Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
1
JAK ZACZĆ C 5
PODŻOZE 7
OS WIETLENIE ZBIORNIKA 8
CHEMIA WODY 11
O
DCZYN
(
P
H)
11
T
WARDOS C OGOLNA
(GH)
11
T
WARDOS C WŻ GLANOWA
(KH)
12
S
TŻ Z ENIE JONOW AMONOWYCH
(NH4+)
13
S
TŻ Z ENIE AZOTYNOW
(NO2-)
13
S
TŻ Z ENIE AZOTANOW
(NO3-)
14
N
ASYCENIE DWUTLENKIEM WŻ GLA
(CO2)
14
N
ASYCENIE TLENEM
(O2)
14
Z
MIANA PARAMETROW WODY
15
O
DWAPNIENIE BIOLOGICZNE
17
C
YKL AZOTOWY
17
FILTRACJA WODY W AKWARIUM 20
F
ILTRY WEWNŻ TRZNE
23
F
ILTRY PRZELEWOWE
24
F
ILTRY KANISTROWE
25
BIOTOPY 26
A
FRYKA
26
A
MERYKA
P
OŃUDNIOWA
28
A
MERYKA
S
RODKOWA
28
A
USTRALIA
29
A
ZJA
30
A
ZJA POŃUDNIOWO
-
WSCHODNIA
33
E
UROPA
33
I
NDIE
33
E
STRUARIA
34
DOBRE I ZŻE PIERWSZE RYBKI 35
W
PROWADZENIE
35
D
OBRE PIERWSZE RYBKI
35
D
OBRE DRUGIE RYBKI
36
Z
ŃE PIERWSZE RYBKI
40
W
NIOSKI
41
POKARMY DLA RYB AKWARIOWYCH 42
P
OKARMY Z YWE
:
42
P
OKARMY SUCHE
:
42
GLONY 44
CHOROBY 46
I
CHTIOFONOZA
47
I
CHTIOFTIRIOZA
48
L
IMFOCYTOZA
49
P
LES NIAWKA
(
SAPROLEGNIOZA
)
50
ROZMNAZANIE ROS LIN W AKWARIUM 53
ROZMNAZANIE RYB W AKWARIACH 55
ROS LINY 56
C
ZARNA LISTA ROS LIN
56
R
OS LINY ŻODYGOWE
57
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
2
A
LTERNANTHERA
(
ALTERNANTERA
[R
EINECKEGO
-
PRZYP
.
Tś UM
.])
57
B
ACOPA
(
BAKOPY
)
57
C
ABOMBA
(
KABOMBY
)
58
C
ARDIMINE
(
CHYBA
C
ARDAMINE PRZYP
.
Tś UM
.)
LYRATA
(
RZEZ UCHA JAPON SKA
)
58
C
ERATOPHYLLYM
(
CHYBA
C
ARATOPHYLLUM
-
PRZYP
.
Tś UM
.)
DEMERSUM
(
ROGATEK SZTYWNY
)
59
E
LODEA
/ E
GERIA
(
MOCZRKI
)
59
H
YDROCOTOYLE
(
CHYBA
H
YDROCOTYLE
-
PRZYP
.
Tś UM
.)
LEUCOCEPHALA
(
Wż KROTA BIAŃOGŃOWA
)
60
H
YGROPHILA CORYMBOSA
(
NADWODKA SZEROKOLISNA
/
Wż SKOLISTNA
/
TAJLANDZKA
)
60
H
YGROPHILA DIFFORMIS
(
NADWODKA TROJKWIATOWA
)
61
H
YGROPHILA POLYSPERMA
(
NADWODKA WIELONASIENNA
)
61
L
IMNOPHILA SP
. (
LIMNOFILIE
)
62
L
OBELIA CARDINALIS
(
LOBELIA CZERWONA
)
62
L
UDWIGIA REPENS
63
M
AYACA FLUVIATILIS
63
M
YRIOPHYLLUM
(
WYWŃOCZNIKI
)
64
R
OTALA
64
U
TRICULARIA
(
PŃYWACZ
)
65
R
OS LINY ROZETOWE
65
A
NUBIAS
65
A
PONOGETON
(
ONOWODKI
)
65
A
PONOGETON MADAGASCARIENSIS
(
ONOWODEK MADAGASKARSKI
)
66
B
ARCLAYA LONGIFOLIA
(
BARKLAJA DŃUGOLISTNA
)
66
C
RINUM
(
KRINIE
)
67
C
RYPTOCORYNE
(
ZWARTKI
/
KRYPTOKORYNY
)
67
E
CHINODORUS
(
AMAZONKI
/
Z ABIENICE
)
68
L
EMNA
(
RZŻ SA
)
68
L
ILAEOPSIS NOVAE ZELANDIAE
69
N
UPHAR
(
GRż Z ELE
)
69
N
YMPHAEA
(
GRZYBIENIE
)
70
N
YMPHOIDES AQUATICA
(
ROS LINA BANANOWA
)
70
P
ISTIA STRATIOTES
(
TOPIAN OSOKOWATY
)
70
S
AGITTARIA
(
STRZAŃKI
)
71
V
ALISNERIA
(
NURZAN CE
)
71
W
OLFFIA
71
P
APROCIE I MCHY
72
A
ZOLLA
(
PŃYWAJż CA PAPROC
)
72
B
OLBITUI
(
CHYBA
B
OLBITIS
-
PRZYP
.
Tś UM
.)
HEUDELOTI
(
BOLBITIS
H
EUDELOTA
)
72
C
ERATOPTERIS
(
ROZ DZYCE
)
73
M
ICROSORUM PTEROPUS
(
MIKROZORUM SKRZYDLATE
)
73
R
ICCIA FLUITANS
(
WGŃŻ BKA WODNA
)
74
S
ALVINIA
74
V
ESICULARIA DUBYANA
(
MECH JAWAJSKI
)
74
RYBY 76
P
ISKORZOWATE
76
B
OCJA SIATKOWANA
(B
OTIA LOHACHATA
)
76
B
OCJA WSPANIAŃA
(B
OTIA MACRACANTHA
)
76
B
OCJA PRŻ GOWANA
(B
OTIA STRIATA
)
77
P
ISKOREK
, C
IERNIOOCZEK
(P
ANGIO SP
.)
77
K
Ć SACZOWATE
79
Z
WINNIK JARZENIEC
(H
EMIGRAMMUS ERYTHROZONUS
)
79
N
EON CZARNY
(B
YSTRZYK
A
XELRODA
) (H
YPHESSOBRYCON HERBERTAXELRODI
)
79
T
ETRA CESARSKA
(N
EMATOBRYCON PALMERI
) E
IGENMANN
1911
80
N
EON
I
NNESSA
(P
ARACHEIRODON INNESI
)
80
B
YSTRZYK BARWNY
80
Z
AŃOBNICZKA
81
Z
YWORODNE
82
X
ENOTOCA EISENI
82
P
IŹKNICZKOWATE
-
JAJOZYWORODNE
83
G
UPIK
(P
OECILIA RETICULATA
)
83
Z
MIENNIAK WIELOBARWNY
(X
IPHOPHORUS VARIATUS
;
P
LATYPOECILUS
)
83
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
3
M
OLINEZJA OSTROPYSKA
(P
OECILIA SPHENOPS
)
84
M
IECZYK
H
ELLERA
(X
IPHOPHORUS HELLERI
)
84
Ż
A–COWATE
Ń
LABIRYNTOWE
(A
NABANTOIDE
)
87
B
OJOWNIK WSPANIAŃY
(B
ETTA SPLENDENS
)
89
G
URAMI DWUPLAMISTY
(T
RICHOGASTER TRICHOPTERUS
)
90
G
URAMI MOZAIKOWY
(T
RICHOGASTER LEERI
)
91
P
RŻ TNIK KARŃOWATY
(C
OLISA LALIA
)
92
P
RŻ TNIK PRŻ GOWANY
(C
OLISA FASCIATA
)
92
P
RŻ TNIK TROJBARWNY
(C
OLISA CHUNA
)
92
P
RŻ TNIK WARGACZ
(C
OLISA LABIOSA
)
93
S
KRZECZYK PRŻ GOWANY
(T
RICHOPSIS VITTATUS
)
93
W
IELKOPŃETW WSPANIAŃY
(M
ACROPODUS OPERCULARIS
)
95
P
IELŹGNICE I PIELŹGNICZKI
96
A
PISTOGRAMMA PANDURINI
98
A
RCHEOCENTRUS SAJICA
B
USSING
1974
98
B
ARWNIAK CZERWONOBRZUCHY
(P
ELVICACHROMIS PULCHER
)
98
G
Ż BACZ WIELOBARWNY
(P
SEUDOCRENILABRUS MULTICOLOR
)
99
P
ALETKA
(S
YMPHYSODON AEQUIFASCIATUA
)
99
P
IELŻ GNICA
M
EEKA
(T
HORICHTHYS MEEKI SYN
. C
ICHLASOMA MEEKI
)
100
P
IELŻ GNICZKA
A
GASSIZA
(A
PISTOGRAMMA AGASSIZI
)
100
P
IELŻ GNICZKA KAKADU
(A
PISTOGRAMMA CACATUOIDES
)
100
P
IELŻ GNICZKA
R
AMIREZA
(P
APILIOCHROMIS RAMIREZI
)
101
P
SEUDOTROPHEUS SAULOSI
101
S
KALAR
(P
TEROPHYLLUM SCALARE
)
101
Z
OŃTACZEK INDYJSKI
(E
TROPLUS MACULATUS
)
102
K
ARPIEN COWATE
104
P
ROPORCZYKOWIEC Z
K
AP
L
OPEZ
(A
PHYOSEMION AUSTRALE
)
104
S
ZCZUPIEN CZYK KARŃOWATY
(E
PIPLATYS ANNULATUS
)
105
Z
AGRZEBKA
R
ACHOWA
(N
OTHOBRANCHIUS RACHOVI
)
105
K
ARPIOWATE
107
B
RZANKA ROZ OWA
(B
ARBUS CONCHONIUS
)
107
B
RZANKA SUMATRZAN SKA
(C
APOETA TETRAZONA TETRAZONA
)
109
D
ANIO
L
AMPARCI
(B
RACHYDANIO FRANKEI
)
109
D
ANIO PRŻ GOWANY
(B
RACHYDANIO RERIO
)
111
G
RUBOWARG DWUBARWNY
(L
ABEO BICOLOR
)
112
K
ARDYNAŃEK CHIN SKI
(T
ANICHTHYS ALBONUBES
)
113
K
OSIARKA
(C
ROSSOCHEILUS SIAMENSIS
)
115
R
AZBORA KLINOWA
(T
RIGONOSTIGMA HETEROMORPHA SYN
. R
ASBORA HETEROMORPHA
)
115
Z
ŃOTE RYBKI
(C
ARRASIUS AURATUS
)
117
S
UMOWATE
118
C
ORYDORAS METAE
119
K
IRYSEK PSTRY
(C
ORYDORAS PALEATUS
)
119
K
IRYSEK SPIZ OWY
(C
ORYDORAS AENEUS
)
119
K
IRYSEK
S
TERBY
(C
ORYDORAS STERBAI
)
121
D
REWNIAK
(D
YSICHTHYS CORACOIDEUS
,
SYN
. B
UNOCEPHALUS CORACOIDEUS
)
121
G
LYPTOPERICHTHYS GIBBICEPS
121
K
IRYS NIK CZARNOPLAMY
(H
OPLOSTERNUM THORACATUM
)
122
S
UMIK SZKLISTY
(K
RYPTOPTERUS BICIRRHIS
)
122
Z
BROJNIK DROBNY
(L
ORICARIA PARVA
)
123
L
ORICARIA SP
. "
RED
"
123
O
TOCINCLUS MARIAE
123
Z
BROJNIK NIEBIESKI
(A
NCISTRUS MULTISPINIS
)
124
I
NNE
125
B
ADIS BŃŻ KITNOPŃETWY
(B
ADIS BADIS
)
125
INNE ZWIERZŹTA. 127
K
REWETKI
127
K
REWETKA
A
MANO
(C
ARIDINA JAPONICA
)
127
K
REWETKA FILTRUJż CA
(A
TYOPSIS MOLUCCENSIS
)
127
S
LIMAKI AKWARIOWE
128
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
4
Z
ATOCZKI
(P
LANORBIDAE
)
128
R
OZDETKI
(P
HYSA SP
.)
128
A
MPULARIE
.
129
S
WIDEREK
(M
ELANOIDES
)
129
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
5
Jak Zaczćc
W zasadzie mamy juz wszystko. Wiemy gdzie ma stac i jak
ma wyglłdac nasz zbiornik. Mamy przygotowane podęoze i
wodś. Zamontowalismy juz sprzśt typu grzaęki, filtry itp.
Pozostaęo nam tylko posadzic rosliny i wpuscic ryby.
Wydawaęoby siś, ze to najmniejszy kęopot. Pojsc do sklepu
lub do zaprzyjańnionego akwarysty, pozyskac kilka roslin
wsadzic do podęoza i gotowe. Mozna i tak, ale chcłc miec
dobrze i piśknie urzłdzone akwarium to musimy siś jeszcze
troszkś pomśczyc.
Obecnosc roslin w srodowisku wodnym ma niezaprzeczalne
ogromne znaczenie. Czśsto od kondycji roslin zalezy węasciwe
utrzymanie akwarium. Jeszcze nie wszyscy akwarysci sł o
tym przekonani. Sł przeciez zbiorniki bez roslin. Zgoda. Sł
takie, gęownie z agresywnymi, przekopujłcymi dno
pielśgnicami, jednak w takim zbiorniku trzeba czśsto
wymieniac wodś po to by utrzymac w miarś stabilne warunki.
Rosliny w duzym stopniu sł odpowiedzialne za utrzymanie rownowagi biologicznej w zbiorniku. Ich zadaniem (w
skrocie) jest wchęanianie szkodliwych dla ryb substancji, ktore powstajł na skutek przemiany materii organicznej
np.: resztek pokarmu, odchodow ryb, obumaręych roslin itp. Resztki te rozkęadajłc siś wydzielajł, na kon cu
ęan cucha tej przemiany, azotany, fosforany czy jony amonu. One, węasnie, zostajł zaabsorbowane przez rosliny. W
wyniku tej "operacji" znacznie zmniejsza siś stśzenie tych zwiłzkow w wodzie.
UWAGA: Im roslina szybciej rosnie, tym wiścej wchęania szkodliwych substancji. Ostatnie badania wykazujł, ze
rosliny wchęaniajł wiele substancji trujłcych tj. metale ciśzkie, miedń itp. Nadto rosliny wytwarzajł substancje
podobne do antybiotykow oraz wspomagajł powstawanie i rozwoj przyjaznych dla srodowiska, bakterii. Innł
pozytywnł rolł roslin jest wydzielanie tlenu. Pod wpęywem swiatęa i przy udziale chlorofilu rosliny pobierajł z wody
dwutlenek wśgla (CO
2
.) a wydalajł tlen, ktory z kolei potrzebny jest do oddychania rybom.
Jak wspomniaęem do tej przemiany zwanej fotosyntezł, potrzebne jest swiatęo. W nocy, gdy nie dziaęa na nie
swiatęo, rosliny, podobnie jak ryby, pobierajł tlen a wydzielajł CO
2
.Akwarium wyposazone w wiśkszł ilosc roslin
pomaga "przetrwac" bezstresowo pęochliwym rybom. Mogł siś schronic w ich gśstwinie.
Jak widac, rosliny maja w zbiorniku wiele zadan do speęnienia. Jest jeszcze jeden powod, dla ktorego warto
pomyslec o roslinach.
ESTETYKA. Akwarium bez roslin to jakby niepeęny swiat. Brak w nim spokoju i gęśbi. Dawniej akwarysci w swych
zbiornikach gęownie hodowali ryby, a rosliny traktowali marginesowo, dzisiaj proporcja zaczyna siś odwracac. Coraz
modniejsze sł akwaria dekoracyjne, czśsto zwane holenderskimi, w ktorych dominujł przepiśkne rosliny, a ryby sł
dekoracjł i ozywienia srodowiska. O akwariach dekoracyjnych (holenderskich) jeszcze w przyszęosci napiszemy.
Warto przed posadzeniem przypadkowych roslin zastanowic siś jeszcze nad tym, jak chcemy urzłdzic zbiornik oraz
nad warunkami, ktore musimy im zapewnic. Dobrze jest juz wczesniej zastanowic siś jakie ryby chcemy trzymac w
naszym zbiorniku i "do nich" dobierac rosliny. Nie wszystkie rosliny mogł byc nam przydatne. Dla przykęadu w
akwarium z pielśgnicami kopiłcymi w podęozu, jesli juz decydujemy siś na rosliny, to o rozrosniśtym systemie
korzeniowym i tak zwane rosliny twarde, czyli takie, ktorych ęodygi i liscie sł sztywne - raczej ęatwiej je zęamac niz
oderwac. Rosliny, podobnie jak i ryby majł swoje wymagania. Jedne lubił duzo swiatęa, innym wystarcza poęcien , a
nawet cien (o swietle juz pisaęem wczesniej), wazna jest temperatura, twardosc i odczyn wody. Czśsto nalezy brac
pod uwagś takie szczegoęy jak: prłd wody czy wysokosc sęupa wody, zdarza siś, ze niektore rosliny nie tolerujł siś
wzajemnie itp.
Wszystko, co zyje ma swoje wymagania. Chcłc czerpac zadowolenie z węasnego akwarium trzeba zabezpieczyc
węasciwe warunki w zbiorniku takze roslinom. Nalezaęoby przed sadzeniem roslin zastanowic siś jakie warunki
mozemy im zapewnic. Waznym elementem - jak juz wspominaęem powyzej sł parametry wody. Nalezy dowiedziec
siś jakł wodł dysponujemy w naszych kranach. Jest to najczśstsze ńrodęo pozyskiwania wody. Niemaęy wpęyw na
rozwoj roslin ma tez temperatura wody. Jesli juz znamy parametry wody oraz zdecydowalismy siś na okreslone
srodowisko w akwarium, to pozostaę nam juz tylko dobor roslin. Przy doborze a pońniej sadzeniu roslin nalezaęoby
kierowac siś kilkoma zasadami:
−
rosliny wysokie sadzimy przy tylnej scianie zbiornika i po bokach, w czśsci srodkowej rosliny sredniej wielkosci,
a na przodzie zbiornika, rosliny najnizsze.
−
dobrze jest "przeplatac" rosliny kolorystycznie, przemiennie - rosliny czerwone pomiśdzy zielonymi oraz
roznicowac je pod wzglśdem ksztaętu lisci czy caęej rosliny,
−
przednił czśsc zbiornika pozostawic wolnł, tak by ryby miaęy gdzie pęywac, a takze po to bysmy mogli je
obserwowac,
−
dno ( pisaęem o tym w jednym z poprzednich odcinkow), uformowac je tak, by najgrubsza jego warstwa byęa w
tyle i po bokach zbiornika stopniowo schodzłc - " z grubosci" ku przodowi.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
6
Dobrze jest zrobic sobie plan "zagospodarowania" dna na papierze - w rzucie pionowym. W skali narysowac dno i
na tym planie ukęadac rosliny, kamienie czy elementy dekoracyjne np. korzenie. Przykęadowo moze to wyglłdac
tak: (rys)
Gdy mamy juz Zatwierdzony przez nas samych projekt, to przystśpujemy do pozyskiwania potrzebnych nam roslin.
Po przyniesieniu ich do domu dokęadnie sprawdzamy je czy nie majł uszkodzonych korzeni lisci czy ęodyg. Te, ktore
sł na wpoę obumaręe, zęamane, gnijłce usuwamy, pozostawiajłc tylko zdrowł roslinś. To samo robimy z
korzeniami.
Usuwamy takze wszelkiego rodzaju widoczne goęym okiem pasozyty, slimaki czy ich ikrś. Wielu hodowcow chcłc
uniknłc przeniesienia niewidocznych a szkodliwych dla srodowiska naszego akwarium, pasozytow, stosuje
krotkotrwale kłpiele w roztworze aęunu lub siarczanu miedzi. Sł "dwie szkoęy" przygotowania korzeni do sadzenia.
Oczywiscie, korzenie muszł byc zdrowe, bez zgnięych czśsci. Wiśkszosc akwarystow obcina korzenie tak, ze
pozostawia ich kśpkś o dęugosci okoęo 5 - 7 cm. Inni pozostawiajł korzenie w caęosci. W pierwszym przypadku
roslina dęuzej siś aklimatyzuje i musi upęynłc dosc dęugi czas nim zacznie w peęni "zyc", ęatwiejsze jest jednak
sadzenie rosli w podęozu, w drugim na odwrot. Kęopoty mogł wystłpic z roslinami posiadajłcymi dęugie korzenie.
Stłd osobiscie kierujś siś zasadł, ze w przypadku gdy nie muszś obcinac korzeni to je zostawiam. Po odpowiednim
przygotowaniu roslin mozemy przystłpic do ich sadzenia. Jak najlepiej siś do tego zabrac? Mamy juz przygotowane
odpowiednie podęoze i opracowany projekt rozsadzenia roslin. Do zbiornika nalewamy okoęo 1/3 wysokosci sęupa
wody ( woda przygotowana juz wczesniej) kolejno od tyęu i z bokow wsadzamy rosliny do podęoza. Najlepiej
wcisnłc korzenie na znacznł gęśbokosc tzn., tak by caęe korzenie i czśsc ęodygi znajdowaęa siś w podęozu, a
nastśpnie wyciłgnłc roslinś tak, by widac byęo ęłczenie korzenia z ęodygł. Nalezy siś starac by korzenie w miarś
mozliwosci nie byęy (w podęozu) zagiśte do gory (rys).
Czśsciowe wyciłgniście rosliny z podęoza ku gorze, pomorze nam je (korzenie) wyprostowac. Po posadzeniu roslin i
uęozeniu elementow dekoracyjnych , nalezaęoby uzyńnic podęoze. Do tego celu sęuzł nawozy(dla celow
akwarystyki), ktore mozna nabyc w postaci tabletek lub pęynu. Tabletki mozna poęamac na czśsci i węozyc pod
korzenie danej rosliny - nie za duzo. Osobiscie wolś nawozy w pęynie. Wstrzykujś je pod korzenie za pomocł
wiśkszej strzykawki i dęugiej igęy. Ma to tł zaletś, ze nie rujnuje dna. Na koniec warto wyrownac dno by nie
przypominaęo krajobrazu ksiśzycowego, a byęo w miarś proste. Robimy to kawaękiem linijki z tworzywa lub szkęem.
Teraz pozostaęo nam juz uzupeęnic zbiornik pozostaęł - przygotowanł wczesniej - wodł. Wodś do zbiornika lejemy
wśzykiem. Nie lejemy jej bezposrednio na podęoze by go nie wypęukac, ale na uęozony na dnie kawaęek szkęa,
talerzyk itp. po to by nie wypęukiwac podęoza i nie rujnowac zrobionego przez nas, dna. Po nalaniu wody do
odpowiedniej wysokosci, węłczamy wszystkie urzłdzenia: swiatęo, filtry, grzaęki itp.. Zbiornik w takim stanie
powinien "pracowac" okoęo 7 dni. Pozostaęo nam jeszcze tylko wpuscic ryby, ale to juz w nastśpnym artykule.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
7
Podżoze
Obserwujłc rosliny wodne w naturze zauwazymy, ze wystśpujł one na najrozmaitszym podęozu - od mulistego do
gruboziarnistego zwiru. Zalezy to nie tylko od gatunku rosliny, ale i od miejsca jej wystśpowania. Czśsto mozna
zaobserwowac, ze w podęozu wystśpujł warunki beztlenowe (wyrańny zapach siarkowodoru przypominajłcy zapach
zepsutych jaj), a pomimo to rosliny zyjł i nawet siś rozwijajł. Maęo wnikliwego obserwatora moze to prowadzic do
wniosku, ze podęoze ma stosunkowo niewielkie znaczenie dla roslin wodnych. Tak jednak nie jest, a szczegolnie
jaskrawo uwidacznia siś to w warunkach uprawy akwariowej! Nieodpowiednie podęoze moze bowiem prowadzic w
akwarium do powstawania warunkow beztlenowych. W takim podęozu korzenie roslin wodnych czerniejł i gnijł, a
same rosliny zaczynajł zamierac. Wydzielajłcy siś siarkowodor jest trujłcy dla znajdujłcych siś w akwarium ryb.
Majłc takie niebezpieczen stwo na wzglśdzie, omowiś nieco szerzej zagadnienia zwiłzane z doborem odpowiedniego
podęoza w akwarium. Uwagi te bśdł dotyczyęy tylko roslin uprawianych w normalnych akwariach, to znaczy w taki
sposob, ze rosliny rosnł caękowicie zanurzone, a co najwyzej wytwarzajł kwiaty nad powierzchnił wody.
Jako podęoza dla uprawy roslin w akwarium nalezy uzywac czystego zwirku. Granulacja ziaren powinna wynosic 2-
10 mm, co zapewnia węasciwł dla korzeni cyrkulacjś wody. W swietle powyzszego oczywiste jest, ze drobny piasek
jest nieprzydatny, gdyz nie zapewnia odpowiedniej cyrkulacji wody. Niezaleznie od ńrodęa pochodzenia zwir uzyty
na podęoze przed wprowadzeniem go do akwarium musi byc dopoty przemywany pod biezłcł wodł, dopoki po
silnym zmłceniu warstwa wody nie bśdzie przezroczysta po upęywie 30 sekund.
W uprawie wielu roslin bardzo korzystne jest wzbogacenie podęoza w glinś. Nie nalezy tego jednak czynic poprzez
tworzenie warstwy gliny, gdyz moze to prowadzic do powstawania warunkow beztlenowych i gnicia korzeni.
Cyrkulacja wody w podęozu ma istotne znaczenie dla rozwoju roslin
Dobrze jest wzbogacac podęoze w glinś poprzez wsuwanie niewielkich (1-2 cm srednicy) kulek glinianych pod
korzenie roslin. Kulki powinny byc przygotowane wczesniej i dokęadnie wysuszone. Zabrudzenie wody w akwarium
powstajłce przy wsuwaniu jest nieistotne, gdyz szybko przemija.
W uprawie niektorych roslin bardzo korzystne jest wzbogacenie podęoza w ziemiś ogrodowł lub pochodzłcł z pola
uprawnego. Powinna to byc ziemia mineralna, nie zawierajłca nie rozęozonych resztek organicznych (np. torfu,
lisci). Nigdy nie wolno wprowadzac ziemi swobodnie w podęoze w akwarium! Rosliny lubiłce dodatek ziemi muszł
byc uprawiane w pojemnikach (np. plastikowe pudeęko lub doniczka. Ziemia powinna byc wymieszana w stosunku
5:1 z drobno pokruszonym wśglem drzewnym - dodatek wśgla hamuje procesy gnilne. Mieszankł takł wypeęnia siś
dolnł 1/3 pojemnika, podczas gdy gorne 2/3 wypeęnia siś tym samym zwirem, ktory zostaę uzyty jako podęoze w
akwarium. Pojemnik wkopuje siś w podęoze i maskuje tak, aby zachowac walory estetyczne akwarium. Jezeli
uzyjemy niezbyt wysokich pojemnikow, to mozliwe jest takie ich wkopanie w podęoze i zamaskowanie, ze stajł siś
niewidoczne w akwarium. Trudniej jest to zrobic z doniczkami.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
8
Oswietlenie zbiornika
Czynniki srodowiska, utrudnienia w uprawie
Uprawa roslin w akwarium moze byc utrudniona lub wrścz uniemozliwiona zarowno przez zbyt niskie, jak i zbyt
wysokie natśzenie ktoregokolwiek z czynnikow srodowiska. Ten czynnik, ktory wystśpuje w najwiśkszym
niedoborze lub nadmiarze staje siś czynnikiem limitujłcym.
S wiatżo - czynnik podstawowy
Podstawowł funkcjł zyciowł roslin zielonych jest fotosynteza, czyli proces, w ktorym roslina z dwutlenku wśgla i
wody wytwarza substancjś organicznł (wśglowodany) . Wykorzystuje do tego celu energiś, jakł niesie swiatęo.
Ubocznym produktem fotosyntezy jest tlen. Szczegoęowe reakcje fizykochemiczne zachodzłce podczas fotosyntezy
sł bardzo skomplikowane.
Wytworzone wśglowodany sł zuzywane w dalszych procesach zyciowych rosliny błdń to do budowy jej ciaęa, błdń
jako materiaę energetyczny. Prawidęowy rozwoj roslin zielonych jest mozliwy tylko przy prawidęowym przebiegu i
natśzeniu fotosyntezy.
Wynika z tego, ze swiatęo jest podstawowym czynnikiem warunkujłcym zycie i rozwoj roslin zielonych. Sposrod
wielu jego cech w akwarystyce szczegolnie istotne sł trzy : natśzenie swiatęa i dęugosc fal swiatęa, ktorym oswietla
siś akwarium oraz czas oswietlenia w czasie doby.
Poszczegolne gatunki roslin roznił siś miśdzy sobł minimalnym zapotrzebowaniem na natśzenie swiatęa, ktore
umozliwia jeszcze przezycie. Na przykęad pewne gatunki zwartek (Crypiocoryne affinis, czy C.pontedmifoiia) mogł
egzystowac jeszcze przy oswietleniu o natśzeniu 80 luksow, podczas gdy dla wiśkszosci roslin akwariowych to
minimalne natśzenie swiatęa wynosi - w zaleznosci od gatunku - od okoęo 800 do okoęo 1800 luksow. Wybitnie
swiatęolubna jest wiśkszosc roslin pęywajłcych oraz grzybienie, dla ktorych minimalne natśzenie swiatęa wynosi
okoęo 3000 luksow. Niezbśdne minimalne natśzenie swiatęa nie jest jednak natśzeniem optymalnym, ktore moze
byc znacznie wyzsze. Pamiśtac tez nalezy o tym, ze zapotrzebowanie roslin na swiatęo w duzym stopniu zalezy od
temperatury i rosnie wraz z jej wzrostem. Zalezy tez ono od widma swiatęa i jezeli oswietlamy rosliny swiatęem o
mniejszym udziale fal pomaran czowych i czerwonych, to zapotrzebowanie moze byc wyzsze.
W popularnej akwarystyce trudno dokonywac dokęadnych pomiarow natśzenia swiatęa, ktore oswietla roslinś.
Warunki swietlne dla roslin ustala siś raczej intuicyjnie, a wiadomosci o wymaganiach roslin odnosnie do natśzenia
swiatęa podaje siś w sposob opisowy. Tutaj przyjśto nastśpujłce okreslenie wymogow roslin odnosnie do natśzenia
swiatęa w warunkach przeciśtnego akwarium domowego:
bardzo wysokie - rosliny te mozna uprawiac węasciwie tylko przy duzym udziale bezposredniego oswietlenia
sęonecznego. Uprawa w oswietleniu sztucznym udaje siś ewentualnie tylko w bezposredniej bliskosci ńrodeę swiatęa;
wysokie - uprawa takich roslin wymaga znacznego udziaęu oswietlenia naturalnego, ktore moze byc jednak
rozproszone. W oswietleniu sztucznym rosliny te rosnł tylko niezbyt oddalone od ńrodeę swiatęa. Nie znoszł
zacienienia;
umiarkowane - uprawa takich roslin jest mozliwa rowniez w wyęłcznie sztucznym oswietleniu. Rosliny nie
powinny byc jednak zacienione;
niewielkie - uprawa takich roslin jest zwykle mozliwa rowniez w zacienionych miejscach akwarium.
Przy ustalaniu wymogow poszczegolnych roslin w konkretnej lokalizacji w konkretnym akwarium z pomocł
przychodzi doswiadczenie akwarysty, poparte biezłcymi obserwacjami uprawianych roslin.
Zbyt niskie natśzenie swiatęa objawia siś tym, ze rosliny sł włtęe, o nadmiernie wydęuzonych odcinkach ęodygi
miśdzy wśzęami z liscmi. Zwykle tez nie majł one prawidęowej intensywnosci barw. Ogrodnicy tego typu objawy
nazywajł wyplenieniem roslin. Najczśsciej liscie sł skarlaęe; barwa czerwona nie wystśpuje na nich wcale lub
wystśpuje znacznie sęabiej niz normalnie - oczywiscie dotyczy to tylko gatunkow, u ktorych barwa ta jest
naturalna. U niektorych gatunkow objawem niedoboru swiatęa jest odpadanie lisci od doęu ęodygi. Przy dęuzszym
utrzymywaniu siś zbyt niskiego natśzenia swiatęa rosliny mogł ginłc.
Zbyt wysokie natśzenie swiatęa objawia siś tym, ze rosliny nie osiłgajł węasciwych rozmiarow. Czśsto tez
wystśpuje nadmiar barwy czerwonej, nawet u tych gatunkow, ktore normalnie jej nie majł. Barwa zielona nie jest
tak soczysta, jak w prawidęowym oswietleniu. Rosliny sł zwarte , o krotkich ale mocnych ogonkach i blaszkach
lisciowych, natomiast system korzeniowy jest w peęni zdrowy.
Problem zbyt wysokiego natśzenia swiatęa dotyczy w praktyce tylko gatunkow lubiłcych oswietlenie rozproszone
lub nie lubiłcych bezposredniego swiatęa sęonecznego. Wystśpuje w akwariach oswietlonych dęugotrwaęym swiatęem
naturalnym. Zbyt wysokie natśzenie swiatęa mozna obnizyc, cieniujłc akwarium lub tez zmniejszajłc moc
oswietlenia sztucznego. Do cieniowania przydatne sł rosliny pęywajłce, ktore sł dobrze przystosowane do bardzo
wysokiego natśzenia swiatęa.
Znacznie czśsciej w akwariach wystśpuje zbyt niskie natśzenie swiatęa - szczegolnie w wypadku uprawy roslin
swiatęolubnych. Sytuacja taka moze byc spowodowana zbyt sęabym oswietleniem akwarium, ale takze
cieniowaniem jednych roslin przez inne, a takze pochęanianiem swiatęa przez szybś nakrywajłcł akwarium, z tego
tez powodu gatunki swiatęolubne w zadnym wypadku nie powinny byc cieniowane, a uprawa tych najbardziej
wymagajłcych jest czśsto mozliwa tylko w bezposredniej bliskosci doswietlajłcego ńrodęa swiatęa. Zwykle ogranicza
to wtedy dopuszczalnł wysokosc akwarium, gdyz spadek natśzenia swiatęa w miarś wzrostu gęśbokosci jest bardzo
znaczny i o wiele wiśkszy, niz sugerowaęy by to nasze wrazenia wzrokowe. Spadek natśzenia swiatęa w akwariach
bez roslin - oswietlonych z gory i z warstwł ciemnego zwiru na dnie - w miarś wzrostu gęśbokosci. Pozornie
paradoksalny wzrost natśzenia swiatęa moze byc wywoęany jego odbijaniem siś od szyb akwarium.
Zastanawiajłc siś nad problemem oswietlenia akwarium, nalezy pamiśtac, ze z reguęy najwiśksze natśzenie ma
bezposrednie oswietlenie sęoneczne; znacznie sęabsze, ale jeszcze stosunkowo wysokie - rozproszone swiatęo
naturalne blisko okna; a w miarś przesuwania siś w gęłb pomieszczenia natśzenie swiatęa szybko spada,
szczegolnie wtedy gdy sęonce nie swieci z tej strony, z ktorej znajduje siś okno. W akwariach stosuje siś wiśc
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
9
zwykle doswietlanie sztuczne, ktore pozwala poza tym wydęuzyc czas oswietlenia w ciemnej poęowie roku. Rozni
specjalisci podajł bardzo roznł zalecanł moc sztucznego oswietlenia akwarium. Trudno jest tu ustalic jakłs reguęś,
gdyz zalezy to od wymogow uprawianych roslin, natśzenia oswietlenia naturalnego, wysokosci akwarium i jakosci
ńrodeę swiatęa sztucznego.
Natśrzenie swiatęa dziennego w pokoju - wyrazone w procentach natśrzenia na parapecie okna - spada bardzo
szybko wraz z oddaleniem siś od okna.
Drugł istotnł w akwarystyce cechł, ktora ma znaczny wpęyw na rozwoj roslin, jest dęugosc fal (widmo) swiatęa
oswietlajłcego akwarium. Wynika to z faktu niejednorodnosci swiatęa biaęego oraz niejednakowego wykorzystania
swiatęa o roznej dęugosci fal w fotosyntezie.
S wiatęo biaęe jest mieszaninł roznych barw swiatęł, a kazdej barwie odpowiada okreslona dęugosc fali swietlnej. W
widzialnej dla częowieka czśsci widma promieniowanie o najwiśkszej dęugosci fali (650 - 760 nm) ma barwś
czerwonł, a o najkrotszej (400 - 425 nm) - fioletowł. Pomiśdzy tymi skrajnymi barwami widma znajdujł siś
pasma o barwie pomaran czowej (595 - 650 nm), zoętej (575 - 595 nm), zielonej (490 - 575 nm) i niebieskiej (425
- 490 nm). Poza skrajnł czerwonł czśscił widma znajduje siś niewidzialne dla częowieka, o dęuzszej fali
promieniowanie podczerwone (cieplne). Poza fioletowym zakresem widma rozmieszczone jest niewidzialne dla
częowieka, ale widzialne dla niektorych zwierzłt (np. owadow) promieniowanie ultrafioletowe. Wrazliwosc oka
ludzkiego na swiatęo o roznej dęugosci fali i jego wykorzystanie w procesie fotosyntezy nie sł identyczne.
Fotosynteza zachodzi najefektywniej w swietle pomaran czowym i jasno czerwonym, a nastśpnie w fioletowym i
niebieskim. Pozostaęe barwy swiatęa sł znacznie mniej przydatne. Niektore rosliny akwariowe sł szczegolnie
wrazliwe na niedobor swiatęa pomaran czowego, podczas gdy inne zadawalajł siś mniejszym jego udziaęem w
caęosci oswietlenia. Jednak przy zbyt duzym jego niedoborze i rownoczesnie nadmiarze promieni niebieskich i
fioletowych rowniez te rosliny reagujł negatywnie. Objawia siś to tym, ze nie wyrastajł odpowiednio w gorś -
"peęzajł" przy dnie.
Wszystko to sprawia, ze skęad swiatęa, ktore oswietla rosliny, ma pierwszorzśdne znaczenie dla ich prawidęowego
rozwoju. Zwrocenie uwagi na ten problem jest istotne przy oswietleniu sztucznym, gdyz swiatęo naturalne
(sęoneczne) juz z samej swej natury (peęnego skęadu) zabezpiecza wymagania roslin. W akwarium umiejscowionym
stosunkowo blisko okna, gdzie swiatęo naturalne ma jeszcze dosc duze natśzenie, typ uzytego doswietlenia
sztucznego ma wiśc ewentualnie znaczenie tylko w uprawie szczegolnie wrazliwych roslin - ogromna wiśkszosc
roslin w tak umiejscowionym akwarium rosnie dobrze. Kiedy jednak akwarium znajduje siś w miejscu stosunkowo
sęabo oswietlonym w sposob naturalny, problem odpowiednich ńrodeę swiatęa sztucznego staje siś podstawowy.
Stosowane w akwarystyce ńrodęa swiatęa sztucznego mozna podzielic na dwie grupy, ze wzglśdu na sposob
wytwarzania przez nie swiatęa:
zarowki, w ktorych ńrodęem swiatęa jest swiecenie rozzarzonego drutu wolframowego wskutek przepęywu prłdu
elektrycznego
lampy wyżadowcze, w ktorych ńrodęem swiatęa jest zjawisko swiecenia wywoęane wyęadowaniem elektrycznym w
gazach i parach metali. Powszechnie znanym i stosowanym ńrodęem swiatęa z tej grupy sł swietlowki. Innym typem
lamp wyęadowczych sł lampy rtściowe i niektore podobne, stosowane niekiedy do oswietlania duzych akwariow
ekspozycyjnych. W warunkach domowych te inne - poza swietlowkami - typy lamp wyęadowczych sł zwykle zbyt
kosztowne i kęopotliwe w stosowaniu.
S wiatęo zarowek charakteryzuje siś duzym udziaęem fal dęuzszych przy maęym udziale swiatęa fioletowego i
niebieskiego. Wieloletnie doswiadczenia akwarystow wskazujł, ze rosliny dobrze rosnł w swietle zarowek, a
naturalne barwy sł w nim dobrze widoczne.
Zarowki majć jednak trzy istotne wady:
1. sł stosunkowo maęo wydajne - zuzywajł 3-5 razy wiścej energii niz swietlowki przy tym samym natśzeniu
emitowanego swiatęa,
2. wytwarzajł stosunkowo duzo ciepęa, co moze byc kęopotliwe przy instalowaniu ich w obudowach,
3. mogł wywoęywac niepozłdany rozwoj glonow w akwarium. Obecnie uzywane sł zatem co najwyzej jako dodatek
do znacznie bardziej energooszczśdnych swietlowek, uzupeęniajłc ich widmo o niezbśdnł ilosc swiatęa
pomaran czowego i czerwonego. Jest to szczegolnie istotne, gdy akwarysta nie dysponuje swietlowkami o widmie z
nienaturalnie duzym udziaęem swiatęa dęugofalowego. Z arowkami mozna doswietlac caęł powierzchniś akwarium,
ale racjonalnej jest stosowac wybiorcze doswietlanie najbardziej wymagajłcych roslin. Wspoęczesnie dostśpne
swietlowki podzielic mozna na dwie grupy:
a) tradycyjne swietlowki rurowe,
b) swietlowki kompaktowe, popularnie zwane energooszczśdnymi.
S wietlowki rurowe sł jeszcze ciłgle w powszechnym uzyciu. Majł one wiele niewłtpliwych zalet, ale majł rowniez
wady. Do zalet nalezł:
1. wytwarzajł znacznie mniej ciepęa niz zarowki,
2. zwykle nie wywoęujł zbyt silnego rozwoju glonow w akwarium.
Do wad swietlowek rurowych nalezy zaliczyc:
1. nie zawsze odpowiadajłce roslinom widmo swiatęa,
2. nie zawsze węasciwie oddajł naturalne barwy roslin i ryb,
3. w miarś zuzycia spada natśzenie emitowanego przez nie swiatęa, co powoduje koniecznosc ich wymiany co 6
miesiścy,
4. sł stosunkowo skomplikowane w instalacji. Znajomosc cech swietlowek rurowych umozliwia jednak
przynajmniej czśsciowe unikniście negatywnych skutkow ich stosowania. Nowoczesne swietlowki kompaktowe
majł natomiast wszelkie zalety swietlowek rurowych, a przy tym sł bardziej trwaęe (co rekompensuje ich
stosunkowo wysokł cenś) i proste w instalacji.
Dla celow akwarystycznych najbardziej przydatne sł trzy typy swietlowek specjalnie produkowanych dla
doswietlania roslin. Dobor skęadnikow, ktorymi sł wypeęnione jest taki, aby widmo emitowanego przez nie swiatęa
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
10
byęo maksymalnie uzyteczne dla roslin. Przykęadowo mozna tu wymienic takie marki, jak Osram 77L-Fluora,
Sylvania Gro-Lux, Philips Aqua Relle czy Triton. Mozna tez stosowac swietlowki o widmie swiatęa z nienaturalnie
duzym udziaęem swiatęa dęugofalowego (np. Osram Lumilux 22, 31, 32 i 42; Osram Dulux 31 i 41; Philips TLD 82,
83 i 92; Sylvania 182, 183 i 193), jednak w takim wypadku konieczna jest ich kombinacja z normalnymi biaęymi
swietlowkami o duzym udziale swiatęa krotkofalowego (cool white), uzywanymi do oswietlania pomieszczen , tak
aby zapewnic węasciwy ze wzglśdow estetycznych kolor swiatęa, a rownoczesnie zapewnic roslinom odpowiedni jego
skęad.
Znacznie mniej odpowiada roslinom swiatęo swietlowek powszechnie stosowanych do oswietlania pomieszczen .
Jednak rowniez tu wystśpujł roznice (czśsto indywidualne) i identycznie oznakowane swietlowek! mogł miec
odmienne widmo swiatęa, mozliwe do zaobserwowania bez przyrzłdow pomiarowych. Doswiadczenia wskazujł, ze
do doswietlania akwarium najlepiej wybrac te, ktorych swiatęo juz na oko przypomina swiatęo zarowki. Przy
odrobinie szczśscia mozna w swietle takich egzemplarzy uprawiac mniej wymagajłce gatunki roslin.
Trzecił istotnł w akwarystyce cechł oswietlenia jest czas jego trwania w ciłgu doby. Dla kazdej rosliny niezbśdna
jest bowiem pewna minimalna ilosc wśglowodanow wytworzona w czasie fotosyntezy, a wiśc w czasie oswietlenia.
Ilosc ta musi byc przynajmniej taka, aby wystarczaęa na pokrycie koniecznych funkcji zyciowych rosliny w ciemnym
okresie doby, gdy nie zachodzi fotosynteza. Dla wzrostu i rozwoju niezbśdna jest odpowiednio duza nadwyzka
wytwarzania wśglowodanow nad ich zuzywaniem w okresie braku oswietlenia. Zwykle w akwariach dla wzrostu
roslin wystarcza 10-12 godzin prawidęowego oswietlenia na dobś. Wiele bardzo swiatęolubnych gatunkow wymaga
jednak wydęuzenia czasu oswietlenia, a niektore reagujł korzystnie na pewne skrocenie.
Problem dęugosci czasu oswietlenia na dobś ma jeszcze poza tym znaczenie w dwu wypadkach: - niektore gatunki,
np. wiele zabienic, moze wyksztaęcac liscie o roznym ksztaęcie w warunkach "dęugiego" i "krotkiego" dnia. Utrudnia
to wtedy identyfikacjś posiadanych roslin; - u niektorych roslin wyksztaęcenie czśsci nadwodnej z kwiatami jest
scisle powiłzane z dęugoscił czasu oswietlenia.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
11
Chemia wody
Odczyn (pH)
Odczyn, czyli pH wody, to najwazniejszy i najczśsciej mierzony parametr chemiczny w akwariach. Oznacza on
stśzenie (pH = ujemny logarytm aktywnosci) wolnych jonow wodorowych (H+) w wodzie. Jesli pH jest mniejsze od
7.0 (odczyn neutralny), woda jest kwasna (stśzenie jonow wysokie), jesli wiśksze - zasadowa (stśzenie jonow
niskie).
Wartosc optymalna pH zalezy od gatunku ryby. Wiśkszosc ryb akwariowych zyje w wodach lekko kwasnych lub
lekko zasadowych, wiśc pH powinno wynosic od 6.5 do 7.5. Sł jednak wyjłtki od tej reguęy. Ryby z kwasnych,
czarnych wod Amazonii zyjł w naturze w wodzie o pH od 3 do 5, zas ryby z endemicznych jezior afrykan skich oraz
jezior srodkowoamerykan skich - w wodzie o pH siśgajłcym 9. Wody morskie majł odczyn zasadowy - 8.3.
Wartosc pH ma dla ryb mniejsze znaczenie, niz jego zmiany. Ryby bardzo ńle znoszł gwaętowne skoki pH - mogł
one spowodowac natychmiastowł smierc. Nalezy pamiśtac, ze pH jest wartoscił wykęadniczł, wiśc skok o 1
stopien oznacza dziesiściokrotnł zmianś stśzenia jonow wodorowych w wodzie. W zaleznosci od tzw. buforowosci
(regulowanej np. zawartoscił wśglanow) woda jest mniej lub bardziej podatna na skoki pH. Skoki mozna wywoęac
niechcłcy podmieniajłc wodś na swiezł o innym pH. Skoki wystśpujł takze w cyklu dobowym przy duzej ilosci
roslin w akwarium, czemu mozna zapobiegac dozujłc do akwarium dwutlenek wśgla.
