OCHRONA ODGROMOWA
I PRZEPI
CIOWA
NORMY I ZALECENIA DOTYCZ
CE OCHRONY
ODGROMOWEJ OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
Andrzej W. Sowa
Politechnika Białostocka
Instalacje piorunochronne na obiektach budowlanych powinny być wykonane zgodnie z
zaleceniami Polskich Norm. Takie wymagania zawiera obowiązujące Rozporządzenie Ministra
Infrastruktury, w którym stwierdzono, że:
" budynek należy wyposażyć w instalację chroniącą od wyładowań atmosferycznych (ż 53, pkt. 2),
" instalacja powinna być wykonana zgodnie z Polską Normą dotyczącą ochrony odgromowej obiektów
budowlanych (ż 184).
Początkowo krajowe normy ochrony odgromowej zawierały podstawowe zalecenia określające
zasady ochrony ludzi oraz różnorodnych obiektów budowlanych. W roku 2001 zaczęto
wprowadzać międzynarodowe normy ochrony odgromowej, wśród których można wyodrębnić
cztery podstawowe grupy tematyczne (tabeli 1.) określające:
" sposób wyznaczania poziomów ochrony urządzenia piorunochronnego,
" podstawowe zasady ochrony odgromowej obiektów budowlanych,
" podstawowe zasady ochrony przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym LEMP
(Lightning ElectroMagnetic Pulse),
" wymagania stawiane elementom urządzenia piorunochronnego.
Informacje zawarte w normach ochrony odgromowej oraz ochrony przed LEMP wykorzystano przy
określaniu zakresu badań urządzeń do ograniczania przepięć w instalacji elektrycznej oraz w liniach
przesyłu sygnałów.
Od kilku lat prowadzone są prace, których celem jest uporządkowanie norm ochrony odgromowej.
W ich wyniku powstały normy serii IEC 62305 (5 norm), z których w kraju wprowadzono:
PN-EN 62305-1:2006 (U), Ochrona odgromowa - Część 1: Wymagania ogólne.
PN-EN 62305-2:2006 (U), Ochrona odgromowa - Część 2: Zarządzanie ryzykiem.
PN-EN 62305-2:2006 (U), Ochrona odgromowa - Część 3: Uszkodzenia fizyczne obiektów budowlanych i zagrożenie
życia.
PN-EN 62305-4:2006 (U), Ochrona odgromowa - Część 4: Urządzenia elektryczne i elektroniczne w obiektach
budowlanych.
Zakres tematyczny poszczególnych norm z serii EN 62305 zestawiono w tabeli 2.
Na bazie norm przedstawionych norm opracowywane są również normy określające zasady
ochrony różnego rodzaju obiektów, które albo nie są opisane w normach ochrony odgromowej albo
wymagają dokładniejszego przedstawienie szczegółowych rozwiązań. Ograniczając zagrożenie
piorunowe ludzi i urządzeń należy również zaprojektować i wykonać odpowiednią ochronę
odgromową wewnątrz obiektu budowlanego.
Tabeli 1. Zestawienie podstawowych norm dotyczących ochrony odgromowej
Zakres tematyczny Zestawienie norm
PN-86/E-05003/01: Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.
Normy ochrony
odgromowej przed
PN-89/E-05003/03 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona
rokiem 2001.
PN-92/E-05003/04: Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna
PN-IEC 61024-1:2001, Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.
PN-IEC 61024-1:2001/Ap1 grudzień 2002, Ochrona odgromowa obiektów budowanych.
Ochrona odgromowa
Część 1. Zasady ogólne.
obiektów budowlanych
PN-IEC 61024-1-1:2001, Ochrona odgromowa obiektów budowanych. Zasady ogólne.
oraz wybór poziomów
Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych.
ochrony dla urządzeń
piorunochronnych
PN-IEC 61024-1-1:2001/Ap1 grudzień 2002, Ochrona odgromowa obiektów
budowanych. Zasady ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych.
PN-IEC 61024-1-2:2002,Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.
Przewodnik B  Projektowanie, montaż, konserwacja i sprawdzanie urządzeń pioru-
nochronnych.
PN-EN 50164-1:2002U, Elementy urządzenia piorunochronnego (LPS) Część 1:
Wymagania stawiane elementom połączeniowym.
Elementy instalacji
piorunochronnej
PN-EN 50164-2:2003(U) Elementy urządzenia piorunochronnego (LPS). Część 2:
Wymagania dotyczące przewodów i uziomów
PN-IEC 61312-1:2001, Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Zasady
ogólne.
