
mi´dzy inwestorami.

Tabela op∏at – uchwalane przez zarzàd towarzystwa zestawienie op∏at manipulacyjnych oraz zasad
udzielania zwolnieƒ z op∏at obowiàzujàcych w funduszu.

WartoÊç aktywów netto funduszu (WAN) – oznacza wartoÊç aktywów funduszu pomniejszonà
o zobowiàzania funduszu w dniu wyceny.

WartoÊç aktywów netto funduszu na certyfikat inwestycyjny (WANCI) – oznacza wartoÊç cer-
tyfikatu inwestycyjnego obliczonà jako wartoÊç aktywów netto funduszu w dniu wyceny podzielonà
przez ca∏kowità liczb´ certyfikatów inwestycyjnych w dniu wyceny.

WartoÊç aktywów netto funduszu na jednostk´ uczestnictwa (WANJU) – oznacza wartoÊç jed-
nostki uczestnictwa obliczonà jako wartoÊç aktywów netto funduszu w dniu wyceny podzielonà przez
liczb´ jednostek zapisanych w rejestrze uczestników funduszu w dniu wyceny.

Wspólny rejestr ma∏˝eƒski – rejestr uczestników w funduszu inwestycyjnym, prowadzony dla osób
pozostajàcych w zwiàzku ma∏˝eƒskim; osoby takie mogà nabywaç jednostki uczestnictwa na wspól-
ny rachunek, je˝eli pozostajà we wspólnoÊci majàtkowej.

Zamiana – jednoczesne umorzenie jednostek uczestnictwa subfunduszu funduszu inwestycyjnego
z wydzielonymi subfunduszami i nabycie, za Êrodki pieni´˝ne uzyskane z tego umorzenia, jednostek
uczestnictwa innego subfunduszu tego funduszu inwestycyjnego.

Zapis – zlecenie nabycia jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych funduszu inwesty-
cyjnego z∏o˝one w trakcie tworzenia funduszu.

Zgromadzenie inwestorów – organ funduszu zamkni´tego. Do jego kompetencji nale˝y: wyra˝anie
zgody na zmian´ depozytariusza, emisj´ nowych certyfikatów inwestycyjnych, zmiany statutu fundu-
szu w zakresie wy∏àczenia prawa pierwszeƒstwa do nabycia nowej emisji certyfikatów inwestycyj-
nych, emisj´ obligacji oraz w sprawie decyzji inwestycyjnych dotyczàcych aktywów funduszu, których

S ¸ O W N I C Z E K

wartoÊç przekracza 15% wartoÊci aktywów funduszu (o ile statut nie stanowi inaczej). Zgromadzenie
inwestorów mo˝e tak˝e postanowiç o rozwiàzaniu funduszu. Ponadto zgromadzenie inwestorów za-
twierdza roczne sprawozdanie finansowe funduszu. W zgromadzeniu inwestorów majà prawo uczest-
niczyç wszyscy uczestnicy funduszu, bez wzgl´du na liczb´ posiadanych przez nich certyfikatów.

S ¸ O W N I C Z E K

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
poradnik inwestora(1)
poradnik inwestycyjny
Poradnik inwestora Jak czytać prospekt emisyjny
poradnik inwestora abc inwestycji
Mariusz Immig Poradnik Inwestora v3
poradnik inwestora
inwestycyjny poradnik bogatego ojca chomikuj
Praktyczny poradnik dla początkujących inwestorów
inwestycje, PORADNIK SUPERKUPCA

więcej podobnych podstron