Odczyn wody najlepiej zmieniac metodami naturalnymi. Nie poleca siś uzywac srodkow chemicznych takich, jak
kwas ortofosforowy, albowiem mogł one miec powazne efekty uboczne dla rownowagi w akwarium. Najlepszł
metodł na zmniejszenie pH wody jest dodanie torfu lub naturalnego wyciłgu z torfu. Przy niskiej twardosci wody
pH moze spasc az do wartosci wymaganych przez ryby z czarnych wod, przy wiśkszej twardosci mozemy oczekiwac
spadku pH do ok. 6.0. Torf mozemy umiescic w filtrze lub w akwarium - umieszczony w filtrze dziaęa intensywniej,
ale krocej, w akwarium - mniej intensywnie ale dęuzej. Najlepiej uzywac firmowego torfu (np. Sera, czy Aquarium
Munster) w formie granulatu lub wiśkszych kawaękow, ewentualnie w formie węokien. Mozna uzyc torfu
naturalnego, ogrodniczego o podobnej strukturze, jesli torf ten nie ma zadnych dodatkow chemicznych. Nie nalezy
uzywac torfu sypkiego, albowiem pyę zabrudzi wodś w akwarium. Torf niestety zabarwia wodś na brłzowo, lecz na
szczśscie zawiera wiele bardzo korzystnych dla ryb zwiłzkow (m.in. kwasy humusowe i mikroelementy). Naturalny
torf nalezy wygotowac (spreparowanego nie trzeba, lecz warto, poniewaz nie zawsze tonie w akwarium), by zabic
ew. szkodliwe mikroorganizmy ktore siś w nim znajdujł.
Zwiśkszyc pH mozemy umieszczajłc w akwarium skaęy wapienne, piasek koralowy (w filtrze lub w akwarium -
patrz uwagi dot. torfu). Zwiśkszenie pH zazwyczaj wiłze siś jednoczesnie ze zwiśkszeniem twardosci, a
zmniejszenie pH - z jej obnizeniem.
Testy do pomiaru pH produkowane sł przez wiśkszosc firm sprzedajłcych preparaty akwarystyczne (Tetra, Sera,
JBL, Tropical, Zoolek i inne) - zarowno w formie odczynnikow pęynnych jak i np. paskow do zanurzenia w wodzie.
Wynik testu otrzymuje siś natychmiast. Dokęadnosc testow zagranicznych i krajowych jest w miarś zblizona.
Wraz z dojrzewaniem wody w akwarium zazwyczaj zmniejsza siś tez jej pH. Wynika to z faktu, ze ostatecznym
produktem cyklu azotowego jest kwas HNO3, ktory uwalnia wolne jony H+ i przez to zmniejsza pH.
Twardosc ogolna (GH)
Miara: dGH (stopnie niemieckie)
Twardosc ogolna to przede wszystkim zawartosc jonow magnezu (Mg++) i wapnia (Ca++) w wodzie. Inne jony
metali dwuwartosciowych i trojwartosciowych mogł miec niewielki wpęyw na twartosc ogolnł, ale bardzo trudno
zmierzyc ich zawartosc, wiśkszosc testow opiera siś jedynie na zawartosci Ca++. Jony jednowartosciowe (np. Na+)
nie sł zaliczane do twardosci ogolnej.
Najpopularniejszł w Europie miarł twardosci ogolnej sł tzw. stopnie niemieckie - dGH. Jeden stopien dGH to 10
mg CaO na litr wody. W USA twardosc ogolnł mierzy siś okreslajłc stśzenie CaCO3 (ppm). 1 dGH jest w
przyblizeniu rowny 17.8 ppm CaCO3.
Wodś o GH < 4 dGH okreslamy jako bardzo miśkkł. Od 4 do 8 dGH - woda miśkka. Od 8 do 12 - lekko twarda. Od
12 do 18 - twarda. Od 18 do 30 - bardzo twarda. Wartosc powyzej 30 dGH jest okreslana zartobliwie "pęynnł
skaęł".
Optymalne i kran cowe wartosci twardosci ogolnej sł zalezne od gatunku ryby. Wiśkszosc ryb sęodkowodnych zyje
w wodach miśkkich lub lekko twardych. Ryby z czarnych wod Amazonii zyjł w wodach bardzo miśkkich (twardosc
ogolna wynosi tam zazwyczaj 0 dGH), zas endemiczne jeziora Afryki, wody Ameryki S rodkowej, czy wody morskie
sł srednio twarde, twarde lub bardzo twarde (wody jezior afrykan skich majł duzł zawartosc soli, ale srednił
twardosc).
Twardosc ogolna nie ma zbyt duzej wagi dla zdrowia ryb, choc w przypadku bardziej wrazliwych gatunkow moze
miec wpęyw na funkcjonowanie włtroby lub nerek oraz wymianś pęynow z otoczeniem. Wiśkszosc ryb dostosowuje
siś do GH jakie im zapewniamy w akwarium. Skoki twardosci nie sł tak grońne, jak skoki pH. Jedynie w przypadku
ryb z endemicznych jezior Afryki i ryb morskich zbyt niska twardosc moze miec powazny wpęyw na zdrowie
podopiecznych (lecz znacznie mniejszy, niz zbyt niskie pH), zas w przypadku ryb z wod bardzo miśkkich zbyt
wysokie GH moze powodowac brak zachowan rozrodczych lub nieprawidęowy rozwoj jaj a w zwiłzku z czym ich
obumieranie.
Zmiany twardosci wody najlepiej dokonac stosujłc torf (by usunłc z wody CaCO3) lub zwir koralowy albo CaCO3
(by zwiśkszyc twardosc wśglanowł i ogolnł jednoczesnie - dodawanie NaHCO3 - sody oczyszczonej - nie zwiśkszy
twardosci ogolnej, a jedynie jej alkalicznosc!). Uwagi odnosnie stosowania torfu i zwiru koralowego zawarte zostaęy
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
12
w opisie odczynu wody (pH). Ilosc torfu lub zwiru koralowego dobieramy eksperymentalnie. W przypadku CaCO3 -
dodajłc 2 ęyzeczki (ok. 4g) na 50 litrow wody zwiśkszymy GH i KH o ok. 4 stopnie.
Innł metodł zmniejszenia twardosci wody jest stosowanie zywic - wymieniaczy jonowych. Wymagajł one jednak
okresowej (czśstej) regeneracji niebezpiecznymi srodkami chemicznymi (silnymi kwasami lub zasadami) i
wprowadzajł do akwarium czśsto niechciane jony. Najskuteczniej zmniejszymy twardosc wody mieszajłc jł z wodł
destylowanł lub z produktem odwroconej osmozy (wodł zdemineralizowanł).
Testy twardosci ogolnej produkowane sł przez wiśkszosc firm sprzedajłcych preparaty akwarystyczne (np. Tetra,
Sera, JBL, Zoolek, Tropical) i nie roznił siś zbyt bardzo jakoscił. Testy te polegajł zazwyczaj na wkraplaniu
preparatu do okreslonej objśtosci wody i obserwowaniu zmiany zabarwienia wody.
Jonow
alkalicznych
(mmol/l)
Jonow
alkalicznych
(mval/l)
Stopni
niemieckich
(dGH)
Zawartosc
CaCO3
(ppm)
Stopni
angielskic
h (a)
Stopni
francuskic
h (f)
1 mmol/l
jonow
alkalicznych
1
2,00
5,60
100,0
7,02
10,00
1 mval/l
jonow
alkalicznych
0,50
1
2,80
50,0
3,51
5,00
1 stopien
niemiecki
(dGH)
0,18
0,357
1
17,8
1,25
1,78
1 ppm CaCO3
0,01
0,020
0,056
1
0,0702
0,100
1 stopien
angielski (a)
0,14
0,285
0,798
14,3
1
1,43
1 stopien
francuski
0,10
0,200
0,560
10,0
0,702
1
Twardosc wź glanowa (KH)
Miara: dKH (stopnie niemieckie)
Twardosc wśglanowa to zawartosc wśglanow i wodorowśglanow wapnia i magnezu (w praktyce: jonow HCO3- i
CO3--; w akwariach sęodkowodnych jest to gęownie zawartosc HCO3-, w morskich duzł rolś gra CO3--) w wodzie.
Twardosc wśglanowa wody jest czśsto mylona z jej alkalicznoscił. Testy akwarystyczne mierzł bowiem
alkalicznosc wody, a nie jej twardosc wśglanowł! Alkalicznosc wody to miara okreslajłca zdolnosc do wiłzania
jonow wodorowych (H+), ale w akwariach sęodkowodnych jest zazwyczaj blisko zwiłzana z twardoscił wśglanowł
(wartosci w wiśkszosci przypadkow sł bardzo bliskie sobie), dlatego okreslenia te sł uzywane naprzemiennie. Jesli
jednak dodajemy do akwarium zwiłzki takie, jak NaHCO3, alkalicznosc wody rosnie, a jej twardosc wśglanowa nie.
Najpopularniejszł w Europie miarł twardosci wśglanowej sł tzw. stopnie niemieckie - dKH. Reprezentujł one
rownowartosc stśzenia CaCO3 w wodzie.
Wodś o KH < 4 dKH okreslamy jako bardzo miśkkł. Od 4 do 8 dKH - woda miśkka. Od 8 do 12 - lekko twarda. Od
12 do 18 - twarda. Od 18 do 30 - bardzo twarda.
Optymalne i kran cowe wartosci twardosci wśglanowej sł zalezne od gatunku ryby. Wiśkszosc ryb sęodkowodnych
zyje w wodach miśkkich lub lekko twardych. Ryby z czarnych wod Amazonii zyjł w wodach bardzo miśkkich
(twardosc wśglanowa wynosi tam zazwyczaj 0 dKH), zas endemiczne jeziora Afryki, wody Ameryki S rodkowej, czy
wody morskie sł srednio twarde, twarde lub bardzo twarde (wody jezior afrykan skich majł duzł zawartosc soli, ale
srednił twardosc).
Twardosc wśglanowa nie ma zbyt duzej wagi dla zdrowia ryb. Wiśkszosc ryb dostosowuje siś do KH jakie im
zapewniamy w akwarium. Skoki twardosci nie sł tak grońne, jak skoki pH. Jedynie w przypadku ryb z
endemicznych jezior Afryki i ryb morskich zbyt niska twardosc moze miec powazny wpęyw na zdrowie
podopiecznych (ale mniej powazny, niz zbyt niskie pH i skoki pH, na ktore buforowosc wody ma duzy wpęyw), zas
w przypadku ryb z wod bardzo miśkkich zbyt wysokie KH moze powodowac brak zachowan rozrodczych lub
nieprawidęowy rozwoj jaj a w zwiłzku z czym ich obumieranie. KH jest nieco bardziej istotne dla zdrowia ryb, niz
GH.
Zmiany twardosci wśglanowej wody najlepiej dokonac stosujłc torf (by zmniejszyc twardosc wśglanowł wiłzłc
CaCO3) lub zwir koralowy albo NaHCO3 - sodś oczyszczonł (by zwiśkszyc twardosc - dodanie NaHCO3 zwiśksza
tylko alkalicznosc wody, a nie zwiśksza twardosci wśglanowej ani ogolnej). Uwagi odnosnie stosowania torfu i zwiru
koralowego zawarte zostaęy w opisie odczynu wody (pH). Ilosc torfu lub zwiru koralowego dobieramy
eksperymentalnie. W przypadku NaHCO3 - dodajłc 1 ęyzeczkś od herbaty NaHCO3 (ok. 6g) na 50 litrow wody
zwiśkszymy mierzone KH (w rzeczywistosci alkalicznosc) o ok. 4 stopnie. Dodajłc 2 ęyzeczki CaCO3 (ok. 4g) na 50
litrow wody zwiśkszymy KH i GH o ok. 4 stopnie. Twardosc wśglanowł mozna tez zmniejszyc gotujłc wodś -
wśglany wiłzł siś wtedy w zwiłzki nierozpuszczalne (tzw. "kamien ", ktory osadza siś na sciankach i dnie czajnika).
Innł metodł zmniejszenia twardosci wody jest stosowanie zywic - wymieniaczy jonowych. Wymagajł one jednak
okresowej (czśstej) regeneracji niebezpiecznymi srodkami chemicznymi (silnymi kwasami lub zasadami) i
wprowadzajł do akwarium czśsto niechciane jony. Najskuteczniej zmniejszymy twardosc wody mieszajłc jł z wodł
destylowanł lub z produktem odwroconej osmozy (wodł zdemineralizowanł).
Testy twardosci wśglanowej (a w zasadzie alkalicznosci) produkowane sł przez wiśkszosc firm sprzedajłcych
preparaty akwarystyczne (np. Tetra, Sera, JBL, Zoolek, Tropical) i nie roznił siś zbyt bardzo jakoscił. Testy te
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
13
polegajł zazwyczaj na wkraplaniu preparatu do okreslonej objśtosci wody i obserwowaniu zmiany zabarwienia
wody, nie nadajł siś wiśc do zastosowania przez daltonistow :).
W wielu ksiłzkach przeczytac mozna, ze twardosc wśglanowa stanowi podzbior twardosci ogolnej: twardosc
wśglanowa + twardosc niewśglanowa = twardosc ogolna. A jednak niejednokrotnie robiłc testy wody i czytajłc
informacje o jej parametrach widzimy, ze KH jest wyzsze od GH. Twardosc ogolna jest sumł twardosci wśglanowej
(wśglany i wodorowśglany wapnia i magnezu) i niewśglanowej (siarczany i chlorki wapnia i magnezu). Twardosc
ogolna teoretycznie nie moze byc wiśc nizsza, niz wśglanowa, lecz testy akwarystyczne mierzł alkalicznosc wody,
a nie jej twardosc wśglanowł, a wartosci te wbrew pozorom nie muszł byc rowne! Dlatego testy KH pokazujł
czśsto wynik wskazujłcy na to, ze KH jest wyzsze od GH, a tak naprawdś to alkalicznosc wody jest wyzsza od jej
GH.
Jak juz wspomnielismy, KH ma duzy wpęyw na buforowosc wody, czyli zdolnosc wiłzania wolnych jonow H+.
Wysoka buforowosc (czyli wysoka twardosc wśglanowa, lecz nie tylko - zdolnosci buforowe majł takze inne
zwiłzki, np. wystśpujłce w torfie) oznacza wiśc maęł podatnosc wody na bardzo szkodliwe dla ryb skoki pH. Kiedy
woda zawiera jony HCO3- lub CO3--, wiłzł siś one z wolnymi jonami H+ odpowiedzialnymi za pH tworzłc kwas
H2CO3, ktory szybko rozkęada siś na H2O (wodś) i CO2 (dwutlenek wśgla, szybko uwalniany z wody). Poniewaz
wolne jony wodorowe sł "zuzywane", pH siś nie zmienia.
Stź zenie jonow amonowych (NH4+)
Miara: mg/l
Wartos c optymalna: 0 mg/l
Wartos ci krancowe: przy pH = 6.5 - > 0.73 mg/l, przy pH = 8.5 - > 0.17 mg/l
Jony amonowe (NH4+) sł bezposrednim produktem przemiany materii ryb. W wodzie o odczynie zasadowym (pH
> 7) jony NH4+ ęatwo przeksztaęcajł siś w amoniak (NH3), ktory jest od NH4+ znacznie bardziej toksyczny i
najmniejsze jego stśzenie w akwarium moze powodowac zgony. Sam jon NH4+ jest w miarś maęo toksyczny, lecz
ze wzglśdu na ryzyko zmiany formy na NH3, jego zawartosc w wodzie powinna takze byc zerowa.
Toksycznosc NH3 w porownaniu z NH4+ wynika z faktu, ze NH3 moze przeniknłc bezposrednio do komorek w ciele
ryb i zatruc je w przeciłgu bardzo krotkiego czasu (blokujłc dopęyw tlenu do krwi, w uproszczeniu - niszczłc
hemoglobinś), a jon NH4+ do organizmu ryby nie przenika.
Jony amonowe i amoniak sł wykorzystywane przez bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas) do produkcji azotynow
(NO2). Azotyny sł mniej szkodliwe, niz amoniak, ale bardziej, niz jony amonowe. Bakterie Nitrosomonas wymagajł
do rozwoju duzej powierzchni oraz dobrego natlenienia. Oba te warunki speęniajł filtry biologiczne. Bakterii tych nie
trzeba wprowadzac do akwarium (aczkolwiek mozna, stosujłc produkty takie, jak Sera Nitrivec, czy Hagen Cycle).
Rozwinł siś one same (w przeciłgu 3-4 tygodni) jesli tylko dostarczymy im NH4+ lub NH3 (proces ten nazywa siś
dojrzewaniem akwarium). Mozna to zrobic wpuszczajłc do akwarium niewielkł ilosc organizmow zwierzścych
(wytrzymaęych ryb, slimakow, itp.) lub wkraplajłc amoniak.
Do redukcji stśzenia NH4+ w wodzie przyczyniajł siś takze rosliny - zarowno rosliny wyzsze, jak i glony.
Testy do badania stśzenia NH4+ (i NH3) w wodzie sł produkowane przez wiele zachodnich firm sprzedajłcych
preparaty akwarystyczne (np. Tetra, Sera, JBL). Polegajł one na wymieszaniu odczynnikow z okreslonł iloscił
wody oraz porownaniu koloru do skali barwnej.
Stź zenie azotynow (NO2-)
Miara: mg/l
Wartos c optymalna: 0 mg/l
Wartos ci krancowe: > 0.2 mg/l
Azotyny (NO2-) sł posrednim produktem przemiany materii ryb. Najmniejsze ich stśzenie w akwarium jest dla ryb
toksyczne i moze powodowac zgony (NO2- niszczy hemoglobinś i zaburza proces oddychania). Nie sł one jednak
az tak szkodliwe, jak bezposredni produkt przemiany materii - amoniak (NH3), lecz bardziej toksyczne, niz jony
amonowe (NH4+). W wodzie o odczynie kwasnym azotyny przeksztaęcajł siś w HNO2, ktory jest bardziej
toksyczny niz NO2-.
Azotyny sł wykorzystywane przez bakterie nitryfikacyjne (Nitrobacter) do produkcji azotanow (NO3-). Azotany sł
mniej szkodliwe, niz jony amonowe, amoniak i azotyny. Bakterie Nitrobacter wymagajł do rozwoju duzej
powierzchni oraz dobrego natlenienia. Oba te warunki speęniajł filtry biologiczne. Bakterii tych nie trzeba
wprowadzac do akwarium (aczkolwiek mozna, stosujłc produkty takie, jak Sera Nitrivec, czy Hagen Cycle).
Rozwinł siś one same (w przeciłgu 3-4 tygodni) jesli tylko dostarczymy im NO2- (proces ten nazywa siś
dojrzewaniem akwarium). Mozna to zrobic wpuszczajłc do akwarium niewielkł ilosc organizmow zwierzścych
(wytrzymaęych ryb, slimakow, itp.) lub wkraplajłc amoniak - amoniak i jony amonowe zostanł przetworzone
wstśpnie przez bakterie Nitrosomas i zostanie wyprodukowane NO2- konieczne do rozwoju bakteriom Nitrobacter.
Do redukcji stśzenia NO2- w wodzie przyczyniajł siś takze rosliny - zarowno rosliny wyzsze, jak i glony.
Testy do badania stśzenia NO2- (a raczej NO2 - dwutlenku azotu) w wodzie sł produkowane przez wiśkszosc firm
sprzedajłcych preparaty akwarystyczne (np. Tetra, Sera, JBL, Zoolek). Polegajł one na wymieszaniu odczynnikow
z okreslonł iloscił wody oraz porownaniu koloru do skali barwnej. Jakosc testow jest lepsza u producentow
zagranicznych.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
14
Stź zenie azotanow (NO3-)
Miara: mg/l
Wartos c optymalna: 0 do 12.5 mg/l
Wartos ci krancowe: > 50 mg/l
Azotany sł posrednim produktem przemiany materii ryb, ostatecznym produktem tzw. cyklu nitryfikacyjnego (sł
produkowane z azotynow przez bakterie Nitrobacter). Ich obecnosc w wodzie jest dla ryb szkodliwa - zmniejsza ich
odpornosc na choroby. Azotany sł jednak znacznie mniej szkodliwe niz azotyny lub jony amonowe oraz amoniak i
mogł wystśpowac w wodzie w wiśkszych stśzeniach.
Tolerancja NO3- jest cechł gatunkowł. Sł ryby, ktore bardzo ńle znoszł nawet niskie poziomy NO3- w wodzie -
takie ryby, to np. mieszkan cy endemicznych jezior afryki, czy pielśgnice poęudniowoamerykan skie z rodzajow
Geophagus, Satanoperca, Retroculus. Sł jednak ryby, ktore wolł "wodś starł", czyli takł, ktora zawiera niewielkie
ilosci NO3- - do nich nalezł np. drobnoustki (Nannostomus). Dlatego poziom optymalny NO3- nalezy dostosowac
do biotopu i posiadanych ryb.
Najskuteczniejszł metodł redukcji stśzenia NO3- w wodzie jest jej podmiana na wodś nie zawierajłcł azotanow
(lub zawierajłcł ich mniej - woda pęynłca z naszych kranow, szczegolnie w okresie zimowym, zawiera czśsto od
12.5 do 25 mg/l azotanow). Do redukcji stśzenia NO3- w wodzie przyczyniajł siś takze rosliny - zarowno rosliny
wyzsze, jak i glony. Dlatego tez akwarysci stosujł do redukcji stśzenia azotanow filtry glonowe lub hydroponiczne.
Trzecim skutecznym sposobem redukcji stśzenia azotanow jest budowa tzw. denitryfikatora. Jest to filtr, w ktorym
tworzone sł warunki beztlenowe (bardzo wolny przepęyw - kilka do kilkunastu litrow dziennie - przez bardzo dęugi
przewod - ok. 40 do 80 m - o niewielkiej srednicy - zaleca siś ok. 9 mm). W denitryfikatorze osadzajł siś bakterie
beztlenowe, ktore absorbujł tlen z NO3- redukujłc azotany do azotynow i czystego azotu, ktory jest uwalniany do
atmosfery.
Testy do badania stśzenia NO3- w wodzie sł produkowane przez wiele firm sprzedajłcych preparaty akwarystyczne
(np. Tetra, Sera, JBL, Zoolek). Polegajł one na wymieszaniu odczynnikow z okreslonł iloscił wody oraz
porownaniu koloru do skali barwnej. Jakosc testow jest jednak mocno włtpliwa, poniewaz testy roznych firm
potrafił dawac skrajnie rozne rezultaty.
Nasycenie dwutlenkiem wź gla (CO2)
Miara: mg/l
Wartos c optymalna: 10 mg/l
Wartos ci krancowe: > 20 mg/l
Dwutlenek wśgla jest gazem, ktory ęatwo rozpuszcza siś w wodzie, ale tez ęatwo jest z niej uwalniany (poprzez ruch
powierzchni, rozbijanie warstwy powierzchniowej wody, czyli m.in. przez natlenianie). Gaz ten jest konieczny w
procesie fotosyntezy, a wiśc bardzo uzyteczny w akwarium z roslinami. W akwariach bez roslin CO2 jest
praktycznie uzyteczny jedynie do obnizenia pH wody.
CO2 w wiśkszych ilosciach jest toksyczny dla ryb, dlatego dozujłc CO2 do akwarium trzeba zachowac ostroznosc i
stosowac tylko profesjonalny sprzśt lub maęo wydajne metody produkcji (np. "metodł bimbrowł" - roztwor drozdzy
i cukru w wodzie).
Podawanie dwutlenku wśgla w akwariach z duzł iloscił roslin i silnym oswietleniem moze uchronic nas przed
zjawiskiem odwapnienia biologicznego. Silnie oswietlone rosliny pozbawione CO2 potrafił rozęozyc wśglany
redukujłc twardosc i powodujłc gwaętowne skoki pH, a co za tym idzie, smierc ryb.
Testy do mierzenia zawartosci CO2 w wodzie sł produkowane przez wiele zachodnich firm sprzedajłcych preparaty
akwarystyczne (np. Tetra, Sera, JBL).
Nasycenie tlenem (O2)
Miara: mg/l
Wartos c optymalna: 8.3 mg/l
Wartos ci krancowe: < 2 mg/l
Tlen w wodzie jest konieczny do zycia ryb, jak i roslin (w godzinach nocnych) oraz bakterii nitryfikacyjnych.
Zawartosc tlenu jest wiśc czynnikiem bardzo waznym w akwarium.
Przy standardowych temperaturach i cisnieniu maksymalne nasycenie wody tlenem wynosi ok. 8.3 mg/l. Wartoscił
optymalnł nasycenia jest wartosc maksymalna - zbyt duzo tlenu w wodzie nie zaszkodzi rybom. Proces natleniania
wytrłca jednak z wody dwutlenek wśgla konieczny do fotosyntezy roslinom. Przy wyzszych temperaturach poziom
nasycenia jest nizszy, a tlen rozpuszcza siś w wodzie trudniej, nalezy wiśc dostarczac go wiścej.
Nasycenie wody tlenem mozna zwiśkszyc stosujłc wiele metod. Wszystkie z nich opierajł siś na rozbijaniu warstwy
powierzchniowej wody. Mogł to byc pompki i kamienie napowietrzajłce (to nie przelatujłce przez wodś błbelki
napowietrzajł jł, lecz fakt, ze błbelki te pśkajł na powierzchni rozrywajłc warstwś powierzchniowł), mogł to byc
pompy wodne z moduęem napowietrzajłcym (rozpraszajłcym w wodzie powietrze), a takze deszczownie
(rozbijajłce powierzchniś wody za pomocł cienkich strumykow wody), czy filtry kaskadowe. Skutecznł metodł sł
tez tzw. "trickle filters" - filtry biologiczne spryskujłce zęoze cienkimi struzkami, a takze filtry pulsacyjne (np. firmy
Eheim).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
15
Poziom nasycenia wody tlenem drastycznie zmniejsza siś przy np. zakwicie bakteryjno/pierwotniakowym, wodś
nalezy wiśc silnie natleniac, jesli jest mśtna i biaęawa. Wyzszy poziom tlenu skutecznie zabija pierwotniaki i
przywraca wodś do normalnego stanu.
Testy do mierzenia nasycenia wody tlenem produkuje niewiele firm (np. Tetra) i sł one dosc maęo popularne wsrod
akwarystow. Poziom nasycenia wody tlenem mozna okreslic ęatwo po zachowaniu ryb - nie powinny one przebywac
przy powierzchni i wyrańnie wykazywac syndromow przyduchy.
Zmiana parametrow wody
Ryby akwariowe majł bardzo rozne wymagania, jesli chodzi o węasnosci fizykochemiczne wody, w ktorej
przebywajł. Wiśkszosc popularnych gatunkow jest tolerancyjna i dosc dobrze znosi wodś o parametrach nawet
znacznie odbiegajłcych od wod węasciwych dla danego gatunku w naturze. Mimo to warto dostosowac parametry
wody do wymagan danego gatunku (nawet, jesli jest bardzo tolerancyjny), albowiem zwiśkszy to jego odpornosc
na choroby, witalnosc i, przede wszystkim, chśc do rozmnazania (nieodpowiednie parametry wody mogł np.
caękowicie uniemozliwic rozwoj ikry).
Zdecydowana wiśkszosc sęodkowodnych ryb akwariowych pochodzi z biotopow wody lekko kwasnej i miśkkiej.
Oznacza to, ze pH wynosi od ok. 6.5 do 7, zas twardosc wśglanowa i ogolna nie przekraczajł 10 stopni. Sł jednak
ryby, ktore w naturze zyjł w wodzie o pH mniejszym od 5 (skrajne wartosci siśgajł 3) i caękiem zerowej twardosci
ogolnej i wśglanowej, sł tez takie, ktore zyjł w wodach o pH powyzej 9 i twardosci kilkunastu do kilkudziesiściu (!)
stopni. Jest oczywiste ze ryb takich nie nalezy ze sobł mieszac (z tak odmiennych rodzajow wod) i to wiśkszosci
akwarystow nie sprawia problemu (wybor jednego biotopu). Wiśkszym problemem jest natomiast dostosowanie
wody do parametrow "naturalnych".
Woda wyjsciowa
Do akwarium wodś mozemy pozyskiwac z kilku ńrodeę:
•
woda z kranu - to zdecydowanie najpopularniejsze ńrodęo wody do akwarium, jestesmy tu jednak caękowicie
uzaleznieni od jakosci wody wodociłgowej, ktora czśsto pozostawia wiele do zyczenia i zupeęnie nie pasuje do
wybranego biotopu.
•
woda z ujścia gęśbinowego - jesli mieszkamy poza wiśkszymi miastami, nasze ńrodęo wody to zazwyczaj
studnia gęśbinowa; jakosc pochodzłcej z niej wody moze byc bardzo rozna, podobnie jak parametry
fizykochemiczne.
•
woda destylowana - sama w sobie zupeęnie nie nadaje siś do zastosowania w akwarium (caękowity brak
mikroelementow, jej stosowanie grozi m.in. zaburzeniem procesow osmotycznych ryb), ale doskonale nadaje
siś do mieszania z wodł kranowł; mozemy jł takze "doprawiac" specjalnymi solami.
•
woda z procesu odwroconej osmozy (RO) - podobnie, jak woda destylowana, sama w sobie nie nadaje siś do
zastosowania w akwarium (choc sł akwarysci, ktorzy stosujł jł dla ryb z biotopow wod bardzo miśkkich); jest
ona popularniejsza od destylowanej ze wzglśdu na mozliwosc przygotowania w domu (za pomocł filtra RO -
odwroconej osmozy, ktory kosztuje ok. 500-600 zę, patrz sklep Ocean) i nizsze koszty produkcji.
•
deszczowka lub woda ze stopionego sniegu - uwagi takie, jak w przypadku wody destylowanej lub RO -
jedynie po wymieszaniu z wodł zawierajłcł mikroelementy i sole mineralne; pozyskiwanie wody z takiego
ńrodęa wiłze siś z duzym wysiękiem, istnieje tez ryzyko wprowadzenia do akwarium zanieczyszczen
"zebranych" przez spadajłcy deszcz lub snieg z powietrza.
•
woda mineralna - nadaje siś tylko do domieszek (np. do mieszania z wodł destylowanł lub RO w celu
uzyskania wyzszej twardosci); jej parametry mamy zazwyczaj podane na butelce, musimy jedynie przeliczyc
twardosc na stopnie niemieckie (co mozna zrobic z pomocł kalkulatorow lub tabel w opisach twardosci
wśglanowej i twardosci ogolnej).
Nie nalezy w akwariach uzywac wody z nastśpujłcych ńrodeę:
•
wody z ujśc "oligocen skich" - zawiera ona bowiem czśsto zwiłzki zelaza i siarki w dosc duzym stśzeniu, ktore
dla ludzi szkodliwe nie jest, dla ryb moze byc jednak zabojcze.
•
wody z naturalnych zbiornikow wodnych - ryzykujemy bowiem, iz do akwarium zawleczemy choroby lub
pasozyty; ryzyko mozna zminimalizowac poprzez przegotowanie wody, ale nadal bśdzie istniaęo ryzyko
przyniesienia nieznanych zanieczyszczen chemicznych - polskie zbiorniki wodne sł bowiem zazwyczaj mocno
zanieczyszczone.
•
wody destylowanej w naczyniach miedzianych - nie kupujmy wody destylowanej na stacjach benzynowych,
lecz np. w sklepach chemicznych; woda do ukęadow chęodniczych samochodow jest czśsto destylowana w
naczyniach miedzianych i zawiera sporł ilosc szkodliwych dla ryb jonow miedzi.
Wodś wyjsciowł powinnismy zbadac testami akwarystycznymi na odczyn (pH), twardosc wśglanowł (KH) i
twardosc ogolnł (GH). Oczywiscie badanie przed kazdł podmianł jest dosc czasochęonne i kosztowne, wiśc
wykonujemy je raz na jakis czas. W przypadku ujśc miejskich najwiśksze wahania jakosci wody i jej węasciwosci
fizykochemicznych wystśpujł w cyklu letnio-zimowym (woda w zimie jest zazwyczaj gorszej jakosci) oraz w
przypadku np. nagęych ulew, powodzi, itp. Wody destylowanej, RO oraz deszczowki mozemy praktycznie wogole
nie testowac, podobnie jak wody mineralnej, jesli mamy jej dokęadny skęad (wydrukowany na etykiecie). Warto
takze wykonac test na zawartosc azotanow (NO3-), ktora moze byc znaczna w przypadku ujśc gęśbinowych
poęozonych blisko szamba, a takze wody z ujśc miejskich (szczegolnie w okresie zimowym), zawartosc NO3- jest
wskańnikiem jakosci posiadanej wody - jesli jest zbyt duza, moze byc konieczne stosowanie sporych domieszek
wody destylowanej/RO.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
16
Woda docelowa
Kiedy juz przetestowalismy naszł "wodś wyjsciowł" i znamy jej parametry, mozemy... wybrac biotop, ktory pasuje
do danej wody. Oczywiscie mozna wybrac biotop o wodzie zupeęnie innej, ale nalezy wtedy liczyc siś z
koniecznoscił ciłgęego (przy kazdej podmianie) dopasowywania parametrow wody do biotopu, co moze byc bardzo
czasochęonne i pracochęonne a takze wiłzac siś z wysokimi kosztami (zakup filtra RO lub kupowanie wody
destylowanej w kanistrach).
Wiśkszosc ujśc miejskich to woda o pH od ok. 7.5 do ok. 8.0 i o twardosci ogolnej od ok. 10 do ok. 25 dGH i
wśglanowej od ok. 5 do ok. 15 dKH. Sł to parametry wprost idealne do hodowli ryb z Ameryki S rodkowej,
szczegolnie duzych pielśgnic z tamtych rejonow oraz ryb zyworodnych (piśkniczkowatych); woda ta nadaje siś
takze do hodowli tśczanek i karasi ozdobnych. Po niewielkiej modyfikacji (niewielkie podwyzszenie pH) woda ta
nadaje siś takze swietnie do hodowli ryb z biotopow jezior Malawi, Tanganiki i Wiktorii. Woda ta za to zupeęnie nie
nadaje siś np. do hodowli (romnazania) ryb kłsaczowatych oraz bardziej wymagajłcych pielśgnic z Ameryki
Poęudniowej (np. pielśgniczek takich, jak P. ramirezi, czy tez paletek).
Jesli mieszkamy w rejonie, w ktorym z kranu leci woda miśkka i lekko kwasna, przygotowanie jej do wykorzystania
w akwariach z rybami z jezior Malawi, Tanganika, czy z Ameryki Centralnej wiłze siś z duzł iloscił pracy. W takim
wypadku najlepiej wiśc wybrac np. biotop Ameryki Poęudniowej (wod czarnych, ale takze strumieni, czy wod
biaęych), Afryki Zachodniej, czy Azji Poęudniowo-Wschodniej.
Zmiź kczanie i zakwaszanie
Jesli, mimo posiadania twardej i zasadowej "wody wyjsciowej", upieramy siś na posiadanie ryb z biotopu wod
miśkkich i kwasnych (ktore potrzebujł takiej wody do przezycia w akwarium) lub tez chcemy rozmnazac ryby
pochodzłce z takich wod (np. neony), bśdziemy musieli regularnie zakwaszac i zmiśkczac posiadanł przez nas
wodś. Mozna to robic na kilka sposobow, podajemy je w kolejnosci od najbardziej do najmniej polecanego:
•
stosowanie torfu akwarystycznego - dobrej jakosci torf akwarystyczny moze byc bardzo skuteczny w
zmniejszeniu twardosci wśglanowej oraz pH wody. Nie zmieni on jednak twardosci niewśglanowej, a skutkiem
ubocznym jest brłzowe zabarwienie wody (powodujł je bardzo zdrowe dla ryb z biotopow wody miśkkiej i
kwasnej kwasy humusowe, oznacza to jednak zmniejszenie skutecznosci oswietlenia a wiśc potencjalne
problemy z hodowlł roslin). Powinnismy stosowac jedynie torf firmowy lub wyciłg z torfu firm takich, jak
Fluval, Sera, Tetra (patrz sklep Ocean); autor artykuęu najlepsze rezultaty uzyskaę z torfem firmy Aquarium
Munster (patrz sklep Ocean). Torf mozna umiescic w filtrze przelewowym lub kanistrowym, takie rozwiłzanie
jednak wiłze siś z szybkim "wyczerpaniem" torfu a takze z niebezpieczen stwem zbyt szybkiej zmiany
parametrow wody (co moze byc szkodliwe dla ryb). Dlatego lepiej torf (granulowany, w kawaękach lub
węoknisty) umiescic bezposrednio w akwarium, np. na dnie lub za dekoracjami (kamieniami lub korzeniami).
Autor artykuęu stosujłc torf AquaVital bezposrednio w akwarium 200 litrow przez ok. 2 lata przy regularnej
podmianie wody uzyskaę pH = 6.2, TwO = 12, TwW = 0 (!) z wody kranowej (bez domieszek) o pH = 7.6,
TwO = 22, TwW = 10. Torf ma tez węasnosci buforujłce, w zwiłzku z czym mozemy nie obawiac siś o
gwaętowne wahania pH wynikajłce z niskiej twardosci wśglanowej.
•
mieszanie wody wyjsciowej z wodł RO - najskuteczniejszł metodł przygotowania wody miśkkiej i kwasnej
jest stosowanie wody o zerowej zawartosci soli i "doprawianie jej" wodł zawierajłcł sole i mikroelementy.
Proporcje dobieramy eksperymentalnie, w zaleznosci od posiadanej wody wyjsciowej i potrzeb. Najwiśkszym
problemem w tym wypadku jest ńrodęo duzej ilosci wody destylowanej lub RO, przy czym, ze wzglśdu na
znacznie wyzszł cenś wody destylowanej, niebezpieczen stwo zakupu wody z jonami miedzi oraz trudnosci
zwiłzane z produkcjł takiej wody z domu, polecamy wodś z filtra odwroconej osmozy. Za niewielkł cenś taki
filtr mozna kupic i zamontowac w domu. Uwaga - w przypadku mieszania z wodł RO woda wyjsciowa nie
bśdzie miaęa niskiego pH, lecz jej pH bśdzie bardzo ęatwo zmodyfikowac np. dolewajłc niewielkł ilosc wyciłgu
z torfu.
•
stosowanie dwutlenku wśgla (CO2) - dawkowanie CO2 do akwarium powoduje zmniejszenie pH wody.
Precyzyjne dawkowanie wymaga jednak dosc skomplikowanej i drogiej aparatury, a niebezpieczen stwo zbyt
szybkiego spadku pH oraz jego dobowych wahan jest spore. CO2 ma jednak bardzo dobry wpęyw na rozwoj
roslin, jest to wiśc metoda dosc czśsto stosowana przez akwarystow.
•
stosowanie wymieniaczy jonowych - wymieniacze jonowe to specjalne zywice, ktore "zabierajł" z wody jedne
jony, zastśpujłc je innymi. Mozemy wiśc zlikwidowac twardosc wśglanowł i/lub ogolnł stosujłc wymieniacze,
jednakze w zamian w akwarium pojawi siś nam zwiśkszona liczba innych jonow (np. jonow sodu).
Wymieniacze majł niewielkł efektywnosc i trzeba je czśsto regenerowac lub kupowac nowe. Regeneracja
niektorych wymieniaczy jest mozliwa przy zastosowaniu bardzo stśzonego roztworu soli kuchennej (anionity -
do zmniejszania TwO), inne jednak (kationity - do zmniejszania TwW) trzeba regenerowac w silnych kwasach.
Jest to wiśc metoda niezbyt warta polecenia. Wymieniacze jonowe lekko zmieniajł pH wody - kationity jł
lekko zakwaszajł, a anionity - zwiśkszajł pH.
•
stosowanie sztucznych srodkow zakwaszajłcych - do zmniejszenia pH wody sęuzł firmowe srodki zawierajłce
czśsto dosc silne kwasy. Sł to wiśc srodki dosc niebezpieczne, a poza tym mogł byc szkodliwe dla ryb i
roslin. Generalnie w akwariach najlepiej stosowac metody naturalne, a dolewanie silnego kwasu do wody w
akwarium na pewno metodł naturalnł nie jest. Wiśkszosc dostśpnych na rynku srodkow tego typu oparta jest
na kwasie ortofosforowym, ktory drastycznie zwiśksza ilosc fosforanow w wodzie, co z kolei wiłze siś z
doskonaęł pozywkł dla glonow. Moze siś wiśc okazac, ze zakwaszajłc wodś "dorobimy siś" trudnej do
zlikwidowania plagi wszelakich glonow. Gra nie warta swieczki - jesli musimy zakwaszac wodś np. po
stosowaniu wymieniaczy jonowych, najlepiej zastosowac wyciłg z torfu.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
17
Zwiź kszanie twardosci i pH wody
Jesli, mimo posiadania miśkkiej i kwasnej "wody wyjsciowej", upieramy siś na posiadanie ryb z biotopu wod
zasadowych i twardych, bśdziemy musieli regularnie zwiśkszac twardosc i pH posiadanej wody. Mozna to robic na
kilka sposobow, podajemy je w kolejnosci od najbardziej do najmniej polecanego:
•
stosowanie zwiru koralowego i skaę wapiennych - jak juz wspomnielismy w akwarium najlepiej sprawdzajł siś
metody naturalne. Naturalnł metodł zwiśkszenia twardosci i pH wody jest stosowanie skaę lub zwiru o
wysokiej zawartosci wapnia. W ten sposob zwiśkszamy twardosc wśglanowł i jednoczesnie twardosc ogolnł,
a takze nieco podwyzszamy pH. Z wir koralowy mozna stosowac w filtrze lub tez bezposrednio w akwarium.
Doskonaęł metodł jest tez umieszczenie w zbiorniku skaę wapiennych, np. wapieni, czy piaskowcow (uwaga!
takich kamieni i skaę nie nalezy pod zadnym pozorem umieszczac w akwariach z biotopem wod kwasnych i
miśkkich, bo zniwelujł one caękowicie nasze starania uzyskania wody odpowiedniej dla tego biotopu).
•
mieszanie wody wyjsciowej z wodł mineralnł - podobnie, jak w przypadku zmiśkczania wody, mozemy
uzyskac doskonaęe rezultaty mieszajłc miśkkł i kwasnł wodś docelowł ze znacznie twardszł i zasadowł
wodł mineralnł kupowanł w butelkach. Twardosc takiej wody bywa bardzo wysoka, a wiśc proporcje sł
zazwyczaj korzystne (tzn. nie musimy wydawac majłtku na wodś mineralnł). Dodatkowo woda mineralna ma
zazwyczaj wysokie pH, wiśc nie jest konieczne stosowanie innych srodkow do podwyzszenia odczynu wody.
•
stosowanie kwasnego wśglanu wapnia (Ca(HCO3)2) lub sodu (NaHCO3) - ta z pozoru niezbyt "naturalna"
metoda doskonale sprawdza siś jako prosty i tani sposob zwiśkszenia twardosci wody. Uwaga - dodawanie
zamiast kwasnego wśglanu wapnia kwasnego wśglanu sodu (NaHCO3) zwiśkszy jedynie alkalicznosc wody,
dodawanie Ca(HCO3)2 zwiśkszy natomiast zarowno twardosc wśglanowł, jak i ogolnł (w rownych
proporcjach). W obu przypadkach mozemy oczekiwac niewielkiego wzrostu pH. Ilosc Ca(HCO3)2 dobieramy
eksperymentalnie, mierzłc zmianś parametrow wody po dodaniu okreslonej porcji.
•
stosowanie sztucznych srodkow zwiśkszajłcych pH - nie polecamy stosowania sztucznych srodkow (do
kupienia w sklepach) do zwiśkszania pH wody. Sł one czśsto oparte na mocno zrłcych substancjach (np.
NaOH) i ich stosowanie moze wiłzac siś z niepotrzebnym ryzykiem.
Wszystko zalezy od ilosci...
Dostosowanie parametrow wody do danego biotopu jest procesem niezbyt czasochęonnym, jesli posiadamy jedno,
niewielkie akwarium. W przypadku posiadania wiśkszej ilosci zbiornikow moze siś jednak okazac bardzo kęopotliwe.
W takim wypadku sprawdzajł siś jedynie metody polegajłce na umieszczeniu dęugotrwale dziaęajłcego srodka w
samym akwarium (torfu lub skaę wapiennych) i systemy automatycznej podmiany i mieszania wody oparte na
filtrach RO. Dlatego tez poczłtkujłcym akwarystom polecamy dopasowanie swoich zainteresowan zwiłzanych z
danym biotopem do mozliwosci, jakie daje nam woda, ktorł mozemy zastosowac w akwarium, a nie odwrotnie.
Odwapnienie biologiczne
Przy duzej liczbie roslin w akwarium i silnym oswietleniu nasze akwarium narazone jest na bardzo powazne
problemy, a nawet katastrofś mogłcł w krotkim czasie zabic wszystkich jego mieszkan cow. Moze dojsc do
zjawiska tzw. "odwapnienia biologicznego" (inaczej dekalcyfikacji biologicznej lub biogenicznej), ktore polega na
rozkęadaniu przez rosliny kwasnych wśglanow (przede wszystkim wapnia, ale takze magnezu) i gwaętownych
wahaniach pH miśdzy dniem a nocł.
Mechanizm tego zjawiska jest bardzo prosty. Wystarczy przypomniec sobie, ze rosliny, takze wodne, w dzien
pobierajł, a w nocy wydzielajł do wody dwutlenek wśgla (konieczny do fotosyntezy). Przy niewielkiej liczbie roslin
oraz przy sęabym oswietleniu proces ten przebiega dosc wolno i nie wpęywa na chemiś wody. Przy wiśkszej liczbie
roslin i silnym oswietleniu proces ten staje siś na tyle intensywny, ze moze spowodowac powazne problemy.
Zjawisko odwapnienia biologicznego nie wystśpuje, dopoki rosliny znajdujł w wodzie wystarczajłco duzo
rozpuszczonego CO2. Jego usuwanie z wody nie wpęywa znaczłco na jej parametry, ze wzglśdu na obecnosc
wodorowśglanow (twardosc wśglanowa), ktore dziaęajł buforujłco (zapobiegajł skokom pH). Kiedy jednak rosliny
pobiorł z wody caęe CO2, niektore z nich (np. Elodea, Egeria, Ceratophyllum, Najas, Vallisneria) zaczynajł
rozkęadac znajdujłcy siś w wodzie kwasny wśglan wapnia - Ca(HCO3)2 (a takze, w mniejszym stopniu, magnezu).
Rosliny asymilujł z rozęozonego kwasnego wśglanu wapnia jony HCO3-, wykorzystujł CO2 i pozostawiajł w wodzie
OH-. Przy dosc wysokim wyjsciowym pH wśglan wapnia odkęada siś na lisciach roslin jako biaęy osad (pojawienie
siś biaęego osadu na roslinach jest pierwszym powaznym ostrzezeniem przed odwapnieniem; mozemy to
potwierdzic testujłc pH wody rano zaraz po zapaleniu swiatęa i tuz przed jego zgaszeniem wieczorem). W rezultacie
mamy bardzo szybkie i silne zwiśkszenie pH wody.
W nocy proces ten ulega odwroceniu - rosliny wydalajł do wody dwutlenek wśgla, co z kolei powoduje spadek pH.
