OCHRONA ODGROMOWA
Metalowe pokrycia dachowe w ochronie
odgromowej obiektów budowlanych
Andrzej Sowa
Uwzględniając powyższe informacje można
Podstawowym zadaniem urządzenia pioruno-
stwierdzić, że metalowe pokrycia dachowe
chronnego jest przejęcie prądu piorunowego i
obiektów budowlanych należy wykorzystywać
jego odprowadzenie do ziemi bez szkody dla
do ochrony odgromowej w następujących
chronionego obiektu budowlanego oraz w spo-
przypadkach:
sób bezpieczny dla przebywających wewnątrz
ludzi. W poprawnie wykonanej instalacji pioru- " Zapewniona jest trwała ciągłość połączeń
nochronnej prąd piorunowy przejmują przewo-
pomiędzy poszczególnymi częściami po-
dzące elementy konstrukcyjne obiektu, tzw.
krycia dachowego.
zwody naturalne, lub przewody umieszczone
" Warstwa metalu ma grubość nie mniejszą
tylko w celach ochrony odgromowej, tzw.
od wartości podanych w tabl. 1 w przy-
zwody sztuczne.
padku, gdy:
- nie zachodzi potrzeba zapobieganiu
Metalowe pokrycia dachowe ele-
perforacji pokrycia dachowego,
mentem urządzenia pioruno-
- pod powierzchnią pokrycia dachowego
chronnego
nie występuje warstwa materiału łatwo
Blachę pokrycia dachowego można i należy palnego.
wykorzystywać jako zwód poziomy niski. Za-
" Metalowe elementy nie są pokryte materia-
sadniczym warunkiem jest wymóg stosowania
łem izolacyjnym. Należy zauważyć, że nie
metalowych pokryć o określonych grubo-
jest uznawane za izolację [2] pokrycie bla-
ściach.
chy:
W tablicy 1 zestawiono, zalecane przez normy
- cienką warstwą farby ochronnej,
ochrony odgromowej [1, 2] wartości minimal-
- warstwą asfaltu o grubości do 0,5mm,
nych grubości blach z różnych materiałów.
- warstwą folii o grubości do 1mm.
Tablica 1. Minimalne grubości blach stosowanych
Pokrycie drewniane dachu powinno być za-
do odprowadzenia prądu piorunowego
kwalifikowane do pokryć i podłoży wykona-
nych z materiałów trudno zapalnych i meta-
Minimalne grubości blachy [mm]
lowe pokrycie dachowe może być ułożone
Materiały
PN-86/E-05003/01 PN-IEC 61024-1
bezpośrednio na pokryciu drewnianym.
stal ocyn- 0,5
Metalowe pokrycie dachowe wykorzystywane
kowana
do celów ochrony odgromowej należy połą-
0,5
miedz
0,5
czyć z przewodami odprowadzającymi.
aluminium 1
Średnia odległość między przewodami odpro-
cynk 0,5
wadzającymi wynosi 10 m, 15 m, 20 m i 25 m
A. Sowa Metalowe pokrycia dachowe w ochronie odgromowej obiektów budowlanych
odpowiednio dla I, II, III i IV poziomu ochro-
ny urządzenia piorunochronnego [2, 4].
Przykładowe rozwiązania połączeń blacha 
przewód odprowadzający przedstawiono na
rys. 1 i 2.
Rys.2. A
ączenie różnorodnych metalowych
pokryć dachowych z przewodami odprowa-
dzającymi
Do przejmowania prądów piorunowych należy
wykorzystywać również metalowe pokrycia
części dachu lub przewodzące elementy kon-
strukcyjne.
Rys.1. Odprowadzanie prądu piorunowe z
W takich przypadkach należy je połączyć z
metalowego pokrycia dachowego [9]
przewodami instalacji piorunochronnej na
obiekcie budowlanym (rys.4.).