Ochrona przed
piorunowym impulsem PN-IEC/TS 61312-2:2002, Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym
elektromagnetycznym (LEMP). Część 2. Ekranowanie obiektów, połączenia wewnątrz obiektów i uziemienia.
PN-IEC/TS 61312-3:2003, Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym.
Część 3. Wymagania urządzeń do ograniczania przepięć (SPD).
Tabela 2. Zakres tematyczny norm serii EN 62305
Norma Zakres tematyczny
Ochrona odgromowa obiektów włącznie z ich instalacjami, zawartością i osobami oraz
urządzeń usługowych przyłączonych do obiektu.
PN-EN 62305-1:2006 (U),
Z wyłączeniem:
Ochrona odgromowa -
- urządzeń kolejowych;
Część 1: Wymagania
ogólne - pojazdów, okrętów, samolotów, instalacji przybrzeżnych;
- wysokociśnieniowych rurociągów podziemnych;
- rurociągów oraz linii energetycznych i telekomunikacyjnych nie przyłączonych do
obiektu.
Zakres
PN-EN 62305-2:2006 (U),
Ochrona odgromowa - Oszacowanie ryzyka powodowanego przez piorunowe wyładowania doziemne w
Część 2: Zarządzanie obiektach budowlanych i urządzeniach usługowych
ryzykiem
Zakres
Wymagania dotyczące ochrony obiektów przed szkodami fizycznymi za pomocą LPS i
PN-EN 62305-2:2006 (U),
ochrony istot żywych przed porażeniem napięciami dotykowymi i krokowymi w pobliżu
Ochrona odgromowa -
urządzenia piorunochronnego.
Część 3: Uszkodzenia
fizyczne obiektów
" Projektowanie, wykonanie, sprawdzanie i utrzymanie LPS w obiektach dowolnej
budowlanych i zagrożenie
wysokości.
życia.
" Ustalenie środków ochrony istot żywych przed porażeniem napięciami dotykowymi i
krokowymi.
Zakres
PN-EN 62305-4:2006 (U),
Projektowanie, wykonanie, utrzymanie, sprawdzanie i testowanie systemu środków
Ochrona odgromowa -
ochrony przed oddziaływaniem LEMP na urządzenia elektryczne i elektroniczne
Część 4: Urządzenia
wewnątrz obiektu, w celu redukcji ryzyka trwałych szkód pod wpływem piorunowych
elektryczne i elektroniczne
impulsów elektromagnetycznych.
w obiektach budowlanych
W tabelach 3 i 4 zestawiono podstawowe rozporządzenia dotyczące ochrony odgromowej i
określające zasady dobory i rozmieszczania urządzeń do ograniczania przepięć.
Tabela 3. Rozporządzenia zawierające zalecenia dotyczące ochrony odgromowej i przepięciowej
Rozporządzenie Podstawowe wymagania
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i
Rozdział 5 - Bezpieczeństwo pożarowe i zabezpieczenie przed
Gospodarki Żywnościowej z dnia 07.10. 1997 r.
wybuchem
w sprawie warunków technicznych, ja
kim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich
ż 44. Budowle rolnicze powinny być chronione przed
usytuowanie (Dz. U. 1997 Nr 132, poz. 877)
wyładowaniami atmosferycznymi.
Rozdział 1 - Przepisy ogólne
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z ż 6b. 1. W instalacjach elektrycznych wykonanych na
dnia 02. 08. 1996r. w sprawie warunków terenie obiektów budowlanych powinny być zastosowane:
technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty & & &
budowlane nie będące budynkami, służące obronności 6) urządzenia ochrony przepięciowej.
państwa oraz ich usytuowanie (Dz. U. 1996, Nr 103,
2. Wymagania, o których mowa w ust. 1, uznaje się za
poz. 447) z póz
niejszymi zmianami (Dz. U.2002 Nr
spełnione, jeżeli instalacje te odpowiadają Polskim
120, poz. 1291).
Normom projektowania i wykonywania instalacji
elektrycznych.
Rozdział 3 - Stacje gazowe
ż 53.1. Stacja gazowa powinna być zabezpieczona
przed wyładowaniami i przepięciami elektrycznymi.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia
30.07. 2001 r. w sprawie warunków technicznych Rozdział 4 - Tłocznie gazu
jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (
ż 78. Obiekty tłoczni powinny być wyposażone w:
Dz.U.2001, Nr 97,poz.1055).
& ..
5) instalację ochrony odgromowej i przeciw-porażeniowej.