Dobowe wahania wody mogł osiłgnłc nawet 5-6 stopni (!) roznicy. Tak silne zmiany pH sł praktycznie smiertelne
dla wiśkszosc ryb akwariowych.
Zapobieganie odwapnieniu biologicznemu jest, wbrew pozorom, bardzo proste. Pierwszł receptł jest utrzymanie
wysokiej twardosci wśglanowej (silne buforowanie wody), to jednak nie odpowiada wiśkszosci roslin. Drugł receptł
jest dozowanie do akwarium CO2 i tś węasnie metodś wybiera wiśkszosc akwarystow nastawionych na hodowlś
roslin. Trzecia metoda to usuniście z akwarium roslin, ktore sł w stanie rozkęadac kwasny wśglan wapnia, a
pozostawienie tych, ktore mogł oddychac tylko wolnym CO2.
Cykl azotowy
Przemiana materii ryb prowadzi do powstania roznych zwiłzkow azotu, z ktorych czśsc jest bardzo szkodliwa dla
organizmow zywych. W naturze ten problem zwykle nie wystśpuje tak jaskrawo, bo zwiłzki te sł rozcien czone w
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
18
wodzie, ale w ograniczonej ilosci wody w akwarium mogł uzyskac stśzenie dla ryb zabojcze. Bardzo waznł rolś w
deaktywacji tych zwiłzkow peęnił bakterie nitryfikacyjne. Oto tzw. cykl azotowy.
Metabolizm ryb prowadzi do powstania amoniaku (NH3), ew. amonu (NH4+), z ktorych przy udziale bakterii
Nitrosomonas powstajł azotyny (NO2-), a z nich, dziśki bakteriom Nitrobacter, azotany (NO3-).
Amoniak (NH3) jest zwiłzkiem wybitnie trujłcym, juz w niewielkich stśzeniach dziaęa szkodliwie na ryby, powyzej
0.2 mg/l jest grozny, a powyzej 1.0 mg/l - smiertelny. Stśzenie jonow NH3 pozostaje w rownowadze z jonami
amonowymi (NH4+), ktore sł stosunkowo nieszkodliwe. Stśzenie amoniaku rosnie wraz ze wzrostem pH i
temperatury; przy pH<7.0 nie ma go prawie wcale, w srodowisku zasadowym jego stśzenie wzrasta. W dojrzaęym
akwarium poziom zarowno amoniaku, jak i amonu powinien byc bliski zeru (popularne testy wykazł stśzenie 0).
Azotyny (NO2-) sł rowniez dla ryb trujłce. Rowniez w dojrzaęym akwarium, uzywajłc popularnych testow,
powinnismy uzyskac wynik bliski zeru (stśzenie < 0.1 mg/l uwaza siś za w peęni bezpieczne). Poziom 0.5 mg/l
uwaza siś za gornł granicś stśzenia tolerowanego, ale nawet takie stśzenie, jesli trwa dęuzszy czas, nie pozostaje
obojśtne dla ryb. Stśzenie azotynow powyzej 5 mg/l uwaza siś za smiertelne.
Azotany sł relatywnie niegrońne dla ryb, ale powyzej pewnego stśzenia rowniez nie sł obojśtne. Zwykle uznaje
siś, ze dopuszczalne stśzenie azotanow to 50 mg/l, powyzej 100 mg/l stajł siś grońne. najlepiej jednak
utrzymywac azotany w stśzeniu jak najmniejszym, w ten sposob ograniczamy rowniez rozwoj glonow. Nadmiar
azotanow z akwarium usuwany jest na kilka sposobow:
1.
Czśsciowo sł one zuzywane przez rosliny jako materiaę budulcowy biaęek, ale z reguęy ten proces nie hamuje
wzrostu ich stśzenia wystarczajłco,
2.
Najpopularniejszł metodł zmniejszania stśzenia azotanow jest czśsciowa wymiana wody - od 20%
miesiścznie do 20% tygodniowo - w zaleznosci od wielkosci akwarium, wrazliwosci hodowanych ryb, itp.
3.
Uzycie denitryfikatora - urzłdzenie powodujłce usuwanie NO3-. Mozna kupic gotowy, np. produkcji firmy
Sera, lub skonstruowac samemu - polecam artykuę Michaęa Juncewicza w numerze 0 "Naszego Akwarium".
Dojrzewanie akwarium to innymi sęowy proces rozwoju bakterii nitryfikacyjnych (gęownie Nitrosomonas i
Nitrobacter), ktore umozliwiajł zamkniście cyklu azotowego. Proces ten trwa zwykle ok. 3-4 tygodni od zaęozenia
akwarium.
Najpierw rozwijajł siś bakterie Nitrosomonas, rozkęadajłce NH3/NH4+. Trwa to zwykle od jednego do dwoch
tygodni. Pomiary NH4 w tym czasie wskaujł stopniowy wzrost jego stśzenia (szczyt w 4-7 dniu), nastśpnie
stopniowe zmniejszanie stśzenia. W drugiej czśsci tej fazy zaczyna wzrastac stśzenie azotynow. Oznacza to, ze
bakterie Nitrosomonas pracujł juz wydajnie, produkujłc NO2-. Teraz zaczynajł siś mnozyc bakterie Nitrobacter.
Ta faza trwa w przyblizeniu nastśpne dwa tygodnie. W tym okresie szczyt stśzenia azotynow przypada na 10-21
dzien od zaęozenia akwarium.
Zatem o dojrzaęym filtrze mozemy powiedziec, gdy:
1.
Wczesniej obserwowalismy dwa wzrosty stśzenia, najpierw NH4+, potem NO2-.
2.
Poziom tych zwiłzkow jest bliski zeru.
3.
Stopniowo wzrasta stśzenie azotanow (o ile nie sł skutecznie utylizowane przez rosliny).
Gdy jest speęniony tylko drugi warunek, nie mozemy byc pewni, ze akwarium dojrzaęo, poniewaz w wypadku braku
substratu dla bakterii Nitrosomonas, czyli amoniaku/amonu, proces ten moze byc bardzo powolny. Dlatego zaleca
siś rozne sposoby dostarczenia tych zwiłzkow do akwarium:
1.
Wpuszczenie jednej, dwoch wytrzymaęych ryb we wczesnej fazie dojrzewania akwarium. Uwazam, ze ta
metoda moze byc polecana jedynie w akwariach duzych, gdzie rozcien czenie toksycznych produktow
metabolizmu zmniejszy ich szkodliwosc. W akwariach maęych zwykle dochodzi wowczas do znacznego
przekroczenia wartosci bezpiecznych. Nalezy pamiśtac, jezeli zdecydujemy siś na tł metodś, zeby ryby
wprowadzic po ok. 5 dniach od zaęozenia akwarium, kiedy zniknie zmśtnienie wody spowodowane rozwojem
pierwotniakow, bardzo czśsto obserwowane w nowo zaęozonym akwarium.
2.
Przy akwarium gśsto obsadzonym roslinami substratu dla bakterii Nitrosomonas dostarczł obumierajłce
czśsci roslin, zwykle to wystarcza, ale dla pewnosci, ze akwarium jest dojrzaęe, nalezy monitorowac stśzenie
NH4+, NO2- i NO3-.
3.
W pewnych specyficznych sytuacjach, gdy w akwarium nie ma roslin, a zasadowy odczyn wody nie pozwala na
wczesniejsze wpuszczenie ryb (stśzenie amoniaku rosnie wraz z pH!), mozna dodac po prostu czystego
amoniaku, monitorujłc jego stśzenie, lub tez chlorku amonowego.
Ryby do akwarium powinno siś wpuszczac po jego dojrzeniu, jednak nie zaleca siś wprowadzac od razu
maksymalnej obsady, lecz stopniowo, poniewaz moze siś okazac, ze namnozona wczesniej liczba bakterii jest nie
wystarczajłca dla wprowadzonej ilosci ryb.
Bakterie nitryfikacyjne namnazajł siś w wodzie, ale w wiśkszych ilosciach osiedlajł siś w podęozu. Zdeycydowanie
najlepszym ich siedliskiem jest filtr, zapewniajłcy staęy przepęyw wody i odpowiednie natlenienie (bakterie te ginł
w warunkach niedotlenienia). Dlatego czśsto zamiast terminu "dojrzewanie akwarium" mowi siś o "dojrzewaniu
filtra". Bakterie te osadzajł siś na powierzchni materiaęu filtracyjnego, dlatego im wiśksza jest ta powierzchnia,
tym wiścej bakterii moze siś rozwinłc. Do najbardziej polecanych materiaęow nalezy Ehfisubstrat produkcji firmy
Eheim.
Proces dojrzewania akwarium mozna przyspieszyc dodajłc do wody kultury tych bakterii. Na naszym rynku
dostśpne sł takie produkty:
1.
Cycle firmy Hagen - trudno dostśpny, ale w opinii wielu osob lepszy
2.
Nitrivec firmy Sera - dostśpny bez wiśkszych problemow
Skutecznosc tych produktow zalezy od ich swiezosci i przechowywania (niska temperatura!). Niestety z powodu
braku daty produkcji mozna kupic preparat, ktory nie zadziaęa.
Znacznie pewniejszł metodł przyspieszania dojrzewania akwarium jest przeniesienie kultur bakterii z dojrzaęego
filtra, jednak nalezy miec pewnosc, ze nie przenosimy razem z nimi drobnoustrojow chorobotworczych.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
19
Do oznaczania NH4+, NO2-, NO3- uzywa siś odczynnikow, ktore powinny byc dostśpne w kazdym szanujłcym siś
sklepie akwarystycznym. Najbardziej polecani producenci to: JBL, Sera, Tetra, Eheim.
Co zrobic, jezeli ryby zostaęy wpuszczone do akwarium zbyt wczesnie?:
1.
Wymieniac czśsciowo wodś na tyle czśsto, zeby nie doszęo do zbyt wysokiego stśzenia trujłcych zwiłzkow,
zwykle ok. 20% co drugi dzien .
2.
Dodac do wody preparat Cycle Hagena lub Nitrivec Sery, zgodnie z instrukcjł (korzystne jest dodanie czśsci
tego preparatu bezposrednio do filtra).
3.
Ograniczyc lub caękowicie przestac karmic ryby do czasu dojrzenia filtra.
Bakterie nitryfikacyjne egzystujł w filtrze przez caęy czas zycia akwarium, o ile nie dojdzie do sytuacji
zaburzajłcych ten proces:
1.
Wiśkszosc lekow uzywanych do leczenia ryb zabija rowniez bakterie
2.
Bakterie sł wrazliwe na promienie UV
3.
Okresowa przerwa w zasilaniu, błdń awaria filtra trwajłce dęuzej, niz kilkanascie godzin powodujł znaczłce
zmniejszenie populacji bakterii (niedotlenienie)
4.
Mycie materiaęu filtracyjnego w chlorowanej lub zbyt ciepęej wodzie powoduje zabicie bakterii
W tych sytuacjach akwarium nalezy traktowac tak, jakby byęo niedojrzaęe
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
20
Filtracja wody w akwarium
Filtr jest elementem praktycznie niezbśdnym w kazdym akwarium. Wyjłtek stanowił akwaria tzw. "naturalne",
gdzie rolś filtra peęnił rosliny oraz podęoze, a zarybienie jest kilkukrotnie a nawet kilkudziesiściokrotnie mniejsze,
niz w tradycyjnych akwariach.
Tradycyjne filtry speęniajł w akwarium zazwyczaj trzy role:
•
medium filtracji biologicznej
•
medium filtracji mechanicznej
•
medium filtracji chemicznej
Filtracja biologiczna
Najwazniejszł rolł filtra w akwarium jest filtracja biologiczna (choc wielu poczłtkujłcych akwarystow mylnie słdzi,
ze filtracja mechaniczna). Filtr biologiczny to w uproszczeniu podęoze dla rozwoju bakterii nitryfikacyjnych, ktore
stanowił najwazniejszy element cyklu azotowego. Bakterie te oczyszczajł wodś z produktow przemiany materii ryb
i innych organizmow zwierzścych (amoniaku i/lub jonow amonowych). Bez filtracji biologicznej ryby szybko
zatruwajł siś tymi produktami.
Materiaęy filtracyjne do filtracji biologicznej muszł speęniac jeden podstawowy warunek - muszł oferowac jak
najwiśkszł powierzchniś do rozwoju bakterii, jednoczesnie pozwalajłc na swobodny przepęyw wody. Najczśsciej
stosowane materiaęy to:
•
głbka z otwartymi oczkami (głbka tradycyjna taka, jak np. głbki do kłpieli, nie nadaje siś do tego celu)
•
specjalny zwir (np. Ehfisubstrat firmy Eheim)
•
ceramika (rurki ceramiczne)
•
specjalne plastikowe "jezyki" (tzw. bio-kulki, bio-balls)
Głbka jest najmniej efektywnym, lecz najczśsciej wykorzystywanym materiaęem - wynika to z ęatwosci mycia oraz
umieszczenia w dowolnym rodzaju filtra oraz z jej efektywnosci takze w przypadku filtracji mechanicznej. Pozostaęe
materiaęy sł stosowane praktycznie jedynie w duzych filtrach zewnśtrznych (np. filtrach kanistrowych). Pozostaęe
trzy typy materiaęow sł rownie skuteczne - w Polsce "kroluje" Ehfisubstrat i materiaęy pochodne, podczas gdy na
Zachodzie najpopularniejsze wydajł siś byc bio-balls.
Filtracja mechaniczna
Filtracja mechaniczna speęnia w akwarium dwie role. Pierwsza rola to estetyka - akwarium wyglłda znacznie ęadniej
bez pęywajłcych w nim "farfocli". Druga rola to usuwanie np. nadmiaru pokarmu lub odchodow - w filtrze sł one
znacznie ęatwiej i szybciej rozkęadane przez bakterie nitryfikacyjne i nie zanieczyszczajł wody substancjami
azotowymi. Ryby mogł bez problemu obyc siś bez filtracji mechanicznej pod warunkiem, ze nie sł to gatunki
"mocno brudzłce" takie, jak duze pielśgnice.
Najczśsciej akwarysci nie stosujł oddzielnych materiaęow do filtracji mechanicznej. Wiśkszosc materiaęow do
filtracji biologicznej speęnia funkcjś filtra mechanicznego wystarczajłco dobrze. W przypadku specjalnych wymagan
(mocno "brudzłcych" ryb) stosuje siś dodatkowo w filtrach takie materiaęy, jak:
•
specjalnł watś akwarystycznł
•
specjalny filc akwarystyczny (np. filtry QuickFilter firmy Hagen)
•
głbkś o bardzo drobnych oczkach
•
specjalnł ceramikś do filtracji mechanicznej
W wiśkszych akwariach rolś filtra mechanicznego speęnia czśsto inny filtr, niz podstawowy - do filtracji biologicznej.
Filtr biologiczny powinien byc bowiem otwierany i myty jak najrzadziej, a filtr mechaniczny - wprost przeciwnie -
jak najczśsciej. Aby nie zaburzac filtracji biologicznej i nie zmniejszac efektywnosci filtracji mechanicznej akwarysci
stosujł wiśc oddzielne jednostki. Czasem stosuje siś takze filtry wstśpne - np. drobne głbki zakęadane na wlot do
filtra biologicznego, ktore speęniajł rolś pre-filtra mechanicznego.
Filtracja chemiczna
Filtracja chemiczna to usuwanie z wody szkodliwych zwiłzkow za pomocł specjalnych materiaęow pochęaniajłcych
(zazwyczaj jednorazowego uzytku). Polega ona na umieszczeniu w filtrze, obok filtra biologicznego i/lub
mechanicznego, materiaęu do filtracji chemicznej, a nastśpnie usuniściu go po okresie sugerowanym przez
producenta (kiedy materiaę siś nasyci). Dlatego tez do filtracji chemicznej nadajł siś praktycznie jedynie filtry
zewnśtrzne, w ktorych mamy i miejsce i ęatwosc umieszczania dodatkowych wkęadow.
Do filtracji chemicznej w akwarium stosowane sł zazwyczaj nastśpujłce materiaęy:
•
wśgiel aktywny/aktywowany - pochęania metale ciśzkie, chlor, wiśkszosc lekow akwarystycznych i wiele innych
substancji (niestety takze np. substancje przydatne do rozwoju roslinom); stosowany jest najczśsciej po
leczeniu ryb srodkami chemicznymi do usuniścia ich z wody (np. zieleni malachitowej, bęśkitu metylenowego,
trypaflawiny, itp.) lub tez do przygotowania wody do dolania do akwarium (usuwajłc chlor i metale ciśzkie z
wody kranowej); jego regenerowanie wykracza poza mozliwosci przeciśtnego akwarysty (konieczne prazenie w
wysokiej temperaturze); w akwarium powinno siś stosowac specjalny wśgiel akwarystyczny produkowany
przez wiele firm - jest najbardziej skuteczny i bezpieczny
•
zwirek amonowy - specjalny materiaę pochęaniajłcy amoniak i jony amonowe szkodliwe dla ryb; jest
stosowany praktycznie tylko w poczłtkowej fazie dojrzewania akwarium do usuniścia nadmiaru szkodliwych
substancji
•
zeolity - materiaęy przygotowywane do pochęaniania roznych substancji ("wyspecjalizowane"), np. azotanow;
sł maęo efektywne i rzadko uzywane
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
21
•
wymieniacze jonowe - materiaęy zmieniajłce twardosc ogolnł lub wśglanowł; sł to specjalne zywice
wymieniajłce jony wpęywajłce na twardosc wody na inne, nie majłce na nił wpęywu; mogł byc regenerowane
w roztworze NaCl lub w silnych kwasach (zaleznie od typu wymieniacza); sł z uwagi na swojł niskł
skutecznosc rzadko uzywane
•
torf - naturalny srodek obnizajłcy odczyn (pH) wody a takze jej twardosc wśglanowł; stosowany bardzo
czśsto w akwariach odwzorowujłcych biotopy wody kwasnej i miśkkiej; nie moze byc regenerowany, jednakze
starcza na bardzo dęugo; nalezy stosowac jedynie specjalny torf akwarystyczny, a nie torf ogrodniczy -
zarowno ze wzglśdu na konsystencjś, jak i mozliwosc wprowadzenia do akwarium szkodliwych substancji, np.
srodkow antygrzybiczych
•
zwir koralowy - naturalny srodek podwyzszajłcy odczyn (pH) wody a takze jej twardosc wśglanowł;
stosowany bardzo czśsto w akwariach morskich oraz odwzorowujłcych biotopy wody twardej i zasadowej
(Tanganika, Malawi, Ameryka S rodkowa); nie moze byc regenerowany, jednakze starcza na dęugo
Inne typy filtracji
W akwariach stosowane sł czasem specjalistyczne typy filtracji, takie, jak:
•
denitratory - specjalne filtry sęuzłce do usuwania z wody ostatecznego produktu cyklu azotowego - azotanow
(NO3); filtry te wymagajł bardzo powolnego przepęywu wody (kilka kropel na minutś) i duzej powierzchni
filtracyjnej - w tym celu stosowane sł dęugie cienkie przewody (kilkadziesiłt metrow przewodu o przekroku ok.
10 mm) lub specjalne bio-kulki
•
odpieniacze biaęek - stosowane praktycznie jedynie w akwariach morskich (w akwariach sęodkowodnych
wymagajł specjalnych, dodatkowych urzłdzen i sł znacznie drozsze), dziaęajł na zasadzie wytwarzania
drobnych błbelkow powietrza, ktore "zabierajł ze sobł" substancje biaękowe znajdujłce siś w wodzie; przy
powierzchni woda przelewa siś do zbiorniczka, ktory musi byc okresowo oprozniany
•
filtry glonowe - filtry, ktore do usuwania z wody substancji azotowych wykorzystujł glony; sł to systemy silnie
oswietlonych tacek, na ktorych bujnie rosnł rozne gatunki glonow, a przez ktore woda przelewa siś "oddajłc"
glonom zawarte w niej substancje azotowe; filtry glonowe sł bardzo skuteczne, ale ze wzglśdu na swoje
gabaryty i stopien skomplikowania, rzadko stosowane
•
filtry hydroponiczne - filtry, ktore do usuwania z wody substancji azotowych wykorzystujł rosliny emersyjne
(rosnłce poza wodł). Sł to systemy doniczek ze specjalnym rodzajem zwiru (najczśsciej tzw. keramzytem),
przez ktore woda przelewa siś "oddajłc" korzeniom roslin naziemnych substancje azotowe w niej zawarte, a
jednoczesnie natleniajłc korzenie; jest to bardzo efektywne, ale dosc trudne do zrealizowania rozwiłzanie
jedynie do wiśkszych akwariow, pozwala jednak takze znacznie polepszyc rozwoj roslin naziemnych
trzymanych w domu
•
filtry odwroconej osmozy (RO) - filtry do przygotowywania wody do akwarium (nie wykorzystywane w obiegu
staęym, a jedynie do dolewania/podmiany wody); oparte sł o bęonś poęprzepuszczalnł, ktora pozbawia wody
praktycznie caękowicie substancji mineralnych; woda z filtra RO jest bardzo zblizona skęadem do wody
destylowanej (prawie czyste H2O); nadaje siś ona do wymieszania z wodł zawierajłcł wiścej substancji
mineralnych i do podmiany w akwariach z biotopow wody miśkkiej; stosowana jest takze do podmiany wody w
akwariach morskich, po wymieszaniu z solł morskł
Podstawowe typy filtrow
W akwariach stosowane sł obecnie praktycznie jedynie cztery typy filtrow:
•
filtry wewnśtrzne - skęadajł siś one z gęowicy oraz komory filtracyjnej i sł caękowicie zanurzane w wodzie;
gęowica jest skonstruowana w oparciu o prosty silniczek elektryczny i obrotowy wirnik z ęopatkami, ktory
przepompowuje wodś na zasadzie sięy odsrodkowej; komora filtracyjna to poęprzezroczysty plastikowy
pojemnik zawierajłcy materiaę filtracyjny;
•
filtry kaskadowe/przelewowe - skęadajł siś one z tych samych elementow, co filtry wewnśtrzne oraz
dodatkowej rurki plastikowej doprowadzajłcej wodś z akwarium; sł zawieszane na bocznej sciance akwarium,
pobierajł wodś na zasadzie roznicy poziomow, woda ta jest wpompowywana z powrotem do akwarium i
"przelewana" zazwyczaj przez szerokł "kaskadś" (stłd nazwa);
•
filtry kanistrowe - majł formś duzego kanistra z gęowicł, stawianego ponizej poziomu wody (pod akwarium);
woda doprowadzana jest do filtra i z filtra z powrotem do akwarium systemem giśtkich rur;
•
filtry podzwirowe - rolś materiaęu filtracyjnego speęnia w nich... podęoze akwarium (zwir, nie nadajł siś do
akwariow z podęozem piaskowym); istniejł dwa typy filtrow podzwirowych - zasysajłce wodś spod podęoza
(tradycyjne) oraz wpompowujłce wodś pod podęoze ("reverse flow", odwrocony obieg); skęadajł siś z systemu
kratownic umieszczanych pod podęozem, pionowej rury oraz zamontowanej na jej szczycie gęowicy bardzo
podobnej do gęowic filtrow wewnśtrznych
Wszystkie cztery typy filtrow sł stosowane przede wszystkim do filtracji biologicznej oraz, czśsciowo,
mechanicznej. Do filtracji czysto mechanicznej stosuje siś filtry wewnśtrzne ze specjalnym materiaęem oraz
specjalne wkęady do filtrow kanistrowych. Do filtracji chemicznej nadajł siś praktycznie jedynie filtry kaskadowe
oraz kanistrowe.
Filtry wewnśtrzne stosowane sł do najmniejszych akwariow (od 10-15 litrow do ok. 100-150 litrow). Filtry
przelewowe nadajł siś do akwariow o pojemnosci od ok. 50 litrow do ok. 500 litrow (przy zastosowaniu kilku filtrow
przelewowych nawet do wiśkszych zbiornikow). Filtry kanistrowe stosowane sł zazwyczaj w akwariach od 100
litrow w gorś.
Inne typy filtrow
W akwarystyce stosowane sł rzadziej takze inne typy, czśsto specjalistycznych filtrow:
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
22
•
filtry głbkowe - najprostsze, nieco "przestarzaęe" filtry, w ktorych rolś materiaęu filtracyjnego peęni głbka, zas
zamiast gęowicy stosowany jest napowietrzacz; produkowane przez napowietrzacz błbelki "zasysajł" wodś i
zwracajł jł z powrotem do akwarium szklanł lub plastikowł rurkł; filtry głbkowe nadajł siś jedynie do
maęych akwariow ze wzglśdu na niewielkł efektywnosc (powolny przepęyw wody), lecz sł wprost niezastłpione
przy wychowie narybku (ktory mogęby zostac uwiśziony w komorach filtracyjnych innych typow filtrow)
•
filtry zraszane - filtry speęniajłce jedynie rolś filtra biologicznego - tradycyjne zęoze biologiczne jest w nich
zraszane wodł ze specjalnych, rotacyjnych spryskiwaczy - sęuzy to zwiśkszeniu natlenienia, a przez to takze
skutecznosci filtracji
•
filtry pulsacyjne - produkowane przez firmś Eheim filtry, ktore speęniajł identycznł rolś, jak filtry zraszane,
jednakze osiłgajł wiśksze natlenienie poprzez pulsacyjne zalewanie i osuszanie zęoza biologicznego
•
filtry typu "fluidized bed" - specjalne filtry biologiczne, w ktorych rolś materiaęu filtracyjnego speęnia drobniutki
piasek; majł ksztaęt wysokiej, pionowej kolumny, do ktorej woda wtęaczana jest z doęu, podnoszłc znajdujłcy
siś w kolumnie piasek, a nastśpnie wypęywajłc gorł; sł bardzo efektywne jako filtry biologiczne, ale nie
nadajł siś zupeęnie do filtracji mechanicznej ani chemicznej, wymagajł filtrow wstśpnych, mechanicznych
•
filtry typu "bio-wheel" - sł to specjalne nakęadki na niektore modele filtrow przelewowych, przypominajłce
koęo męyn skie; ich ęopatki stanowił podęoze dla bujnego rozwoju bakterii nitryfikacyjnych, poniewaz sł na
przemian zalewane przez wracajłcł do akwarium wodś i osuszane
•
gęowice z filtrem mechanicznym - sł to gęowice do filtrow podzwirowych doęłczone do specjalnych komor
zawierajłcych materiaę do filtracji mechanicznej (zazwyczaj specjalny filc)
dostarczona do zbiornika. Elementem tęoczłcym jest tu turbinka, ktora moze podawac wodś na znacznł nieraz
wysokosc. Taki filtr umozliwia schowanie go pod zbiornikiem i po zamaskowaniu jest niewidoczny.
Filtry o obiegu otwartym to takie, ktorych pojemniki czyszczłce zawieszone sł najczśsciej na sciance zbiornika.
Takie filtry sł mniej estetyczne. Woda jak w poprzednim filtrze zostaje, najczśsciej przez powietrze przepęywajłce
przez specjalnł rurkś wypchniśta do zbiornika, przez co zmniejsza siś poziom wody w filtrze. Na miejsce wody
wypchniśtej wykorzystujłc efekt naczyn poęłczonych, dostaje siś woda ze zbiornika.
Filtry wewnśtrzne, to filtry, ktorych element oczyszczajłcy znajduje siś w srodku zbiornika. Sł to najczśsciej filtry
głbkowe. Wykorzystano w nich powietrze, ktore powoduje przepęyw wody przez głbkś. Woda po przepęyniściu
przez głbkś pozostawia staęe człsteczki w głbce. Sł oczywiscie i bardziej skomplikowane filtry wewnśtrzne, gdzie
głbka znajduje siś w specjalnym pojemniku, a ruch wody wymusza turbinka. Warto na koniec wspomniec o filtrach
dennych . Sł to takie filtry, gdzie jako materiaę filtrujłcy wykorzystuje siś samo podęoze. Majł one wymusic taki
ruch wody, by woda przepęywaęa przez podęoze (w doę) a nastśpnie po oczyszczeni wypęywaęa gorł. Maja te filtry
jednak dosc duzł, wg mnie , wadś a mianowicie, podęoze szybko siś brudzi i "zapycha" i trudno jest je oczyscic.
Na koniec nalezaęoby powiedziec, ze konstruktorzy filtrow skonstruowali je tak, ze najczśsciej mogł one oprocz
oczyszczania, takze napowietrzac wodś w zbiorniku. Filtry oczywiscie co jakis czas nalezy czyscic, a wiśc usuwac
nagromadzone w nich odpadki. Nalezy pamiśtac o tym by nie pęukac ich w gorłcej wodzie, gdyz w materiaęach
filtracyjnych wytwarzajł siś bakterie wzbogacajłce funkcje uzytkowe wody a gorłca woda powoduje ich
obumieranie. Najlepiej przepęukac kilkakrotnie w wodzie wyciłgniśtej z akwarium i wycisnłc, a nastśpnie umiescic
ponownie w filtrze.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
23
Filtry wewnź trzne
Filtry wewnśtrzne to najpopularniejsze obecnie w Polsce typy filtrow akwarystycznych. W USA zdecydowanie
ustśpujł popularnosci filtrom przelewowym. Wynika to z faktu, ze czyszczenie filtra wewnśtrznego wymaga
zanurzania rłk w akwarium, odęłczania filtra, wyjmowania caęego filtra lub samej komory filtracyjnej i wynoszenia
go do ęazienki w celu przemycia. Jest to proces dosc zmudny, a duza czśsc zanieczyszczen podczas wyjmowania
komory z wody dostaje siś z powrotem do akwarium. Dodatkowo filtry wewnśtrzne majł zazwyczaj bardzo maęe
komory filtracyjne i pozwalajł w wiśkszosci przypadkow na umieszczanie w nich jedynie głbki.
Zalety filtrow wewnśtrznych to ich maęy rozmiar (przez co niektore modele nadajł siś nawet do bardzo maęych
akwariow, np. 15-litrowych) i bardzo niska cena (szczegolnie w porownaniu z filtrami kanistrowymi.
Oto (w uproszczeniu) zasada dziaęania filtra wewnśtrznego:
Jak widac filtry wewnśtrzne skęadajł siś z gęowicy oraz komory filtracyjnej i sł caękowicie zanurzane w wodzie.
Gęowica jest skonstruowana w oparciu o prosty silniczek elektryczny i obrotowy wirnik z ęopatkami, ktory
przepompowuje wodś na zasadzie sięy odsrodkowej. Komora filtracyjna to poęprzezroczysty plastikowy pojemnik
zawierajłcy materiaę filtracyjny.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
24
Filtry przelewowe
Filtry przelewowe zwane takze kaskadowymi (ang. "power filters") to w Polsce urzłdzenia nieco mniej popularne,
niz wewnśtrzne filtry akwarystyczne. Wynika to z ceny, ktora jest nieco wyzsza oraz ze stosunkowo niewielkiej
oferty rynkowej tego typu filtrow. Ich montaz wymaga takze specjalnych pokryw akwarystycznych (z miejscem na
zawieszenie filtra) i odsuniścia akwarium od sciany tylnej lub scian bocznych mebla, w ktorym zbiornik jest
umieszczony. Filtry przelewowe nie nadajł siś tez do popularnych w Polsce bardzo maęych zbiornikow (sł
stosowane w akwaryach od okoęo 50-litrow w gorś).
Ogromnł zaletł filtra przelewowego jest dogodnosc wymiany i czyszczenia zęoza biologicznego - nie trzeba w tym
celu zanurzac rłk w wodzie, zas do akwarium dostaje siś niewielka czśsc zanieczyszczen . W filtrach przelewowych
mozemy tez stosowac roznorodne zęoza biologiczne, mechaniczne i chemiczne. Pojemnosc komor filtracyjnych jest
wiśksza od filtrow wewnśtrznych, ale mniejsza od kanistrowych.
Oto sposob dziaęania filtra przelewowego (w uproszczeniu):
Woda z akwarium doprowadzana jest bezposrednio do wirnika (nie przechodzi ona przez zęoze, dlatego czśsto na
rurkś zasysajłcł zakęada siś głbkowy filtr wstśpny) na zasadzie roznicy poziomow w naczyniach poęłczonych.
Wirnik przepompowywuje "zasysanł" wodś pod zęoze. Woda przechodzi przez caęe zęoze i w gornej czśsci filtra
przelewa siś "kaskadł" (stłd nazwa filtrow) z powrotem do akwarium. "Kaskada" stanowi takze uchwyt, za ktory
filtr wieszamy na krawśdzi akwarium.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
25
Filtry kanistrowe
Filtry kanistrowe to najbardziej zaawansowane sposrod popularnych urzłdzen do filtrowania wody w akwariach. Sł
to urzłdzenia zewnśtrzne, do ktorych woda jest doprowadzana systemem gumowych przewodow i wraca do
akwarium podobnł drogł.
Filtry kanistrowe oferujł najwiśkszł efektywnosc filtracji (najwiśkszy przepęyw wody na godzinś), najwiśksze zęoza
filtracyjne (nawet kilkanascie litrow) oraz wygodś czyszczenia. Filtry do czyszczenia odęłczane sł od przewodow
doprowadzajłcych (w starszych rozwiłzaniach poprzez specjalne zawody na rurach doprowadzajłcych wodś, w
nowszych rozwiłzaniach zawory wbudowane sł w samł gęowicś filtra), a nastśpnie mozemy wyniesc kanister do
ęazienki, gdzie otwieramy go i czyscimy. W ten sposob do akwarium nie docierajł zadne zanieczyszczenia
wynikajłce z "poruszenia zęoza filtracyjnego".
Filtry kanistrowe sł znacznie drozsze, niz filtry wewnśtrzne, czy przelewowe i najprawdopodobniej dlatego najmniej
popularne. Duze filtry kanistrowe sł produkowane jedynie przez firmy zachodnie - polscy producenci nie opracowali
jeszcze stosownej technologii, poza tym awaria filtra wewnśtrznego grozi najwyzej przerwaniem filtracji w
akwarium, a filtra kanistrowego... powodził w mieszkaniu. Do duzych i bardzo duzych akwariow stosuje siś jednak
praktycznie tylko filtry kanistrowe - ze wzglśdu na ich mozliwosci "przerobowe", wygodś oraz mozliwosc
stosowania przeroznych wkęadow.
Oto schemat dziaęania filtra kanistrowego (w uproszczeniu):
Jak widac na rysunku filtr kanistrowy to, dosęownie, stojłcy (ponizej akwarium - woda doprowadzana jest na
zasadzie roznicy poziomow) poza akwarium kanister z gęowicł, w ktorej umieszczony jest taki sam, jak w innych
typach filtrow, lecz zazwyczaj wiśkszy i silniejszy, silnik elektryczny z wirnikiem odsrodkowym. Nowoczesniejsze
rozwiłzania majł dodatkowe systemy zamykania dopęywu wody (wbudowane zawory) i odęłczania rur
doprowadzajłcych wodś, a takze np. wskańniki stopnia zapchania zęoza, czy mechanizmy do szybkiego zalewania
komory filtra wodł (przy pierwszym napeęnianiu).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
26
Biotopy
Afryka
Wielkie Jeziora Afryki Centralnej
Wielkie jeziora w Afryce to 3 roznorodne biotopy, w ktorych niezaleznie od siebie uksztaętowaęy siś zupeęnie
odmienne ekosystemy, w ktorych krolujł pielśgnice. Za Wiecheckimi uzupeęnionł innymi ńrodęami podajś tabelkś z
parametrami fizykochemicznymi wody w tych jeziorach.
Malawi
Tanganika
Jez. Wiktorii
Powierzchnia
30800 km
2
32800 km
2
68800 km
2
Dęugosc
580 km
670 km
400 km
Szerokosc
80 km
22-72 km
250 km
Gęśbokosc
760 m
1470 m
80 m
Temperatura powierzchni
24-29
o
C
24-29
o
C
26-34
o
C
Temperatura w gęśbi
22
o
C
23
o
C
b.d.
Przezroczystosc
20 m
22 m
8 m
pH
7,7-8,8
7,5-9,2
7,1-9,0
Twardosc ogolna [
o
n]
4-6
7-11
1,5
Twardosc wśglanowa [
o
n]
6-8
16-18
2,5
Przewodnictwo elektrolityczne w temp. 20
o
C
210-235
µ
S
606-620
µ
S
98-145
µ
S
Jezioro Malawi jest jednym z wiśkszych jezior na swiecie. Ma okoęo 600 km dęugosci i max. 80 km szerokosci.
Powierzchnia zajmuje obszar okoęo 31000 km2. Linia brzegowa słsiaduje z trzema krajami: Malawi, Tanzanił i
Mozambikiem. W jeziorze Malawi mozna spotkac ponad 600 gatunkow pielśgnic, sposrod ktorych wyroznia siś dwie
gęowne grupy: Utaka i Mbuna. Utaka: to planktonozerne pyszczaki zyjłce zarowno w obszarze pelagialu czyli
otwartej strefy wod, jak i litoralu skalnego. Mbuna: to pyszczaki zyjłce w obszarze litoralu skalno - zwirowego,
ktorych gęowny skęadnik pozywienia stanowił glony porastajłce skaęy a takze larwy owadow, skorupiaki, miśczaki,
narybek i ikra innych gatunkow. Malawi, tak jak jezioro Tanganika nalezy do jezior tropikalnych a temperatura
wody w warstwie powierzchniowej (do 200 m) w zaleznosci od gęśbokosci wynosi od 23 do 29ľC. Ph wody
przybiera wartosci od 7,7 do 8,5. Twardosc ogolna 6-10ľ, twardosc wśglanowa 4-6ľ niemieckich.
W jeziorze mozna wyroznic kilka srodowisk w ktorych przebywajł ryby, przede wszystkim zlokalizowanych w strefie
przybrzeznej zwanej litoralem. I tak:
litoral zwirowaty - podęoze ze zwiru, na ktorym wystśpujł odęamki skalne wielkosci od kilku do kilkudziesiściu cm;
litoral piaszczysty - rozlegęe, kilkukilometrowe plaze o ęagodnym spadzie, niekiedy przy brzegu porosniśte
roslinami, np. nurzan cem;
litoral skalny - stromy brzeg skęadajłcy siś z kilkumetrowych gęazow i blokow skalnych obficie porosniśty glonami;
ujscia rzek - okolice ujscia rzek, zwykle bagniste i zamulone.
Niektore gatunki zyjł takze w otwartych wodach j. Malawi zwanych pelagialem.
nazwy żacinskie
nazwy polskie
Aristochromis christyi
Aulonocara baenschi
Aulonocara iwanda
Aulonocara jacobfreibergi
Aulonocara sp.
Aulonocara stuartgranti
Chilotilapia euchilus
Champsochromis caeruleus
Copadichromis azureus
Copadichromis borleyi
Copadichromis mloto
Cynotilapia afra
Cynotilapia mbamba
Cyrtocara moori
Exochochromis anagenys
Fossorochromis rostratus
Labeotropheus trewavasae
Labidochromis caeruleus
Lethrinops microstoma
Maylandia crabro
Maylandia estherae
Maylandia greshakei
Maylandia lombardoi
Melanochromis auratus
Pyszczak Borleya
Pyszczak Johana
Pyszczak lombardzki
Pyszczak niebieski
Pyszczak piścioplamy
Pyszczak prśgooki
Pyszczak szerszen
Pyszczak wargacz
Pyszczak wieloplamy
Pyszczak wspaniaęy
Pyszczak wydęuzony
Pyszczak wysmukęy
Pyszczak z Chipoka
Pyszczak zebra
Pyszczak zęocisty
Pyszczak zęotopęetwy
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
27
Melanochromis chipokae
Melanochromis cyaneorhabdos
Melanochromis dialeptos
Melanochromis johanni
Nimbochromis linni
Nimbochromis polystigma
Nimbochromis venustus
Nyassachromis boadzulu
Nyassachromis euchinostomus
Placidochromis electra
Placidochromis milomo
Pseudotropheus acei
Pseudotropheus demasoni
Pseudotropheus elongatus
Pseudotropheus saulosi
Pseudotropheus socolofi
Pseudotropheus sp. Kingsizei
Pseudotropheus tropheops
Pseudotropheus tropheops gracilior
Sciaenochromis fryerei
Synodontis njassae
Jezioro Tanganika jest najbogatszym biotopem ze wszystkich jezior na Ziemi. W jej wodach mieszka 230
gatunkow endemicznych pielśgnic i ponad 70 gatunkow innych ryb. Nalezy do jezior tropikalnych a temperatura
wody w warstwie powierzchniowej (do 250 m) w zaleznosci od gęśbokosci wynosi od 24 do 29ľC. Ph wody
przybiera wartosci od 7,5 do 9,0. Twardosc ogolna 8-11ľ, twardosc wśglanowa 16-18ľ niemieckich. Powierzchnia
jeziora: 32800 km2, dęugosc 680 km, maksymalna szerokosc 80 km, maksymalna gęśbokosc 1470 m (drugie po
wzglśdem gęśbokosci jezioro na swiecie, po jeziorze Bajkaę). Jezioro jest otoczone przez cztery afrykan skie
pan stwa: Tanzanie (44% procent wybrzeza), Zair (43%), Burundi (7%) i Zambie (6%).
W jeziorze mozna wyroznic kilka srodowisk w ktorych przebywajł ryby, przede wszystkim zlokalizowanych w strefie
przybrzeznej zwanej litoralem. I tak:
litoral zwirowaty - podęoze ze zwiru, na ktorym wystśpujł odęamki skalne wielkosci od kilku do kilkudziesiściu cm;
litoral piaszczysty - rozlegęe, kilkukilometrowe plaze o ęagodnym spadzie, niekiedy przy brzegu porosniśte
roslinami, np. nurzan cem;
litoral skalny - stromy brzeg skęadajłcy siś z kilkumetrowych gęazow i blokow skalnych obficie porosniśty glonami;
ujscia rzek - okolice ujscia rzek, zwykle bagniste i zamulone.
Nieliczne gatunki zyjł takze w otwartych wodach j. Tanganika zwanych pelagialem.
Wiścej informacji nt. jeziora Tanganika i ryb w nim zyjłcych znajdziesz na:
Serwisie Tanganikan skim
nazwy żacinskie
nazwy polskie
Altolamprologus calvus
Altolamprologus compressiceps
Callochromis pleurospilus
Chalinochromis brichardi
Cyphotilapia frontosa
Cyprichromis leptosoma
Enantiopus melanogenys
Haplotaxodon microlepsis
Julidochromis marlieri
Julidochromis ornatus
Julidochromis regani
Lamprichthys tanganicanus
Lamprologus kungweensis
Lamprologus meleagris
Neolamprologus brevis
Neolamprologus brichardi
Neolamprologus buescheri
Neolamprologus caudopunctatus
Neolamprologus cylindricus
Neolamprologus leleupi
Neolamprologus multifasciatus
Neolamprologus pulcher
Ophtalmotilapia ventralis
Paracyprichromis brieni
Paracyprichromis nigripinnis
Spathodus erythrodon
Telmatochromis vittatus
Ksiśzniczka z Burundi
Ksiśzniczka piśkna
Muszlowiec krotki
Muszlowiec gęadkolicy
Muszlowiec wieloprśgi
Naskalnik Bricharda
Naskalnik kśdzierzawy
Naskalnik Marliera
Naskalnik Regana
Pyszczak heęmiasty
Szczelinowiec cylindryczny
Szczelinowiec Leleupa
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
28
Tropheus brichardi
Tropheus duboisi
Tropheus moori
Tropheus sp. black
Tropheus sp. Ikola
Tropheus sp. red
Inne biotopy w Afryce:
Afryka zachodnia charakteryzuje siś raczej wodami miśkkimi i kwasnymi. Wystśpujłce tam ryby majł wymagania
zblizone do ryb wystśpujacych w Ameryce Poęudniowej.
Wyjłtek stanowił rybki z rodziny karpien cowatych, ktore zyjł zbiornikach okresowych. Zasolenie tych zbiornikow
ulega zmianom w dosyc szerokim zakresie i zaleca siś dodawanie soli kuchennej w ilosci nawet jednej ęyzki
stoęowej na kazde 10 l wody w akwarium. Zbiorniki te majł zwykle wodś z maęł twardoscił wśglanowł.
Afrykanskie gatunki rybek: Barwniak czerwonobrzuchy (Pelvicachromis pulcher), Gśbacz wielobarwny
(Pseudocrenilabrus multicolor)
Ameryka Pożudniowa
Amazonia
W Ameryce Poęudniowej w Amazonii zasadniczo wystśpujł 3 rodzaje wod:
•
wody biaęe, takie jak: Amazonka, gorny bieg Rio Solimoes, Rio Madeira, Rio Branco o nastśpujłcych
parametrach fizykochemicznych: przezroczystosc 10-50 cm, twardosc ogolna 0,65-1,27
o
n, pH 6,5-6,9.
•
wody przejrzyste, takie jak: Rio Tapajos, Rio Xingu o nastśpujłcych parametrach fizykochemicznych:
przezroczystosc 4 m, twardosc ogolna 0,3-0,82
o
n, pH 6,4-6,65.
•
wody czarne, takie jak: Rio Negro, Rio Cururu, Rio Icana o nastśpujłcych parametrach fizykochemicznych:
przezroczystosc okoęo 2 m, twardosc ogolna 0,09-0,45
o
n, pH 4,4, twardosc wśglanowa 0
o
n.
Rybki z Ameryki Pożudniowej: Zbrojnik niebieski (Ancistrus multispinis), Apistogramma Agassizi, Pielśgniczka
kakadu (Apistogramma cacatuoides), Apistogramma pandurini, Kirysek pstry (Corydoras paleatus), Kirysek
spizowy (C. aeneus), Kirysek Sterby (C. sterbae), Zwinnik jarzeniec (Hemigrammus erythrozonus), Kirysnik
czarnoplamy (Hoplosternum thoracatum), Neon czarny (Hyphessobrycon herbertaxelrodi), Zbrojnik drobny
(Loricaria parva), Pielśgniczka Ramireza (Papiliochromis ramirezi), Neon Innesa (Paracheirodon innesi), Gupik
(Poecilia reticulata), Glyptoperichthys gibbiceps, Skalar(Pterophyllum scalare), Dyskowiec(Symphysodon discus)
Ameryka S rodkowa
Meksyk: Christel Kasselmann opisuje biotop Laguna Media Luna opanowany przez przywleczonł tu przez częowieka
Hygrophila polysperma, wystśpujłcł obok Ludwigia repens x palustris. Ponadto badaczka wspomina o
wystśpujłcych tam liliach wodnych. Czysta woda ma
temperaturś okoęo 29
o
C, twardosc caękowitł 55 DgH, a
wśglanowł 12 DcH, pH=7.9 a przewodnosc elektryczna wynosi
1690 éS/cm.
Rzeka Rio Mante zasiedlona przez rybki zyworodne i porosniśta
Hygrophila polysperma, podęoze jest muliste, woda lekko mśtna,
temperatura wody dochodzi do 37
o
C, pH=8,3, twardosc caękowita
30 DgH, wśglanowa 12 DcH a przewodnosc elektryczna 775
éS/cm.
Okolice El Limon zasiedlone sł przez ryby zyworodne, pielśgnice i
kłsaczowate, temperatura wody wynosi 35
o
C, pH=8,3, twardosc
ogolna 28 DgH, twardosc wśglanowa 8 DcH, przewodnosc
880éS/cm, zawartosc tlenu 10,8mg/l.