Jeśli do odprowadzania prądu piorunowego
Do ochrony odgromowej urządzeń technolo-
wykorzystywane są przewodzące elementy
gicznych np. naziemnych zbiorników, rurocią-
konstrukcyjne obiektów, to blachę należy po-
gów, aparatów technologicznych usytuowa-
łączyć z tymi elementami. Przykłady różno-
nych poza budynkami, jako zwody można wy-
rodnych rozwiązań odprowadzania prądu pio-
korzystać blachy o grubościach zastawionych
runowego przedstawiono na rys. 3.
w tabl. 2.
A. Sowa Metalowe pokrycia dachowe w ochronie odgromowej obiektów budowlanych
Tablica 2. Minimalne grubości blach stosowa-
nych w urządzeniach technologicznych do od-
prowadzenia prądu piorunowego
Zalecana minimalna grubość blachy (mm)
Materiały
PN-IEC 61024-1 PN-89/E-05003/03
stal 2,5 * 4 ** - * 5**
miedz
2,5 * 5 ** - -
aluminium 2,5 * 7 ** - -
przy czym:
* - istnieje możliwość wytopienia otworu w blasze w punkcie wpły-
nięcia prądu piorunowego,
** - w miejscu wpłynięcia prądu piorunowego wystąpi jedynie wzrost
temperatury blachy.
Ochrona odgromowa metalowych
pokryć dachowych
Wykorzystując do przejmowania prądu pioru-
nowego blachę o grubości przedstawionej w
tabl. 1 należy zdawać sobie sprawę z możliwo-
ści wystąpienia punktowych uszkodzeń pokry-
cia dachu podczas bezpośredniego wyładowa-
nia piorunowego w obiekt,
Skalę występującego zagrożenia można ocenić
na podstawie:
" uszkodzeń pokryć dachowych w rzeczy-
wistych obiektach,
" wyników badań laboratoryjnych.
W warunkach laboratoryjnych uszkodzenia
wywołane są przez przepływ prądów symu-
lujących piorunowe udary krótkotrwałe i dłu-
gotrwałe.
Przykłady takich uszkodzeń przedstawiono na
rys. 5 i 6.
Rys.3. A
ączenie różnorodnych metalowych
W przypadku konieczności ochrony metalo-
pokryć dachowych z przewodami odprowa-
dzającymi wego pokrycia dachowego przed punktowymi
uszkodzeniami [8] należy wyeliminować moż-
liwość bezpośredniego uderzenia piorunu w
pokrycie.
Taką ochronę zapewniają układy zwodów po-
ziomych lub pionowych. Zwody rozmieszczo-
ne na dachu obiektu powinny tworzyć prze-
strzeń chronioną nad metalowym pokryciem i
przejmować prądy bezpośrednich wyładowań
piorunowych.
Po wyładowaniu w zwód następuje rozpływ
prądu piorunowego w układzie zwodów oraz
w metalowym pokryciu dachu.
Rys. 4. Przykład siatki zwodów na dachu z me-
talową attyką
A. Sowa Metalowe pokrycia dachowe w ochronie odgromowej obiektów budowlanych
Stal ocynkowana - prąd 100 kA (10/350) Stal ocynkowana d=0,5 mm, prąd 200 A, 100 ms
Miedz d=0,5 mm, prąd 200 A, 180 ms
Miedz  prąd 100 kA (10/350)
Rys. 6. Przykłady uszkodzeń wywołanych
przez przepływ udarów długotrwałych [9]
Dzięki temu do poszczególnych punktów łą-
czących zwody z blachą pokrycia dachowego
wpływa tylko część prądu piorunowego i
można wyeliminować jej uszkodzenie.
Do określania przestrzeni chronionej tworzo-
nej przez wybrany układ zwodów należy wy-
korzystać metodę toczącej się po dachu kuli
[2].
W poprawnie wykonanym układzie kula nie
powinna dotykać blachy dachu.
Ogólną zasadę wyznaczania przestrzeni chro-
Rys. 5. Przykłady uszkodzeń wywołanych
nionej, którą tworzą układy zwodów pozio-
przez przepływ udarów krótkotrwałych [9]
mych lub pionowych przedstawiono na rys.7.