Dział II - Bazy paliw płynnych
Rozdział 4 - Zabezpieczenie bazy paliw płynnych
ż 41.2. Zbiorniki, a także obiekty technologiczne i budynki
powinny być chronione przed wyładowaniami
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia
atmosferycznymi, elektrycznością statyczną oraz
21.11.2005 r. w sprawie warunków technicznych,
przepięciami, zgodnie z wymaganiami określonymi w
jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw
Polskich Normach.
płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne
służące do transportu ropy naftowej i produktów Dział IV  Stacje paliw płynnych i stacje kontenerowe
naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. 1996, Nr 103,
Rozdział 3  Zabudowa stacji paliw płynnych
poz. 477)
ż 107. Zadaszenia, o którym mowa w ż 106, powinny być
wyposażone w instalację odgromową wykonaną zgodnie z
wymaganiami określonymi w Polskich Normach.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia Rozdział 3 - Wyposażenie
10.07. 2001 r. w sprawie warunków technicznych
ż 18. Urządzenia elektryczne powinny mieć zapewnioną
dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać
skuteczną ochronę przepięciową, przeciwporażeniową oraz
przenośniki kabinowe i krzesełkowe (Dz. U. 2001, Nr
odgromową, a także stan izolacji przewodów, zgodnie z wy-
77, poz. 827).
maganiami określonymi w Polskich Normach.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia Rozdział 5 - Układy i urządzenia sterownicze
28.12. 2001 r. w sprawie warunków technicznych
ż 52. Układy wyposażone w łączniki półprzewodnikowe
dozoru technicznego, jakim po
powinny być zabezpieczone przed zakłóceniami własnymi
winny odpowiadać dz
wigniki (Dz. U. 2002, Nr 4, poz.
lub zewnętrznymi, mogącymi spowodować
43).
niekontrolowane uruchomienie któregokolwiek z
mechanizmów dz
wignika.
Informacje zawarte w normach ochrony odgromowej oraz ochrony przed LEMP wykorzystano przy
określaniu zakresu badań urządzeń do ograniczania przepięć w instalacji elektrycznej oraz w liniach
przesyłu sygnałów
Na bazie norm zestawionych w tabeli 1 opracowywane są również normy określające zasady
ochrony różnego rodzaju obiektów, które albo nie są opisane w normach ochrony odgromowej albo
wymagają dokładniejszego przedstawienie szczegółowych rozwiązań (tabela 2).
Tabela 2. Przykładowe zestawienie norm określających zasady ochrony odgromowej różnorodnych
obiektów
Zakres tematyczny Zestawienie norm
ITU-T Recommendation K.20. (02/00) Resistibility of telecommunication equipment installed
in a telecommunication centre to overvoltages and overcurrents.
Ochrona obiektów
ITU-T Recommendation K.27. (05/96) Bonding configurations and earthing inside a
telekomunikacyjnych
telecommunication building.
ITU-T Recommendation K.40. (10/96); Protection against interference: Protection against
LEMP in telecommunications centers.
PN-EN 61663-1:2002 (U), Ochrona odgromowa - Linie telekomunikacyjne - Część 1:
Linie Instalacje światłowodowe
telekomunikacyjne
PN-EN 61663-2:2002 (U) Ochrona odgromowa - Linie telekomunikacyjne - Część 2: Linie
wykonywane przewodami metalowymi
PN-E-05115:2002, Instalacje elektroenergetyczne prądu przemiennego o napięciu wyższym
do 1000V (przedstawiono metody ochrony od bezpośrednich uderzeń pioruna ).
Stacje i linie
elektroenergetyczne
IEEE Std. 998-1996, IEEE Guide for Direct Lightning Stroke Shielding of Substation.
IEEE Std. 1410TM-2004, IEEEE Guide for Improving the Lightning Perforrmance of Electric
Power Overhead Distribution Lines.
IEC TR 61400-24:2002, Wind turbine generator systems- Part 24: Lightning protection.
Elektrownie wiatrowe
IEC 88/117/CD: 1999, Wind turbine generator systems- Part 24. Lightning protection for wind
turbine.
ISO 10134: Small craft  Electrical devices  Lightning protection. 1993.03.01
Niewielkie obiekty
pływające
Standard and Recommendation Practices for Small Craft. Standard E-4, Lightning
Protection. American Boat and Yacht Council,.
Fire Protection Standard for Motor Craft  NFPA 302, 14. National Fire Protection
Association
Elektrownie atomowe
KTA 2206 Auslegung von Kernkraftwerken gegen Blitzeinwirkungen