Rzeka Rio Atoyac zamieszkiwana jest przez: Xiphophorus andersi, Xiphophorus helleri, Heterandria bimaculata i
Heterandria jonesi. Woda w rzece ma nastśpujłce parametry temperatura 27
o
C, pH=7,5, twardosc ogolna 13 DgH,
twardosc wśglanowa 10 DcH, zawartosctlenu w wodzie wg L. Wischnatha wynosi 18 mg/l.
Ryby: gupik, Archeocentrus sajica, mieczyk, molinezja ostropyska, pielśgnica Meeka, Xenotoca eiseni
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
29
Australia
Wody Australii i Nowej Gwinei sł ojczyznł tśczanek. Mimo, ze dawniej zalecano hodowle tych rybek w twardej
lekko zasolonej wodzie, to okazuje siś, ze wody tam wystśpujace sł z reguęy miśkkie i lekko kwasne, zresztł
wystarczy popatrzec do ponizszej tabelki, ktorł umieszczam za H. Maylandem ktory czśsc pomiarow wykonaę w
terenie osobiscie.
Nazwa zbiornika lub rzeki
Twardosc ogolna w
o
n
Twardosc wź glanowa w
o
n
pH
Papua Nowa Gwinea
Sepik River
Kum River (wyzyna)
3
0,5
2
2
6,8
6,8
Queensland (Australia)
Lagoon Creck
0,5
0,5
5,4
Przylćdek York
Mitchell River
Coen River
Wenlock River
2
0,5
0,5
0,5
0,5
2
6,6
5,8
5,3
Terytorium Pożnocne
South Alligator River
gorny bieg Adelaide River
Darvin River
Mary River
Katherine River
Viktoria River
3,5
2
0,5
2
18,5
15
3,5
3
1
3
18,5
18
5,4
5,6
6,4
6,5
6,6
8,6
Zatem chemai tych wod jest raczej zblizona do wod Amazonki niz do tego co publikowano dotychczas. Wody
twarde wystśpujł tylko w bezposredniej bliskosci morza lub w miejscach gdzie rzeki pęynł po wapiennym podęozu.
Mayland stwierdzię w Australii wystśpowanie wod miśkkich o ekstremalnie niskim pH ponizej 4 w rejonach gdzie
wystśpuje Iriatherina werneri.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
30
Azja
Trzymajłc rybki w akwarium, staramy siś, by nasze rybki i roslinki czuęy siś jak najlepiej i zeby osiłgnłc ten cel
staramy siś stworzyc w akwarium warunki jak najbardziej zblizone do naturalnych, wystśpujłcych w miejscu
wystśpowania naszych podopiecznych.
Jednymi z pierwszych rybek tropikalnych sprowadzonych do Europy byęy wielkopęetwy wspaniaęe (Macropodus
opercularis), pochodzłce z wod Chin, zatem rozpocznś cykl artykuęow od opisu biotopow i zbiornikow biotopowych
odtwarzajłcych wody Azji.
Robiłc pierwsze przymiarki do stworzenia zbiornika biotopowego zwykle zaczyna siś od okreslenia węasciwosci
fizyko-chemicznych wody dostśpnej w kranie i porownania ich z wodł wystśpujłcł w biotopie ryb i roslin, ktore
zamierzamy hodowac. Mozna oczywiscie sprobowac pominłc ten etap, ale wtedy ryzykuje siś niewytęumaczalne z
pozoru padniścia ryb i roslin, ktore osiedlilismy w zbiorniku i brak spodziewanego potomstwa naszych
podopiecznych mimo osiłgniścia odpowiedniego wieku i wzrostu a nawet wielokrotnie odbytego taręa. Dotyczy to,
co prawda raczej przypadkow skrajnych, to znaczy, gdy woda swoimi parametrami skrajnie odbiega od warunkow
wystśpujłcych w odtwarzanym w biotopie albo, gdy mamy do czynienia z skrajnie wrazliwymi stworzeniami. Dla
jasnosci sytuacji zanim podejmie siś decyzjś, warto zmierzyc przynajmniej wartosci pH, twardosc wśglanowł i
twardosc ogolnł wody, ktorł mamy w kranie. Dla ogolnej orientacji wystarczajł nawet najprostsze i najtan sze
testy dostśpne w sklepach zoologicznych. Nie wszyscy bśdł oczywiscie mierzyli takie parametry jak przewodnictwo
elektryczne i zawartosc poszczegolnych jonow w wodzie by jak najwierniej oddac warunki fizykochemiczne wody z
odtwarzanego biotopu.
Idealnie jest, gdy węasciwosci wody w kranie pokrywajł siś z węasciwosciami wody w biotopie, ktory mamy zamiar
odtworzyc, jednak zwykle wystarcza, gdy sł tylko podobne. Uzdatnienie wody, ktora ma węasciwosci podobne do
wody wystśpujłcej w odtwarzanym biotopie zwykle nie wymaga wielkich nakęadow a niewielkie odchyęki od
parametrow wystśpujłcych w naturze sł zwykle tolerowane przez naszych podopiecznych i nie przeszkadzajł im w
zdrowym zyciu i rozmnazaniu, choc skęamaębym gdybym nie napisaę, ze istniejł wyjłtki od tej reguęy, ktore
wymagajł wody od dokęadnie dopasowanych specjalnie dla nich parametrach
Azja.
Azja jest kontynentem najwiśkszych kontrastow, wystśpujł tu najwyzsze na Ziemi gory, najgęśbsze jezioro
(Bajkaę), najwiśksze jezioro (Morze Kaspijskie), a na kontynencie wystśpujł wszystkie rodzaje klimatu od
polarnego po tropikalny wraz z jego odmianł klimatem monsunowym, ktory ksztaętuje warunki wodne na wielu
interesujłcych z akwarystycznego punktu widzenia obszarach Indii, Azji poęudniowo-wschodniej i Chin.
Dla dokęadnego dobrania organizmow do akwarium odtwarzajłcego interesujłcy nas biotop nie wystarcza niestety
samo stwierdzenie, ze rybki i roslinki wystśpujł na tym samym obszarze geograficznymi w danym jeziorze lub
rzece. Wszak na tym samym obszarze mogł wystśpowac i czśsto wystśpujł rozne rodzaje wod, w ktorych
wystśpujł rozne czśsto bardzo odmienne warunki fizyko-chemiczne wody a co za tym idzie rozne zespoęy ryb,
roslin i innych organizmow zywych. Zupeęnie inne rosliny i zwierzśta bśdł wystśpowaęy w pęytkim bajorze
poęozonym niedaleko jeziora, w ktorym to z kolei bśdł wystśpowac juz duzo bardziej wymagajłce rybki, inny
zespoę roslinno-zwierzścy bśdzie zyę w wartkim potoku, ktory moze do wspomnianego juz jeziorka wpęywac a
zupeęnie inny zestaw gatunkow znajdziemy w wolno pęynłcej rzece wypęywajłcej z tego samego jeziora, a jeszcze
inaczej bśdzie wyglłdac zycie na polu ryzowym zalanym wodł i w rowach nawadniajłcych to pole poęozonych nad
danł juz rzekł. Warunki wodne mogł ulegac diametralnym zmianom nawet w tym samym zbiorniku w zaleznosci
od pory roku.
Doskonaęym przykęadem zroznicowania warunkow jest rzeka Ganges, ktora ma swoje ńrodęa w Himalajach a kon czy
swoj bieg tworzłc rozlegęł deltś uchodzłc do Zatoki Bengalskiej. U ńrodeę ma czystł lodowato zimnł wodś a u
ujscia wraz z Brahmaputrł mśtne wody niosł ogromnł ilosc materiaęu skalnego i majł temperaturś typowł dla
wszystkich wod tropikalnych.
Udaęo mi siś znaleńc w literaturze i internecie informacje na temat kilku biotopow wystśpujłcych w Azji
poęudniowo-wschodniej i Indiach.
Azja pżd. -wsch.
Wody Syjamu, Malezji, Indonezji: W gęśbi lłdu woda jest zwykle miśkka o niskiej przewodnosci rzśdu 5-80 éS, pH-
5,5 i temperaturze ok. 30
o
C, na wybrzezu woda ma slady soli i przewodnictwo wzrasta do wartosci rzśdu 3000 éS i
pH okoęo 6.
Z ryb wg Maylanda w gęśbi lłdu zyjł: badisy bęśkitnopęetwe (Badis badis) razbory (miśdzy innymi Hengela i
klinowa), wśzogęowce (Channa)
Blizej morza ryby te ustśpujł miejsca szczupakogęowom (Luciocephalus) i roznym gatunkom babek.
Na wschodzie Poęwyspu Malajskiego znaleziono miśdzy innymi razbory Hengela i klinowł, ponadto wystśpujł tu
rowniez Tetraodon leiurus, Pristolepis fasciatus, Nandus spec., Kryptopterus bicirrhis, Dermogenys pusillus,
Rasbora argyrotaenia, R. daniconius, Trichopsis vittatus.
W tamtejszych wodach wystśpujł takze bojowniki wspaniaęe (Betta splendens), bocje wspaniaęe (Botia
macracantha),grubowargi dwubarwne (Labeo bicolor) wielkopęetwy wspaniaęe (Macropodus opercularis), piskorki
(Pangio sp.), gurami mozaikowe (Trichogaster leeri), gurami dwuplamiste (Trichogaster trichopterus).
Na Borneo w rzekach Skrang i Kerangan Maylandowi nie udaęo siś oznaczyc twardosci przy pomocy standardowych
odczynnikow a zmierzone przewodnictwo byęo na poziomie 10-20 éS, pH wahaęo siś miśdzy 6-6,5 a pomiar
wykonano w temperaturze 26,5
o
C. Ladiges z kolei na Sumatrze stwierdzię twardosc 2,4 DGH i pH=6,15. Oba te
pomiary sugerujł ekstremalnie niskł zawartosc soli mineralnych w wodzie. Takł węasnie wodś potrzebuje np.
gurami czekoladowy (Sphaerichthys sphromenoides), ktory węasnie tam wystśpuje w naturze, zeby w ogole
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
31
przezyc w akwarium. Wiśkszosc rybek z tego regionu jednak doskonale czuje siś i rozmnaza nawet w wodzie
srednio twardej.
Biotop pol ryzowych jest biotopem sztucznie wytworzonym przez częowieka, gdzie dominujłcym gatunkiem rosliny
jest ryz, woda pęytka, mocno nagrzewajłca siś w dzien a ochęadzajłca siś nocł, z okresowymi deficytami tlenu i
okresowym silnym zmśtnieniem. S rodowisko takie zasiedlajł gęownie ryby labiryntowe, szczupakogęowy i niektore
gatunki sumowcow. W rowach zasilajłcych pola ryzowe w wodś czśsto spotyka siś rozne gatunki brzanek i razbor,
ktore sł wrazliwsze na niedotlenienie i zbyt wysokł temperaturś niz ryby labiryntowe.
Ponadto częowiek zawlekę tam gupika (Poecilia reticulata) i gambuzjś (Gambusia sp.) w celu zwalczania larw
komara, rybki skutecznie zwalczajł tubifeks i larwy rodzimych ryb zamiast larw komara. Rosliny dominujłce w
tamtejszych wodach, to rozne gatunki kryptokoryn, limnophili, higrophili, barklaje, nurzawce, lotosy a ponadto
paprotnice i mchy.
Sulawesi dawniej Celebes ma faunś i florś odmiennł od pozostaęych wysp indonezyjskich, poza poędziobkami i
Telmatherina ladigesi nie sł znane zadne ryby akwariowe pochodzłce stamtłd. Nie sł znane mi rowniez dokęadne
opisy biotopow i parametrow wody, jakie tam wystśpujł. Z okolic tych wysp za to znanych jest wiele stworzen
morskich hodowanych w akwariach morskich, ale to temat na zupeęnie inny artykuę zupeęnie innego autora.
W Chinach, ktore powinny byc chyba omowione osobno, na poęudniu wystśpujł rybki, przy ktorych hodowli nie
nalezy podnosic temperatury powyzej 26
o
C i pH okoęo 6,0-6,5, najnizsze temperatury, jakie wystśpujł w tym
rejonie nie spadajł ponizej 8-10
o
C.
Ryby labiryntowe w Azji zasadniczo zasiedlajł wody stojłce lub niezbyt szybko pęynłce, co zasadniczo pokrywa siś
z biotopem pol ryzowych i bajor wystśpujłcych w dzungli. W Azji ryby labiryntowe jako jedne z nielicznych
opanowaęy maęe zbiorniki srodlesne, w ktorych parametry wody w zaleznosci od obszaru wystśpowania ulegajł
gwaętownym dobowym zmianom albo majł stale bardzo wysokł temperaturś (Cejlon) a same zbiorniki czasami
wysychajł, niektore zasiedlajłce je gatunki, np. ęaziec opanowaęy technikś przemieszczania siś pomiśdzy takimi
wysychajłcymi zbiornikami.
Bojowniki (Betta sp.), prśtniki karęowate (Colisa lalia), gurami (Trichogaster sp.) sł wspaniaęymi i wybaczajłcymi
wiele bęśdow obiektami do hodowli w zbiornikach odtwarzajłcych węasnie ten biotop. Uzupeęnienie takiego
akwarium o kawaęek korzenia, kśpś mchu go obrastajłcł, jakies
paprocie (Ceratopteris sp., Microzorium sp.), kryptokoryny
(Cryptocoryne sp.), barklaje, limnophilie, wyrastajłce nad wodś
higrophilie i nurzawce (Valisneria) daje wrazenie rzeczywistego
zbiornika, ktory znaleńlismy gdzies w dzungli.
Pola ryzowe i rowy je zasilajłce, to biotop sztucznie wytworzony
przez częowieka, w ktorym roslinł dominujłcł jest uprawiany
tam ryz. Sł to pęytkie sztucznie nawadniane zbiorniki wodne,
charakteryzujłce siś okresami duzego zmśtnienia wody, silnym
nagrzewaniem siś wody w ciłgu dnia i wystśpujłcymi w zwiłzku
z tym znacznymi deficytami tlenu. Gdyby nie obecnosc w nich
ryb labiryntowych staęyby siś najwiśkszł na swiecie fabrykł
komarow. Czśsto zasiedla siś je dodatkowo rybami
jajozyworodnymi z rodziny (Poecilidae), ktore podobnie jak ryby labiryntowe zywił siś larwami komara. Niektore z
ryb je zasiedlajłcych sł rowniez pozywieniem dla ludnosci zamieszkujłcej tamte tereny. Ilosc ryb labiryntowych
wystśpujłcych na polach ryzowych jest regulowana przez drapiezne zmijogęowowate (Channidae), ktore na nie
polujł. Ryby te sł duzymi (niektore gatunki dochodzł do 1 metra dęugosci), zaręocznymi drapieznikami, zywiłcymi
siś innymi rybami, ktore podobnie jak ryby labiryntowe opanowaęy umiejśtnosc oddychania powietrzem
atmosferycznym. Do pol ryzowych woda jest dostarczana przy pomocy rowow nawadniajłcych, w ktorych spotyka
siś czśsto rozne gatunki razbor i brzanek a obrazu caęosci dopeęniajł szczupien czyki. Roslinnosc wystśpujłca w obu
tych biotopach jest podobna pod wzglśdem skęadu gatunkowego dominujł wspomniane wczesniej gatunki roslin.
Przykżadowe zestawienia ryb i roslin do akwarium biotopowego z rybkami z Azji pożudniowo-
wschodniej.
Akwarium z pożudniowoazjatyckimi rybami karpiowatymi.
Typ akwarium: Umiarkowanie ciepęe, temp. wody 18-21
o
C, niektore gatunki znoszł przejsciowo spadek
temperatury do 12
o
C.
Rosliny: Nawodka wielonasienna, tatarak trawiasty, nurzawiec srubowy, sadzone niezbyt gśsto, ryby zasiedlajłce
to akwarium lubił pęywac w wolnej przestrzeni. Jesli nie bśdzie ryb kopiłcych mozna uzyc roslin o pierzastych
lisciach.
Ryby: Nadajł siś brzanki rozowe, danio prśgowane (danio nie znoszł niskich temperatur), kardynaęki. Wszystkie te
rybki sł rybami stadnymi. Wymagajł wody czystej, niezbyt starej oswietlonej sęon cem.
Urzłdzenie: Krajobraz potoku, sredni piasek z pęaskimi kamieniami. Wierzchnił warstwś warto dobrze wypęukac,
brzanki z reguęy kopił w podęozu.
Z ywienie: Ryby przyjmujł wszelkie rodzaje pokarmu.
Akwarium z pożudniowoazjatyckimi rybami karpiowatymi.
Typ akwarium: Umiarkowanie ciepęe, temp. wody 20-23
o
C, okresowo moze byc cieplej, a niektore gatunki znoszł
przejsciowo spadek temperatury nawet do 18
o
C. Wymagana jest przejrzysta czśsto podmieniana, dobrze
natleniona woda.
Rosliny: Nie zaleca siś roslin o pierzastych lisciach, gdyz niektore z ryb wybranych do tego akwarium chśtnie kopił.
Nalezy wybrac rosliny takie jak: nurzaniec srubowy, tatarak trawiasty, nadwodka wielonasienna, rozne higrophilie,
aponogeton kśdzierzawy, mozna uzyc rowniez, niektorych gatunkow lotosow i kryptokoryn. Sadzłc rosliny nalezy
zostawic wolne przestrzenie do pęywania dla ryb.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
32
Ryby: Trzyma siś w niewielkich stadkach z niewielkł przewagł samcow. W akwarium mozna umiescic: brzankś
odesskł, brzankś kropkowanł, brzankś zielonł, brzankś rozowł, sumatrzan skł (jest wrazliwa na spadek
temperatury), glonojada syjamskiego, brzankś purpurowł, brzankś piścioprśgł, ryby z rodzaju Danio. Oczywiscie
tak duzł liczbś gatunkow racjonalnie da siś trzymac tylko w bardzo duzym zbiorniku, zazwyczaj trzeba ograniczyc
siś do kilku ze wspomnianych gatunkow. Do tego akwarium mozna wpuscic jeszcze grubowargi, ale nalezy
pamiśtac, ze te ryby wzajemnie siś zwalczajł, a ponadto osiłgajł dosc duze rozmiary. Hodowca, ktorego
spotkaęem w Niemczech twierdzię, ze mozna trzymac grubowargi w grupach powyzej 5 sztuk w duzym zbiorniku,
gdyz wtedy agresja wewnłtrzgatunkowa rozkęada siś w caęym stadzie rownomiernie.
Urzłdzenie: Krajobraz zatoki, sredni piasek ewentualnie warstwa torfu. Wierzchnia warstwa podęoza musi byc
dobrze przemyta ze wzglśdu na upodobanie do kopania w podęozu niektorych gatunkow.
Z ywienie: Ryby przyjmujł wszelkie rodzaje pokarmu, zalecany jest dodatek pokarmow roslinnych, w przeciwnym
wypadku niektore ryby bśdł objadac delikatne roslinki.
Akwarium z pożudniowoazjatyckimi rybami z rodzaju Rasbora.
Typ akwarium: Ciepęe, temp. wody 23-28
o
C (nie obnizac temperatury ponizej 21
o
C). Woda przejrzysta, miśkka,
bogata w garbniki.
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepęolubne. Mogł to byc np.: rozne gatunki kryptokoryn a w miejscach lepiej
oswietlonych nadwodki, limnofilie, podwodna forma paprotnicy a na powierzchni jej forma pęywajłca.
Ryby: Trzyma siś w niewielkich stadkach. W akwarium mozna umiescic: razborś klinowł, plamistł, karęowatł,
szklistł. Na dno mozna wpuscic piskorki i maęe gatunki bocji a na powierzchni mozna umiescic jeden z gatunkow
szczupien czykow, ale tu trzeba uwazac, gdyz szczupien czyki potrafił czasami zaatakowac przepęywajłcł obok rybś
i pozrec zdumiewajłco duzł zdobycz. Do razbor mozna doęłczyc tez ryby labiryntowe, sumy szkliste, bocjś
wspaniaęł lub B. striata i grubowarga np. dwubarwnego (Labeo bicolor).
Urzłdzenie: Krajobraz pęytkiego, mocno zarosniśtego, czśsciowo zacienionego rowu, piasek drobny do sredniego,
warstwa torfu, korzenie.
Z ywienie: Kazdy rodzaj pokarmu.
Akwarium z rybami z Indii i Indonezji.
Typ akwarium: Ciepęe, temp. wody 24-30
o
C (nie utrzymywac przez dęuzszy czas temperatury ponizej 21
o
C).
Woda przejrzysta, miśkka, bogata w garbniki.
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepęo i swiatęolubne, ktore mogł rowniez rosnłc w cieniu. Mogł to byc np.:
limnofilia, synema trojkwiatowa, paprotnica rutewkowa, kryptokoryny.
Ryby: Trzyma siś zazwyczaj w niewielkich stadkach. W akwarium mozna umiescic: brzankś sumatrzan skł, brzankś
piścioprśgł,
brzankś
cejlon skł,
purpurowł,
wysmukęł
(wszystkie wymienione ryby to ryby stadne), badisa
bęekitnopęetwego, szczupien czyka prśgowanego, kilka gurami
lub prśtnikow, ewentualnie kontynentalne gatunki bocji (np. B.
lohahata, B. striata). Uwaga! brzanki sumatrzan skie bywajł
kłsliwe i obgryzajł dęugie pęetwy innym rybom zatem
zestawiajłc ryby w przypadku, gdy nasz wybor padę na brzanki
sumatrzan skie nalezaęoby wykluczyc gurami, prśtniki i gupiki
(ktore zostaęy tam zawleczone przez częowieka).
Urzłdzenie: Krajobraz pęytkiego, mocno zarosniśtego, czśsciowo
zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do sredniego, mozna wyęozyc dno węoknami torfu i umiescic korzenie.
Z ywienie: Kazdy rodzaj pokarmu, ale badisy i szczupien czyki wymagajł pokarmu zywego, a pozostaęe gatunki tez
go preferujł.
Akwarium z rybami labiryntowymi.
Typ akwarium: Ciepęe, temp. wody 24-30
o
C (nie powinno siś utrzymywac przez dęuzszy czas temperatury ponizej
22
o
C). Woda przejrzysta, miśkka, bogata w garbniki. Dno moze byc wyęozone torfem a tylna sciana lignitami.
Azjatyckie ryby labiryntowe zwykle wystśpujł w wodach stojłcych lub wolnopęynłcych (takich jak np zakola rzek)
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepęo i swiatęolubne, ktore mogł rowniez rosnłc w cieniu. Mogł to byc np.:
limnofilia, synema trojkwiatowa, paprotnica rutewkowa, kryptokoryny. W tym akwarium niezbśdne sł rosliny
pęywajłce, takie jak wgęśbka, pęywajłca paprotnica, rogatki, jezierza, lotos. Uwaga rosliny nie mogł pokrywac caęej
powierzchni wody.
Ryby: Trzyma siś zazwyczaj parami lub w niewielkich stadkach w zaleznosci od wielkosci zbiornika i temperamentu
trzymanych rybek. Polecam rozne gatunki gurami, prśtniki, skrzeczyki. W przypadku bojownika wspaniaęego nalezy
trzymac wyęłcznie 1 samca i ewentualnie kilka samic. Dla wielkopęetwow nalezy przygotowac osobny zbiornik ze
wzglśdu na ich niebezpieczne dla otoczenia obyczaje. Jako ryby uzupeęniajłce akwarium w srodkowej czśsci mozna
dac sumiki szkliste, spokojne gatunki brzanek i razbor a na dno stadko bocji, piskorki i kosiarki. W jednym
akwarium nie nalezy rowniez ęłczyc ze sobł bojownikowi i skrzeczykow, gdyz bśdł ze sobł walczyęy z fatalnym dla
bojownikow skutkiem.
Urzłdzenie: Krajobraz pęytkiego, mocno zarosniśtego, czśsciowo zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do
sredniego, mozna wyęozyc dno węoknami torfu, korzenie tworzłce kryjowki dla sęabszych osobnikow. Akwarium
musi byc koniecznie przykryte szybł, by powietrze nad powierzchnił wody nie ulegaęo zbytniemu ochęodzeniu gdyz
jak wiadomo rybki labiryntowe oddychajł czerpiłc powietrze znad powierzchni wody. Nieprzestrzeganie tej reguęy
zwykle powoduje przeziśbienie bęśdnika naszych podopiecznych i ich sniście.
Z ywienie: Kazdy rodzaj pokarmu, ale odpowiednio drobny. Wiśkszosc omowionych gatunkow ma
nieproporcjonalnie maęy otwor gśbowy w stosunku do wielkosci ciaęa. Lubił dodatek owadow w diecie.
Mozna oczywiscie skomponowac opierajłc siś na przedstawionych zasadach inny estetyczny zbiornik, ktory bśdzie
speęniaę wszystkie wymogi jakie musi speęnic zbiornik biotopowy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
33
Azja pożudniowo-wschodnia
Syjam, Malezja, Indonezja: W gęśbi lłdu woda jest zwykle miśkka o niskiej przewodnosci rzśdu 5-80 mS, pH-
5,5 i temperaturze ok. 30
o
C, na wybrzezu woda ma slady soli i przewodnictwo wzrasta do wartosci rzśdu 3000 mS i
pH okoęo 6.
Z ryb wg. Maylanda w gęśbi lłdu zyjł: badisy bęśkitnopęetwe (Badis badis) razbory (miśdzy innymi Hengela i
klinowa), wśzogęowce (Channa)
Blizej morza ryby te ustśpujł miejsca szczupakogęowom (Luciocephalus) i babkom.
Na wschodzie Pożwyspu Malajskiego znaleziono miśdzy innymi razbory Hengela i klinowł ponadto wystśpujł tu
rowniez Tetraodon leiurus, Pristolepis fasciatus, Nandus spec., Kryptopterus bicirrhis, Dermogenys pusillus,
Rasbora argyrotaenia, R. daniconius, Trichopsis vittatus.
Ryby: Opisane na tej stronie rybki pochodzłce z tego biotopu: Bojownik wspaniaęy (Betta splendens), Bocja
wspaniaęa (Botia macracantha), Grubowarg dwubarwny (Labeo bicolor), Razbora klinowa (Rasbora heteromorpha),
Wielkopęetw wspaniaęy (Macropodus opercularis), Piskorek (Pangio sp.), Gurami mozaikowy (Trichogaster leeri),
Gurami dwuplamisty (Trichogaster trichopterus), Skrzeczyk prśgowany (Trichopsis vittatus).
Na Borneo w rzekach Skrang i Kerangan Maylandowi oznaczyc twardosci przy pomocy standardowych
odczynnikow a zmierzone przewodnictwo byęo na poziomie 10-20 mS, pH wahaęo siś miśdzy 6-6,5 a pomiar
wykonano w temperaturze 26,5
o
C. Ladiges z kolei na Sumatrze stwierdzię twardosc 2,4 DGH i pH=6,15. Oba te
pomiary sugerujł ekstremalnie niskł zawartosc soli mineralnych w wodzie. Takł węasnie wodś potrzebuje np.
gurami czekoladowy (Sphaerichthys sphromenoides) zeby wogole przezyc w akwarium. Wiśkszosc rybek z tego
regionu jednak doskonale czuje siś i rozmnaza nawet w wodzie srednio twardej.
Biotop pol ryzowych jest biotopem sztucznie wytworzonym przez częowieka, gdzie dominujłcym gatunkiem
rosliny jest ryz, woda pęytka, mocno nagrzewajłca siś w dzien a ochęadzajłca siś nocł, z okresowymi deficytami
tlenu i zmśtnieniem. S rodowisko takie zaiedlajł gęownie ryby labiryntowe i niektore gatunki sumowcow. W rowach
zasilajłcych pola ryzowe w wodś czśsto spotyka siś rozne gatunki brzanek i razbor, ktore sł wrazliwsze na
niedotlenienie i zbyt wysokł temperaturś.
Ponadto częowiek zawlekę tam: Gupika (Poecilia reticulata) w celu zwalczania larw komara, jak zwykle sknocilismy,
gupiki zwalczajł tubifeks i larwy rodzimych ryb labiryntowych:(
Rosliny: Rozne gatunki kryptokoryn, limnophili, higrophili, barklaje, nuzawce, lotosy a ponadto paprotnice i mchy.
Sulawesi dawniej Celebes ma faunś i florś odmiennł od pozostaęych wysp indonezyjskich, poza poędziobkami i
Telmatherina ladigesi nie sł znane zadne ryby akwariowe pochodzłce stamtłd. Nie sł znane mi rowniez dokęadne
opisy biotopow i parametrow wody jakie tam wystśpujł. Z okolic tych wysp za to znanych jest wiele stworzen
morskich hodowanych w akwariach morskich.
W Chinach, ktore powinny byc chyba omowione osobno, na poęudniu wystśpujł rybki, przy ktorych hodowli nie
nalezy podnosic temperatury powyzej 26
o
C i pH okoęo 6,0-6,5, najnizsze temperatury jakie wystśpujł w tym
rejonie nie spadajł ponizej 8-10
o
C.
Europa
Arie de Graaf opisaę biotop holenderskiego jeziora Ressen porosniśtego Alisma gramineum, Elodea canadensis,
Miriophyllum spicatum, Ranunculus spec.. Pęywajł w nim okonie Perca fluviatilis, szczupaki Essox lucius, wśgorze
Anquila anquila, liny Tinca tinca i pęocie Rutilus rutilus.
Indie
Biotopy zasiedlane przez ryby labiryntowe w Azji zasadniczo zasiedlajł wody stojłce lub niezbyt szybko pęynłce
co zasadniczo pokrywa siś z biotopem pol ryzowych. Jednak nie tylko, ryby labiryntowe jako jedne z nielicznych
opanowaęy maęe zbiorniki srodlesne, w ktorych parametry wody w zaleznosci od obszaru wystśpowania ulegajł
gwaętownym dobowym zmianom lub majł stale wysokł temperaturś (Cejlon) a same zbiorniki czasami wysychajł,
niektore gatunki, np. ęaziec opanowaęy technikś przemieszczania siś pomiśdzy takimi wysychajłcymi zbiornikami.
Opisane na stronie rybki pochodzłce z tego regionu: Bojownik wspaniaęy (Betta splendens), Prśtnik karęowaty
(Colisa lalia), Gurami dwuplamisty (Trichogaster trichopterus)
Birma: Jezioro Inle ma gęśbokosc okoęo2-2,5 m, lezy na wysokosci 900 m n.p.m., temperatura wody wynosi
21,7
o
C na dnie okoęo 20
o
C, twardosc wody wynosi od 12-17 DgH, pH>7. Ryby tam wystśpujłce: Sawbwa
resplendens, Microrasbora rubescens, M. erythromicron, Inlecypris auropurpureus.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
34
Estruaria
Estuaria to wody morskie wystśpujłce przy brzegach lłdow u ujsc rzek. Charakteryzujł siś one znacznł twardoscił
i wysokim zasoleniem, ktore jednak mogł ulegac gwaętownym zmianom. W estuariach wystśpujł lasy
namorzynowe.
Z uwagi na zyznosc opisywanych wod stanowił one doskonaęe siedlisko dla roslin i zwierzłt, ktorym udaęo siś
opanowac to srodowisko. Z ryb wystśpujł tu czśsto ryby typowe dla wod sęodkich (pochodzłce z przyujsciowych
odcinkow rzek, jak i ryby typowo morskie. Lasy namorzynowe sł wylśgarnił narybku wielu ryb pelagicznych i
mieszkan cow raf koralowych. W lasach namorzynowych oprocz juz wspomnianych, nie brakuje rowniez ryb, ktore
sł charakterystyczne tylko dla tego srodowiska.
Wiśkszosc gatunkow ryb z tego srodowiska toleruje krotkotrwaęe przebywanie w wodzie sęodkiej i nadaje siś do
pielśgnacji w akwarium, jednak o racjonalnej hodowli mozna mowic dopiero, gdy uda nam siś stworzyc akwarium z
wodł sęonawł. Wielu gatunkom wystarcza dodanie do zwykęej wody kranowej zwykęej soli kuchennej w ilosci ęyzka
stoęowa na kazde 10 l wody w akwarium, inne wymagajł dla dobrego samopoczucia dodatku soli morskiej w
odpowiednich proporcjach.
Wody przyujsciowe charakteryzujł siś zwykle w stosunku do wod wystśpujłcych na peęnym morzu duzł
zawartoscił garbnikow pochodzłcych z rozkęadajłcych siś szczłtek roslinnych, nizszym zasoleniem i pH.
Wody o podobnym charakterze mozna rowniez spotkac w gęśbi lłdu, np. w Australii w okolicach jeziora Eyre
wystśpuje w takich wodach babka stepowa (Clamydogobius eremius). Wody tego typu charakteryzujł siś podobnie
jak wody z typowych estuariow zmiennym zasoleniem i duzymi dobowymi zmianami temperatury, czego nie
spotyka siś w estuariach.
Ryby wystśpujłce w wodach sęonawych nalezł do rodzin: Gobiidae, Tetraodontidae, Cyporinidae, Anablepidae.
Przedstawiciele niektorych z wymienionych rodzin sł rybkami o bardzo roznym charakterze i usposobieniu,
znajdujł siś wsrod nich ęagodne rybki stadne jak i agresywni samotnicy (Tetraodontidae).
Ryby proponowane do zbiornika z wodł sęonawł:
Azja: Z oętaczek indyjski (Etroplus maculatus), Strzelczyk (Toxotes sp.), muęoskoczki (Periophthalmus), poędziobki
(Dermogenys), Argusy (Scatophagus), Monodactylus, Psettias sebae, babka zęota (Brachygobius xanthozona),
przezroczki indyjskie (Chanda ranga), rozne gatunki krewetek.
Ameryka S rodkowa: Molinezje (Poecilia) np. Poecilia sphenops, czworooki (Anableps anableps), gatunki pokrewne,
gambuzje i jordanelki.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
35
Dobre i zże pierwsze rybki
Wprowadzenie
Jako, ze nawet maęa ilosc materiaęu moze byc trudna do przyswojenia dla kogos, kto dopiero "wciłga siś" w temat,
osoba bśdłca nowicjuszem w dziedzinie akwarystyki moze na poczłtek przeczytac tylko rozdziaę "Dobre pierwsze
rybki". Pońniej po przejrzeniu dobrej ksiłzki dla poczłtkujłcych (podstawowa rzecz, ktorł kazdy nowicjusz
powinien miec), powinien umiec wybrac rybki do swojego nowego akwarium.
Warto tez zasiśgnłc jśzyka na temat dobrego sklepu akwarystycznego. Jesli takiej mozliwosci nie ma, trzeba
szukac sklepu, ktory specjalizuje siś w akwarystyce, lub takiego, gdzie stanowi ona wiśkszł czśsc asortymentu.
Oczywiscie nie daje to gwarancji, ale zwiśksza szansś na znalezienie dobrego sklepu.
Jesli w sklepie okaze siś, ze nie ma ryb na ktore bylismy zdecydowani, lepiej powstrzymac siś od zakupu innych,
nieznanych, nawet jesli obsęuga sklepu gorłco je poleca (niektore sklepy majł bardzo kompetentnł obsęugś, ale w
wielu takiej brakuje. Minie trochś czasu, zanim swiezo upieczony akwarysta zacznie odrozniac dobry sklep od
zęego, a pozytecznł radś od kiepskiej). W tym momencie, najlepiej bśdzie odwiedzic inny sklep lub poczytac trochś
i zdecydowac siś na inne ryby.
Jesli juz uda siś znaleńc sklep, w ktorym sł wybrane przez nas rybki, nalezy je bardzo dokęadnie obejrzec,
zwracajłc uwagś na ksztaęt brzucha, zapadęe oczy, wystrzśpione pęetwy, ciśzki oddech (czśsto poęłczony z
ostajłcymi skrzelami) i kazdy rodzaj nalotu na skorze, ktory moze wskazywac na chorobś lub infekcjś
pasozytniczł. Jesli ryby sł zdrowe kupujemy bardzo maęł ilosc ryb, zaleznł od wielkosci akwarium i osobnikow.
Szescdziesiściolitrowe akwarium jest dosc dobre na poczłtek, na tyle duze, by warunki wodne byęy stabilne, a
jednoczesnie na tyle maęe, ze nie powinno oniesmielac poczłtkujłcego. Do zbiornika tej wielkosci na poczłtek
najlepiej wprowadzic jednł rybś wielkosci 5 - 8 cm lub trzy, cztery mniejsze (wiśksza liczba ryb wpuszczona do
"niedojrzaęego" akwarium moze wywoęac silny wzrost poziomu trujłcego amoniaku, co w efekcie moze nawet
doprowadzic do smierci ryb. Jesli populacja budowana bśdzie stopniowo, problem ten nie wystłpi.)
Dobre pierwsze rybki
Jesli zaęozymy, ze rybki dobre dla poczłtkujłcych to takie, ktore ęatwo karmic i opiekowac siś nimi, wytrzymaęe,
mogłce zyc w roznych warunkach wodnych, no i atrakcyjne z wyglłdu, zauwazymy ze bardzo wiele ryb speęnia
powyzsze warunki. Wiele z nich jest ęatwo dostśpnych w sklepach jako "ryby dla poczłtkujłcych". Ale uwaga! Wiele
sprzedawanych jako "ryby dla poczłtkujłcych" nie pasuje do tej roli.
Wiele z maęych, stadnych rybek doskonale nadaje siś na poczłtek. Dotyczy to kardynaękow, kilku ęatwo dostśpnych
gatunkow danio i razbor oraz wiśkszosci dostśpnych gatunkow brzanek. Dla tych, ktorzy majł nieco wiśksze
akwaria, bardzo dobrym wyborem sł tśczanki. Stadne sł takze popularne kiryski.
Praktyki takie, jak nabywanie przez poczłtkujłcych po jednej czy dwie sztuki roznych stadnych gatunkow ryb,
powinny byc zakazane. Stadne ryby czujł siś lepiej w grupie kilkunastu osobnikow węasnego gatunku. Absolutne
minimum to szesc sztuk ryb pęywajłcych w toni wodnej i cztery sztuki dla przebywajłcych przy dnie kirysow. Im
wiścej, tym lepiej; stadko dwunastu rybek pokazuje ich naturalne zachowanie i bśdzie bardziej zadowalajłce, niz
mieszana grupka rybek zmuszona do przebywania w tym samym zbiorniku ("Mamo, dlaczego ta rybka chowa siś za
grzaękł a ta druga siedzi w kłcie i nie chce pęywac?").
Oczywiscie, tak jak zaznaczono we wstśpie, akwarium powinno byc zarybiane stopniowo, dwie lub trzy za jednym
razem. Na przykęad najpierw mozna stworzyc sobie stadko osmiu razbor ktoregos gatunku, pońniej natomiast
stopniowo dokupowac grupkś szesciorga kiryskow.
Niektore karpiowate
Kardynaęki, danio, razbory i brzanki sł azjatyckimi rybkami spokrewnionymi z naszym karpiem. Wszystkie te ryby
nalezł do rodziny karpiowatych. Kardynaęki, danio, razbory i brzanki sł maęe, ruchliwe, wytrzymaęe i kolorowe.
Kardynaęki - Tanichthys albonubes
Pochodzł ze strumieni gorskich na terenie Chin, Kardynaęki mogł byc trzymane w nie ogrzewanych akwariach
(do 13 stopni). Niektorzy odradzajł trzymanie tych ryb w tropikalnych akwariach, ale z moich doswiadczen
wynika, ze czujł sie one dobrze w ogrzewanych zbiornikach, dopoki temperatura nie przekroczy 22 stopni.
Mozna je karmic kazdym drobnym pokarmem. Latwo i czśsto siś rozmnazajł, ale męodych nie zobaczymy
dopoki rodzice nie zostanł przeniesieni do innego zbiornika. Kardynaęki sł brłzowe z czerwonym ogonem i
srebrnobiaęł linił wzdęuz bokow, ktora opalizuje w swietle. Dorastajł do 4 cm.
Danio
Kilka gatunkow danio jest czśsto oferowanych w sklepach zoologicznych, węłczajłc Danio malabarskiego -
Danio aequipinnatus, Danio prśgowanego - Brachydanio rerio, Danio lamparciego - Brachydanio frankei, Danio
tśczowego - Brachydanio albolineatus. Ryby te sł doskonaęymi, szybkimi pęywakami, ciłgle sł w ruchu.
Roznorodne wzory bęśkitnych znaczen pozwalajł na odroznianie poszczegolnych osobnikow. Wiśkszosc danio
nie dorasta do 7 cm, chociaz Danio malabarski osiłga ponad 10 cm.
Razbory
Najbardziej popularnł jest Razbora klinowa - Rasbora heteromorpha. Bardzo podobnie wyglłda Rasbora espei,
podobnie jak Rasbora kalochroma oraz Razbora szklista - Ras bora trilineata. Pomaran czowy, brłzowy i
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
36
czerwony to typowe kolory razbor, a ich ciekawy sposob pęywania czyni z nich interesujłcy obiekt dla
obserwacji. Razbora szklista dorasta do 8 cm a Rasbora kalochroma do 10 cm podczas gdy Razbora klinowa
zwykle nie osiłga 5 cm.
Brzanki
Najczśsciej spotykanł i zwykle "przeklinanł" jest Brzanka sumatrzan ska - Capoeta tetrazona. Moze ona
obgryzac pęetwy innych ryb, jesli nie jest trzymana w wystarczajłco duzym stadzie, poza tym z powodu chowu
wsobnego jest dosc wrazliwa na choroby. Dostśpnych jest tez kilka odmian akwariowych (takich jak
zielonkawe "Brzanki mszyste" oraz odmiana albinotyczna) sł one jednak bardziej podatne na choroby i czśsto
bywajł zdeformowane.
Nie porzucajmy jednak brzanek zbyt pochopnie, jako ze wiele z nich jest bardzo odpowiednich dla
poczłtkujłcych akwarystow, zwęaszcza dla tych, ktorzy majł sredniej wielkosci zbiorniki. Capoeta titteya -
Brzanka smukęa jest bardzo maęa - do 6 cm, a przy tym ma wspaniaęy pomaran czowo-czerwony kolor. S redniej
wielkosci brzanki (do 11 cm) to np. Barbodes everetti, Brzanka rozowa - Puntius conchonius, i Brzanka
purpurowa - Puntius nigrofasciatus. Powinno siś unikac hodowlanych (dęugopęetwe, albinotyczne, itd) odmian
Brzanki rozowej, jako ze majł tendencjś do zapadania na rozne choroby. Brzanka wielkoęuska - Capoeta
oligolepis i Barbodes lateristriga sł duzymi, spokojnymi brzankami (Barbodes lateristriga do 15 cm). Powiniscie
tez unikac Barbodes schwanefeldi, chyba, ze m acie bardzo duze akwarium. Dorasta ona do ponad 30 cm!
Trzeba tez zaznaczyc, ze wiśkszosc brzanek nie pęywa stadami tak "elegancko", jak danio czy razbory, jednak
bezwarunkowo powinny byc trzymane w grupach. Zaznaczmy tez, ze wielu autorow zalicza wspomniane wyzej
gatunki brzanek do wspolnego rodzaju Barbus.
Kiryski
Kiryski sł częonkami rodziny Callichthyidae, "opancerzonych" sumikow z Ameryki Poęudniowej. Kiryski sł maęe
(generalnie 6 cm i mniej). Te stadne rybki zawsze przeszukujł dno akwarium w poszukiwaniu pozywienia. Istnieje
co najmniej 140 gatunkow sumikow z rodzaju Corydoras. Niektore z nich sł bardzo delikatne i szybko ginł nawet w
rśkach ekspertow. Te delikatne sł jednak rzadko spotykane w sklepach zoologicznych, a nawet kiedy mozna je
kupic zazwyczaj sł bardzo drogie. Kiryski, ktore znajdziecie za rozsłdna cenś sł wytrzymaęe i mogł przezyc nawet
w akwarium w ktorym jest niedobor tlenu jako ze potrafił pobierac powietrze z powierzchni wody i absorbujł je
poprzez zoęłdek. Niektore z kiryskow, ktore mozecie spotkac w sklepach to Kirysek spizowy - C. aeneus, Kirysek
cśtkowany- C. ambiacus, C. julii, C. arcuatus, C. metae, C. panda (oraz bardzo popularny w Polsce Kirysek pstrty -
C. paleatus - dop. tęum ).
Kirysy generalnie pobierajł pozywienie z dna akwarium, dlatego tez powinny byc karmione specjalnymi tonłcymi
karmami. Mozna im takze podawac mrozonł ochotkś. Nalezy upewnic siś, ze cala mrozona karma jest od razu
zjadana, jako ze niezjedzona moze gwaętownie zgnic i zainfekowac akwarium. Nie przekarmiac!
Tź czanki
Tśczanki sł bardzo kolorowymi rybami pochodzłcymi z Australii, Nowej Gwinei i Madagaskaru. Tak, jak opisywane
powyzej karpiowate, sł rybami stadnymi i powinny byc trzymane w grupach po przynajmniej 6 egzemplarzy
jednego gatunku. Sł to wiśksze, nieco drozsze i trudniejsze do zdobycia niz opisywane do tej pory ryby, lecz sł
ęatwe w pielśgnacji, aktywne, i sł dobrymi rybkami dla tych, ktorzy chcł miec u siebie w akwarium cos rzadziej
spotykanego. Poszukajcie w swoich sklepach Melanotaenia splendida, Tśczanki wspaniaęej - M. boesemani, M.
lacustris, oraz Promieniczki - Telmatherina ladigesi.
Dobre drugie rybki
Poprzednia czśsc mowięa o rybach, ktore sł odpowiednie dla zupeęnie poczłtkujłcego akwarysty. W tej czśsci
omowimy rybki, ktore sł dobre dla akwarysty, ktory nabyę juz pewne doswiadczenie, lub dla takiego, ktory chce siś
powazniej przygotowac zanim dokona zakupu.
Wiele z ryb polecanych tutaj jest odpornych, ęatwo adaptujłcych siś i ęatwych w pielśgnacji tak jak te z pierwszej
czśsci. Jakkolwiek w pierwszej czśsci byęem w stanie zarekomendowac caęe grupy ryb, lub tez zwrocic uwagś na
jeden czy dwa gatunki z kazdej grupy, ktore byęyby raczej niewskazane, tak tutaj kazda grupa bśdzie poęłczeniem
wielu dobrych i wielu kiepskich. Do tego niektore z tych ryb sł wytrzymaęe tylko wtedy, gdy zaspokoimy ich
specyficzne wymagania. Jesli chcesz trzymac ryby z tych grup musisz wiedziec, jakie gatunki kupujesz i jakie sł ich
potrzeby.
Czemu siś przejmowac? Jesli jestes kompletnym nowicjuszem, byc moze nie powinienes wybierac tych ryb. Wybor
z listy "Pierwszych rybek" pozwoli ci wciłgnłc siś w to piśkne hobby z minimalnym ryzykiem. Kiedy jednak
nabśdziesz pewnego doswiadczenia mozesz zechciec sprobowac z innymi rybkami. Wiele jest ryb bardzo piśknych,
wiele z nich ma ciekawe zachowania i niektorzy akwarysci sł nimi do tego stopnia zafascynowani, ze ęłczł siś w
specjalistyczne kluby tylko po to, by nauczyc siś wiścej i wymieniac siś pewnymi rodzajami czy gatunkami ryb.
Piskorzowate
Piskorzowate to ryby o wydęuzonym ciele, pochodzłce z Azji. Sł dalekimi krewnymi karpiowatych (Danio, Razbory,
itd). Tak jak kiryski majł skierowany ku doęowi pysk, wyposazony w włsiki - adaptacja do zycia i pobierania
pokarmu z dna strumieni. Przeszukujł dno zbiornika zjadajłc pokarm pozostawiony przez inne ryby ale powinno
siś zwracac uwagś by miaęy wystarczajłcł ilosc pozywienia. Wymagana jest specjalna tonłca karma.