A. Sowa Metalowe pokrycia dachowe w ochronie odgromowej obiektów budowlanych
promień R
a)
zwód
poziomy
blacha
pokrycia
dachu
promień R
zwód
pionowy
blacha
pokrycia
dachu
Rys.7. Zasady tworzenia przestrzeni chronio-
nej przez zwody poziome i pionowe
b)
Stosowanie zwodów pionowych o wysokości
ponad 1 m wymaga ustawiania na powierzchni
dachu dodatkowych wsporników co może być
kłopotliwe lub niemożliwe do wykonania.
Znacznie korzystniejszym rozwiązaniem jest
zastosowanie stosunkowo niskich zwodów
pionowych mocowanych do zwodów pozio-
mych oraz do powierzchni metalowego pokry-
cia.
Przykłady takich rozwiązań, zapewniających
ochronę pokrycia dachowego oraz metalowej
attyki, przedstawiono na rys. 8.
Rys. 8. Zwody pionowe chroniące blachę
Wysokości zastosowanych zwodów nie prze-
przed bezpośrednim wyładowaniem pio-
kraczają 45 cm i mogą być bez kłopotów mo-
runowym, a) ochrona metalowej attyki, b)
cowane do przewodzącego pokrycia.
ochrona dachu [9]
W przedstawiony systemie ochrony odgromo-
wej bardzo ważną sprawą jest połączenia zwo-
Dotyczy to szczególnie połączeń w sąsiedz-
dów z blachą pokrycia dachowego.
twie zwodów pionowych. Przykładowe roz-
Stosowane wsporniki powinny:
wiązanie, w którym do połączeń zwodów wy-
" zapewnić pewne połączenie zwodów z
korzystano klasyczne wsporniki, odcinek gięt-
blachą,
kiego przewodu oraz plecionki aluminiowej
" posiadać dostateczną powierzchnię styku przedstawiono na rys. 9.
z blachą umożliwiającą odprowadzenie Zastosowanie przedstawionych układów zwo-
bez uszkodzeń części prądu piorunowe- dów pozwalają uniknąć uszkodzeń metalo-
go. wych pokryć dachowych.
A. Sowa Metalowe pokrycia dachowe w ochronie odgromowej obiektów budowlanych
Literatura
[1] PN-86/E-05003/01 Ochrona odgromowa
obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.
[2] PN-IEC 61024-1 Ochrona odgromowa obiek-
tów budowanych. Zasady ogólne
[3] PN-IEC 61312-1 Ochrona przed piorunowym
impulsem elektromagnetycznym. Zasady
ogólne.
[4] PN-IEC 61024-1-1 Ochrona odgromowa
obiektów budowanych. Zasady ogólne. Wybór
poziomów ochrony dla urządzeń pioruno-
chronnych.
[5] PN-IEC 61024-1-2 Ochrona odgromowa
obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Prze-
wodnik B  Projektowanie, montaż, konser-
wacja i sprawdzanie urządzeń pioru-
nochronnych.
[6] PrPN-IEC/TS 61312-2. Ochrona przed pioru-
nowym impulsem elektromagnetycznym
(LEMP). Część 2. Ekranowanie obiektów, po-
Rys. 9. Przykład połączenia zwodów piono-
łączenia wewnątrz obiektów i uziemienia.
wych, poziomych oraz blachy pokrycia da-
[7] PN-EN 50164-1:2002U Elementy urządzenia
chowego [9]
piorunochronnego (LPS) Część 1: Wymagania
stawiane elementom połączeniowym.
Jeśli takie uszkodzenia są dopuszczalne to
[8] prEN 62305-3:2004, Protection against
metalowe pokrycie dachowe powinno być
lightning  Part 3:Physical damage to struc-
wykorzystane do ochrony odgromowej obiektu
tures and life hazard.
bez dodatkowych zwodów.
[9] Materiały reklamowe firmy DEHN