Niektore piskorzowate sł wrazliwe na zbyt duzy poziom azotanow, dlatego tez wspominam o nich tutaj, a nie w
czśsci "Dobre..."
Najczśsciej spotykanym piskorzowatym jest Cierniooczek Kuhla - Pangio sp. (najczó s ciej Pangio kuhli sumatranus,
przedtem Acanthopthalmus sp. - dop. red.). Sł to dęugie, podobne do wstłzki rybki, ktore dorastajł do 10 cm,
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
37
brłzowe z zoętymi prśgami i okrśgami. Cierniooczki te sł niesmiaęe i spśdzajł wiśkszosc czasu zakopane w
podęozu.
Innł popularnł grupł ryb piskorzowatych sł częonkowie rodzaju Botia. Bocja wspaniaęa - B. macracantha, Bocja
siatkowana - B. lohachata, Bocja mysia - B. horae, Bocja szara - B. modesta, oraz B. striata sł czśsto spotykane.
Niektore z nich (zwęaszcza wspaniaęa i szara) mogł osiłgac duze rozmiary, ale rosnł bardzo wolno i mogł
przebywac w maęym akwarium kilka lat. Piskorzowate zwykle sł szczśsliwsze jesli przebywajł w grupie kilku
osobnikow danego gatunku. (uwaga, wió kszos c bocji, procz wspaniaęej, siatkowanej i karęowatej - B. sidthimunki,
to gatunki czó sto dos c agresywne - dop. red.).
Piskorze Misgurnus fossilis (Piskorz - dop. red.) i Cobitis taenia (Koza - dop. tęum) powinny byc unikane. Sł to
gatunki zimnowodne i majł niefortunny zwyczaj wyskakiwania z akwarium, szczegolnie gdy zbliza siś burza.
Maże glonojady
Mianem "glonojady" okresla siś sumiki z rodziny Zbrojnikowatych - Loricariidae. Jak zwraca siś na to uwagś ponizej
w sekcji "Zęe pierwsze ryby", bardzo popularny Plekostomus (Hypostomus sp.) (Uwaga! w Polsce prawdziwy
Hypostomus jest bardzo rzadki, "Plekostomusy" dostó pne w sklepach to Liposarcus multiradiatus - dop. red.)
czśsto sprzedawany jest poczłtkujłcym jako rybł czyszczłca akwarium z glonow. Niestety ryba ta jest o wiele za
duza dla maęych zwykle akwariow poczłtkujłcych akwarystow.
Niektore gatunki tych sumikow pozostajł jednak niewielkie. Zbrojniki z rodzaju Peckoltia majł ubarwienie w
postaci poprzecznych pasow jasnego i ciemnego brłzu, lub zoęci i zwykle nie dorastajł do 10 cm. Włsacze z
rodzaju Ancistrus majł, jak wskazuje ich nazwa, pysk przyozdobiony wyrostkami w okolicy oczu i otworu
gśbowego. Do tego Włsacze nalezł do tych nielicznych zbrojnikow, ktore bez problemow rozmnazajł siś w
domowych akwariach.
Otocinclus, zwany w skrocie Otosem, jest najmniejszym zbrojnikiem i potrafi zjadac glony z roslin akwariowych nie
uszkadzajłc przy tym nawet tych najdelikatniejszych. Czasem zdarza siś, ze wkrotce po zakupie Otos ginie bez
wyrańnej przyczyny, jesli jednak przetrzyma ten krytyczny okres, staje siś bardzo uzytecznym mieszkan cem
akwarium. (Otocinclus to ryby stadne i powinny byc trzymane w maęym stadzie podobnie jak kirysy - dop. red.)
Podczas gdy wiele zbrojnikow rzeczywiscie pomaga oczyszczac akwarium z roznego rodzaju glonow, nie nalezy
zapominac o tym, ze glony nie mogł byc ich jedynym pozywieniem. Powinny dostawac pokarm przeznaczony
specjalnie dla nich np. cukinia, ktorł mozna obciłzyc tak by opadęa na dno. Niektorzy producenci pokarmow dla ryb
produkujł specjalne karmy. Zbrojniki powinny byc karmione wieczorem, kiedy zbiornik jest sęabiej oswietlony.
Wiśkszosc zbrojnikow aktywna jest węasnie wtedy, a wiśkszosc pozostaęych ryb, ktore mogęyby konkurowac w
zdobywaniu pozywienia jest mniej aktywna. Rownie wazne dla zbrojnikow sł kawaęki drewna, ktore powinny
znaleńc siś w akwarium. Sł one ńrodęem celulozy, bez ktorej zbrojniki karlejł. Z tego tez powodu nie wolno ich
trzymac w drewnianych, czy nawet akrylowych akwariach, gdyz mogł nadgryzac materiaę z ktorego sł one
wykonane. Moze to doprowadzic do zniszczenia zbiornika lub smierci zbrojnika (przez spozycie toksyn). (Uwaga!
Niektore zbrojniki jak Panaque sp. caękowicie zjadajż wszystkie ros liny wodne - dop. red.)
Zbrojniki mogł byc nieco kęotliwe miśdzy sobł oraz byc podszczypywane przez inne ryby ze wzglśdu na swojł
powolnosc. Powinny miec zapewniane kryjowki oraz odpowiednio duze terytorium (np. 40 litrow wody dla 8 cm
ryby).
Kćsaczowate
Tak jak wiele ryb z pierwszej czśsci. kłsaczowate to ryby stadne i powinny byc trzymane w grupach po szesc i
wiścej osobnikow danego gatunku. Pochodzł z Ameryki Poęudniowej i S rodkowej oraz Afryki. W pewnych rejonach
Ameryki Poęudniowej woda jest bardzo miśkka (bardzo maęo rozpuszczonych zwiłzkow mineralnych) oraz kwasna
(Inaczej mowiłc - "kwasna" oznacza ze ma pH ponizej 7 - ktore to uznawane jest za neutralne. Silny kwas ma
bardzo niskie pH. Pęyny o pH powyzej 7 uwazane sł za "zasadowe").
Jesli nie wiesz, czy woda w twoim akwarium jest miśkka i kwasna (w duzych miastach w Polsce woda zazwyczaj
jest twarda i zasadowa - dop. red.), powinienes unikac kłsaczowatych ktore takiej węasnie wody wymagajł. Zanim
kupisz jakies kłsaczowate, co do ktorych nie jestes pewien, zajrzyj do ksiłzki. Jesli jest tam napisane, ze
wymagajł pH ponizej 6,5, lepiej ich nie kupuj. Wielu poczłtkujłcych akwarystow probuje w prosty sposob zmienic
pH wody roznymi chemikaliami dostśpnymi w sklepach - nie ulegaj tej pokusie! Chemia wody jest bardzo zęozona i
w wyniku takich eksperymentow mozesz ęatwo stracic swoje ryby.
Z drugiej strony, jezeli woda w twoim kranie jest miśkka i ma niskie pH, nie ma powodu dla ktorego nie miaębys
sprobowac trzymania tych ryb.
Dwa bardzo popularne gatunki kłsaczowatych, wymagajłce miśkkiej, kwasnej wody to Neon Inessa -
Paracheirodon innesi i Neon czerwony - Cheirodon axelrodi. Sł to bardzo atrakcyjne czerwono-niebieskie ryby.
Czerwona linia u Neona czerwonego rozciłga siś od gęowy do ogona, podczas gdy u Neona Inessa zaczyna sie w
okolicy brzucha. Atrakcyjny wyglłd jest węasciwie jedynł zaletł Neonow Inessa. Oprocz duzych wymagan do
jakosci wody majł one dodatkowł wadś, prawie wszystkie z nich sł masowo rozmnazane na Dalekim Wschodzie w
duzych ilosciach bez zwracania uwagi na jakosc przychowku (Neony innesa dostó pne w Polsce sż najczó s ciej z
rodzimych hodowli na Slż sku, wió c ich ten problem nie dotyczy - dop. tęum). Co za tym idzie męode sł
nafaszerowane lekarstwami. Lekarstwa powstrzymujł choroby, lecz zwykle w krotki czas po sprzedazy, ryby
zaczynajł chorowac. Duze ich ilosci ginł w sklepach i w domowych akwariach nabywcow. Prawdopodobnie mniej
niz 1 z 10 neonow zyje dęuzej niz miesiłc po tym, jak zostanie zabrany ze srodowiska gdzie dorastaę. Do tego dwa
czy trzy sliczne neonki nabyte za kilka zęotych mogł ęatwo zainfekowac i zabic wszystkie ryby w domowym
akwarium.
Neony czerwone prawdopodobnie bśdł zyęy dęuzej w domowym akwarium ale tez niezbyt dęugo. Pochodzł one z
odęowow w Brazylii. Ńapane tam sł dorosęe ryby, tak wiśc przezyęy one juz wiśkszł czśsc swego zycia zanim trafięy
do sklepow ( i bó dż miaęy bardzo duzy problem z aklimatyzacjż w naszej wodzie - dop. red.).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
38
Do innych kłsaczowatych wymagajłcych kwasnej wody nalezł Hyphessobrycon simulans, H. heterorhabdus, H.
metae, H. loretoensis, Barwieniec (Fantom) czarny - Megalamphodus megalopterus, Barwieniec (Fantom) czerwony
- M. sweglesi.
A co z tymi, ktorzy nie majł kwasnej wody? Jest bardzo wiele wytrzymaęych gatunkow ryb kłsaczowatych dla tych,
ktorzy nie majł odpowiedniej wody. Do nich nalezy dystyngowana Z aęobniczka - Gymnocorymbus ternetzi,
jaskrawo ubarwiony Zwinnik jarzeniec - Hemigrammus erythrozonus, jasno pomaran czowe Bytrzyki barwne
("Minory") - Hyphessobrycon callistus i Bytrzyki czerwone - H. flammeus, oraz Prystelka - Pristella maxillaris z
czerwonawym ogonem. Wszystkie one nie dorastajł najwyzej do 5 cm. Nieco wiśksze sł Hokejowki - Thayeria
obliqua i blisko spokrewniona Th. boehlkei, obydwa te gatunki ęatwo rozpoznac po czarnej linii biegnłcej od ogona
przec caęe ciaęo, lsniłcy Bęyszczyk brylantowy - Moenkhausia pittieri, oraz piśkna Tetra cesarskiej - N. palmeri z
ogonem w ksztaęcie trojzśba. (Czó sto spotykane w Polsce sż rowniez Miedzik obrzezony - Hassemania nana i
Bytrzyk Axelroda inaczej zwany Neonem czarnym - Hyphessobrycon herbertaxelrodi. Wiele ksiż zek mylnie nazywa
Neona czerwonego Bystrzykiem Axelroda - dop. red.). Jedynł czśsto spotykanł afrykan skł rybł kłsaczowatł jest
Bęyszczyk kongolan ski - Phenacogrammus interruptus - przesliczna rybka dorastajłca do 10 cm.
Pielź gnice
Pielśgnice, częonkowie rodziny Cichlidae, pochodzł z Ameryki S rodkowej i Poęudniowej oraz Afryki, kilka gatunkow
wystśpuje tez na Madagaskarze, S rodkowym Wschodzie i w Azji. Pielśgnice roznił siś nieco od omowionych do tej
pory ryb. Dla akwarystow pielśgnice stwarzajł cztery gęowne problemy: (1) Niektore potrzebujł specjalnych
warunkow wodnych, (2) niektore wymagajł specjalnego pozywienia, (3) niektore osiłgajł duze rozmiary (nawet
do 90 cm), i (4) wykazujł terytorializm.
Znowu, czemu o nich wspominam? Bo dla tych, ktorzy podejmł wyzwanie, nagroda bśdzie wspaniaęa. Jesli o
jakichs rybach mozna powiedziec, ze sł inteligentne, to węasnie o pielśgnicach (choc bardzo inteligentne sż rowniez
niektore sumy oraz ęa cowate - dop. red.). Okazujł to w codziennym zachowaniu, dobieraniu siś w pary i
wychowywaniu potomstwa. Wszystkie ryby o ktorych do tej pory byęa mowa skęadajł jaja i ignorujł je, a nawet
zjadajł! Pielśgnice wrścz przeciwnie, opiekujł siś zęozonł ikrł i męodymi. Mowi siś, ze najwiśkszł nagrodł dla
akwarysty jest widok pary pielśgnic, ktore prowadzł męode po akwarium i bronił ich przed niebezpieczen stwami.
Nawet jesli twoje pielśgnice nie bśdł miaęy męodych, bśdł bardziej zajmujłce dla ciebie niz jakiekolwiek inne ryby.
Pielśgnice mogł byc "domowym ulubien cem" o wiele bardziej niz mogęoby siś oczekiwac po rybach.
Jesli zdecydujesz siś podjłc wyzwanie jakie stawiajł pielśgnice, wybor gatunku moze byc trudny. Niektore mogł
byc wpuszczone do akwarium ogolnego i spokojnie wspoędzielic je ze stadnymi rybami o ktorych byęa mowa
wczesniej. Do spokojnych pielśgnic nalezł Aequidens (obecnie Laetacara) curviceps, Aequidens (obecnie Laetacara)
dorsiger, i rzadziej spotykana Nannacara anomala (w Polsce bardzo popularna - dop. red.), wszystkie z Ameryki
Poęudniowej, a takze Barwniak Thomasa - Anomalochromis thomasi z Afryki Zachodniej. Nie tak jak "wielkie"
pielegnice, te gatunki pozostajł niewielkie (dorosęe dorastajł do 9 cm) i sł wzglśdnie spokojne. Dwie lub trzy mogł
przebywac w 40 litrowym akwarium jesli tylko bśdł tam kryjowki z kamieni lub innych elementow.
Inne pielśgniczki na jakie mozecie siś natknłc to Pielśgniczka motylowa (Ramireza) - Papiliochromis (poprzednie
nazwy - Microgeophagus lub Apistogramma) ramirezi, rozne gatunki z rodzaju Apistogramma sp., oraz Dicrossus
filamentosus (opisywana jako Crenic ara filamentosa w starszych ksiłzkach). Ryby te roznił siś co do stopnia
trudnosci, lecz poczłtkujłcy powinni ich unikac.
Akara z Maroni - Aequidens (obecnie Cleithracara) maronii, Pielśgnica skosnoprśga - Cichlasoma festivum (obecnie
Mesonauta insignis) i Skalar - Pterophyllum scalare mogł byc odpowiednimi rybami dla poczłtkujłcych, ale tylko
jesli znajdziemy zdrowe egzemplarze, co czśsto nie jest ęatwe. Dlatego tez nie powinno siś kupowac maęych Akar i
Piel. skosnoprśgich. Dorosęe egzemplarze tych dwu gatunkow sł lepszym wyborem, ale i te powinny zostac
starannie obejrzane, no i nie nalezy ich kupowac jesli nie byęy w sklepowym akwarium przynajmniej tydzien .
Podobnie nalezy byc bardzo ostroznym przy zakupie bardzo popularnych Skalarow. Zanim je kupicie, zapytajcie
sprzedawcś z jakiego ńrodęa pochodzł sprzedawane ryby. Jesli sprzedawca nie wie, nie chce powiedziec lub mowi
ze sł od "hurtownika" (a kto wie gdzie byęy wczesniej?) nie kupujcie ich. Jesli natomiast powie, ze pochodzł od
lokalnego hodowcy macie przynajmniej szansś, ze ryby kupione przez was sł zdrowe. Ponadto skalary powinny byc
trzymane w akwariach wiśkszych niz 50 litrow. Akary z Maroni, pielśgnice skosnoprśgie i skalary sł rybami
spokojnymi, powinny miec w akwarium mozliwosc ukrycia - na przykęad w głszczu roslin.
Z drugiej strony skali trudnosci bardzo dobrym wyborem, zwęaszcza dla posiadaczy 80-litrowych i wiśkszych
akwariow jest Ziemiojad pstry - Satanoperca leucosticta (wczesniej opisywany jako Geophagus jurupari). Rosnie
duzy (nawet do 30 cm) ale za to bardzo wolno i kilkuletni osobnik moze nie osiłgnłc 16 cm. Jest bardzo spokojnł
pielśgnicł, do tego pomoze ci w oczyszczaniu akwarium, przekopujłc podęoze w poszukiwaniu niezjedzonego
pozywienia. Podobna ryba, Ziemiojad surinamski - Geophagus surinamensis (altifrons - dop. red.), to tez dobry
wybor.
Barwniak czerwonobrzuchy - Pelvicachromis pulcher to czśsto spotykane pielśgnice z Afryki Zachodniej, ktore
mogł przebywac z wiśkszymi stadnymi rybami i powinny byc trzymane w 80 l. i wiśkszych akwariach. Samce
osiłgajł 10 cm, samice sł nieco mniejsze.
Wiśkszosc pozostaęych, ęatwo dostśpnych pielśgnic jest zbyt agresywna i/lub rosnie zbyt duza jak dla
poczłtkujłcych. Dotyczy to bardzo popularnej Pielśgnicy pawiookiej - Astronotus ocellatus, ktora rosnie gwaętownie
do ponad 35 cm, szuka okazji do bijatyk i jest bardzo brudzłcym gatunkiem. Jesli akwarysta jest rzeczywiscie
zainteresowany hodowlł innych pielśgnic, niz te wspomniane, powinien byc przygotowany na zaęozenie
specjalnego, osobnego (i prawdopodobnie wiśkszego) akwarium dla nich i do zebrania wielu informacji na ich temat
zanim dokona zakupu.
Ża³cowate
Ńańcowate to jeszcze inna grupa ryb. Daleko spokrewnione z pielśgnicami, ryby ęańcowate pochodzł z Afryki i Azji.
Częonkowie rodzin Anabantidae, Belontiidae, Helostomatidae, oraz Osphronemidae czśsto opisywani sł jako "ryby
labiryntowe". Zwiłzane jest to ze specjalnym narzłdem oddechowym zwanym labiryntem, mozna go rzeczywiscie
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
39
opisac obrazowo jako plłtaninś tuneli w poblizu rybich skrzel. Ryby labiryntowe chwytajł powietrze z powierzchni
wody i absorbujł tlen poprzez wspomniany labirynt, pozwala im to przezyc w wodach o bardzo niskim poziomie
tlenu, nie wystarczajłcym przy oddychaniu skrzelami. Niektore ęańcowate mogł przezyc poza wodł nawet
kilkanascie godzin oddychajłc tylko przez labirynt. Ńaziec - Anabas testudineus potrafi wspinac siś na drzewa i
przebywac poza wodł do dwoch dni.
Ńańcowate mogł stanowic uzupeęnienie ryb do akwarium wielogatunkowego, stwarzajł tez pewne wyjłtkowe
mozliwosci dla hodowcy ale rowniez i kilka problemow. Poniewaz niektore z ęańcowatych wytrzymujł nizsze
temperatury, oraz ze wzglśdu na umiejśtnosc przezycia w wodzie z niskim poziomem tlenu, ryby te mogł byc
trzymane w akwariach lub kulach bez ogrzewania i filtracji. Z drugiej strony niektore ęańcowate (zwęaszcza samce
pewnych gatunkow) wykazujł silny terytorializm, a niektore osiłgajł znaczne rozmiary.
Rozmnazanie ęańcowatych moze byc fascynujłcym przezyciem. Niektore gatunki budujł pieniste gniazda do
ktorych skęadajł ikrś, podczas gdy inne, jak pewne pielegnice, sł pyszczakami.
Najczśsciej spotykanł rybł labiryntowł jest Bojownik syjamski - Betta splendens. Rozne odmiany kolorystyczne:
czerwona, niebieska, zielona, fioletowa i ich kombinacje sł szeroko rozpowszechnione. Samce sł selekcjonowane,
aby osiłgnłc mozliwie dęugie pęetwy. Spotyka siś tez odmiany, w ktorych zarowno samiec jak i samica ma
podwojnł pęetwś ogonowł. Bojowniki nie nadajł siś do akwariow ogolnych z dwu powodow. Po pierwsze, jak
wskazuje ich nazwa wykazujł silny terytorializm. Agresja nijsilniej przejawia siś miśdzy samcami, ale moze tez
zostac skierowana na inne ryby wyglłdem przypominajłce bojownika. Po drugie, ich dęugie pęetwy stanowił ęatwy
obiekt ataku dla ryb takich jak brzanki. Bojownik moze byc trzymany samotnie w kuli (im wiśksza tym lepsza) lub
akwarium bez filtracji, nalezy wtedy pamiśtac o czśstej podmianie czśsci wody na swiezł. Wymagajł ciepęa i sł
wrazliwe na zmiany temperatury, dlatego zbiornik z nimi powinien byc ogrzewany jesli temperatura w
pomieszczeniu jest nizsza niz 24 stopnie. Samce bojownikow dorastajł do 8 cm, samice sł nieco mniejsze.
Bardziej do trzymania w kuli lub maęym akwarium nadaje siś Wielkopęetw wspaniaęy - Macropodus opercularis. Jest
znacznie bardziej wytrzymaęy niz bojownik, i z powodzeniem znosi temperatury ponizej 16 stopni. Moze
wyskakiwac z wody, dlatego akwarium powinno byc dokęadnie przykryte. Podobnie jak bojowniki, wielkopęetwy
wykazujł ekstremalny terytorializm. Dorastajł do 10 cm.
Kolejnym, czśsto spotykanym przedstawicielem ryb labiryntowych jest Gurami niebieski lub dwuplamisty -
Trichogaster trichopterus. Zęote, srebrne i marmurkowe gurami sł w rzeczywistosci hodowlanymi odmianami
Gurami niebieskiego. Gurami niebieski rosnie do 15 cm. Nie jest tak agresywny jak bojownik czy wielkopęetw, ale
wiścej niz jeden w maęym akwarium moze byc przyczynł ciłgęych (i nawet smiertelnych) bojek. Dobrze czujł siś w
zbiorniku razem z wiśkszymi, stadnymi rybami. Podobne, choc nieco mniejsze gatunki to Prśtnik prśgowany -
Colisa fasciata, Prśtnik wargacz - Colisa labiosa, znacznie mniej agresywny Gurami mozaikowy - Trichogaster leeri
oraz T. microlepis. Gurami caęujłcy - Helostoma temmincki jest nieco wiśkszy (osiłga 30 cm) nadaje siś jednak dla
poczłtkujłcych z wiśkszymi akwariami. Jest spokojny, chociaz samce mogł "walczyc" ze sobł, walki te polegaja na
zęapaniu siś wargami i wzajemnym przepychaniu - stłd tez pochodzi nazwa "Caęusek".
Sł tez gatunki dorastajłce najwyzej do 5 cm, jak na przykęad Prśtnik karęowaty - Colisa lalia, Prśtnik trojbarwny -
C. chuna, oraz mieszaniec C. lalia i C. chuna, prśtnik odmiany "sunset" (Colisa lalia "gukengi" - w rzeczywistos ci
nie mieszaniec, lecz forma hodowlana Colisa lalia - dop. red.). Teoretycznie rybki te nadajł siś do akwarium
wielogatunkowego. W praktyce sł one czśsto ofiarami masowego rozrodu praktykowanego na Dalekim Wschodzie
(jak inne opisywane wczesniej gatunki) i wiele z nich nafaszerowanych jest hormonami po to, by jak najefektowniej
prezentowaęy siś w sklepach. Dobrze jest pamiśtac o zasadzie :"Jesli cos jest zbyt piśkne by byęo prawdziwe, to
prawdopodobnie nie jest".
Mimo, ze trudniejsze do zdobycia, ęańcowate w rozrod ktorych częowiek rzadko ingeruje, mogł okazac siś lepszym
wyborem. Szukajcie wiśc Betta pugnax, Parosphromenus deissneri, Pseudosphromenus cupanus, a takze
Skrzeczykow - Trichopsis vittatus, T. pumilus, ktorych rozmiary wachajł siś od 3 do 10 cm. Nie kupujcie Gurami
czekoladowego - Sphaerichthys osphromenoides ktory jest dosc delikatny, ani Gurami olbrzymiego - Osphronemus
spp. ktory szybko osiłga ponad 60 cm (ciekawe, lecz przeznaczone dla nieco bardziej zaawansowanego akwarysty
sż takze ęa cowate pochodzż ce z Afryki, np. Buszowce - Ctenopoma, w tym Ctenopoma acutirostre - dop. red.).
Zyworodki
Rodzina Poeciliidae to gupiki, molinezje platki i wiele innych ryb. Uwaza siś je za typowe ryby dla poczłtkujłcych,
specjalnie jednak zostawięem je na sam koniec, aby zwrocic na nie uwagś. Sprzedawane sł czśsto poczłtkujłcym,
bo sł tanie, kolorowe i sł uwazane przez osoby nie zwiłzane z akwarystykł za ryby bezproblemowe. Wiele ryb
zyworodnych wymaga dodatku soli do wody, jest to warunek zdrowego chowu, a jednoczesnie sprawia to, ze nie
nadajł siś do trzymania z innymi akwariowymi rybami. Wiele pospolitych zyworodek jest do tego rezultatem chowu
wsobnego, w rezultacie otrzymany narybek nie jest tak zdrowy jak te ryby, ktore byęy hodowane przez
wczesniejsze pokolenia akwarystow (czy tez autorow wiśkszosci ksiłzek). Niektore nawet nie sł zdolne do rozrodu
bez pomocy częowieka. W kon cu, ze wzglśdu na niskł cenś rynkowł nie zwraca siś zbyt duzej uwagi na ich
odpowiednił pielśgnacje, co za tym idzie mogł byc nosicielami wielu chorob.
Piśkniczkowate, bo tak rowniez sł nazywane, pochodzł z Ameryki, gęownie S rodkowej. Mowi siś na nie zyworodki,
poniewaz jaja sł inkubowane w organińmie samicy do momentu wyklucia siś męodych. Z yworodki spotykane sł tez
w innych rodzinach, mogł roznic siś szczegoęami rozrodu.
Dobrze wszystkim znane Gupiki wystśpujł w rozmaitych odmianach kolorystycznych; rozroznia siś tez 12 odmian
dęugopęetwych. Odmiany te mogł byc dosc wrazliwe. Gupiki wymagajł dodatku soli w ilosci ęyzeczki soli (nie
jodowanej!!! najlepiej morskiej, do zakupienia w sklepie akwarystycznym- dop. red.) na 20 l wody.
Pospolite molinezje to czarna "Black Molly" (bśdłca barwnł odmianł Molinezji ostroustej - Poecilia sphenops) oraz
Molinezja zaglopęetwa - Poecilia velifera (dostśpna w kilku odmianach kolorystycznych). Molinezje czarne
potrzebujł soli w ilosci jednej ęyzeczki na 20 litrow wody, pomaga to w utrzymaniu dobrej kondycji oraz
zabezpiecza przed inwazjł "ichtio" (Ichthyophthirius multifiliis, pierwotniak czśsto wystśpujłcy w akwariach).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
40
Molinezje zaglopęetwe wymagajł natomiast trzykrotnie wiścej soli, dorastaja do 16 cm. "Black Molly" osiaga nie
wiścej jak 8 cm.
Blisko spokrewnione z molinezjami Mieczyki - Xiphophorus helleri i Platki (Zmienniaki) - Xiphophorus maculatus to
takze popularne ryby. Wystśpujł one w wielkiej ilosci odmian barwnych, a takze rozniłcych siś ksztaętem pęetw.
Takze te ryby wymagajł dodatku soli (ęyzeczka na 20 litrow wody). Niektore odmiany sł podatne na rozne choroby
(Mieczyki odmiany Tuxedo czśsto zapadajł na owrzodzenia), tak wiśc najlepsze dla poczłtkujłcych sł te
ubarwione naturalnie. " Zielone mieczyki " (w rzeczywistosci wielokolorowe) sł to naturalnie ubarwione X. helleri,
niestety dzikie formy Zmienniakow sł rzadko spotykane. Zmienniak wielobarwny - Xiphophorus variatus jest
niekiedy spotykany w sklepach i takze nadaje siś dla poczłtkujłcych.
(Rzadko spotykanż w sklepach, ale idealnż rybkż do maęych akwariow, dla poczż tkujż cych jest s liczna Drobniczka z
Florydy - Heterandria formosa. Nie wymaga ona ogrzewania akwarium, rozmnaza sió bez problemow, nie zjada
swojego potomstwa, co czó sto robiż inne zyworodki i dorasta zaledwie do ok. 3cm dęugos ci - dop. red.)
Zże pierwsze rybki
Kilka nieodpowiednich gatunkow ryb dla poczłtkujłcych, pojawięo siś juz miśdzy ich "ęatwiejszymi" kuzynami. W
sklepach jest jednak wiścej ryb, ktorych powinni wystrzegac siś akwarysci zaczynajłcy dopiero hodowlś. Wiele z
tych ryb nadaje siś dla bardziej zaawansowanych hobbystow, podczas gdy inne nigdy nie bśdł dobrymi
akwariowymi rybami. Niektore mogł nadac siś nawet dla dobrze przygotowanych poczłtkujłcych, trzeba po prostu
wiedziec na co siś porywacie zanim pojdziecie za impulsem i kupicie jakłs rybś, a potem wpuscicie jł do swojego
akwarium.
Zżote rybki
Zęote rybki (Karasie ozdobne - Carassius carassius - dop. red.) sł bardzo czśsto sprzedawane poczłtkujłcym,
jednak niezbyt siś do tego nadajł. Pospolite zęote rybki sprzedawane "jak leci" sł najczśsciej chore i majł pasozyty
mogłce zabic je oraz inne ryby w tym samym akwarium. Roznorodne odmiany, ktore zostaęy wychodowane w
wyniku kilkusetletniej selekcji, sł w nienaturalny sposob zdeformowane i to tez stwarza roznorodne problemy przy
ich pielśgnacji.
Wszystkie zęote rybki sł zimnowodne i ńle znoszł niski poziom tlenu jaki wystśpuje w akwariach tropikalnych, z
tego powodu nie powinny byc trzymane z gatunkami ciepęolubnymi. (Karasie ozdobne majż tez ogromnż przemianó
materii, przez co wodó w akwarium trzeba bardzo czó sto podmieniac - kilka razy czó s ciej niz przy innych rybach,
prawie nigdy nie udaje sió uniknż c przy nich zmó tnienia wody. Dodatkowo chó tnie pozerajż ros liny - dop. red.)
Piranie
Piranie sł rybami stadnymi, trzymane pojedynczo sł pęochliwe i zestresowane. Niefortunnie skęada siś, ze rosnł
dosc duze (niektore gatunki ponad 30cm), co za tym idzie wiśkszosc poczłtkujłcych akwarystow nie ma miejsca
dla wiścej niz jednej piranii. Jesli juz mamy wystarczajłcł ilosc miejsca dla stadka kilku piranii, musimy pamiśtac
by byęy dobrze karmione, w przeciwnym wypadku mogł pozabijac siś wzajemnie lub atakowac inne ryby. (Wbrew
powszechnym opiniom piranie wcale nie atakujż ró ki węozonej do wody, raczej uciekajż . Atakujż jedynie jes li sż
bardzo wygęodzone lub czujż sió zagrozone - dop. red.)
Ryby-noze
Jest kilka rodzin tych ryb pochodzłcych z Am. Poęudniowej, Afryki i Azji. Wiele gatunkow osiłga znaczne rozmiary,
niektore powyzej 90 cm, choc pewne mniej atrakcyjne gatunki pozostajł mniejsze (do 20 cm). Wszystkie sł
nocnymi drapieznikami, co kazdy powinien miec na uwadze zanim zdziwi siś ze mniejsze rybki w tajemniczy sposob
znikajł z akwarium.
Pstrćzenie i Drobnoustki
Pstrłzenie (rodzina Gasteropelecidae) i Drobnoustki (rodzaj Nannostomus) sł rybami kłsaczowatymi z Ameryki
Poęudniowej. Wiele z nich wymaga miśkkiej i kwasnej wody, a wszystkie z nich sł delikatne. Pstrłzenie majł
dodatkowł wadś, ktorł jest upodobanie do wyskakiwania z akwarium, co zwykle kon czy siś ich smiercił. (Wbrew
pozorom drobnoustki jak Drobnoustek beckforda - Nannostomus beckfordi czy Drobnoustek obrzezony -
Nannostomus marginatus, wcale nie sż az tak delikatne i trudne w utrzymaniu! Wymagajż jedynie spokoju,
rzadkiej i niewielkiej podmiany wody oraz bardzo drobnego pokarmu - dop. red.)
Mruk i Delfinek
Do bardziej delikatnych ryb nalezł Mruk - Gnathonemus petersi oraz Delfinek - Petrocephalus bovei. Afrykan skie
ryby z rodziny Mormyridae, odzywiajł siś w nocy i sł trudne do utrzymania w akwarium.
Glonojad syjamski
Glonojad syjamski - Gyrinocheilus aymonieri polecany jest czśsto do akwariow z powodu, na ktory wskazuje jego
pospolita nazwa - zjadanie glonow. W slepach sprzedawane sł zwykle maęe osobniki, z ktorych znaczna czśsc ginie
w krotkim czasie od zakupu. W trakcie swojego zycia glonojady te osiłgajł nawet 30 cm dęugosci i majł niemięy
zwyczaj przyczepiania siś do bokow wolno pęywajłcych ryb (co moze byc ęatwym ńrodęem infekcji).
Brzanka rekinia
Wcale nie rekin, ale kuzyn karpia, Balantiocheilus melanopterus, szybko staje siś zbyt duzy dla domowego
akwarium. Rosnie do ponad 30 cm.
Sumik rekini
Nie jest kuzynem ani Brzanki rekiniej, ani prawdziwych rekinow, Sumik rekini - Pangasius suthi dorasta do ponad
50 cm i czśsto rani siś o szybś akwarium.
Sumik szklisty
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
41
Kolejny sumik, ktorego raczej nalezy unikac to Sumik szklisty - Kryptopterus bicirrhis. Pomimo tego, ze nie rosnie
duzy (najwyzej do 14 cm), jest bardzo delikatny i nie powinien byc kupowany przez poczłtkujłcych (a jes li juz -
jedynie w duzych stadach - dop. red.).
"Glonojady"
Sumiki z rodzaju Hypostomus (w Polsce gęownie "Plekostomus" - Liposarcus multiradiatus i "Gibbiceps" -
Glyptoperichthys gibbiceps - dop. tęumacza.) sż czó sto sprzedawane jako "zjadacze glonow". Wió kszos c z tych
gatunkow osiż ga rozmiary do 30 cm (dwa dostó pne najczó s ciej w Polsce - ponad 50cm - dop. red.). Niektore ze
smukęych sumikow jak na przykęad Zbrojnik kolumbijski - Dasyloricaria filamentosa i Farlowella - Farlowella gracilis,
sł ponadto bardzo delikatne.
Sumiki z dżugimi wćsikami
Sumiki nie majł dęugich włsow po to, by ęadnie wyglłdac. Przydajł im siś w zdobywaniu pozywienia - innych ryb
(z wyjż tkiem bardzo ęagodnego i dobrego dla poczż tkujż cych Kirys nika czarnoplamego - Hoplosternum thoracatum
- dop. red.)! W dodatku oprocz tego, ze zjadajł wszystkie ryby, ktore nie sł mniejsze niz poęowa ich dęugosci, wiele
z tych "rybozercow" jest zbyt duzych do wiśkszosci akwariow. Jeden z dęugowłsych gatunkow sumikow Pimelodus
pictus dorasta do 25 cm podczas gdy Ictalurus punctatus (czśsto spotykana jest odmiana rozowa) osiłga ponad 60
cm.
Sumik czerwonopżetwy
Sumik czerwonopęetwy - Phractocephalus hemiliopterus to osiłgajłcy znaczne rozmiary, drapiezny sum (bardzo
rzadko dostó pny w Polsce, popularny w USA - dop. red.). Czarne ciaęo z podęuznymi biaęymi prśgami i czerwony
ogon nadajł mu bardzo atrakcyjny wyglłd, co niestety czyni z niego popularna rybś akwariowł, wsrod tych osob,
ktore nie zdajł sobie sprawy z rozmiarow dorosęych osobnikow. Osiłgajł one ponad metr dęugosci i majł pysk,
ktorego rozmiary smiaęo mozna porownac z dęugoscił. Tak wiśc nadajł siś raczej do duzych wystawowych
akwariow, a nie maęych domowych.
Wź gorzyki
Ryby z rodziny Mastacembelidae sł agresywne, niektore dosc duze (ponad 90 cm). Niektore pozostajł maęe (nawet
do 10 cm) lecz wszystkie mogł byc nosicielami pasozytow wewnśtrznych.
Kolorowane prze³roczki
Kolorowane przeńroczki to Przeńroczki indyjskie - Chanda ranga, ktore zostaęy "pomalowane" chemicznymi
barwnikami. W ten sposob ryba uzyskuje rozmaite ubarwienie (ktore zanika z czasem) i rownoczesnie stresuje
ryby, czyni je podatnymi na choroby i pasozyty. Ryby te wymagajł dodatku soli w ilosci co najmniej ęyzeczki soli na
4l wody.
Kolorowe Tetry
Podczas gdy kolorowane przeńroczki przez dęugi czas byęy jedynymi rybami "podmalowanymi" przez pozbawionych
skrupuęow handlowcow, ostatnimi czasy pojawięo siś kilka innych ryb poddanych temu procederowi. Jednł z nich
jest albinotyczna omiana Z aęobniczki - Gymnocorymbus ternetzi, ktora po pomalowaniu w przerozne kolory
sprzedawana jest jako Tetra kolorowa. Jesli nie jestescie pewni czy ryba nie zostaęa "pomalowana", zapytajcie.
Ryby z estuariow
Wspomniaęem juz wczesniej o pewnych rybach, takich jak molinezje czy przeńroczki, ktore pochodzł z estuariow
(estuarium - czasowo zalewana strefa przybrzezna morz tropikalnych - dop. red.) - po prostu nie nazwaęem tego
wczesniej po imieniu. Woda w estuariach jest czyms posrednim miśdzy sęodkł wodł wiśkszosci rzek i jezior, a
sęonł wodł z morz i oceanow. Takł sęonawł wodś mozna znaleńc w zatokach, lagunach, deltach oraz niektorych
rzekach i jeziorach. Poniewaz ryby z tych srodowisk wymagajł dodatku soli do wody, nie powinno siś ich trzymac z
typowo sęodkowodnymi rybami akwariowymi. Dodatkowo, ryby z wod sęonawych wymagajł wiścej miejsca w
akwarium, niz pozostaęe ryby akwariowe. Niektorzy z mieszkan cow estuariow to Monodactylus sp. (Szpadelki),
Toxotes sp. (Strzelczyki), Scatophagus sp. (Argusy), oraz rozne gatunki z rodziny Tetraodontidae (Kolcobrzuchy).
Ryby morskie
O ile kazdy poczłtkujłcy akwarysta powinien unikac ryb z wod sęonawych, o tyle powinien pozostac z dala od ryb
morskich. Ich jaskrawe kolory sł atrakcyjne, w pielśgnacji sł jednak znaczne bardziej wymagajłce niz ryby
sęodkowodne.
Wnioski
Sł tysiłce gatunkow ryb nadajłcych siś do hodowli w akwarium, o ktorych nie byęo tutaj mowy. Proporczykowce
(częonkowie rodziny Cyprinodontidae) na przykęad, sł czśsto trzymane przez doswiadczonych hobbystow, ale
znacznie rzadziej przez poczłtkujłcych. Dzieje siś tak nie dlatego, ze sł one szczegolnie trudne w hodowli. W
rzeczywistosci wiele z nich nadawaęoby siś dla srednio zaawansowanych. Po prostu trudno kupic je w sklepach
zoologicznych (poza tym wymagajż zacienionych akwariow i sż bardzo maęo ruchliwe, wió c maęo atrakcyjne dla
poczż tkujż cych - dop. red.).
Dla tych, ktorzy chcieliby hodowac ryby nie wymienione tutaj i dla tych, ktorzy nabyli juz wiśkszego doswiadczenia,
bardzo uzytecznym ńrodęem informacji mogł byc lokalne kluby akwarystyczne, a takze znajomi bardziej
doswiadczeni akwarysci. Warto tez zaglłdac do ksiłzek i czasopism. Na kazdym poziomie doswiadczenia, warto
poswiścic nieco czasu lub/i pieniśdzy na rozszerzenie swoich wiadomosci.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
42
Pokarmy dla ryb akwariowych
W akwarystyce obowiłzuje podziaę na dwie grupy pokarmow: zywe, mrozone i suche. Z pewnoscił najbardziej
odzywcze sł zywe pokarmy, lecz z ich wykorzystywaniem wiłze siś niebezpieczen stwo - w ciaęach organizmow
mogł znajdowac siś szkodliwe drobnoustroje i szkodliwe zwiłzki. Dzieje siś to dlatego, ze wiśkszosci organizmow
nie przeszkadza do zycia zęa woda.
Pokarmy zywe:
Do pokarmow zywych zaliczamy m.in.:
Rureczniki (Tubifex) - sł to czerwone, cienkie robakowate organizmy dęugosci od 1 do 6 cm. Zoologowie zaliczajł
je do skłposzczetow. Z yjł one zanurzone w mule, z ktorego wystaje tylko tylna czśsc ich ciaęa. Zasiedlajł muliste
zbiorniki, czśsto o skazonej wodzie. Dla potrzeb akwarystycznych nie opęaca siś węasna hodowla rurecznikow, gdyz
sł one ęatwo dostśpne w handlu, a sama hodowla nastrścza pewnych kęopotow. Rureczniki przenosimy w
wilgotnym papierze, nie pozwalajłc aby przeschęy lub byęy poddane wysokiej temperaturze. W domu
przechowujemy je w sęoiku z kapiłcł wodł, wymieniajłc wodś kazdego dnia, gdyz szybko mśtnieje i obrzydliwie
cuchnie. Wraz z woda wylewamy takze martwe organizmy. Nalezy takze pamiśtac, ze rureczniki sł bardzo
kaloryczne, stłd tez nie mozna karmic nimi ryb przez dęuzszy okres czasu.
Dzdzownice (Lumbricidae) - nalezł do skłposzczetow. Sł powszechnie znane chyba kazdemu, stłd nie ma
potrzeby opisywania ich wyglłdu. Wystśpujł pospolicie, mozna je hodowac w doniczce z ziemił, karmiłc
kawaękami rozgotowanych jarzyn, zagrzebujłc je w ziemi. Sł bardzo kaloryczne, stłd ich gęownym przeznaczeniem
jest karminie duzych ryb akwariowych. Dla mniejszych ryb podajemy je posiekane. Dla ęatwiejszego cwiartowania
mozna je wczesniej węozyc w sęoiku do zamrazalnika na poę godziny, aby stwardniaęy.
Wazonkowce (Enchytraeus) - doniczkowce - jest to grupa bezkrśgowcow, z ktorych najczśsciej spotykany jest
Enchytraeus albidus. Sł to biaęawe 1-3 centymetrowe robakowate zwierzśta. Mozna je hodowac w doniczce
wypeęnionej ziemił wymieszanł z trocinami, karmiłc raz na dwa tygodnie maęymi dawkami gotowanych jarzyn, czy
pęatkow owsianych. Ziemia powinna byc wilgotna, a nie mokra!
Rozwielitki (Daphnia) - chyba najbardziej znany pokarm. Sł to drobne organizmy planktonowe z rzśdu wioslarek
(Cladocera). Wystśpujł w wodach stojłcych. Sł pokarmem lekkim dla ryb, sł roznej wielkosci. Po odęowieniu
zywych rozwielitek ze stawu transportuje siś je w sęoiku z wodł, a nastśpnie wkęada do wiśkszego pojemnika z
wodł, pamiśtajłc, aby nie byęo duzego zagśszczenia, bo wtedy czśsc z nich ginie. Znane sł hodowle rozwielitek na
potrzeby domowej akwarystyki, lecz z racji komplikacji i ekonomicznych, nie bśdś o tym pisaę.
Larwy komarow (Culicidae) - sł to dęugie na ok 1 cm organizmy, na ktorych bokach znajdujł siś liczne
szczecinki. Zazwyczaj zwisajł pod powierzchnił wody gęowł w doę. Oddychajł przez rurkś, ktorł wystawiajł nad
powierzchniś wody. W razie spęoszenia uciekajł w gęśbsze warstwy wody, po czym wracajł, aby zaczerpnłc
powietrza. Larwy komarow ęowimy siatkł o bardzo drobnych oczkach, w domu przechowujemy bardzo krotko, ze
wzglśdu na przeobrazenie siś larw w uciłzliwe dorosęe owady. Sł znakomitym pokarmem dla wiśkszosci srednich
ryb akwariowych.
Oczliki (Cyclopidae) - sł to drobne skorupiaki, wystśpujłce w pęytkich wodach. Hodowla ich nie jest wydajna, a w
dodatku trudna.
Pozostaęe organizmy to wszelkiego rodzaju owady, muszki, głsienice. Wiśkszosci ryb bardzo smakujł. Oprocz tego
ryby mozna karmic takze sercem woęowym drobno posiekanym, włtrobł woęowł lub cielścł, miśsem woęowym lub
kon skim, zoętkiem jajka (ęatwo siś rozkęada w wodzie i bardzo silnie jł zatruwa!), parzonymi (zimnymi!) pęatkami
owsianymi, glonami (skrśtnica) i maęymi rybkami (duze ryby, np. pielśgnice).
Drugć grupź
stanowił pokarmy mrozone, ktorych nie brak w specjalistycznych sklepach zoologicznych. Sł one bardzo zdrowe i
pozywne dla ryb, a takze w pewnym stopniu pozbawione drobnoustrojow chorobotworczych (zamarzęy).
Pokarmy suche:
pokarmow zajmujł pokarmy suche, zwane przez niektorych firmowymi. Powinny one stanowic maęy procent
pokarmow, lecz niektore gatunki ryb karmione wyęłcznie suchym pokarmem dozywajł pońnej starosci, chśtnie siś
rozmnazajł, sł zdrowe i zywe. Karmiłc pokarmami sztucznymi eliminuje siś kolejne niebezpieczen stwo: brak
pasozytow i trujłcych zwiłzkow.
Na rynku polskim spotykane sł gęownie produkty firm: Tropical, Tetra, Sera, JBL, Hikari (dobry lecz drogi), Astra.
Powoęujłc siś na dane producenta, a takze na węasne doswiadczenia przedstawiś dwie z nich Tetrś i Tropicala.
Tropical:
•
Daphnia: pokarm z liofilizowanych rozwielitek, ze wzglśdu na sęabł nasiłkalnosc wodł i rozmiary,
powinien byc podawany w ilosci, ktore ryby natychmiast zjedzł, a takze jego wielkosc powinna byc
dopasowana do rozmiarow ryb. Ta rada odnosi siś do wszystkich pokarmow. Daphnia jest szczegolnie
lubiana przez mieczyki, molinezje, gupiki, brzanki. Nie lubił jej (z węasnych doswiadczen ) bojowniki,
pyszczaki, neony inessa i neony czerwone.
•
Cichilid Gran: jest wysokoproteinowym peęnoporcjowym pokarmem granulowanym przeznaczonym do
podstawowego i uzupeęniajłcego zywienia wszystkich pielśgnic Pokarm ten moze rowniez sęuzyc jako
dodatek w zywieniu innych ryb akwariowych, w tym morskich. Skęad: Proteiny zwierzśce i roslinne,
wśglowodany, bęonnik, tęuszcze, miśso ryb, glony, rosliny wodne, ekstrakt USA Soya proteinś, lecytyna,
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
43
aminokwasy egzogenne: lizyna, metionina, tryptofan, sole mineralne w tym przyswajalny wapn i magnez,
mikroelementy oraz zestaw witamin.
•
Tabletki i soczewki:
•
Vitabin Basic Adhesive Tablets to podstawowy, wieloskęadnikowy pokarm tabletkowany dla
maęych i srednich ryb zerujłcych w poblizu dna akwarium.
•
Vitabin Vegetable Adhesive Tablets: to podstawowy, roslinny pokarm tabletkowany dla maęych i
srednich ryb roslinozernych zerujłcych w poblizu dna i doskonaęy pokarm uzupeęniajłcy dla
innych gatunkow.
•
Vitabin Vitality&Color Adhesive Tablets: to uzupeęniajłcy pokarm tabletkowany o podwyzszonej
zawartosci biaęka i substancji wzmacniajłcych wybarwienie.
•
Vitabin Spirulina Adhesive Tablets: to pokarm tabletkowany o wysokiej zawartosci Spiruliny.
Dobry dla glonojadow i innych ryb lubiłcych spirulinś.
•
Ichtio-vit: to podstawowy, wieloskęadnikowy pokarm pęatkowany przeznaczony do codziennego,
wielokrotnego karmienia wiśkszosci gatunkow ryb hodowanych w akwariach.
•
Bio-vit: jest specjalnym pęatkowanym pokarmem roslinnym przeznaczonym do karmienia ryb
akwariowych. Sęuzy on jako pokarm podstawowy dla ryb roslinozernych, oraz jako pozywienie
uzupeęniajłce dla pozostaęych gatunkow ryb wszystkozernych.
•
Ovo-vit jest specjalnym wysokoproteinowym pokarmem uzupeęniajłcym przeznaczonym do karmienia ryb
akwariowych. Dziśki wysokiej zawartosci doskonaęych czystych protein i naturalnych substancji
wybarwiajłcych wzmacnia wydatnie kondycjś i intensywne wybarwienie ryb.
•
Ovo-vit jest cennym pokarmem podstawowym dla dorastajłcego narybku, aktywizuje jego wzrost i
witalnosc oraz znacznie zwiśksza odpornosc na wszelkie infekcje i osęabienia wywoęane czynnikami
zewnśtrznymi. Osobiscie dodajś go do Bio-vitu, uzyskujłc pokarm roslinny, wzbogacony o witaminy i
mikroelementy.
•
Pawie Oczko: jest pęatkowanym pokarmem roslinnym przeznaczonym do codziennego karmienia gupikow
oczek w hodowlach amatorskich. Skęad: proteiny roslinne, wśglowodany, bęonnik, ekstrakt sojowy, susz
roslin wodnych, glony Spirulina plantesis, chlorofil, karotenoidy, substancje zelujłce, lecytyna, wapn ,
magnez, fosfor, mikroelementy, specjalny zestaw witamin oraz aminokwasy egzogenne.
Tetra:
•
TetraMinPro: jak podaje Tetra, pokarm nowej generacji, bśdłcy podstawowym pokarmem
•
TetraRubin: pokarm podkreslajłcy czerwone barwy ryb. Byę to moj pierwszy pokarm Tetry. Dawniej
drogi, dzisiaj w cenie Ovo-vitu. Smakuje rybom, a w szczegolnosci neonom inessa i mieczykom hellera.
Posiada staęł zawartosc witaminy C. Minusem jest paskudny zapach, mogłcy odstraszyc!
•
TetraCichilid: wieloskęadnikowy pokarm dla pielśnic. Wystśpuje zarowno w formie pęatkow, jak i
granulatu. Przeznaczony jest dla duzych pielśgnic, tj. pawiookiej, skosnoprśgiej.
•
TetraFreshDelica: nowy pokarm Tetry, suszone rozwielitki, rureczniki lub brine shrimps.
•
TetraDiskus - specjalistyczny pokarm dla dyskowcow.
•
TetraMenue - pokarm dla poczłtkujłcych akwarystow. W jednym opakowaniu znajdujł siś cztery rozne
pokarmy, w oddzielnych komorach.
•
TetraWeekend: pokarm unoszłcy siś na wodzie przez kilka dni, nie zanieczyszczajłcy wody. Wedęug
producenta przeznaczony na zostawienie w akwarium w czasie wyjazdu.
•
TetraTabiMin: tabletki dla kiryskow i glonojadow. W moim akwarium najwiśkszymi jego konsumentami
sł pyszczaki, ktore odstraszajł kiryski i zjadajł pokarm.
•
TetraTipsFD: tabletki, pastylki przyklejane na sciankś akwarium, przeznaczone dla pielśgniczek, sumikow
i ryb dennych.
•
TetraPlecoMin: pokarm dla glonojadow, zawierajłcy duzł ilosc spiruliny.
Sera:
•
Cichilid Sticks: pokarm dla pyszczakow i innych wiśkszych ryb. Dosc wysoki poziom wśglowodanow jest
wartosciowym pokarmem dla kolorowych pyszczakow z jeziora Malawi i Tanganika. Mniejsze ryby z
ęatwoscił mogł zjesc granulki, bez ich rozdrabniania.
•
Diskus granules: pokarm dla dyskowcow i pyszczakow z centralnej i poęudniowej Ameryki Poęudniowej.
Produkt wolno opada na dno, gdzie szubko nasiłka, ale nie ulega rozpadowi.
•
Granumix Vital: pęatkowany pokarm dla wszystkich ryb tropikalnych.
•
Microgram: pokarm dla maęych ryb, o włskim przeęyku.
•
Flora: pokarm w pęatkach przeznaczony dla wiśkszosci ryb akwariowych.
•
GVG mix: wysokoenergetyczna mieszanka sporzłdzona z wysokiej jakosci pęatkow oraz liofilizowanego
pokarmu pochodzenia zwierzścego - ochotki, solowiec, dafnia.
•
Premium flakes: pokarm dla ryb problemowych, bogaty w witaminy, proteiny i spirulinś.
•
San: pokarm pęatkowy, pochodzenia zwierzścego i roslinnego: biaęko ryb, skorupiaki, morskie glony i
spirulina
•
Vipan: uniwersalny pokarm pęatkowy, o bogatym skęadzie.
•
O-Nip: mieszanka pokarmu Vipan i liofilizowanych organizmow, w postaci pastylek, ktore mozna przykleic
do szyby akwarium.
•
Plankton Tabs: pokarm w tabletkach, przeznaczony dla zbrojnikow i kirysek.
•
Spirulina Tabs: tabletki dla ryb dennych, szczegolnie dla zbrojnikow, zawiera duze ilosci spiruliny.
•
FD Tubifex: pokarm z liofilizowanych rurecznikow, bogaty w biaęko.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
44
Glony
Pojście "glony" jest juz w nauce pojściem sztucznym, gdyz organizmy nazywane tak przez laikow nalezł w
rzeczywistosci do caęego szeregu grup systematycznych, ktorych wzajemne precyzyjne rozroznianie zwykle
wymaga uzycia mikroskopu oraz znajomosci roznych stadiow rozwojowych. Dlatego tez nadal bśdziemy siś
posęugiwac pojściem "glony", a rozrozniac je miśdzy sobł bśdziemy tylko w zakresie niezbśdnym w akwarystyce,
nie wymagajłcym uzycia mikroskopu oraz przygotowania fachowego.
Rozne stadia rozwojowe glonow wystśpujł pospolicie w wodach naturalnych lub w akwariach, a czśsto nawet w
wodzie wodociłgowej. Do akwariow glony mogł dostawac siś z wodł, roslinami, pokarmem dla ryb, itp. Ich
masowy i niepozłdany rozwoj zachodzi wtedy, gdy w akwarium zaistniejł ku temu sprzyjajłce warunki. Rozwoj
glonow jest problemem szczegolnie w akwariach mniej doswiadczonych hobbystow, chociaz niekiedy rowniez ci
doswiadczeni majł z nimi powazne kęopoty. Zwalczanie chemiczne jest zawsze ostatecznoscił, gdyz preparaty
uzywane w tym celu sł szkodliwe rowniez dla innych roslin w akwarium. Sukces w zwalczaniu moze byc osiłgniśty
wtedy, gdy wrazliwosc glonow na preparat jest wiśksza niz roslin akwariowych, ktore jeszcze przezywajł zabieg.
Jednak rowniez dla nich nie jest on obojśtny. Dlatego tez w zwalczaniu glonow nalezy poęozyc gęowny nacisk na
stworzenie warunkow, ktore nie sprzyjajł ich rozwojowi!
Cyjanobakterie, zwane dawniej sinicami
Wspoęczesnie grupa ta jest uwazana za najbardziej spokrewnionł z bakteriami. Dawniej uwazane byęy jednak za
klasyczne glony. W akwarium mogł one pokrywac rosliny i przedmioty podwodne bęśkitnozielonoczarnym,
filcowatym, gśstym nalotem. Nalot ten moze miec nieprzyjemny, "szlamowaty" zapach. Pokryte takim "dywanem"
rosliny obumierajł, a przy tym jest on niepozłdany ze wzglśdow estetycznych. "Dywan" z cyjanobakterii rozwija
siś zwykle w akwariach zaniedbywanych lub tam, gdzie akwarysta popeęnia razłce bęśdy w zagśszczaniu i
karmieniu ryb - zbyt duzo ryb, ktore nadmiernie wzbogacajł wodś w zwiłzki azotu; zbyt duzo nie zjedzonych,
rozkęadajłcych siś pokarmow. W zwalczaniu cyjanobakterii sprobowac mozna nastśpujłcych sposobow:
- codziennie zdejmowac nalot z przedmiotow i lisci roslin, obcinac najbardziej porazone liscie. Po kazdym takim
zabiegu niezbśdne jest sciłgniście z podęoza za pomocł wśza lub odmulacza lezłcych resztek nalotu i uzupeęnienie
ubytku wody,
- zredukowac ewentualny nadmiar ryb,
- nie podawac rybom nadmiaru pokarmow (szczegolnie suchych), ktore rozkęadajłc siś, wzbogacajł wodś w
substancje sprzyjajłce rozwojowi cyjanobakterii,
- zachowac czystosc akwarium i regularne czśsciowe odswiezanie wody.
Konsekwentne, ęłczne stosowanie tych sposobow najczśsciej doprowadza do sukcesu, ale go nie gwarantuje. Jezeli
nie mozna zwalczyc cyjanobakterii nawet konsekwentnym stosowaniem wyzej wymienionych sposobow, to
pozostaje likwidacja urzłdzenia akwarium i ponowne jego zaęozenie. Akwarium, podęoze i przedmioty nalezy
dokęadnie umyc pod biezłcł wodł, rosliny wyrzucic i postarac siś o nie porazone.
Brunatne naloty, czyli pojaw okrzemek
Masowy pojaw okrzemek moze tworzyc brunatny, o roznym odcieniu nalot na szybach, przedmiotach i lisciach
roslin. Ich rozwojowi sprzyja "niestabilna" woda w nowo zaęozonym akwarium oraz zbyt wysokie stśzenie zwiłzkow
azotu i fosforu w wodzie. Okrzemki znoszł mniejsze natśzenie oswietlenia i dlatego sł ulubionymi glonami sęabiej
oswietlonych akwariow. Nie sł one bardzo szkodliwe, ale sł nie estetyczne i mogł powodowac obumieranie lisci
roslin.
Zwalcza siś je przez:
- regularne czyszczenie akwarium i odswiezanie wody,
- scieranie nalotu z szyb i przedmiotow, usuwanie silniej porazonych lisci roslin,
- nie zasiedlanie akwarium zbyt duzł liczbł ryb, ktore nadmiernie wzbogacajł wodś w azot i fosfor!
- ewentualne wydęuzenie czasu oswietlenia akwarium do 12 godzin na dobś i zwiśkszenie jego intensywnosci.
W zwalczaniu okrzemek pomocne sł niektore glonozerne ryby, np. męode osobniki popularnych zbrojnikow
(Ancistrus) oraz slimaki z rodzaju Pomacea, ktore zjadajł nalot.
Glony "pź dzelkowate"
Te majłce postac ciemnych "pśdzli" o dęugosci 0,5-2,0 cm glony nalezł do rodzaju Audouinella z grupy
krasnorostow. W akwarium obrastajł liscie roslin (szczegolnie te bardziej sztywne i trwale), a takze pojawiajł siś
na kamieniach, korzeniach, innych przedmiotach oraz na szybach akwarium. Inwazja liscia zaczyna siś zwykle na
jego brzegu, a z biegiem czasu siś rozszerza. Porazone silniej rosliny w kon cu ginł. Masowo wystśpujłce w
akwarium "pśdzle" sł poza tym nieestetyczne. Do akwarium Audouinella trafiajł zwykle wraz z roslinami lub z
wodł z akwarium, w ktorej znajdujł siś ich mikroskopijnej wielkosci stadia nieosiadęe.
Czynnikami sprzyjajłcymi masowemu rozmnozeniu sł:
- stara woda o duzym stśzeniu produktow przemiany ryb,
- woda ze stosunkowo duzł iloscił rozpuszczonych soli,
- prłd wody - wyrańnie widac ze "pśdzle" z upodobaniem wystśpujł w miejscach, w ktorych obserwuje siś wyrańny
ruch wody wywoęany przez filtr.
Zwalczanie Audouinella jest uciłzliwe i nie zawsze wystarczajłco skuteczne. Dlatego tez nalezy zwrocic szczegolnł
uwagś, aby nie zawlec glonu do akwarium. W zwalczaniu mozna sprobowac nastśpujłcych sposobow:
- czśsta wymiana duzej czśsci wody na swiezł i niedopuszczanie do wzrostu stśzenia produktow przemiany materii
ryb. Moze to siś wiłzac z redukcjł liczby ryb w akwarium,
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
45
- nie stosowac filtrow, ktore wywoęujł sprzyjajłcy rozwojowi Audouinella prłd wody. Raczej zrezygnowac z filtru, a
jezeli nie jest to mozliwe, to stosowac powolnie dziaęajłcy, nie wywoęujłcy wyrańnego ruchu wody,
- "dęugowęose" Audouinella reagujł negatywnie na sztuczne wzbogacanie wody w CO2 i konsekwentne stosowanie
tego sposobu ogranicza ich wystśpowanie, a moze je rowniez zniszczyc. "Krotkowęose" formy sł znacznie bardziej
odporne,
- "krotkowęose" Audouinella sł chśtnie zjadane przez slimaki (nalezłce do rodzaju Pomacea), zwęaszcza jezeli
zwierzłt nie dokarmiamy.
Jezeli ęłczne, konsekwentne stosowanie przez 2-3 miesiłce podanych wyzej sposobow okaze siś niedostatecznie
skuteczne, to pozostaje oproznienie i odkazenie samego akwarium, odkazenie wyposazenia i dekoracji oraz
wyrzucenie roslin. Odkazenie mozna dokonac za pomocł rozcien czonego wodł octu (5:1).
Ciemne "brody" na roslinach
Te bardzo charakterystyczne i ciekawe glony nalezł do rodzaju Compsopogon z grupy krasnorostow. Pojedynczy
okaz ma postac "krzaczka" o jednym "pniu" i mniej lub bardziej rozwiniśtych "gaęśziach". W masie sprawiajł
wrazenie ciemnej "brody" na lisciach roslin, a przy silnym rozwoju - rowniez na innych powierzchniach. Dęugosc
glonu wynosi zwykle okoęo 2 cm, ale moze dochodzic nawet do 15 cm. Przy silniejszym wystłpieniu Compsopogon
jest niepozłdany ze wzglśdow estetycznych, ale rowniez ze wzglśdu na swł szkodliwosc dla roslin, na ktorych jest
osadzony. Do akwarium Compsopogon jest zawlekany wraz z roslinami lub z wodł z innego akwarium. Czynnikami
sprzyjajłcymi masowemu rozwojowi sł:
- stara, bogata w produkty przemiany materii ryb woda,
- woda ze stosunkowo duzł iloscił rozpuszczonych soli.
W zwalczaniu Compsopogon mozna zastosowac nastśpujłce sposoby:
- wydatnie zwiśkszyc czśstotliwosc odswiezania wody i ewentualnie zredukowac liczbś ryb, tak aby nie dopuszczac
do nadmiernego wzrostu stśzenia produktow przemiany materii ryb,
- usuwac porazone liscie roslin, usuwac mechanicznie glony z przedmiotow.
Ńłczne stosowanie powyzszych sposobow bardzo silnie ogranicza Compsopogon, a moze go nawet caękowicie
wyeliminowac. Sztuczne dodawanie CO2 do wody wspomaga proces zwalczania.
Zielony zakwit wody
Niekiedy w nowo zaęozonym, silnie oswietlonym akwarium nastśpuje zielenienie wody, ktora moze siś stac nawet
nieprzezroczysta. Jest to wywoęane masowym rozwojem drobnych glonow z grupy zielenic. Wspoęczesnie nie
stanowi to problemu, gdyz zainstalowanie wydajnego filtru (najlepiej turbinowego) w ciłgu najdalej kilku dni
likwiduje problem.
Zielone glony nitkowate
Niekiedy, szczegolnie przy silnym oswietleniu w akwarium, nastśpuje masowy rozwoj zielonych glonow nitkowatych
nalezłcych do grupy zielenic.
Chociaz glony te nie sł szkodliwie dla ryb (a gdy wystśpujł w umiarkowanej ilosci, mogł byc nawet dekoracyjne),
to rozwijajłc siś masowo, mogł siś stac problemem, gdyz pokrywajł rosliny i dekoracje akwarium. Ich zwalczanie
jest stosunkowo proste:
- mechanicznie usuwac nici glonu,
- zmniejszyc natśzenie swiatęa i dęugosc czasu oswietlenia, az do opanowania masowego rozwoju glonu,
- niektore popularne ryby akwariowe (mieczyki, molinezja) z upodobaniem odzywiajł siś glonami nitkowatymi.
Mogł to rowniez czynic slimaki z rodzaju Pomacea.
Zielone naloty
Zielone naloty na szybach, a niekiedy na przedmiotach podwodnych i lisciach roslin sł wywoęane przez glony z
grupy zielenic. Masowy rozwoj wystśpuje w warunkach silnego oswietlenia. Zwykle mocno trzymajł siś podęoza i
trzeba je dopiero z niego zeskrobywac. Glony te sł szkodliwe dopiero w wiśkszych ilosciach, gdy tworzł jednolity
nalot na lisciach roslin. Mozna je zwalczac przez obnizanie natśzenia oswietlenia i skrocenie jego czasu. Z szyb
nalezy je zeskrobywac.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
46
Choroby
Ryby, podobnie jak inne zywe organizmy narazone sł na niebezpieczen stwo, jakim jest atak obecnych w kazdym
srodowisku mikroorganizmow. Odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby umozliwi jej ęatwiejsze zwalczenie i
zapobiegnie stratom w hodowanym stadzie ryb. Jest to niezwykle wazne zwęaszcza tam, gdzie trzyma siś duzł
liczbś ryb, np. w magazynach rybnych lub hurtowniach. Tutaj węasnie choroby mogł siś bęyskawicznie
rozprzestrzenic, tym bardziej ze ryby w tych zbiornikach sł czśsto wygęodzone lub wyczerpane transportem.
Choroby wywożane wpżywem srodowiska. Wazna dla zdrowia ryb jest jakosc wody jej temperatura, skęad
chemiczny i natlenienie. Zmiana warunkow srodowiska moze spowodowac chorobś ryb.
Z ycie wiśkszosci ryb sęodkowodnych jest zagrozone, jesli pH wody jest wyzsze od 9,0 lub nizsze od 5,5.
Rozpad substancji organicznych powoduje wzrost zawartosci trujłcego amoniaku oraz azotanow. Zwiłzki te mogł
spowodowac zatrucie ryb nawet w stosunkowo czystym akwarium, jesli bśdzie ono zawieraęo starł wodś. Po
waznym ńrodęem zagrozenia mogł byc zaniedbane filtry. Zdrowie ryb moze tez ucierpiec na skutek niewęasciwego
podawania lekow czy tez przedostawania siś do wody substancji trujłcych, np. nikotyny, rozpuszczalnikow, farb,
zwiłzkow miedzi.
Spadek zawartosci tlenu moze nastłpic w zbiornikach przepeęnionych rybami, a na skutek tego zawierajłcych
rozkęadajłcł siś materiś organicznł (resztki pokarmu, odchody, szczłtki roslin), w zbiornikach zbyt gśsto
obsadzonych roslinami lub zarosniśtych glonami, zwęaszcza nocł (pozbawione swiatęa rosliny nie produkujł tlenu),
a takze w razie nagęego spadku cisnienia atmosferycznego. Dobrze karmione ryby potrzebujł wiścej tlenu niz
gęodzone. Zjawiskiem rzadko spotykanym, ale rownie szkodliwym, jest przesycenie wody tlenem. Moze ono byc
spowodowane wystawieniem zbiornikow z glonami i innymi roslinami na intensywne dziaęanie sęon ca błdń zbytnim
napowietrzaniem wody. Intensywna wymiana wody lub mieszanie wody zimnej i ciepęej w podgrzewaczu (np. w
termie gazowej) rowniez moze spowodowac nagęy wzrost natlenienia, a nawet wydzielanie siś tlenu w postaci
drobnych pścherzykow (biaęa woda). Nadmierne natlenienie wody jest niebezpieczne dla ryb ze wzglśdu na
mozliwosc wystłpienia u nich tzw. choroby pścherzykowej w razie gwaętownego spadku cisnienia tego gazu w
wodzie. Powstaęa wowczas roznica stśzen tlenu w wodzie i w pęynach ustrojowych ryby wywoęuje raptowne
wydzielanie siś tego gazu w postaci pścherzykow ze wszystkich tkanek. Pścherzyki te powodujł zator serca i
smierc ryby.
Choroby spowodowane niewżasciwym zywieniem. Mogł one wystłpic na skutek podawania niewęasciwego lub
starego pokarmu. Zaburzenia w czynnosci przewodu pokarmowego przejawiajł siś zapaleniem sluzowki zoęłdka i
jelit (sluzowata wydzielina, powiśkszenie jamy ciaęa, odstajłce ęuski itp.). Nie węasciwe pozywienie, pozbawione
niektorych witamin, powoduje awitaminozś objawiajłcł siś powaznymi zaburzeniami w organizmie ryb.
Wady i choroby dziedziczne. Ujawniajł siś one zwykle bardzo wczesnie w rozwoju zarodkowym, u larw lub
narybku. Anomalie rozwojowe bywajł wrodzone błdń powstajł w wyniku uszkodzenia ikry lub zaatakowania jaj
przez drobnoustroje. Wrodzone zmiany morfologiczne mogł pogęśbiac siś z wiekiem; czśsto takze utrwala siś je
przez celowł selekcjś i dobor osobnikow, tworzłc w ten sposob nowe odmiany hodowlane.
Choroby bakteryjne i wirusowe. Przed chorobami tymi najlepiej chroni utrzymywanie higieny, stosowanie scisęej
kwarantanny dla swiezo sprowadzonych ryb i stworzenie optymalnych warunkow srodowiskowych.
Rozprzestrzenianiu siś tych chorob przeciwdziaęa takze usuniście w odpowiednim czasie ryb chorych i martwych.
Najczśsciej spotykanymi w hodowli ryb chorobami sł: zakańna puchlina wodna, wrzodzienice, gruńlica i choroba
pęetw (fin rot). Najskuteczniejszymi lekarstwami w tych schorzeniach sł antybiotyki i sulfonamidy oraz bęśkit
metylenowy, podawane z pokarmem lub stosowane do kłpieli ryb.
Grzybice. Sł one zwykle chorobami wtornymi. Grzyby atakujł uszkodzone tkanki osęabionych ryb w
niesprzyjajłcych warunkach srodowiskowych. Najczśsciej sł to grzyby z rodzaju Saprolegnia i Achlya. Atakujł one
takze martwe jaja, na ktorych rozwijajł siś i niszczł pońniej słsiednie jaja zdrowe. Jesli nie przystłpimy do
leczenia chorych ryb, grzyby spowodujł wyczerpanie i zatrucie ich toksynami, a w kon cu smierc. Jako srodek
przeciwgrzybiczy stosuje siś najczśsciej trypaflawinś (w postaci preparatu o nazwie Acriflavin) w po ęłczeniu z solł
kuchennł i bęśkitem metylenowym do dęugotrwaęych kłpieli.
Choroby inwazyjne. Przyczynł ich mogł byc jednokomorkowe pasozyty (rodzaj Amyloodinium) zyjłce na ciele
ryb. Do akwarium mogł one trafic wraz z naturalnym pokarmem lub z chorymi juz rybami. Typowe objawy z reguęy
wystśpujł masowo u ryb nalezłcych do gatunkow podatnych na chorobś (labiryntowate, karpien cowate, a
zwęaszcza niektore karpiowate). Po wierzchnia ciaęa i pęetwy pokrywajł siś wowczas brłzowawymi punkcikami
widocznymi jedynie przy okreslonym zaęamaniu swiatęa, a na pęetwach pod swiatęo. Przy silnej inwazji
najwyrańniejsze zmiany wystśpujł w okolicach grzbietu. Ryby, zwęaszcza męode, sł osęabione, ich pęetwy drzł i
przylegajł do siebie; nie leczone ryby wkrotce ginł. W leczeniu stosuje siś kłpiele w preparatach zawierajłcych
siarczan miedziowy (CuS04). Lekarstwa te sł bardzo toksyczne, zabijajł wszystkie gatunki zwierzłt bezkrśgowych
i nie mogł byc stosowane w leczeniu wrazliwych gatunkow ryb. Siarczan miedzi nalezy dawkowac z wielkł
ostroznoscił i scisle stosowac siś do doęłczonej do preparatu instrukcji. Moze on byc stosowany jedynie przy
wartosci pH 7,0. Dobre wyniki uzyskuje siś takze przy krotkich kłpielach w formalinie (1 ml 40 % formaliny na 46 l
wody przez 30-60 minut). Kłpiel takł stosuje siś rowniez w leczeniu ryb zaatakowanych przez orzśska
Ichthyobodo necatrix; na ciele zaatakowanych ryb pojawia siś biaęawy nalot i drobne krwawe wybroczyny.
Formalina jest tez skuteczna w zwalczaniu kulorzśska (Ichthyo-phthinus multifiliis) wywoęujłcego biaęawł wysypkś
na skorze ryb. Pasozyt ten jest wrazliwy takze na zielen malachitowł, dziśki ktorej mozna ęatwo zniszczyc go w
akwarium. Zielen malachitowł stosuje siś zgodnie z instrukcjł doęłczonł do odpowiednich preparatow. Zielen
malachitowa w przeciwien stwie do bęśkitu metylenowego jest toksyczna w duzych dawkach.
Innymi pasozytami atakujłcymi ryby akwariowe sł przywry, np. z rodzaju Dactylogyrus i Gyrodactylus,
pasozytujłce zwykle na skrzelach ryb. Sygnaęem ich obecnosci sł postrzśpione pęetwy, nietypowy sposob
poruszania siś ryb i trudnosci z oddychaniem. Pasozyty te mozna caękowicie zniszczyc kłpiłc ryby w amoniaku i
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
47
trypaflawinie: 10% wodś amoniakalnł nalezy zmieszac z 2,5% roztworem trypaflawiny, w stosunku 100:1.
Mieszaninś tś dodaje siś do wody w proporcji 1:1000. Czas kłpieli nie powinien przekraczac 1-1,5 minuty. Przed
przystłpieniem do zbiorowego leczenia zaleca siś przeprowadzenie kłpieli kilku doswiadczalnych ryb z kazdego
gatunku.
Wraz z naturalnym pokarmem mozemy wprowadzic do akwarium takze pasozytnicze pijawki z rodzaju Piscicola i
Hemiclepsis. Mogł one przenosic pasozyty krwi, a takze inne choroby. Jesli jest ich niewiele, mozna je usunłc
mechanicznie za pomocł pensety; w przypadku masowej inwazji stosuje siś krotkł, piściosekundowł kłpiel w
lizolu (2 ml lizolu na 1 l wody). Najpierw nalezy przeprowadzic kłpiel kilku osobnikow doswiadczalnych.
Pasozytnicze stawonogi, np. splewka (rodzaj Argulus), przyczepiajł siś do ryb i wysysajł pęyny ich ciaęa. Do
akwarium dostajł siś zwykle wraz z zooplanktonem. Dorosęe splewki usuwa siś mechanicznie pśsetł. Splewka
jednak w odpowiednich warunkach w podgrzewanych akwariach moze siś rozmnozyc. Jej larwy sł niewidoczne
goęym okiem i nie sposob usunłc ich mechanicznie. Trzeba wowczas zastosowac kłpiel w lizolu. Po kłpieli ryby
muszł byc umieszczone w doskonaęych warunkach, a zakazone akwarium na lezy zostawic do caękowitego
wyschniścia lub tez zdezynfekowac je chloraminł, a nastśpnie dokęadnie wypęukac.
Na zakon czenie trzeba zaznaczyc, ze o wiele ęatwiej jest zapobiegac chorobom, niz je pońniej zwalczac. Najlepszym
zas zabiegiem profilaktycznym jest regularne i staranne czyszczenie akwariow, podawanie odpowiedniego pokarmu
i utrzymywanie optymalnej temperatury w zbiorniku, a takze stosowanie dla swiezo sprowadzonych ryb
kwarantanny. Warto dodac, ze w sklepie caękiem ęadnie wyglłdajłce ryby mogł byc juz zarazone, a choroba objawi
siś w domowym akwarium.
Ichtiofonoza
Czynnik chorobotworczy: Ichthyophonus hoferi
Objawy i rozpoznawanie:
Ichtiofonus jest jednł z chorob najtrudniejszych do zidentyfikowania. Objawy zalezł bowiem od tego, ktory organ
zostanie zaatakowany przez pasozyta. Dodatkowo ryby mogł byc bezobjawowymi nosicielami choroby i zarazac
poprzez odchody.
Ryba zaatakowana przez ichtiofonusa potrafi chudnłc (podobnie jak przy ataku np. nicieni) jesli zaatakowany
zostanie przewod pokarmowy, ale takze puchnłc (podobnie, jak przy puchlinie) jesli zaatakowana zostanie
włtroba. Moze dostac drgawek i pęywac w niekontrolowany sposob (utrata zmysęu rownowagi), czy tez pokęadac siś
na dnie, jesli choroba zaatakuje mozg. Jesli zaatakowane zostajł skrzela, ryba szybko oddycha. Czasem mozna
zobaczyc przerastajłcł ciaęo ryby od wewnłtrz grzybnie (objaw zaobserwowany u drobniczek - Heterandria
formosa).
Objawem dosc charakterystycznym, sł czarne plamki, a raczej dziury na caęym ciele ryby, ktore powodujł, ze jej
skora wyglłda jak papier scierny. Dziury te zawierajł cysty Ichthyophonus hoferi, ktore przez nie wypuszczajł do
wody spory - ryba w tej fazie najsilniej zaraza.
Jedynł metodł upewnienia siś, ze ryby sł zaatakowane przez ichtiofonusa, jest badanie mikroskopowe
przeprowadzone przez weterynarza (konieczne jest barwienie probki) - do wyspecjalizowanego w chorobach ryb
lekarza nalezy zawieńc zywł, ale wykazujłcł objawy choroby rybś.
Przebieg i charakterystyka choroby:
Czynnikiem chorobotworczym w przypadku ichtiofonozy jest organizm zaliczany przez niektorych naukowcow do
grzybow, przez innych do glonow, przez jeszcze innych do bakterii - Ichthyophonus hoferi (dawniej
Ichthyosporidium hoferi).
Organizm po dostaniu siś do ciaęa ryby moze przyjłc formś pasywnł lub aktywnł. W formie pasywnej przeksztaęca
siś w cystś i produkuje spory, ktore sł wydalane z kaęem lub tez przez skorś ryby i w ten sposob zarazajł inne
ryby w zbiorniku. Ryba-nosiciel nie wykazuje zadnych objawow choroby. Inne ryby zarazajł siś poprzez spozycie
kaęu, niezywej ryby lub tez przez wodś (nawet maęe ilosci, np. wilgotna siatka czy rura do podmiany wody).
Stan aktywny polega na szybkim rozrastaniu siś organizmu w ciele ryby (organizm przeksztaęca siś z cysty w
grzybniś) - atakuje on praktycznie wszystkie organy wewnśtrzne i niszczy je. Cysty Ichtyophonusa mogł
znajdowac siś w kazdej czśsci ciala ryby, nawet w kosccu, co powoduje, ze leczenie choroby jest praktycznie
niemozliwe, a rozpoznawanie trudne (cysty wystśpujłce w kosccu mogł byc ęatwo pominiśte podczas badania
mikroskopowego).
Metody leczenia:
Ichtiofonoze nalezy uznac za chorobś nieuleczalnł. Istniejł jednak sprzeczne informacje na temat udanych
wyleczen za pomocł kilku srodkow chemicznych.
Kilka ksiłzek, a takze weterynarze, informujł, ze udaęo im siś kilkukrotnie wyleczyc ichtiofonozś za pomocł 2-
fenoksyetanolu lub para-chlorofenoksyetanolu. Oba te srodki sł dostśpne poprzez firmy farmaceutyczne
zajmujłce siś sprowadzaniem preparatow i lekow z zagranicy (np. firmś Sigma). Leczenie 2-fenoksyetanolem w
przypadku autora opisu choroby nie daęo zadnych rezultatow, a doprowadzięo do wybicia flory bakteryjnej w filtrze i
zakwitu bakteryjno-pierwotniakowego w akwarium. Badania wykazujłce brak skutecznosci 2-fenoksyetanolu na
wyhodowanych in vitro probkach I. hoferi dostarczyę autorowi opisu francuski weterynarz.
Proponowane stśzenie 2-fenoksyetanolu: przygotowujemy roztwor 1% i dolewamy 50 ml na 1 litr wody, kuracja
powinna trwac ok. 5 dni. Mozna rowniez namaczac pokarm w 1% roztworze srodka. S rodek ten w mniejszych
stśzeniach jest stosowany do znieczulania (usypiania) ryb lub tez ich uspokajania (np. w czasie transportu). W
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
48
wiśkszych moze byc uzyty do eutanazji. Para-chlorofenoksyetanol powinno siś stosowac w stśzeniu 10x
mniejszym, niz 2-fenoksyetanol. Stosujłc oba leki nalezy unikac kontaktu leku ze skorł.
Innł kuracjł, skutecznł wedle opinii Zbyszka Olszowego (ZHO) z grupy pl.rec.akwarium, jest metoda
zamieszczona przez Roslawa Syrkiewicza w magazynie Akwarium nr 8 (s. 6) z 1969 r. Do leczenia stosuje siś
mieszankś 2 antybiotykow - Nystatyny i Gyzeofulwiny, w ktorych namaczany jest pokarm dla ryb. Na 8 gram
pokarmu stosuje siś 10 gram Aqua Karm (lub np. Ichtiovit), 50000 j.m. Nystatin i 0.25 g Gyzeofulwin. Mieszanka
jest bardzo wrazliwa na swiatęo, akwarium nalezy caękowicie zaciemnic. Autor kuracji stosowaę jł przez 36 dni
(karmienie 2 razy dziennie), od 25 dnia karmiłc na zmianś pokarmami z antybiotykami i bez antybiotykow.
Inne metody wymieniane (bez konkretnych kuracji) w ksiłzkach to stosowanie penicyliny, tetracykliny, Protozinu,
Cuprazinu i Myzaxinu. Mozna rowniez sprobowac zastosowac Terbinafine (Lamasil firmy Sandoz).
W razie braku skutkow kuracji caęł obsadś zarazonego akwarium nalezy usmiercic, a sprzśt zdesynfekowac. Cysty
ichtiofonusa sł bardzo odporne na srodki desynfekujłce, najlepiej dziaęa chlor - proponowanym srodkiem jest wiśc
tani i dostśpny w sklepach chemicznych podchloryn sodu (200 ppm lub wiścej). Nadmanganian potasu lub woda
utleniona sł mniej skuteczne. Skuteczne jest tez dęugotrwaęe gotowanie (np. podęoza).
Uwagi autora opisu:
Informacje na temat czśstosci wystśpowania ichtiofonozy sł bardzo sprzeczne. Niektore ńrodęa twierdzł, ze przy
badaniach prowadzonych w Niemczech odkryto, iz 30-60% ryb byęo nosicielami choroby. Inne ńrodęa (m.in.
naukowcy badajłcy od wielu lat I. hoferi) twierdzł, ze w akwariach choroba wystśpuje niezwykle rzadko, a jest
powszechna m.in. w stadach sledzi w Morzu Poęnocnym (i ze jest to choroba wystśpujłca raczej w wodach sęonych,
nie sęodkich).
W przypadku ichtiofonusa, gdzie kazda ryba (nie ma odpornych na chorobś gatunkow) moze byc bezobjawowym
nosicielem cyst, zadna kwarantanna nie ma sensu - pierwsze objawy mogł wystłpic nawet po 6 miesiłcach od
zarazenia (niektore ńrodęa twierdzł, ze nawet pońniej). Nalezy wiśc bardzo uwaznie dobierac ńrodęo pochodzenia
ryb. Ryby importowane ze srodowiska naturalnego sł pod tym wzglśdem "bezpieczniejsze" (I. hoferi nie wystśpuje
praktycznie w sęodkowodnych zbiornikach naturalnych), niz ryby np. z zagśszczonych hodowli.
S limaki sł podobno bezobjawowymi nosicielami I. hoferi, nalezy wiśc uwaznie dobierac ńrodęo, z ktorego
kupujemy/dostajemy slimaki do naszego akwarium.
Ichtioftirioza
Czynnik chorobotworczy: Ichthyophthirius multifiliis
Objawy i rozpoznawanie:
Ichtioftirioza, zwana inaczej ichtio, ospł rybił, czy kulorzśskiem (tak nazywa siś po polsku czynnik
chorobotworczy) jest bardzo ęatwa do rozpoznania. Na ciele zarazonej ryby (czasem takze na skrzelach, a nawet w
przewodzie pokarmowym) wystśpujł biaęe plamki wielkosci do ok. 1 mm. Zanim pasozyt jest widoczny goęym
okiem ryba ociera siś o przedmioty w akwarium, jest niespokojna i czśsto pęochliwa. W wypadku zaatakowania
przez kulorzśska przewodu pokarmowego warto przebadac pod mikroskopem kaę ryby - kulorzśsek ma ksztaęt obęy
a caęe jego ciaęo pokryte jest rzśskami, ktore sł w ciłgęym ruchu, jest wiśc ęatwy do rozpoznania.
Przebieg i charakterystyka choroby:
Choroba powodowana jest przez orzśska. Jego cykl rozwojowy przebiega czśsciowo na ciele ryby (lub w organach
wewnśtrznych), czśsciowo w srodowisku wodnym. Dorosęa postac orzśska pasozytuje na rybie, zywiłc siś jej
tkankami. Wystśpuje pod naskorkiem, na skrzelach, a takze w organach wewnśtrznych (przewodzie
pokarmowym).
Kulorzśsek opuszcza ciaęo zywiciela by siś rozmnozyc. Robi to w przeciłgu kilkunastu godzin do kilku dni, w
zaleznosci od temperatury otoczenia (czym wyzsza, tym szybciej - w temp. ok. 30 stopni cykl rozwojowy zostaje
zatrzymany, powyzej 32-34 stopni kulorzśsek ginie). Po opuszczeniu ryby tworzy cysty rozwojowe, ktore opadajł
na dno, przyczepiajł siś do przedmiotow w akwarium. Po pśkniściu cysty formy pęywajłce (pęywki) szukajł nowego
zywiciela.
Kulorzśska mozna zwalczyc tylko w krotkim okresie kiedy pęywka opuszcza cyste i szuka zywiciela. Po
umiejscowieniu siś pod skorł ryby, czy tez na skrzelach pasozyt jest odporny na stśzenie lekow obojśtne dla ryb.
Pasozyt w przewodzie pokarmowym moze byc zwalczony przez podawanie lekow wraz z pokarmem, ale takze musi
opuscic ciaęo ryby by siś rozmnozyc. Pęywka jest aktywna od 10 do 72 godzin - jesli po tym czasie nie znajdzie
zywiciela, ginie. Ryby osęabione sł bardziej podatne na atak pasozyta, ryby silne i zdrowe czśsto wogole nie
zapadajł na chorobś, nawet jesli czynnik chorobotworczy znajdzie siś w akwarium.
Kulorzśsek jest najgrońniejszy, gdy akwarysta dopusci do rozmnozenia siś pasozyta w akwarium. Wtorna inwazja
jest zazwyczaj o wiele silniejsza (wiśksza liczba pasozytow) i kon czy siś czśsto smiercił wiśkszosci obsady
akwarium.
Metody leczenia:
Sposobow leczenia ospy jest bardzo wiele, kazdy z nich ma swoje wady i zalety. Omowimy jedynie te
praktykowane w chwili obecnej przez akwarystow. Podstawowł zasadł przy leczeniu kulorzśska jest leczenie caęej
obsady akwarium - nie wystarczy odęowic ryby z plamkami na ciele i leczyc jej w oddzielnym zbiorniku, pęywki i
cysty kulorzśska sł bowiem na pewno juz obecne w zbiorniku gęownym i mogł zaatakowac po jakims czasie resztś
obsady. Nie mozna tez przerywac leczenia, kiedy zniknł objawy zewnśtrzne - w tym czasie kulorzśsek siś
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
49
rozmnaza i węasnie wtedy moze byc zabity lekami - jesli skon czymy kuracjś zbyt wczesnie, nastłpi wtorna inwazja,
ktora moze skon czyc siś tragicznie.
Temperatura - kulorzśsek ginie w temperaturze powyzej 32-34 stopni Celsiusza. Jesli hodujemy ryby wybitnie
ciepęolubne i odporne na niskł zawartosc tlenu w wodzie (przy wysokiej temperaturze zmniejsza siś zawartosc
tlenu) mozemy podniesc temperaturś do ok. 34-35 stopni na kilka dni (teoretycznie kulorzśsek powinien
rozmnozyc siś i zginłc w przeciłgu 12 godzin, lecz dla bezpieczen stwa warto czas ten zwiśkszyc co najmniej 2-3
krotnie). Niestety zdarzajł siś szczepy kulorzśska, ktorych nie zabija temperatura nawet o kilka stopni wyzsza. Jest
to wiśc metoda zawodna. Nie moze byc tez stosowana w przypadku ryb zimnolubnych, reofilnych (lubiłcych szybko
pęynłcł, natlenionł wodś), czy tez np. z jezior endemicznych Afryki. Skuteczna dla np. pielśgnic z Poęudniowej
Ameryki takich, jak paletki, czy ziemiojady zyjłce w ciepęych wodach. Uwaga - podniesienie temperatury do 30-32
stopni nie zabije kulorzśska, a zatrzyma cykl rozwojowy, przez co pasozyt bśdzie odporny na inne stosowane leki.
Jesli wiśc stosujemy metody chemiczne, temperatura leczenia powinna wynosic ok. 27-28 stopni.
Zielen malachitowa - zdecydowanie najpopularniejsza, lecz wcale nie najlepsza metoda zwalczenia kulorzśska.
Zielen malachitowa stanowi aktywny skęadnik znakomitej wiśkszosci lekow na ospś dostśpnych w handlu, takich,
jak Sera Costapur, czy Tetra ContraIck. Zielen malachitowa jest jednak srodkiem rakotworczym i jej stosowanie
moze spowodowac bezpęodnosc ryb (stwierdzono takie przypadki m.in. u ryb labiryntowych oraz zyworodnych) lub
powazne znieksztaęcenia u narybku (szczegolnie u ryb zyworodnych), o czym mozna przeczytac w ksiłzce Choroby
Ryb Marii Prost. Zielen malachitowa jest bardzo szybko absorbowana przez rosliny i kultury bakteryjne w dojrzaęym
akwarium, nalezy wiśc co ok. 12 godzin dolewac nowł dawkś, a trudno okreslic jaka ilosc zieleni zostaęa
pochęoniśta, a jaka jest nadal aktywna. Dlatego tez stosowanie zieleni w zarosniśtych, dojrzaęych akwariach jest
zawodne. Zielen usuwamy z akwarium za pomocł wśgla aktywnego i/lub podmiany wody.
Sol nie jodowana lub morska - jest to metoda polecana m.in. przez magazyn Tropical Fish Hobbyist (numer z
lipca 1999, strony 164/165) lecz bardzo kontrowersyjna i wbrew pozorom niebezpieczna. Sol w stśzeniu 2000 do
4000 ppm (jedna ęyzeczka do herbaty na 5l wody) bardzo skutecznie zabija zarowno kulorzśska, jak i wiele grzybic
zewnśtrznych. Nie jest wchęaniana przez rosliny ani bakterie, wiśc nie jest konieczne jej uzupeęnianie (a jedynł
metodł usuniścia z akwarium jest podmiana wody). Jest to metoda bardzo skuteczna, lecz podobnie jak zielen
niebezpieczna dla ryb. Zmiana zasolenia wody powoduje bowiem zmianś cisnienia osmotycznego, do ktorego ryby
sł przyzwyczajone. To z kolei powoduje powazne osęabienie organizmu i podatnosc na inne choroby. Metoda ta jest
za to bardzo polecana dla ryb, ktore w naturze wystśpujł w wodach sęonawych - m.in. wiśkszosci zyworodek.
Bżź kit metylenowy - zwiłzek ten stanowi doskonaęy lek na wiele chorob akwariowych, jest jednak maęo
popularny i dostśpny w Polsce praktycznie jedynie w postaci preparatow rodzimych firm, ktorych jakosc jest czśsto
włtpliwa. Bęśkit podobnie jak zielen malachitowa jest wchęaniany w dojrzaęym akwarium, wymaga wiśc
uzupeęniania. S rodek ten jest takze zabojczy dla bakterii nitryfikacyjnych w filtrze, wiśc w wypadku jego
stosowania trzeba koniecznie zaopatrzyc siś w nowł, dojrzaęł i zdrowł kulturś bakterii np. z innego akwarium oraz
w srodki takie, jak Sera Nitrivitec czy Hagen Cycle, zawierajłce zywe kultury bakterii (aby moc je zastosowac po
leczeniu). Dodatkowo srodek czasem barwi kamienie w akwarium na niebiesko (wapienie, lawś wulkanicznł i nie
tylko). Jest to srodek najbardziej polecany przez doswiadczonych akwarystow zajmujłcych siś hodowlł pielśgnic.
Bęśkit metylenowy i zielen malachitowa (oraz formalina) sł skęadnikami FMC, czśsto stosowanego przez
niedoswiadczonych akwarystow "leku na wszystko". Biorłc jednak pod uwagś fakt, ze stosujłc FMC ryzykujemy
skutki uboczne stosowania trzech lekow na raz, lepiej zdecydowac siś na jeden z tych zwiłzkow chemicznych w
wiśkszym stśzeniu.
Uwagi autora opisu:
Kulorzśsek najczśsciej atakuje ryby osęabione, przebywajłce w duzym zagśszczeniu. Jest to typowa "choroba
transportowa", dlatego nalezy kazdł nowo kupionł rybś poddac dla bezpieczen stwa co najmniej 2-tygodniowej
kwarantannie. Zdarzaęo siś jednak, ze nawet po tym okresie pojawiaęa siś inwazja tego pasozyta w akwarium (choc
przeniesc go mozna praktycznie tylko "na rybie" lub tez z wodł z innego akwarium, prawdopodobien stwo
przeniesienia z pokarmem czy na roslinach jest bardzo maęe).
Choroba ta, wbrew pozorom, nie jest wcale zbyt dobrze poznana przez weterynarzy, ani akwarystow. Wystśpujł
szczepy kulorzśska bardzo odporne zarowno na temperature, jak i na typowe stśzenia lekow, wiśc jego leczenie
wbrew pozorom wcale nie jest ęatwe - nalezy wiśc zapobiegac stosujłc kwarantanne i utrzymujłc ryby w dobrej
kondycji. Dla bezpieczen stwa nie zaszkodzi przetrzymac nowo kupione ryby w oddzielnym zbiorniku przez ok. 4
tygodnie w temperaturze ok. 27-28 stopni - po tym okresie inwazja kulorzśska jest maęo prawdopodobna.
Najbardziej podatnymi na kulorzśska rybami sł gatunki zimnowodne oraz ryby piskorzowate, szczegolnie bocje. Ze
wzglśdu na brak ęusek ryby te znacznie ęatwiej umierajł zaatakowane przez pasozyta, a takze sł trudniejsze do
wyleczenia.
Limfocytoza
Czynnik chorobotworczy: wirus z rodziny Iridoviridae
Objawy i rozpoznawanie:
Skupiska nienaturalnie rozrosniśtych komorek na skorze i pęetwach, ksztaętem przypominajłce owoce maliny.
Niektore opisy choroby porownujł takie komorki do miniaturowych winogron, czy przylepionej do skory ikry.
Angielska nazwa popularna limfocytozy (cauliflower disease) rowniez trafnie oddaje ich wyglłd porownujłc je do
kalafiora.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
50
Zaatakowane komorki majł ksztaęt kuleczek o biaęo zoętawym zabarwieniu. Ich wielkosc waha siś w granicach od
0,1 do 2mm. W poczłtkowej fazie choroby, kiedy zainfekowane komorki wystśpujł pojedynczo limfocytozś mozna
pomylic z ichtioftiriozł (rybił ospł).
Przebieg i charakterystyka choroby:
Zakazone przez wirus komorki powiśkszajł siś i tracł zdolnosc do dalszego podziaęu. W zaawansowanym stadium
choroby grona zrakowaciaęych komorek mogł pokrywac niemal caęł powierzchniś skory.
Limfocytoza wsrod gatunkow sęodkowodnych wystśpuje najczśsciej u ryb labiryntowych. J. Antychowicz stwierdzię
tś chorobś u mieczykow (Xiphophorus helleri). G. Bassler opisuje przypadek schorzenia u przezroczki (Chanda
wolfii). Autor rowniez obserwowaę limfocytozś u tego gatunku. W tym samym akwarium wraz z przezroczkami
przebywaęy razbory klinowe, ktore jednak nie ulegęy zakazeniu.
Duzo czśsciej limfocytoza wystśpuje u ryb morskich, ale nie jest ona dla nich tak grońna jak dla ryb
sęodkowodnych.
Metody leczenia:
Profilaktyka:
Dwumiesiśczna kwarantanna. Niektorzy autorzy sugerujł kwarantannś trzy lub czteromiesiścznł. Minimalizacja
czynnikow stresogennych.
Leczenie:
We wczesnej fazie choroby mozliwe leczenie chirurgiczne poprzez odciście skalpelem chorych komorek wraz z
przylegajłcł tkankł lub przypalenie rozzarzonł igęł preparacyjnł. Powstaęe ranki dezynfekujemy rywanolem. Ryby
w stadium zaawansowanym nalezy usmiercic, a resztś obsady akwarium poddac kwarantannie. Limfocytoza
niekiedy nie osiłga stadium zaawansowanego i zanika samoistnie.
Plesniawka (saprolegnioza)
Czynnik chorobotworczy: grzyby z rodzajow Saprolegnia, Achlya i Dictyuchus nalezćcych do rzź du
Oomycetales
Objawy i rozpoznawanie:
Na skorze ryb widoczne biaęawe kęaczki przypominajłce strzśpki waty lub baweęny. Niekiedy biaęy kolor kęśbkow
przybiera odcienie szarosci lub brłzu. Pęetwy ryb stajł siś sluzowate i mśtne. Ogolne zachowanie ryb nie odbiega
od normy.
W poczłtkowej fazie choroby skupiska grzybow przypominac
mogł infekcjś bakteryjnł spowodowanł bakteriami z rodziny
Myxobacteriaceae. Rozpoznanie choroby we wczesnym stadium
i odroznienie jej od fleksibakteriozy jest bardzo wazne z dwoch
powodow. Po pierwsze, we wczesnym stadium plesniawka nie
jest zbyt trudna do wyleczenia, po drugie, leczenie tych dwoch
chorob znacznie rozni siś od siebie zarowno pod wzglśdem
stosowanych metod, jak i srodkow.
Przebieg i charakterystyka choroby:
Plesniawka jest chorobł wtornł, na ktorł ryby zapadajł po
wczesniejszym uszkodzeniu powęok zewnśtrznych. Ryby o
nieuszkodzonych powęokach zewnśtrznych skory, czy skrzeli na
plesniawkś nie chorujł nawet, jesli w ich srodowisku grzyby
bśdłce przyczynł tej choroby wystśpujł w duzych ilosciach.
Uszkodzenie powęok moze nastłpic w wyniku:
•
infekcji bakteryjnej
•
ingerencji pasozytow
•
uszkodzenia mechanicznego
Grzybnia atakuje uszkodzone miejsca i rozwija siś wrastajłc w skorś, a w kon cowej fazie choroby rowniez w
miśsnie. W skrajnych przypadkach uszkodzenia mogł byc na tyle gęśbokie, ze odsęoniśty zostaje kosciec ryby.
Czynnikiem sprzyjajłcym rozwojowi choroby jest niska temperatura wody.
Metody leczenia:
Profilaktyka:
•
utrzymywac odpowiednio wysokł temperaturś wody
•
utrzymywac odpowiednił dla danego gatunku wartosc pH wody. Nieodpowiednie pH, lub gwaętowna jego
zmiana uszkadza powęokś sluzowł ryby.
Leczenie:
W pierwszym rzśdzie nalezy usunłc pierwotnł przyczynś, ktora doprowadzięa do rozwoju grzybni na ciele ryby.
Jezeli byęo to uszkodzenie mechaniczne, nie dopuscic do jego powtorzenia siś. W przypadku jesli pierwotnym
czynnikiem etiologicznym byęa infekcja bakteryjna lub pasozyt, zastosowac odpowiednie leki.
W leczeniu plesniawki stosuje siś pśdzelkowanie i kłpiele lecznicze. Do pśdzelkowania uzywa siś nastśpujłcych
srodkow:
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
51
chromian rtści
1ml/10ml wody
dwuchromian potasu
1g/100ml wody
mertiolat
100mg/100ml wody
rywanol
100mg/100ml wody
trypaflawina
100mg/200ml wody
nadmanganian potasu
100mg/100ml wody
jodyna
1ml/10ml wody
nystatyna (mikostatyna)
masc
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
52
Do kćpieli leczniczych stosuje siź :
FMC
1-1,2ml/100l wody
kilkudniowa kłpiel w akwarium szpitalnym
sol kuchenna
20g/1l wody
kłpiel 15-40 min
Bicyklina5
1 500 000j.m./10l wody kłpiel dęugotrwaęa
siarczan miedzi
1g/10l wody
kłpiel 10-30 minut 2-3 razy w tygodniu do ustłpienia objawow
dwuchromian potasu 4-5g/100l wody
kłpiel 7-10dni
nadmanganian
potasu
1g/100l wody
kłpiel 30-90 minut 2-3 razy w tygodniu do ustłpienia objawow
nadmanganian
potasu
1g/10l wody
kłpiel 30 minut co 12 godzin przez 10 kolejnych dni
Leki zagraniczne:
nazwa
handlowa
producent
dozowanie
kćpiel
Mycopur
Sera
po 2ml/125l wody
przez 3 kolejne dni
Griseofulvin
brak danych
10mg/1l wody
dęugotrwaęa w akwarium szpitalnym
Fulvicin
Schering Corp.
tabletka 500mg/50l wody dęugotrwaęa w akwarium szpitalnym
Grifulvin V
Ortho Pharmaceutical Corp.
10mg/1l wody
dęugotrwaęa w akwarium szpitalnym
Grisactin
Ayerst Laboratories
10mg/1l wody
dęugotrwaęa w akwarium szpitalnym
Gris-PEG
Herbert Laboratories
10mg/1l wody
dęugotrwaęa w akwarium szpitalnym
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
53
Rozmnazanie roslin w akwarium
Dla kazdego akwarysty wazne jest, aby posiadac odpowiednio wiele egzemplarzy roslin. Dopiero wtedy bowiem jest
mozliwe gustowne urzłdzenie akwarium. Zakup wiśkszej liczby roslin jest jednak przedsiśwziściem kosztownym,
szczegolnie w przypadku tych drozszych gatunkow. Nie zawsze tez mozna otrzymac za darmo lub w drodze
wymiany wiścej egzemplarzy pozłdanego gatunku. Z tego wzglśdu rozmnazanie roslin akwariowych jest
zagadnieniem istotnym węasciwie dla kazdego, kto chce miec w mieszkaniu piśknie urzłdzone akwarium
dekoracyjne.
Rosliny rozmnazajł siś zarowno generatywnie (pęciowo), jak i wegetatywnie (bezpęciowo). Fundamentalna roznica
miśdzy tymi dwoma typami rozmnazania przejawia siś w sposobie przekazywania informacji genetycznej
nastśpnemu pokoleniu. W praktyce akwarystycznej pęciowe (przez nasiona) rozmnazanie roslin jest kęopotliwe do
przeprowadzenia w warunkach domowych. Jest ono stosowane przez specjalistyczne firmy produkujłce rosliny do
akwariow, a rzadko przez hobbystow i to tylko tych najbardziej zaawansowanych. W warunkach domowych
podstawowym sposobem rozmnazania roslin w akwarium jest rozmnazanie wegetatywne. Wiele roslin w dobrych
warunkach rozmnaza siś w ten sposob samorzutnie i dziaęalnosc akwarysty sprowadza siś do usuwania
ewentualnego ich nadmiaru. Wiele innych wymaga jednak specjalnych zabiegow, przeprowadzenie ktorych wymaga
pewnej znajomosci zagadnienia.
Generalnie rzecz ujmujłc, rozmnazanie wegetatywne polega na dzieleniu rosliny macierzystej na czśsci lub tez
oddzieleniu od niej samorzutnie wyksztaęcajłcych siś roslin potomnych. Aby jednak prawidęowo to przeprowadzic,
trzeba znac podstawowe szczegoęy budowy roslin akwariowych.
Budowa typowej rosliny akwariowej: z lewej rysunki poglłdowe, z prawej schemat budowy.
Typowa roslina skęada siś z pśdu oraz korzeni, a tylko stosunkowo nieliczne gatunki mogł nie miec korzeni. Pśd
skęada siś zwykle z ęodygi i osadzonych na niej lisci. Dęugosc ęodygi oraz ksztaęt i wielkosc lisci mogł byc bardzo
rozne u roznych gatunkow, a niekiedy rowniez w ramach jednego gatunku.
Zwykle zachowany jest jednak pewien wspolny plan budowy. Na ęodydze wyroznic mozna miśdzywśńla, to jest
odcinki miśdzy wśzęami z osadzonymi liscmi. Dęugosc miśdzywśńla moze byc diametralnie rozna u roznych
gatunkow. Bardzo czśsto w wśzęach znajdujł siś płczki boczne, z ktorych w odpowiednim czasie i warunkach
wyrastajł pśdy boczne, a nawet korzenie.
Specyficznł formł pśdu jest kęłcze spichrzowe, a takze sęuzłce specjalnie rozmnazaniu wegetatywnemu kęłcza
rozrostowe oraz rozęogi. Innym specyficznym rodzajem pśdu sł pśdy kwiatowe.
Rozmnazanie przez sadzonki
Polega ono na dzieleniu ulistnionej ęodygi na czśsci, ktore posadzone w podęozu, ukorzeniajł siś samodzielnie i dajł
poczłtek nowym egzemplarzom roslin.
Rozmnazanie rosliny przez sadzonki.
Wykorzystuje siś tu wspomnianł juz węasciwosc znajdujłcych siś w wśzęach ęodygi płczkow bocznych do
wyrastania w pśdy boczne lub korzenie. Dziśki tej węasciwosci z jednej dęugiej ęodygi mozna otrzymac kilka, a
czasem nawet kilkanascie roslin potomnych. Warunkiem w peęni udanego rozmnazania przez sadzonki jest
odpowiednia ich dęugosc - kazda sadzonka musi zawierac co najmniej dwa wśzęy, z ktorych jeden wprowadza siś w
podęoze i wyrastajł z niego korzenie, a z drugiego wyrasta nowy pśd. Bezpieczniej jest jednak uzywac nieco
dęuzszych sadzonek, z 4-5 wśzęami lub jeszcze dęuzszych. Dla prawidęowego ukorzenienia siś i wzrostu sadzonki
muszł miec dostatecznie wiele swiatęa - nalezy pamiśtac, aby nie byęy zacieniane przez inne rosliny.
Rozmnazanie przez rozżogi, kżćcza lub odrosty korzeniowe
Rozęogi sł formł pśdu sęuzłcł wielu gatunkom roslin do rozmnazania wegetatywnego. Sł to pęozłce siś pśdy
boczne. Zwykle przebiegajł ponad podęozem, ale niekiedy mogł przebiegac w nim. Wiele roslin pęywajłcych
rowniez rozmnaza siś poprzez rozęogi. Na kon cu rozęogu znajduje siś płczek i węasnie z niego wyksztaęca siś nowa
roslina potomna. Dopiero ta roslina potomna - po rozrosniściu - wytwarza nastśpne rozęogi i w ten sposob
nastśpuje rozprzestrzenianie siś. U niektorych gatunkow rozęogi rosnł do przodu jeszcze przed rozrosniściem siś
roslin potomnych, ktore rozrastajł siś dopiero pońniej.
Kęłcze jest specyficznł, podziemnł formł pśdu. Z jego płczkow wyksztaęcac siś mogł nowe rosliny potomne. Ma
ono zwykle wyrańne miśdzywśńla, powstaęe w wyniku wzrostu w ciłgu kilku sezonow. U niektorych roslin (np.
zwartki) wystśpujł dwa rodzaje kęłczy: spichrzowe i rozrostowe. Ich rozroznienie nie przedstawia trudnosci.
Typowe kęłcze spichrzowe jest najczśsciej zgrubiaęe i ma bardzo krotkie miśdzywśńla. Wielkosc takiego kęłcza
moze byc bardzo rozna i zalezy gęownie od gatunku rosliny, ale takze od jej wieku. Im roslina jest starsza, tym
kęłcze jest wiśksze. Nieco inaczej zbudowane sł podziemne kęłcza rozrostowe. Ich miśdzywśńla sł przede
wszystkim relatywnie dęuzsze i wyksztaęcajł siś w nich korzenie, wyrastajłce ze wszystkich stron kęłcza albo tylko
z jego dolnej strony. Wytwarzajł takze bezbarwne ęuskowate skorzaste liscie dolne. Wystśpowanie takich ęusek
albo blizn po nich pozwala ęatwo odroznic kęłcze rozrostowe od rozęogow.
Odrosty korzeniowe sł to nowe pśdy rozwijajłce siś u podstawy ęodygi z korzeni rosliny macierzystej. Szczegolnie
ęatwo wyksztaęcajł siś w wypadku uszkodzenia korzeni.
Rozmnazanie siś przez rozęogi, kęłcza lub odrosty korzeniowe jest stosunkowo ęatwym, ale tez niezbyt szybkim
sposobem uzyskiwania nowych egzemplarzy roslin akwariowych. Ogolnł zasadł jest, ze męode rosliny potomne
pozostawia siś rosnłce razem z roslinł maciezystł. Jezeli chcemy przeniesc je na inne miejsce, to nalezy je
oddzielic dopiero wtedy, gdy męody egzemplarz ma co najmniej 3-4 liscie, gdyz znacznie ęatwiej siś wtedy
przyjmuje. Oddzielamy go poprzez przeciście poęłczenia z roslinł macierzystł, tak aby przy roslinie potomnej
pozostawic jej nowowyksztaęcone korzenie.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
54
Rozmnazanie przez mżode rosliny potomne wytwarzajćce siź samorzutnie na lisciach roslin
macierzystych
Męode rosliny wytwarzajł siś na lisciach rosliny macierzystej. Nie nalezy ich za wczesnie odrywac, gdyz ńle siś
wtedy przyjmujł na nowym miejscu.
Rozmnazanie przez mżode rosliny potomne wyksztażcajćce siź samorzutnie na zanurzonych pź dach
kwiatostanowych
Ten sposob rozmnazania stosuje siś w wypadku niektorych zabienic. Duze, dęugo rosnłce egzemplarze tych roslin
wyksztaęcajł zanurzone pśdy kwiatostanowe, na ktorych obok kwiatow wyksztaęcajł siś męode rosliny potomne.
Gorzej natomiast wyksztaęcajł siś one, gdy pśdy kwiatostanowe sł wynurzone. Dlatego jezeli chcemy uzyskac
nowe rosliny, mozna sztucznie przetrzymac kwiatostan pod wodł. Zalecenie to dotyczy tych gatunkow, ktore majł
tendencjś do wynurzania pśdow kwiatostanowych. Męodych roslin potomnych nie nalezy odrywac od rosliny
macierzystej, ale przygiłc pśd kwiatostanowy do podęoza, np. kamieniem. Męode rosliny potomne powinno siś
odrywac od rosliny macierzystej dopiero wtedy, gdy siś dobrze ukorzenił. Odrywamy je przez przeciście pśdu
kwiatostanowego.
Rozmnazanie przez podziaę pęozłcego siś po podęozu pśdu z liscmi Niektore rosliny akwariowe wyksztaęcajł pęozłcy
siś poziomo po podęozu pśd, w wśzęach ktorego wyksztaęcajł siś liscie oraz korzenie lub chwytniki. Korzenie lub
chwytniki przyczepiajł siś do podęoza. Rozmnazanie takich roslin jest podobne jak rozmnazanie przez sadzonki.
Wykonujemy je przez podziaę pśdu na odcinki, ktore nie powinny byc zbyt maęe, gdyz ńle siś wtedy przyjmujł.
Kazdy z odcinkow powinien miśc co najmniej piśc lisci. W wypadku bardzo drobnych gatunkow (np. mech jawajski)
oddzielic nalezy kęśbek roslin. Korzeni nie nalezy zagęśbiac w podęozu, a jedynie przymocowac pśd do niego na tak
dęugo, az korzenie same siś przyczepił.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
55
Rozmnazanie ryb w akwariach
1. Koszyczki do rozrodu ryb ("koszyczki porodowe") sł odpowiednie zwęaszcza dla gatunkow zyworodnych.
Koszyczek zawiesza siś w srednim lub duzym akwarium hodowlanym, w ktorym męode pozostajł do czasu,
kiedy wyrosnł. Otwory koszyczka pozwalajł męodym uciec przed zaręocznoscił matki.
2. W akwariach taręowych przeznaczonych dla ryb skęadajłcych jaja swobodnie opadajłce na dno i nie sklejajłce
siś, zaleca siś umieszczenie tuz nad dnem zbiornika specjalnej siatki; jej oczka muszł umozliwiac swobodne
przedostawanie siś przez nił jaj. Chronimy w ten sposob ikrś przed kanibalizmem rodzicow.
3. Jaja kleiste lub wyposazone w specjalne wyrostki, skęadane sł na roslinach wodnych, wsrod ktorych trł siś
ryby. Jaja niektorych gatunkow mozna rowniez czśsciowo chronic przed kanibalizmem rodzicow siatkł.
4. W swiecie ryb skęadanie jaj poza obrśbem wody jest unikatem, niemniej dobrze znane akwarystom dziśki
gatunkowi Cepelia arnoldi. W niewoli ryby te skęadajł jaja na szybie przykrywajłcej akwarium; w warunkach
naturalnych - na siśgajłcych nad powierzchniś wody lisciach roslin przybrzeznych. Trłca siś para wyskakuje
razem z wody w kierunku miejsca skęadania jaj. Samiec trzyma siś zawsze w poblizu miejsca taręa i od czasu
do czasu spryskuje jaja wodł. Wylśgajłce siś larwy spadajł do wody, jednoczesnie ustaje tez opieka samca.
5. Jaja skęadane sł na solidnym, twardym podęozu (kamienie,
gaęśzie). W wiśkszosci przypadkow rodzice troskliwie
opiekujł siś i jajami, i wylśgęymi z nich larwami; opiekś tś
moze sprawowac jedno z rodzicow lub oboje. Niektore
gatunki noszł zęozone jaja w pysku (gśbacze) i tam tez
wylśgajł siś larwy. Jesli gatunek lub para zdradza
skęonnosci do kanibalizmu, kamien (gaęłń) ze zęozonymi
jajami nalezy przeniesc do innego akwarium, błdń po tarle
usunłc rodzicow.
6. Podobnie jak w poprzednim przykęadzie, para rodzicow, np.
z rodzaju Pterophyllum, poszukuje trwaęego podęoza,
majłcego jednak poęozenie pionowe lub ukosne. Mogł to
byc sciany akwarium, gaęśzie, duze liscie lub ęodygi roslin.
Takze i w tym przypadku jaja mozna przeniesc do innego
zbiornika wraz z podęozem lub osobno, delikatnie
zebrawszy je maęł szczoteczkł do siateczki.
7. Jaja skęadane sł do doęka wykopanego w dnie. W
zaleznosci od gatunku gniazdem tym opiekuje siś jedno lub
oboje rodzicow.
8. Niektore
gatunki
ryb,
zwęaszcza
zamieszkujłce
wysychajłce okresowo zbiorniki, skęadajł jaja w miśkkim
podęozu, ktore chroni je przed caękowitym wyschniściem.
Jaja mogł tutaj przetrwac okres wysuszenia zbiornika, podczas gdy ryby dorosęe wowczas ginł. Kiedy zbiornik
ponownie wypeęni siś wodł, nastśpuje dalszy rozwoj jaj i wylśg larw. Wzrost i dojrzewanie pęciowe tych ryb
jest bardzo szybkie.
9. Jaja znajdujł siś w pęywajłcym po powierzchni wody gnieńdzie wzmocnionym zwykle liscmi roslin wodnych
(ryby labiryntowe) lub umieszczonym pod szerokimi, pęywajłcymi liscmi lilii wodnych czy innych podobnych
roslin (sumiki). W akwariach liscie te zastśpuje siś plastykowymi talerzykami odwroconymi do gory dnem i
pęywajłcymi po powierzchni wody. W obu wypadkach samiec buduje gniazdo, strzeze jaj i pilnuje larw az do
czasu, kiedy zresorbujł pścherzyk zoętkowy i stanł siś samodzielne.
10. Podobnie jak poprzednio, jaja skęadane sł w gnieńdzie z piany, budowanym tuz pod powierzchnił wody lub w
jej srodkowych warstwach, pod liscmi, sufitem skalnej jaskini czy przewieszki.
11. Niektore gatunki ryb odbywajł taręo w jaskiniach albo szczelinach skalnych. Podobne warunki znajdujł w
dobrze ustawionej doniczce błdń rurze drenowej. Nawet tutaj mozliwe jest ęatwe obserwowanie podęoza i jaj.
Miejsca, w ktorym znajdujł siś jaja, pilnujł oboje rodzice lub jedno z nich, najczśsciej samiec.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
56
ROS LINY
Czarna lista roslin
Rosliny umieszczone na czarnej liscie sł sprzedawane jako rosliny wodne, gdy w rzeczywistosci sł to rosliny
ziemne (doniczkowe) albo uprawiane hydroponicznie (w czśsciowym zanurzeniu). Typowy scenariusz po zakupieniu
ktorejs z nich przedstawia siś nastśpujłco: miesiłc zycia a nastśpnie obumarcie. Nie nalezy ich kupowac jezeli nie
planuje siś zaęozenia paludarium i nie chce siś utrzymywac lisci roslin powyzej poziomu wody. Gęowny problem ze
zidentyfikowaniem roslin z czarnej listy polega na tym, ze sł one przewaznie okreslane nazwami handlowymi, ktore
zmieniajł siś w zaleznosci od miejsca sprzedazy... Aby rzecz utrudnic, czasami prawdziwe rosliny wodne sł
sprzedawane pod tymi nazwami - tak wiśc najlepiej znac naukowe nazwy roslin!
(Ponizsze nazw pozostawiono w brzmieniu angielskim, z ewentualnym [dosęownym] tęumaczeniem polskim w
nawiasie. W nielicznych wypadkach, kiedy udaęo sió ros linó zidentyfikowac, a jej ęacinska nazwa posiada polski
odpowiednik, podano jż przyp. tęum.).
−
umbrella pine (parasol sosny)
−
ground pines / club mosses (sosny gruntowa / klub mchow) (Lycopodium)
−
aluminium plant (roslina aluminiowa) (Pilea cadairei)
−
crinkle (faęduj) (Hemigraphis) (brak polskiej nazwy; uzywa sió okres lenia hemigrafis - przyp. tęum.)
−
green hedge (zielony zywopęot)
−
underwoter palm (palma podwodna)
−
spider plant (roslina pajłka) (Chlorophytum)
−
Chinese evergreen (wiecznie zielony Chin czyk)
−
arrowhead - zarowno Syngonium (roslina domowa) jak i gatunek Sagittaria, ktoremu zanurzenie nie sprzyja.
−
pongol sword
−
sandriana, green dragon plant (roslina zielonego smoka) (Dracena sanderana) - wysoka podobna do zboza
ęodyga, liscie ciemnozielone, w ksztaęcie szpady z biaęymi krawśdziami (w Polsce uzywa sió nazwy dracena albo
smokowiec - przyp. tęum.).
−
Mondo grass, fountain plant (roslina fontannowa) (Ophiopogon japonicus) - trawiasta, liscie w jednej
pęaszczyńnie.
−
Japanese rush (japon ski pśd) (Acorus gramineus) - wyglłga jak mondo.
−
Brazil sword (brazylijski miecz), Borneo sword (miecz Borneo) (Spathiphyllum sp.). wedęug Rataja, S. Wallisii
moze byc odpowiednia do zanurzenia.
−
Scarlet hygro (szkaręatna hygro) / dragon flame (pęomien smoka) / alligator weed (chwast aligatora)
(Alternanthera) - zob. listś roslin ęodygowych, poniewaz niektore odmiany mogł byc uprawiane w akwariach.
Legenda
Wiśkszosc roslin, ktora rosnie w warunkach niskiego albo sredniego oswietlenia zwykle bśdzie siś czuc dobrze, a
nawet lepiej przy intensywniejszym swietle. Wyjłtki sł odnotowane. Ponizej opisano oznaczenie symboli:
---
Wymagane intensywne oswietlenie
--
Wymagane srednie oswietlenie
-
Wymaganie sęabe oswietlenie
PH
⇑
Toleruje sęonawł wodś albo wysokie pH
!!!
Szybki wzrost
⊗
Roslina pęywajłca
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
57
Rosliny żodygowe
Aby rozmnozyc wiśkszosc roslin ęodygowych, przycina siś je i ponownie umieszcza gornł czśsc (sadzonkś) w
podęozu (rozmnazanie przez podziaę - przyp. tęum.). Mozna tez pozostawic posadzonł dolnł czśsc (macierzystł
roslinś) aby wypuscięa dwa albo wiścej nowych pśdow. Niektore rosliny ęodygowe wyrastajł ponad wodś i kwitnł.
Wiśkszosc roslin ęodygowych umieszcza siś w grupach w tle akwarium.
Alternanthera (alternantera [Reineckego - przyp. tęum.])
---
Kolor szkaręatny do gęśboko czerwonego, ktory zmienia siś w oliwkowy przy sęabszym oswietleniu. Kupowane
odnozki byęy zazwyczaj uprawiane hydroponicznie i umrł pod wodł, podobnie jak rosliny z czarnej listy. (TAG
6:4, 6:5). (Kornobis 38).
Bacopa (bakopy)
--
Roslina bagienna, ktora rosnie dobrze pod wodł, jako roslina w tle albo wypeęniajłca. Liscie miśsiste,
bladozielone do czerwonych, ęodyga o wysokosci do 16" (40 cm). 68-78ľF (20-25ľC). W grupach tworzy
doskonaęe tęo na tyę lub bok akwarium. (Kornobis 41).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
58
Cabomba (kabomby)
---
Ńodyga wyrasta do 20" (50 cm). Liscie doskonale imitujł igęy sosnowe, rozwijajłc siś wachlarzem od
centralnego pnia. Para lisci przy kazdym wśńle. Jesli oswietlenie jest zbyt sęabe ma tendencjś do odęamywania
z bokow i zasmiecania akwarium. Trudna do uprawy; potrzebuje dobrego nawozenia. (Kornobis 34).
Cardimine (chyba Cardamine przyp. tęum.) lyrata (rzezucha japon ska)
--
Piśkna, delikatna roslina. Liscie maęe (1/2-1") (1,3-2,5 cm), sercowate z falistymi brzegami na cienkiej
ęodydze. Korzenie rosnł powyzej wody przy kazdym wśńle. Bardzo dobrze toleruje zimnł wodś; moze
przezimowac na wolnym powietrzu w temperaturach bliskich zamarzaniu, nawet w uprawie hydroponicznej.
Liscie wyglłdajł jak u Hydrocotoyle (chyba Hydrocotyle - przyp. tęum.) sp., ale ęodyga jest prosta. (Frey 124).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
59
Ceratophyllym (chyba Caratophyllum - przyp. tęum.) demersum (rogatek sztywny)
--- PH
⇑
⊗
Bardzo wytrzymaęa. Liscie rozwidlone, osadzone w okoęek. Przy srednim oswietleniu ma wydęuzonł ęodygś, w
lepszych warunkach rosnie szybko. Nie ma korzeni, wiśc moze byc hodowana jako roslina pęywajłca lub
posadzona w podęozu. Wielkosc do 2 stop (60 cm). (Frey 123).
Elodea / Egeria (moczrki)
-- !!!
⊗
Woli niskie temperatury (50-77ľF) (10-25ľC) w akwarium, nieco zasadowy odczyn pH. Liscie przeswitujłce,
zielone, rosnłce dookoęa ęodygi. Jest dobrym pozywieniem dla zęotych rybek oraz natleniaczem akwarium.
Moze byc hodowana jako roslina pęywajłca lub sadzona w podęozu. Dobra dla poczłtkujłcych. (Kornobis 46;
Frey 128).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
60
Hydrocotoyle (chyba Hydrocotyle - przyp. tęum.) leucocephala (włkrota biaęogęowa)
---
Roslina ęodygowa (ponad 20") (50 cm) z sercowatymi, zielonymi liscmi o srednicy 1" (2,5 cm). Rozwija kilka
maęych korzeni przy kazdym wśńle. Toleruje temperatury w przedziale od 50-82ľF (10-28ľC). W akwarium,
kiedy osiłgnie lustro wody, rosnie jako roslina pęywajłca i zakwita. Jezeli korzenie nie rosnł dobrze,
potrzebuje okresowego odswiezenia przez przyciście. Liscie wyglłdajł jak u Cardimine (chyba Cardamine
przyp. tęum.) lyrata. (Kornobis 75).
Hygrophila corymbosa (nadwodka szerokolisna / włskolistna / tajlandzka)
---
Znana tez jako Nomaphila stricta. Liscie lekko zielone, czasami z czerwonawymi zyęami. Ńatwo wyrasta ponad
wodś, gdzie liscie zmieniajł siś na ciemne, czerwonawozielone. Duza roslina; dobre nadaje siś do naroznikow i
tyęu w duzych, gęśbokich akwariach. Rosnie szybko przy obfitym uzyńnianiu. Dosc wytrzymaęa. Innym
gatunkiem, podobnie wyglłdajłcym i o podobnych wymaganiach jest nadwodka włskolistna. (Prawdopodobnie
H. augustifolia). (Kornobis 44-45).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
61
Hygrophila difformis (nadwodka trojkwiatowa)
--
Ńatwa do uprawy. Woli silne oswietlenie, a przy srednim rosnie powoli. Ńadne, rozgaęśziajłce siś jasnozielone
liscie. Odmienne liscie i kwiaty powyzej wody majł odmiany hydroponiczne. Rozmnazana przez sadzonki.
Znana tez jako Synnema triflorum. Czasami mylona z Ceratopteris. (Kornobis 43).
Hygrophila polysperma (nadwodka wielonasienna)
-- !!!
Rozprzestrzeniona jak chwast. Zielona przy srednim oswietleniu, ale w lepszych warunkach swietlnych ma
brłzowawe zabarwienie (i rosnie wiśksza). "Sęoneczne" i pstrokate odmiany sł dostśpne ale trudniejsze do
uprawy. (TAB 7:4) (Kornobis 43).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
62
Limnophila sp. (limnofilie)
--
Podobna w wyglłdzie do kabomby ale ma mniejsze wymagania swietlne. Przy kazdym wśńle wypuszcza w
okoęek jasnozielone liscie (kabomby majł parś lisci przy kazdym wśńle). Istniejł dwa popularne gatunki, L.
aquatica (limnofilia wodna lisi ogon) i L. sessiliflora (limnofilia bezszypuękowa). Ten pierwszy jest wiśkszy,
bardziej krzaczasty i ma ęadniejsze liscie. W akwarium tropikalnym i przy wysokim natśzeniu oswietlenia jest
wytrzymaęa. (Kornobis 36-37).
Lobelia cardinalis (lobelia czerwona)
--
Podobna / identyczna do roslin ziemnych o czerwonych kwiatach. Mowi siś, ze jezeli jest przycinana wydziela
truciznś. (Kornobis 42).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
63
Ludwigia repens
--
Liscie ęopatkowate, ciemnozielone do brłzowawych. Sztywne ęodygi, o dęugosci do 20" (50 cm). Wedęug mnie
przesadzone pśdy czasem gnijł. (Kornobis 40).
Mayaca fluviatilis
--
Bardzo ęadna roslina. Liscie jasnozielone, włskie o dęugosci 1/2" (1,3 cm), ukęadajłce siś w okoęek. Atrakcyjna
przy uprawie w tle akwarium. Staęa siś powszechnie dostśpna w 1994 roku. Jak gatunki nadwodki zdaje siś
byc przysmakiem dla ryb. Jezeli korzenie dobrze nie rosnł, roslina winna byc odswierzona przez przyciście.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
64
Myriophyllum (wywęoczniki)
--
Powsciłgliwa roslina, ktora potrzebuje dobrego oswietlenia. Dobra do uprawy w tle. Liscie ęadne, zielone do
czerwonawozielonych, zaleznie od gatunku. Nad wodł wytwarza bardziej szorstkie liscie, ktore zakwitajł.
(Kornobis 35).
Rotala
---
Bardzo delikatne liscie, ęatwe do uszkodzenia. Rosnie do wysokosci 20" (50 cm), wiśc jest doskonaęł roslinł
drugoplanowł. R. indica moze rosnłc przy srednim oswietleniu ale nie bśdzie tak zielona. R . macrandra
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
65
(rotala wspaniaęa) jest najwiśksza i najtrudniejsza do uprawy. Ma czerwone liscie z rozowymi spodami,
zmieniajłce siś na zielone przy nizszym natśzeniu oswietlenia; aby utrzymac czerwony kolor wymaga
nawozenia zelazem. (Kornobis 38-39).
Utricularia (pęywacz)
Rosliny rozetowe
Rosliny te rozmnazajł siś wegetatywnie przez rozęogi, podziaę kęłcza, odrosty korzeniowe i pśdy kwiatostanowe,
ktore zwykle mozna odciłc gdy nowa roslina jest dosc duza by rosnłc samodzielnie. Podobnie jak rosliny ęodygowe,
wiele z nich rosnie w uprawie hydroponicznej i w tych warunkach kwitnł. Ogolnie rosliny rozetowe wolł nieznacznie
miśkkł, kwasowł wodś (2-3 dKH, pH 5,5-7).
Anubias
-
72-82ľF (22-28ľC). W rzeczywistosci nie sł to rosliny rozetowe, wszystkie anubiasy majł pęozłce siś kęłcze,
ktore rosnie bardzo powoli, wypuszczajłc w czasie wzrostu nowe liscie. Roslina jest zbudowana jak czoęg,
niektorzy opowiadajł, ze trzymali je zamkniśte w plastikowej torebce przez szesc miesiłcy a mimo to
utrzymaęy siś przy zyciu. Jest to jedna z najbardziej kosztownych roslin akwarystycznych. Jezeli rosęa w
uprawie hydroponicznej moze wytwarzac wiśksze liscie i rosnłc szybciej a kwiaty bśdł produkowac nasiona.
Anubiasy czśsto zakwitajł pod wodł, ale nie majł nasion. Mozna posadzic korzenie (ale nie kęłcze), lub nawet
puscic kęłcze po korzeniu dekoracyjnym jak mikrosorum skrzydlate (TAG 6:2). Najpowszechniejszym
gatunkiem jest A. barteri var. nana (anubias niski), najmniejszy anubias, ktory ma jajowate liscie i doskonale
komponuje siś jako tęo w srodku duzych akwariow. A. barteri var. barteri wyglłda podobnie do odmiany nana,
ale ma wiśksze liscie. A. congensis, A. lanceolata i inne rosnł bardzo wysoko i komponujł siś dobrze na
drugim planie. Czasami mozna je spotkac w lepszych sklepach akwarystycznych. (Kornobis 74).
Aponogeton (onowodki)
--
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
66
Bulwa. Wymaga okresu spoczynku (po kwitnieniu opadajł liscie) poza krzyzowkami z crispus. Roslina ęatwa dla
poczłtkujłcych. Rosnie samodzielnie na przednim planie albo w tle w grupach. Wiśkszosc gatunkow kwitnie w
postaci wyrastajłcych pśdow kwiatostanowych z pojedynczym albo podwojnym kolcem i nasieniem. (Rosnie
bardzo powoli z nasion, a męode szczepy nalezy chronic przed rybami) (TAG 4:3). Czśsto spotykane gatunki:
−
Bouvianus (chyba Boivinianus - przyp. tęum.) (onowodek Boivina)
−
Crispus (onowodek kśdzierzawy): wysokosc do 20" (50 cm), liscie czerwone do zielonych; roslina ęatwa dla
poczłtkujłcych, czśsto sprzedawana w postaci cebulek przy na Wal-Markt. Kwiat w postaci pojedynczego
kolca, nieznacznie falujłce brzegi liscia.
−
Elongatus (onowodek dęugolistny)
−
Ulvaceus (onowodek uwopodobny): 10-20" (25-50 cm), liscie faliste, jasnozielone, kwiat blińniaczy.
−
Undulatus (onowodek pofaędowany): 16" (40 cm), liscie nieznacznie pofalowane, gęadki przy niskim
oswietleniu. Rzadko kwitnie.
(Kornobis 70-73; Frey 117-119).
Aponogeton madagascariensis (onowodek madagaskarski)
---
Bardzo pozłdana roslina z powodu jej 6-18" (15-45 cm) lisci, ktore sł podobne do osnowy koronki. Rozowe
samozapylajłce siś kwiaty na podwojnym pśdzie kwiatostanowym. Lubi bogate podęoze. Obserwuj stan
uspienia! Umiera w wodzie o temperaturze ponad 80ľF (27ľC). Roslina trudna do uprawy. (Frey 119).
Barclaya longifolia (barklaja dęugolistna)
---
10-20" (25-50 cm), liscie delikatne brłzowawe albo oliwkowozielone o umiarkowanie pofalowanych
krawśdziach. Lubi ciepęe podęoze i ciepęe akwarium (75-82ľF) (24-28ľC). Pojedyncze rosliny wyglłdajł dobrze
na przednim planie. Czśsto gnijł w czasie przesadzania. Ńatwo kwitnie i wytwarza nasiona przez pśdy
kwiatostanowe, rosnłce w kierunku powierzchni wody lub pozostawia zanurzone i zamkniete (nasiona jeszcze
zywe). Bardzo trudny do uprawy (TAG 4:1). (Frey 130).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
67
Crinum (krinie)
--
Rosnie z cebulki i wyglłda jak cebulka. Jasnozielone liscie sł ogromne 20-40" (50-100 cm) i polecane tylko do
duzych akwariow. Rosnie lepiej w jasnym swietle. (Kornobis 51).
Cryptocoryne (zwartki / kryptokoryny)
-
Nie lubi przesadzania, dostosowanie siś do nowego akwarium zabiera im miesiłce, wiśc nie powinno siś
przenosic raz posadzonych roslin. Zwartki gnijł z powodu nagęych zmian węasciwosci chemicznych albo jakosci
wody. Rozmnaza siś przez kęłcza; nowe rosliny rozwijajł siś w punktach wśzęowych.-> Niezbyt dobra roslina
dla poczłtkujłcych. Czśsto sprzedawana w koszyczkach z weęnł szklanł, co zmniejsza wstrzłsy zwiłzane z
przesadzaniem. Zwykle woli wodś kwasowł. Niektore gatunki nie tolerujł mocnego oswietlenia. Wymaga
nawozenia zelazem i lubi bogate podęoze. (TAG 4:1, 4:2, 5:1, 5:2, 5:3, 5:4). Czśsto spotykanymi gatunkami
sł:
−
Affinis (zwartka malajska): liscie szmaragdowozielone, 4-12" (10-30 cm) z czerwonymi spodami. Roslina
do przedniego planu w duzym akwarium albo do srodka w maęych zbiornikach. Rosnie dobrze w zasadowej
wodzie.
−
Balansae (zwartka balansa): lubi mocniejsze swiatęo?
−
Becketii (zwartka Becketa): lubi mocniejsze swiatęo?
−
Lutea: ęatwiejsza do uprawy.
−
Walkeri (zwartka Walkera)
−
Wendtii (zwartka Wendta): najęatwiejsza do uprawy. Odmiany brłzowa, czerwona, zielona. Pomarszczone
liscie. Wysoka do 8" (20 cm). Daje siś przystosowac do duzego natśzenia swiatęa i bśdzie rosnłc z
nawozeniem CO
2
.
(Kornobis 60-69; Frey 120-123).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
68
Echinodorus (amazonki / zabienice)
--
Wiśkszosc z nich to doskonaęe pojedyncze, lubiłce obfite oswietlenie rosliny lub w duzym akwarium posadzone
w grupie na drugim planie. Lubił obfite nawozenie. Mogł rosnłc w uprawie hydroponicznej. Rozmnazajł siś
przez pśdy kwiatostanowe lub przez podziaę korzenia (odrosty korzeniowe), zaleznie od gatunku. (TAG 4:5,
5:5, 7:1, 7:5). Powszechnie znane gatunki to:
−
Bleheri, paniculatus, amazonicus (zabienica Blechera, amazon ska): wyjsciowe amazonki, zwykle dostśpne
jako maęe, srednie albo duze. Jasnozielone liscie mogł urosnłc ponad 20" (50 cm). Wytwarzajł maęe
rosliny bezposrednio na pśdzie kwiatostanowym.
−
Cordifolius (zabienica sercowata): liscie w ksztaęcie serca. Lubi byc uprawiana hydroponicznie; kwitnie w
akwarium otwartym na gorze. Jesli oswietlenie jest sęabe wypuszcza pęywajłce liscie.
−
Major / maior (zabienica wielka)
−
Osiris (zabienica Ozyrysa): liscie krwawoczerwone, nieznacznie falujłce.
−
Parviflorus: maęa odmiana.
−
Tenellus, quadricostatus (zabienica czterozebrowa): do 6" (15 cm), 72-86ľF (22-30ľC). Szybko siś
reprodukuje przez rozęogi; w dosc duzym akwarium moze tworzyc trawnik. Maęa roslina; dobra na przedni
plan.
(Kornobis 52-59; Frey 114-116).
Lemna (rzśsa)
!!!
⊗
Drobna (1/4") (0,6 cm) roslina z parł lisci i korzeniem. Reprodukuje siś bardzo szybko. Bardzo szkodliwy
chwast, trudno go usunłc a wiśkszosc ryb nie lubi go jesc. Lepiej sprobowac posadzic pęywajłcł paproc jak np.
salvinia zamiast niej.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
69
Lilaeopsis novae zelandiae
---
64-77ľF (18-25ľC). Roslina sprzedawana pod tł nazwł jest prawdopodobnie L. braziliensis,
poęudniowoamerykan skł Liaeopsis. Powoli rozciłga siś w grubł darn trawy, liscie (trzy przy kazdej roslinie)
dęugie na okoęo 1-3" (2,5-7,5 cm), jasnozielone, podobne do trawy. Dobrze wyglłda na srodku i przedniej
czśsci akwarium.
Nuphar (grłzele)
---
Rosliny podobne do grzybieni. Zwykle sprzedawane jako obciśte kęłcze, ktore gnije po miesiłcu. Lubił nizsze
temperatury. (Frey 131).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
70
Nymphaea (grzybienie)
---
Cebulka. (chyba ma korzenie - przyp. tęum.). Delikatne liscie, kolory zmieniajłce siś od czerwonych do
zielonych z mozliwymi miejscowymi cśtkami, zaleznie od odmiany. Nalezy obrywc pęywajłce liscie jesli chce siś
miec roslinś zanurzonł. Reprodukuje siś przez kwiaty lub boczne odrosty od gęownej cebulki. Potrzebuje 3-5
pęywajłcych lisci do tego aby kwitnłc. (Kornobis 78-79).
(W Polsce w naturze ros nie Nymphaea alba, ktora popularnie zwana jest liliż wodnż - przyp. tęum.).
Nymphoides aquatica (roslina bananowa)
---
Oliwkowe, sercowate liscie, ktore wyglłdajł na pierwszy rzut oka podobne do lisci grzybieni i podobnych do
bulw banana korzeniach. Sadzona przez wkęadanie bulw w 1/3 w podęoze. Woli nizsze temperatury. Wypuszcza
pęywajłce liscie jezeli oswietlenie i uzyńnianie jest dobre.
(Frey 125-126 podaje, ze w Polsce bardziej popularne sż : N. humboldtiana /grzybienczyk Humboldta/ i N.
indica /grzybienczyk indyjski/).
Pistia stratiotes (topian osokowaty)
---
⊗
Bardzo pozłdana roslina, ktora woli peęne sęon ce (wtedy wyrosnie do rozmiaru saęaty) ponad akwarium (where
it might be the size of a quarter). Reprodukuje siś przez rozęogi. Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu.
(Kornobis 85).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
71
Sagittaria (strzaęki)
Zielona trawa z prostymi liscmi. Wiele roznych odmian, niektore maęe do przedniego planu, niektore raczej
duze. Trudna. Rozmnaza siś przez rozęogi. Liscie S. subulata (strzaęki pęywajłcej) rosnł 4-24" (10-60 cm), w
pęytkiej wodzie wypuszcza maęe biaęe kwiaty. 63-82ľF (17-28ľC). (Kornobis 49-50).
Valisneria (nurzan ce)
-- PH
⇑
Trawa. Reprodukuje siś przez rozęogi. Niektorzy znajdujł roslinś rosnłcł dziko, wtedy przewaznie wymiera.
Szeroki zakres temperatury 59-86ľF (15-30ľC). V. spiralis (nurzaniec srubowy) ma liscie jak wstłzki do 20"
(50 cm), wypuszcza spiralnł ęodygś kiedy zakwita. V. tortifolia rosnie spiralnie. Inny popularny gatunek to V.
gigantica (chyba gigantea - przyp. tęum.) (nurzaniec olbrzymi). (Kornobis 48; Frey 127).
Wolffia
Podobna do Lemny (rzśsy) ale nawet mniejsza.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
72
Paprocie i mchy
Azolla (pęywajłca paproc)
---
⊗
Paproc pęywajłca, ktora wyrasta w trojkłtne ”tratwyš. Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu. (Frey 136).
Bolbitui (chyba Bolbitis - przyp. tęum.) heudeloti (bolbitis Heudelota)
-
Wolno rosnłce peęzajłce kęłcze z ciemnozielonym, 8" (20 cm) pęatowatym lisciem. Nalezy wiłzac kęłcze do
korzeni dekoracyjnych lub drewna, podobnie jak mech jawajski. Nie wolno zagrzebywac kęłczy w zwirze. Moze
byc uprawiany hydroponicznie w szybko ruszajłcej siś wodzie. (Kornobis 81).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
73
Ceratopteris (rozdzyce)
- !!!
⊗
Wysoka do 20" (50 cm). Istniejł okazy sadzone i pęywajłce. Dobre schronienie dla narybku, zacieniona
roslina. Męode rosliny rosnł na starszych lisciach. Mylona czasami z Hygrophila difformis. Kilka roznych
gatunkow i / lub form moze wymagac mocniejszego oswietlenia niz pozostaęe. (Kornobis 80, 84).
Microsorum pteropus (mikrozorum skrzydlate)
- PH
⇑
Rzeczywiscie jest to Microsorum ale kazdy nazywa jł Microsorium• - twierdzi Arie De Graff (FAMA, 1991). Jest
to jedna z najsilniejszych roslin wodnych. Sadzi siś jł na staęych przedmiotach jak drewno i skaęy (wiłze siś
kawaękiem struny albo gumki, ktora utrzymuje je na miejscu) i ma peęzajłce kęłcza, ktore mozna dzielic przez
obcinanie. Męode rosliny rozwijajł siś zarowno bezposrednio z zarodnika, jak i przymocowywane do starych
lisci, ktore mogł byc odcinane i sadzone. Przy dobrym oswietleniu wytwarza twarde liscie, podobne do
plastikowych; przy sęabym liscie sł bardziej delikatne. Liscie o dęugosci do 8" (20 cm), niepodzielne,
przyczepione do starych roslin majł po trzy pęaty. (Kornobis 82).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
74
Riccia fluitans (wgęśbka wodna)
---
Duza splłtana glop jak mech jawajski; dobre schronienie dla narybku zyworodek. Rosnie przy mocnym
oswietleniu. (Kornobis 84).
Salvinia
Maęa paproc pęywajłca, ktora rosnie w dęugich ęan cuchach dwu owalnych lisci i korzeniopodobnym trzecim.
Ńatwiejsza do kontroli niz Lemna (rzśsa). Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu, jak rowniez jest tanie w
wiśkszosci sklepow akwarystycznych??. (Kornobis 83).
Vesicularia dubyana (mech jawajski)
-
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
75
Rosnie w rozgaęśziajˇcych siś kęśbkach (zwitkach), plłczłc siś dookoęa innych roslin. Ciemnozielony. Jest
dobrym schronieniem dla ikry i narybku. Minimalna temperatura 75ľF (24ľC). Moze nie lubic soli. (Kornobis
75).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
76
Ryby
Piskorzowate
Wystź powanie: Azja, Europa, poęnocna Afryka. W Europie wystśpuje 10 gatunkow a w Polsce wystśpujł 4
gatunki. Wyęłcznie sęodkowodne zbiorniki i cieki srodlłdowe.
Wielkosc: Od 2 do 35 cm. Ciaęo o wydęuzonym, czasem wśgorzowatym ksztaęcie. Wiele gatunkow posiada kolce po
bokach gęowy pod oczami, gatunki uzbrojone zazwyczaj majł jaskrawe barwy. Reagujł na zmiany cisnienia
atmosferycznego.
Dymorfizm pżciowy: Roznica miśdzy samcem a samicł jest zwykle niewidoczna.
Zachowanie: Zwykle sł to spokojne rybki stadne, zyjłce na dnie zbiornika, ukrywajłce siś za dnia pod korzeniami
i wsrod roslin. Przy niskim cisnieniu sł aktywne rowniez za dnia. Niektore gatunki potrafił oddychac powietrzem
atmosferycznym.
Wychow mżodych: Ikra denna przykleja siś do kamieni. Nie wiem nic o rozradzaniu ryb z tej rodziny w akwarium,
poza przypadkami uzycia hormonow do sztucznego wywoęania taręa.
Woda: Czysta, dobrze natleniona. Wiśkszosc gatunkow lubi prłd wody.
Akwarium: Przestronne z miejscami gśsto porosniśtymi roslinnoscił. Na dnie powinny byc kryjowki z korzeni i
wsrod kamieni, gdzie ryby chśtnie przebywajł w czasie odpoczynku.
Pokarm: Wszystkie rodzaje pokarmu, w naturze odzywiajł siś drobnł faunł dennł, tylko dorosęe nalezłce do
niektorych gatunkow przechodzł na odzywianie siś rybami.
Bocja siatkowana (Botia lohachata)
Wielkosc: 10 cm
Dymorfizm pżciowy: Nieznany.
Zachowanie: Stadne, zywe, a po okresie adaptacji odporne rybki. Jesli siś zdecyduje na tś rybś nalezy koniecznie
trzymac stadko tych sympatycznych rybek, pojedyncze egzemplarze marniejł. Zajmujł gęownie dno zbiornika,
czasami jednak zdarza im siś pęywac w toni wodnej. Nie przejawiajł, zadnej agresji skierowanej przeciwko
wspoęmieszkan com akwarium, jesli nie sł to slimaki.
Wychow mżodych: Rozrod w akwarium jest nieznany, prawdopodobnie rodzice nie zajmujł siś ikrł, ani
narybkiem.
Woda: temperatura: 22-26
o
C, pH 6.0-7.2, twardosc ogolna 4-12 DgH, woda musi byc regularnie odswiezana, 20%
na tydzien .
Akwarium: Obszerne z duzł iloscił kryjowek wsrod roslin, korzeni, pustych skorup po orzechach kokosowych i
rurek np. kawaękow bambusa.
Pokarm: Kazdy pokarm zywy i suchy, uwielbia zywe slimaki, ktore wysysa z muszli.
Uwagi: Ryby te podobnie jak inne bocje majł ostre, otwierane kolce przy pysku, ktorych uzywajł gdy probuje siś
je zęapał w siatkł. Na szczśscie kolce nie zawierajł zadnego jadu. Mimo takiego uzbrojenia nie zauwazyęem, zeby
rybki siś pokaleczyęy podczas wzajemnych przepychanek.
Bocja wspaniaża (Botia macracantha)
Rybka ta wystśpuje w wodach sęodkich Sumatry i Borneo.
Osiłga tam dęugosc 30 cm, w akwarium zazwyczaj nie osiłga
tej wielkosci i poprzestaje na 15 cm. Jest to niewłtpliwie jedna
z najęadniejszych rybek sęodkowodnych, wystśpujłcych w Azji.
Niestety w moim akwarium wiedzie skryty tryb zycia, chowajłc
siś za dnia w kryjowkach, jakie znajduje w zbiorniku. Ostatnio
wszystkie cztery sztuki, ktore posiadam siedzł w ęupinie
orzecha kokosowego. Lubił akwarium dobrze zarosniśte
roslinami z duzł iloscił kryjowek. Bocja prowadzi nocny tryb
zycia. Jest wtedy ozywiona i pęywa po caęym akwarium, radzś
dobrze przykrywac zbiornik, bo potrafi wyskoczyc w nocy ze
zbiornika. Ryba stadna, pojedyncze egzemplarze ginł. Do
dobrego samopoczucia potrzebuje akwarium o pojemnosci
minimum 100 l.
Po zakupie nalezy rybom zrobic obowiłzkowo kwarantannś, gdyz najprawdopodobniej nasz nabytek w ciłgu
najblizszych kilku tygodni zachoruje na rybił ospś (ichtioftiriozś), ktorł najczśsciej daje siś wyleczyc podnoszłc
temperaturś do ok. 30-32
o
C, dodajłc ęyzkś soli na kazde 10 l wody lub FMC wg przepisu na opakowaniu. Osobiscie
radzś stosowac sol kuchennł gdyz nie ma potencjalnie takich efektow ubocznych jak FMC i inne preparaty oparte
na zieleni malachitowej. Kuracja jest kon ska, wiśc pamiśtajmy o dobrym napowietrzaniu i obserwacji pacjentow. Po
aklimatyzacji sł to odporne i sympatyczne ryby nadajłce siś doskonale do akwarium ogolnego jak i
srodowiskowego.
W akwarium wymaga wody o temperaturze nie nizszej niz 22
o
C, ale najlepiej czuje siś w temperaturze wyzszej niz
24
o
C. Jest wszystkozerna, ale nalezy pamiśtac by dostarczac im węasciwego i peęnowartosciowego pokarmu,
zawierajłcego zarowno skęadniki pochodzenia zwierzścego jak i roslinnego. Bocje lubił sobie urozmaicic menu
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
77
wyjadajłc z akwarium maęe slimaki, zostajł po nich tylko muszelki. Moje 4 sztuki dostaęy odpowiedzialnł funkcjś
brygady antyslimakowej w moich akwariach i sł rewelacyjne.
Kazdego wieczora wrzucam im garsc slimakow. Dopoki tego nie
robięem moje bocje siś chowaęy po kłtach teraz pęywajł w
poszukiwaniu swojego ulubionego zarcia po caęym akwarium.
Jesli w jakims akwarium slimaki namnozł siś za bardzo
przeęawiam tam bocje i po kęopocie.
Charakterystycznł cechł wszystkich gatunkow bocji jest
obecnosc kolca w okolicach skrzel, ktore otwierajł siś, gdy ryba
siś czegos przestraszy, trzeba uwazac przy ęapaniu w siatkś. Nie
znam sposobu na odroznienie samca od samicy, a jak podaje
literatura nie udaje siś ich rozmnazac w akwarium w sposob
naturalny. Rosjanie podobno rozmnazajł bocje podajłc im
gonadotropiny, wywoęujłc w ten sposob sztucznie taręo.
Bocja prź gowana (Botia striata)
Wystź powanie: poęudniowo-wschodnia Azja, wschodnie i poęudniowo wschodnie Indie.
Wielkosc: 10 cm
Dymorfizm pżciowy: Nieznany.
Zachowanie: Stadne, zadziorne wobec siebie, wiecznie w ruchu, ciłgle poszukujł pokarmu, u mnie zachowujł siś
trochś jak "gromadka przedszkolakow". Koniecznie nalezy trzymac stadko tych sympatycznych rybek, pojedyncze
egzemplarze marniejł. Ja mam 6 i uwazam, ze stadko 12
byęoby duzo lepszym rozwiłzaniem. Zajmujł gęownie dno
zbiornika, czasami jednak zdarza im siś pęywac w toni wodnej.
W moim akwarium pęywajł w towarzystwie sumikow szklistych,
krewetek filtrujłcych i cudaczkow (Gastromyzon sp.). Nie
zauwazyęem,
zadnej
agresji
skierowanej
przeciwko
wspoęmieszkan com tego akwarium.
Wychow mżodych: Rozrod w akwarium jest nieznany,
prawdopodobnie rodzice nie zajmujł siś ikrł, ani narybkiem.
Woda: temperatura: 23-30
o
C, pH 6.0-7.2, twardosc ogolna 4-
12 DgH, woda musi byc regularnie odswiezana.
Akwarium: Obszerne z duzł iloscił kryjowek wsrod roslin,
korzeni, pustych skorup po orzechach kokosowych i rurek np.
kawaękow bambusa.
Pokarm: Kazdy pokarm zywy i suchy, uwielbia zywe slimaki,
ktore wysysa z muszli.
Uwagi: Ryby te podobnie jak inne bocje majł ostre, otwierane kolce przy pysku, ktorych uzywajł, gdy probuje siś
je zęapac w siatkś. Na szczśscie kolce nie zawierajł zadnego jadu. :-) Mimo takiego uzbrojenia nie zauwazyęem,
zeby rybki siś pokaleczyęy np. podczas wzajemnych przepychanek.
Piskorek, Cierniooczek (Pangio sp.)
Wielkosc: ok. 13 cm.
Wyglćd i dymorfizm pżciowy: Robakowate, bocznie spęaszczone ciaęo pokryte poprzecznymi brłzowo zoętymi
prśgami. Ich rozmieszczenie, ilosc, kolor i dęugosc zalezy od gatunku ryby. Widziaęem kiedys u kolezanki piskorki,
ktore miaęy jednolicie brłzowe ciaęo. Pod kazdym okiem znajduje siś odchylany kolec. Brak widocznych roznic
miśdzy samcem a samicł.
Zachowanie: Spokojna, stadna, zajmujłca dno zbiornika rybka. W dzien ukrywa siś wsrod roslin, pod korzeniami i
w grotach, czasami lezy powoli przesuwajłc siś po dnie. Jest to
ryba aktywna nocł i o zmroku. Moje wykazujł zwiśkszonł
aktywnosc przed i w trakcie opadow deszczu.Wystraszony
szybko pęywa i moze wyskakiwac z akwarium (1 mi wyskoczyę
podczas podmiany wody, nie zauwazyęem w porś i juz go nie
mam. Wg Maylanda, nie powinno siś go trzymac z innymi
rybami dennymi, nie wiem dlaczego, moze chodzięo mu o
pęochliwosc. Zauwazyęem, ze dla bezpieczen stwa piskorkow
otwory wylotowe filtrow wody powinny byc ponad wodł albo
niewielkie. Piskorki chśtnie węazł w rozne zakamarki, w filtrze
nie mogł zawrocic i ginł, w filtrach turbinowych zabija je wirujłcy wirnik. Trzeba o tym fakcie pamiśtac do
stracimy naszych podopiecznych, a szkoda bo to fajne rybki.
Moje piskorki w akwarium zyjł zgodnie z kiryskami Sterby, bocjami wspaniaęymi, 4 dorastajłcymi gurami
mozaikowymi i kilka gupikow.
Wychow mżodych: Rozmnazanie udaje siś tylko sporadycznie. Ikra jest rozpraszana, tarlaki mogł zjadac ikrś.
Męode wykluwajł siś po 24 godzinach. Podobno najlepszym pokarmem dla męodych sł larwy solowca, prywatnie
uwazam, ze nalezaęoby podac cos bardziej naturalnego, pierwotniaki, rozgnieciony tubifex, micro, moze kiedys
sprawdzś tś teoriś. Zaraz po wykluciu męode majł zewnśtrzne skrzela.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
78
Woda: twardosc wody nie odgrywa praktycznie zadnej roli, aczkolwiek lepiej czujł siś w wodzie miśkkiej w
temperaturze od 24 do 28
o
C. Po kazdej podmianie sł wyrańnie ozywione.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, z kryjowkami na dnie. Lubi miśkkie, ciemne podęoze, w ktorym
moze grzebac w poszukiwaniu robakow.
Pokarm: Dowolny dobry pokarm zywy i preparowany, przepada za robakami. Moje z braku tubifexu zęazł sie do
granulatu miśsno włtrobowego firmy "Tubifex". Pokarm trochś młci wodś, jak skon czy mi siś ta puszka, sprobujś
kiryska i pokarmow Tetry. Wolł chyba "Tubifex".
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
79
Kćsaczowate
Wystź powanie: Wody sęodkie obu Ameryk i Afryki.
Wielkosc: Zwykle nieduze do kilkunastu centymetrow, ale bywajł wsrod nich rowniez gatunki wiśksze.
Dymorfizm pżciowy: Nie ma ogolnej pewnej metody na odroznienie samca od samicy.
Zachowanie: Zwykle zywe, stadne rybki, mogłce atakowac wspoęmieszkan cow w akwarium. Wiśkszosc gatunkow
jednak nadaje siś do wspolnych zbiornikow towarzyskich, gdzie nikomu nie robił krzywdy.
Wychow mżodych: Trudne do rozmnozenia. Wymagajł odpowiedniej wody, pokarmu i postśpowania z tarlakami.
Wiśkszosc gatunkow rozrzuca swojł ikrś wsrod roslin, stanowiłc pońniej jesli pozostanł w akwarium zagrozenie dla
ikry i narybku. Sł jednak wsrod kłsaczowatych gatunki skęadajłce ikrś na lisciach nad wodł, gatunki o
zapęodnieniu wewnśtrznym, jak i opiekujłce siś ikrł i narybkiem podobnie jak to robił pielśgnice.
Woda: Wiśkszosc gatunkow do rozmnazania wymaga wody miśkkiej i kwasnej z dodatkiem garbnikow. Trzymac
mozna je, jesli zrezygnuje siś z rozmnazania, zwykle kazdej dostśpnej, czystej wodzie, ktora nie bśdzie zasadowa i
bardzo twarda.
Akwarium: Wymagajł sporo przestrzeni do wypęywania siś i kryjowek wsrod roslin na brzegach akwarium.
Pokarm: Z ywy lub suchy, niektore gatunki wymagajł dodatku pokarmu roslinnego.
Zwinnik jarzeniec (Hemigrammus erythrozonus)
Wystź powanie: Gujana, poęnocno - wschodnia czśsc Ameryki Poęudniowej
Wielkosc: ok. 4,5 cm.
Wyglćd i dymorfizm pżciowy: Ńadna rybka z opalizujłcym pomaran czoworubinowym paskiem ciłgnłcym siś
wzdęuz caęego ciaęa. Samice sł wiśksze od samcow i majł zaokrłglony brzuch. Przeznaczonych do rozrodu samcow
nie nalezy wyęawiac siatkł, ktora uszkadza haczyki znajdujłce siś na pęetwie odbytowej, niezbśdne do odbycia
owocnego taręa.
Zachowanie: Spokojna, stadna, zajmujłca nizsze warstwy wody rybka. Tworzy rewiry, ale nie walczy w ich
obronie.
Wychow mżodych: Para skęada ikrś w nieduzym akwarium, znajdujłcym siś w spokojnym ocienionym miejscu.
Wskazany ruszt ikrowy na dnie zbiornika. Po tarle dorosęe nalezy odęowic, gdyz zjadajł ikrś i pońniej wykluwajłcy
siś narybek.
Wylśg nastśpuje po 24 godzinach. Męode karmi siś drobnym zywym pokarmem od momentu, gdy zacznł
samodzielnie pęywac.
Woda: Do taręa i wylśgu: pH 6,5-7,0, twardosc ogolna do 10
o
dGH, wśglanowa do 2
o
dCH, temperatura 24-26
o
C.
Jesli ryby trzymane sł tylko w celach ozdobnych woda moze miec wiśkszł twardosc a temperatura moze zawierac
siś w zakresie 23-28
o
C .
Akwarium: Przestronne z miejscem do pęywania. Wskazane sł rosliny o twardych lisciach. W akwarium
towarzyskim zwinniki ęadnie komponujł siś z neonami, prśtnikami kiryskami.
Pokarm: Przyjmuje kazdy rodzaj pokarmu, zywego i suchego, preferuje jednak zywe widęonogi.
Uwagi: Prawdziwe piśkno tych ryb mozna podziwiac dopiero w domowym akwarium z ciemnym podęozem i
roslinnoscił. W sklepie ryby prawie zawsze sł blade. Ostatnio rowniez niestety pojawiajł siś formy z wyblakęym
paskiem, ktore sł wynikiem hodowli wsobnej.
Neon czarny (Bystrzyk Axelroda) (Hyphessobrycon herbertaxelrodi)
Wystź powanie: Brazylia, Mato Grosso, Rio Taquary
Wielkosc: 4,5 cm
Dymorfizm pżciowy: samice sł peęniejsze, samiec ktory jest
smuklejszy ma niebieskobiaęe kon ce pęetw
Zachowanie: Z ywa, towarzyska, stadna, przebywajłca w
gornych i srodkowych warstwach wody. Zagrozona zbija siś w
stada i ucieka. Nalezy trzymac stadko minimum 6-10 sztuk
wtedy
dopiero widac
urodś
tej
rybki.
Doskonaęym
towarzystwem dla niej sł inne nieduze rybki z rodziny
kłsaczowatych, pielśgniczki i oczywiscie kiryski a w akwarium
towarzyskim maęe karpiowate.
Wychow mżodych: Uchodzi za dosyc trudnł do rozmnozenia. Taręo odbywa w głszczu drobnolistnych roslin
wodnych. Po tarle nalezy natychmiast odęowic tarlaki z akwarium tarliskowego gdyz zjadajł ikrś i wykluwajłcy siś
narybek.
Woda: Lubi wodś niezbyt twardł z dodatkiem garbnikow o temperaturze od 22-26
o
C.
Akwarium: Najlepiej prezentuje siś w duzym, przestronnym porosniśtym po bokach akwarium z kśpami
drobnolistnych roslin wodnych.
Pokarm: Przyjmuje kazdy suchy i zywy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
80
Tetra cesarska (Nematobrycon palmeri) Eigenmann 1911
Wystź powanie: Kolumbia, dorzecze San Juan.
Wielkosc: 5,5 cm
Dymorfizm pżciowy: Samce majł wydęuzone srodkowe
promienie pęetwy ogonowej i sł efektowniej ubarwione,
samiczki natomiast majł peęniejsze brzuchy.
Zachowanie: Samce sł terytorialistami, ale okresowo pod
wpęywem zagrozenia ęłczł siś w ęawicś. Nie atakuje innych
rybek w akwarium. Zwykle pęywa ukosnie gęowł lekko w doę.
Wychow mżodych: Taręo odbywa siś w parach, i nie jest
zbyt produktywne. Larwy wylśgajł siś po okoęo 24 godzinach,
a pęywac zaczynajł po 5 dniach. Jako pierwszy pokarm
mozna podawac naupliusy oczlika, larwy solowca albo nicienie
micro.
Woda: Temperatura 24-26
o
C, pH 7-7,5. TwO=10DgH,
TwW=2DgH, lubi dodatek garbnikow i znosi kwasniejszł niz
podana wodś.
Akwarium: Obszerne z miejscami gśstym porostem
roslinnym i miejscem do wypęywania siś. Akwarium powinno
byc dęugie by samce mogęy stworzyc swoje rewiry i w peęni
prezentowac swoje ubarwienie i efektowny wyglłd.
Pokarm: Kazdy rodzaj pokarmu.
Neon Innessa (Paracheirodon innesi)
Wystśpuje w cienistych lesnych wodach gornej Amazonki, w okolicach miast Leticia i Tabatinga. Osiłga 3,5-4cm
dęugosci. Stadna, chśtnie pęywajłca w caęej toni rybka, ktorł mozna trzymac w towarzystwie innych spokojnych ryb
podobnej wielkosci. W akwarium nalezy stworzyc srodowisko zblizone do mrocznego strumienia w dzungli. Peęniś
swoich wspaniaęych barw neon pokazuje w zarosniśtym
akwarium z ciemnym podęozem i miśkkł kwasnł wodł. Do
rozrodu wymaga czystej bardzo miśkkiej kwasnej wody o
temperaturze 19 - 21
o
C. W akwarium tarliskowym powinny byc
kśpki drobnolistnych roslin. Tarlaki dobrze jest przed taręem
dokarmiac larwami komara. Ikra i męode sł wrazliwe na
swiatęo, ktore im szkodzi. Samczyki sł odrobinś smuklejsze od
samic.
Nadajł siś do akwarium towarzyskiego, gdy zakęadamy, ze nie
bśdziemy rozmnazac naszych podopiecznych, mozna trzymac
neony w wodzie twardej w temperaturze miśdzy 23-24
o
C,
wyzsza temperatura skraca zycie naszych ryb. w moim
akwarium niestety nie rozmnazam neonow. W Polsce podobno
"zagęśbiem neonowym" jest S lłsk gdzie wystśpuje w kranach
miśkka woda.
Przyjmuje wszystkie rodzaje pokarmow zywy, suchy i
preparowany.
Bystrzyk barwny
Kłsaczowate Hyphessobrycon callistus (BOULENGER, 1900) Characidae
Szansa nabycia okazow czystej krwi Hyphessobrycon callistus, pochodzłcych z nizin Paragwaju, jest niewielka.
Trwajłca juz od dęuzszego czasu hybrydyzacja w obrśbie tego gatunku daęa wiele pokolen pęodnych mieszan cow,
bardzo do siebie podobnych. W ten sposob rozrozniono szereg gatunkow: H. callistus, H. serpae, H. minor, H.
hasemani i H. heraidschultzi, ęatwo siś ze sobł krzyzujłcych, podobnie zresztł jak H. georgettae i H. takasei.
Samce majł barwś jasnoczerwonł i sł smuklejsze od samic, ktorych brzuch jest wyrańnie wypukęy. Dorosęe
osobniki osiłgajł dęugosc do 4 cm.
Hodowla i rozrod bystrzyka barwnego nie sł skomplikowane. Przed taręem ryby umieszcza siś parami w zbiornikach
o pojemnosci 60 l. Na dnie nalezy uęozyc siatkś ochronnł. Jaja rozwijajł siś najlepiej w temperaturze 24ľC, przy
pH 6,5-7,0 i twardosci wody do 2ľdCH oraz ok. 10ľdGH. Odpowiada to odstaęej lub destylowanej wodzie
wodociłgowej, wzbogaconej ekstraktem torfowym. Bystrzyki skęadajł wielkł liczbś maęych szarawych jaj, ktore
trzeba chronic przed zbyt intensywnym swiatęem. Mozna takze dodac do wody kilka kropli bęśkitu metylenowego.
Wylśg nastśpuje po 24 godzinach; swobodnie pęywajłce larwy jedzł chśtnie "zywy pyę" (larwy widęonogow lub
solowca).
Bystrzyk barwny jest rybł niezwykle atrakcyjnł, niektore populacje bywajł jednak agresywne i to nie tylko w
stosunku do innych ryb, ale nawet do przedstawicieli węasnego gatunku. Inne populacje ęatwo zapadajł na rozne
choroby; najczśsciej spotykane sł obrzśki lub charęactwo. Przyczynś choroby mozna okreslic jedynie na podstawie
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
81
kompleksowych badan laboratoryjnych. Niektore ryby sł nosicielami infekcji, bez zadnych objawow zewnśtrznych;
choroba moze wtedy wybuchnłc masowo wsrod potomstwa.
Z ywienie bystrzyka barwnego nie jest trudne, zjada on bowiem rownie chśtnie zywy i suchy pokarm.
Zażobniczka
Kłsaczowate Gymnocorymbus ternetzi (BOULENGER, 1895) Characidae
Rzadko zdarza siś, aby specjalistyczny sklep akwarystyczny nie oferowaę do sprzedazy zaęobniczki,
Gymnocorymbus ternetzi, i to zarowno formy dzikiej, jak i dęugopęetwej formy hodowlanej. Gatunek ten dobrze
zaaklimatyzowaę siś w niewoli i ęatwo siś rozradza, dajłc duzł liczbś potomstwa. Rozprzestrzeniony jest w Ameryce
Poęudniowej na obszarze Mato Grosso i w dorzeczach Rio Paraguay i Rio Negro. Do Europy zostaę sprowadzony w
1935 roku.
Gęśboka, czarna barwa męodych osobnikow pońniej wystśpuje tylko u dorosęych samcow. Dorosęe samice sł
srebrzyste z dymnym odcieniem; zbudowane mocniej od samcow osiłgajł dęugosc ok. 5 cm. Z aęobniczka jest
wprawdzie uwazana za popularnł rybś akwariowł, obecnie jednak nieco rzadziej spotyka siś jł w akwariach,
zostaęa bowiem wyparta przez inne, bardziej kolorowe, nowe
gatunki.
Ryba ta ęatwo rozmnaza siś w niewoli. Jednł lub wiścej par
dojrzaęych do taręa umieszcza siś w akwarium o pojemnosci
okoęo 50 l. Jego dno powinno byc przykryte siatkł. Przy
temperaturze wody 20-24ľC, pH 6,5-7,0 i twardosci do 2ľdCH
rozwoj drobnych jajeczek przebiega bez zadnych zakęocen .
Męode swobodnie pęywajłce nalezy karmic najpierw larwami
solowca, a pońniej roznymi rodzajami tradycyjnych zywych lub
suszonych pokarmow. Męode rosnł szybko, lecz ich wzrost, ze
wzglśdu na wielkł liczbś skęadanych przez samicś jaj, jest
zalezny bezposrednio od pojemnosci akwarium hodowlanego.
Z aęobniczka najlepiej czuje siś w sporym stadzie i w obszernym
akwarium, w ktorym moze swobodnie pęywac. Jest spokojnym
gatunkiem, najlepiej czuje siś w towarzystwie sredniej wielkosci
ryb o podobnych wymaganiach. Woli pokarm zywy. Podobnie
jak wiele innych gatunkow ryb akwariowych szczegolnie chśtnie zjada larwy komarow, ich poczwarki i dojrzaęe
owady, z rodzaju Anopheles.
Otwor gśbowy zaęobniczki ma gorne poęozenie, jest wiśc przystosowany do pobierania pokarmu z powierzchni wody
- zbieranie go z dna stwarza jej znaczne trudnosci.
Odmiana zaęobniczki z wydęuzonymi pęetwami (3) zostaęa wyhodowana przez polskiego akwarystś, Franciszka
Kawalca.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
82
Zyworodne
Xenotoca eiseni
Wystź powanie: Dorzecze Rio Lema na Wyzynie Meksykan skiej.
Wielkosc: 9-10 cm, samice bywajł nieco wiśksze od samcow.
Dymorfizm pżciowy: Tylna czśsc ciaęa samca jest kolorowa,
fioletowo pomaran czowa, samice jednolicie szare z biaęymi
brzuszkami. U samic jest czasem widoczna plama ciłzowa.
Zachowanie: Z ywa, stadna, nadajłca siś do akwarium z
pielśgnicami. Obgryza miśkkie czśsci roslin i pęetwy innym
rybkom.
Wychow mżodych: Samica po 4-6 tygodniowej ciłzy rodzi od
kilku do kilkudziesiściu stosunkowo duzych (prawie 1 cm)
męodych. Samica niestety ma skęonnosci do kanibalizmu i aby
utrzymac męode musimy przygotowac kotnik z odpowiednio
gśstym porostem roslin o pierzastych lisciach.
Woda: Raczej twarda, swieza o temperaturze od 20-24
o
C, ryby
znoszł okresowo wodś o parametrach znacznie odbiegajłcych od
optymalnych. Znane mi sł doniesienia o zimowaniu w Polsce Xenotoc w jednym z ogrodow zoologicznych w fosie
dookoęa wybiegu dla zyraf.
Akwarium: Obszerne z miejscem do pęywania. Jako towarzystwo w duzym akwarium mozna dobrac np. pielśgnicś
Meeka.
Pokarm: Wszystkozerna, musi miec zapewniony dodatek pokarmu roslinnego. Chśtnie skubie glony i miśkkie liscie
roslin.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
83
Piź kniczkowate - jajozyworodne
Wystź powanie: Pierwotnie wody sęodkie i sęonawe Ameryki S rodkowej, Poęudniowej i Antyli ale zostaęy
zaaklimatyzowane w celu zwalczania larw komarow rowniez w innych czśsciach swiata.
Wielkosc: Nie ma gatunkow wiśkszych niz 30 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec ma gonopodium, samice sł zwykle wiśksze.
Zachowanie: Zwykle sł to spokojne rybki stadne, wyjłtkiem jest szczupaczek zyworodny, ktory jest agresywnym
drapieznikiem.
Wychow mżodych: Męode rodzł siś zywe i stosunkowo duze, odchow zwykle nie stanowi problemu. Ciłza samicy
trwa kilka tygodni, a u czśsci gatunkow jedno zapęodnienie wystarcza na kilka miotow męodych. Uwaga w
wiśkszosci przypadkow rodzice polujł na swoje nowonarodzone dzieci. Dla ochrony narybku przed zaręocznoscił
rodzicow wystarcza warstwa roslin pęywajłcych po powierzchni wody.
Woda: Czysta, dobrze natleniona. Wiele gatunkow lubi niewielki dodatek soli, ęyzka na 10 l wody, wiśksza ilosc soli
szkodzi roslinom.
Akwarium: Przestronne z miejscami gśsto porosniśtymi roslinnoscił, dobrze oswietlone, warto by na powierzchni
pęywaęy rosliny, wsrod ktorych mogł kryc siś męode. Dorosęe zwykle nie interesujł siś losem potomstwa, a nawet
na nie polujł. Męode wiśkszosci gatunkow pęywajł tuz pod powierzchnił wody.
Pokarm: Wszystkie rodzaje pokarmu, przepadajł za larwami komara i planktonem, w wiśkszosci przypadkow lubił
dotatek pokarmu roslinnego. Szczupaczek zyworodny jest typowym drapieznikiem polujłcym na inne ryby.
Gupik(Poecilia reticulata)
Nie wiadomo dlaczego, wszyscy uwazajł gupika za rybkś ęatwł w utrzymaniu i odpowiednił dla poczłtkujłcych.
Niezupeęnie tak jest. Prawdł jest, ze ęatwo otrzymac przychoweki go odchowac, no ale co potem. Okazuje siś, ze
męode ani takie ęadne jak rodzice, a i w przerybionym akwarium, ęatwo zapadajł na rozne choroby co czśsto
zniechśca poczłtkujłcych do dalszej hodowli. Weloniaste pęetwy samcow, ęatwo padajł ofiarł wspoęmieszkan cow a
okaleczone rybki, sł ęatwym ęupem dla grzybow i bakterii.
Gupik w naturze wystśpuje w poęnocnej czśsci dorzecza Amazonki i na wyspie Trynidad, ponadto częowiek rozwlekę
go po caęej strefie tropikalnej w celu zwalczania larw komara. Forma dzika ma wymiary 2,5 cm samiec, 5 cm
samica. Towarzyska i zywa ryba nadajłca sie do zespoęu ryb w
akwarium ogolnym. Samiec jest zazwyczaj mniejszy i barwniej
ubarwiony od samicy. Ponadto samiec ma typowe dla ryb
jajozyworodnych gonopodium po ktorym mozna go niezawodnie
odroznic od samicy. Ubarwienie i ksztaęty pęetw sł roznorodne i
zmienne. Wymaga wody o temperaturze od 18-24
o
C. Formy
weloniaste lepiej czujł siś w temperaturze wyzszej nawet
dochodzłcej do 28
o
C. Dobrze jest gdy powierzchnia wody
pokryta jest roslinami pęywajłcymi, idealna wydaje siś tu
wgęśbka, ktora tworzłc korzuch na powierzchni wody umozliwia
ukrycie siś swiezo urodzonym męodym. Dziśki temu uzyskuje w
miarś zdrowe i silne męode pokolenie, osobniki sęabe sł zjadane
przez pozostaęych wspoęmieszkancow akwarium, a najsilniejsze
majł szansś ukrywajłc siś we wgęśbce, skłd czasami je
wyęawiam do akwarium podchowowego. Twardosc wody nie ma
znaczenia istotnym jest natomiast by jej zmiana nie nastśpowaęa gwaętownie. W niektorych rejonach Polski trzyma
siś gupiki w wodzie miśkkiej co po nagęym przeniesieniu ich do wody twardej w poęłczeniu z duzym stresem
spowodowanym zagśszczeniem ryb, transportem, powoduje niepotrzebne i z pozoru niewytęumaczalne straty.
Gupika daje siś utrzymac przy zyciu nawet w maęym zbiorniku 30-40 l, ale duzo lepiej czuje siś w przestrzennych
zbiornikach, dobrze zarosniśtych roslinami z miejscem do wypęywania siś. W mojej setce ryby osiłgajł wielkosc
egzemplarzy dorosęych juz po 3-4 miesiłcach, a samce majł w peęni wyksztaęcone pęetwy juz po 4 miesiłcach, ale
takie osiłgi uzyskujś tylko przy karmieniu pokarmem zywym. W okresie zimowym, kiedy nie mam dostśpu do
zywego rybki rosnł wolniej.
Męode otrzymujł rozdrobniony pokarm suchy i drobny pokarm zywy (oczlik, rozwielitka). Męode rodzłce siś po
czterotygodniowej ciłzy sł stosunkowo duze, wiśc nie trzeba ęowic dla nich specjalnie drobnego pokarmu zywego.
Dorosęe jedzł wszystkie rodzaje pokarmu, jednak nalezy pamiśtac o podawaniu dodatku pokarmu roslinnego w
postaci saęaty i glonow gdyz ryby mogł objadac czubki delikatnych roslin.
Zmienniak wielobarwny (Xiphophorus variatus; Platypoecilus)
Terytorium wystź powania: Wystśpuje w wodach Meksyku, czśsto z innymi gatunkami tego rodzaju.
Cechy charakterystyczne: wyglłdu Samiec osiłga dęugosc do 5,5 cm, a samica do 7 cm. Ubarwienie, zwęaszcza
samcow jest bardzo zmienne, najczśsciej zęotooliwkowe z zielonym lub niebieskim poęyskiem, spod ciaęa i pęetwa
grzbietowa, zoętopomaran czowa.
Usposobienie: Ryby te dobrze czujł siś w gromadzie. Trzymane jednak w zbyt duzych ilosciach psujł rosliny.
Wymagania: Nie sł wymagajłce; woda moze byc twarda, o temperaturze 20-26 'C. Akwarium powinno byc
zarosniśte.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
84
Pokarm: Zarowno dorosęe jak i narybek chśtnie zjadajł kazdy pokarm; konieczny jest takze pokarm roslinny.
Rozmnazanie: Dorosęe na ogoę nie zjadajł potomstwa. Dorastajł jednak dosc dęugo 1-1,5 roku (u samcow
pojawiajł siś wtedy barwy). Nie nalezy uzywac do rozrodu zbyt męodych sztuk.
Polecane dla: Poczłtkujłcego.
Molinezja ostropyska (Poecilia sphenops)
Wystź powanie: Ameryki od Teksasu poprzez Meksyk, az do Kolumbii i
Wenezueli.
Wielkosc: Samce: 4-7 cm, samice: 6-10 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samice sł wyrańnie wiśksze od samcow. Samce majł
organ pęciowy, zwany gonopodium.
Zachowanie: Z ywa, towarzyska, zwawa, wiecznie gęodna.
Wychow mżodych: Rybka jajozyworodna, po 4-8 tygodniowej ciłzy rodzi
zywe męode, ktore majłc prawie 5 mm zjadajł wszystkie rodzaje
odpowiednio rozdrobnionego pokarmu. W miocie moze byc nawet do 80
męodych. Odmiana barwna Black molly (na zdjściu) charakteryzuje siś nieco
dęuzszym okresem ciłzy 6-10 tygodni.
Woda: Twarda z dodatkiem soli (wystarcza 1 ęyzeczka na kazde 10 litrow
wody w akwarium), temperatura: 22-26
o
C, odmiana czarna lubi wyzszł
temperaturś okoęo 25-28
o
C.
Akwarium: Duze, gśsto zarosniśte roslinami, lubi porost glonow, ktore
chśtnie skubie.
Pokarm: Z ywy, suchy lubi dodatek roslinnego bez ktorego moze obgryzac delikatne roslinki.
Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri)
2
Mieczyk Hellera nalezy do rodziny piśkniczkowatych, do ktorej nalezł ryby zyworodne zyjłce gęownie w Ameryce
Poęnocnej, S rodkowej i Poęudniowej. Zasadniczym ich pozywieniem sł larwy komarow, moskitow i glony. W
hodowlach odzywiajł siś tez wiśkszymi zwierzśtami wodnymi jak np.; tubifex, oraz zupeęnie drobnymi takimi jak:
plankton. Odroznienie pęci jest ęatwe z uwagi na widoczny narzłd kopulacyjny wystśpujłcy u samca tzw.:
gonopodium, oraz mniej lub bardziej okazaęy miecz w dolnej
krawśdzi pęetwy ogonowej. Mieczyki sł dosc duzymi rybkami,
dlatego hodujłc je w wiśkszych ilosciach nalezy miec duze
zbiorniki, mniej wiścej od 60 l wzwyz. Innym powodem
przemawiajłcym za duzymi zbiornikami jest wydalany w duzych
ilosciach kaę. Jest on bogaty w zwiłzki organiczne oraz mocznik,
co przy duzym zagśszczeniu i niewielkim zbiorniku powoduje
gwaętowny rozwoj bakterii oraz zanieczyszczenie wody.
Rozmawiajłc z wieloma hodowcami tych ryb z kraju i zagranicy,
oraz na podstawie swoich węasnych doswiadczen , doszedęem do
wniosku, ze mieczyk jest wszechstronny nie tylko jesli chodzi o
karmienie, ale dotyczy to tez, jednak w mniejszym stopniu,
warunkow bytowych. W tym przypadku nalezy jednak
przestrzegac
pewnych
zasad.
Wyzej
wspomniana
wszechstronnosc nie zdaje egzaminu, gdy mamy do czynienia z rybami dorosęymi.
Przy sprowadzaniu nowych ryb nalezy dowiedziec siś, w jakich warunkach dotychczas przebywaęy i stworzyc im
podobne ( woda, temperatura, rodzaj pozywienia). Jesli siś nam to uda i ryby przezyjł, to mozemy stopniowo,
bardzo powoli przyzwyczajac je do zmiany warunkow, az doprowadzimy do takich, jakimi dysponujemy na co
dzien . O peęnym sukcesie mozemy mowic dopiero po dochowaniu siś węasnego narybku. Mozna to oczywiscie
osiłgnłc w ęatwiejszy sposob, kupujłc zapęodnionł samicś, lub dorosęego samca (pod warunkiem, ze posiadamy
swoje, jaęowe samice). Węasnie męode rybki urodzone juz u nas, dziśki swej wszechstronnosci mozemy spokojnie
hodowac w takich warunkach jakie posiadamy, oczywiscie pamiśtajłc o podstawowych wymaganiach tej rodziny
ryb.
Aby nie byc goęosęownym przytoczś przykęad: sł hodowcy, dla ktorych karmienie mieczykow Hellera tubifexem jest
duzym bęśdem z uwagi na to, ze ich ryby przy tym pokarmie padajł. Rzeczywiscie tak siś moze dziac. Sam po
nabyciu narybku z tej hodowli i nakarmieniu ich tubifexem, bardzo szybko je stracięem. Ja natomiast, oraz czśsc
hodowcow z kraju i Europy, z powodzeniem karmimy ryby tym pokarmem osiłgajłc dobre efekty hodowlane i
konkursowe.
Stosujłc tubifex nalezy pilnowac aby nabywac go w miarś mozliwosci tylko u jednego sprawdzonego juz dostawcy,
wiedzłc, ze pokarm pochodzi z tych samych stanowisk. W przypadku zmiany ńrodęa dostawy powinnismy go przed
podaniem rybom przetestowac. Oprocz tubifexu mozemy podawac caęł gamś roznych innych pokarmow gotowych
poprzez plankton, skłposzczety - grindal, doniczkowiec, mikro, a takze pokarmy przygotowane przez samego
hodowcś jak: grysiki, pasty itp. Pamiśtajmy jednak o jego zroznicowaniu, z zachowaniem nalezytego umiaru.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
85
Podajłc skłposzczety, jako pokarm wysoko kaloryczny nalezy ograniczac jego ilosc pamiśtajłc o mozliwosci
uszkodzenia włtroby ryb.
Bardzo wazny jest sposob karmienia ryb. Ideaęem byęoby, aby męode rybki karmic nawet kilkanascie razy dziennie
w minimalnych ilosciach. Oczywiscie niewielu hodowcow dysponuje niezbśdnym czasem do takiego sposobu
karmienia. Bardzo czśsto bywa tak, ze mamy mozliwosci dwu, trzykrotnego karmienia w ciłgu dnia. Moze to
doprowadzic u niedoswiadczonego hodowcy do podawania jednorazowo, nadmiernej ilosci pokarmu. Dlatego
polecam kazdemu hodowcy, utrzymywanie "sanitarnej" sęuzby w zbiorniku, a sł nił slimaki: zarowno te zerujłce
na powierzchni, jak i te w podęozu oraz dodatkowo kilka sztuk glonojadow. Zarowno glonojady, jak i slimaki chśtnie
zerujł na dnie wyjadajłc nadmiar pokarmu, niestrawione resztki a takze padęy narybek.
W tym miejscu chciaębym przypomniec fundamentalnł zasadś karmienia. Otoz czśstotliwosc i ilosc podawanego
pokarmu jest scisle zwiłzana z wiekiem ryb. Im starsza ryba, tym mniej potrzebuje pokarmu. Czśsto hodowcy
chwalł siś, ze ich ryby pęywajł w pokarmie. Zwykle nastśpstwem takiego karmienia nie jest prawidęowy rozwoj
ryby - nie rosnł wcale szybciej, a wrścz przeciwnie. Efektem takiego karmienia moze byc masowe padanie ryb.
Kazdy hodowca na pewno wie, ze lepiej przegęodzic rybś niz jł przekarmic. Szczegolnie niebezpieczny jest w takim
przypadku plankton. Jako pokarm zywy pobiera z wody tlen, a nadmiar planktonu powoduje, ze w zbiorniku
zaczyna brakowac tlenu, co z kolei powoduje, ze i plankton i ryby zaczynajł siś dusic. Ryby jeszcze czasami ratujł
siś tym, ze zaczynajł podpęywac do powierzchni pobierajłc tlen z atmosfery, plankton jednak nie ma tej mozliwosci
i zaczyna masowo padac. Przyduszone ryby nie zerujł a zuzywajł wiścej tlenu, wiśc padniśty plankton w bardzo
krotkim czasie zaczyna gnic. Prowadzi to szybko do zakęocenia rownowagi biologicznej w zbiorniku, osęabienia a
takze zmian chorobowych u ryb, co czśsto przy nieuwadze hodowcy doprowadza do masowego ich padania. Wydaje
siś, ze dzisiaj przy nowoczesnym i wydajnym sprzście nie jest to juz mozliwe, lecz czśsto siś to zdarza przy duzych
hodowlach w zbyt zagśszczonych zbiornikach. Sami przez to stwarzamy niekorzystne warunki powodujłce co jakis
czas powazne kęopoty hodowlane.
Innym waznym elementem w hodowli mieczykow jest podmiana wody. Ideaęem byęoby zapewnienie ciłgęł jej
podmianś. Jesli jednak nie mamy takich mozliwosci, to starajmy siś postśpowac podobnie jak z karmieniem - maęo
i czśsto.(!!!) W kazdym zbiorniku wytwarza siś szczegolny indywidualny biotop. Dęugie okresy bez podmiany wody
powodujł, ze woda w zbiorniku rozni siś dalece od tej, ktorł dolewamy w celu podmiany. W efekcie moze siś
zdarzyc, ze woda dolewana rozni siś tak dalece, ze moze byc zabojcza dla mieszkan cow akwarium. By zmniejszyc
do minimum ryzyko szoku zwiłzanego z podmianł wody wskazane jest by do podmiany uzywac wody odstaęej.
Mozemy poswiścic do tego celu jeden ze zbiornikow, w ktorym przetrzymujemy przez kilka dni wodś w celu jej
odstania.
Ryby piśkniczkowate, do ktorych nalezy mieczyk, pochodzł z ciepęych stref klimatycznych, dlatego temperatura nie
jest obojśtna dla ich organizmow. Optymalna temperatura to okoęo 25C. Dobowe, powolne, roznice temperatury w
zakresie do 2
o
C nie szkodzł tej rybie. Uwagś jednak nalezy zwrocic na nagęe skoki temperatury (zmiana wody,
brak prłdu) a takze na dęugotrwaęe przegrzanie czy wyziśbienie wody i temu przeciwdziaęac. Jesli ryby trzymamy w
pomieszczeniu o w miarś stabilnej temperaturze to mozemy z powodzeniem stosowac zwykęe grzaęki. W
pomieszczeniach o duzych roznicach temperatury najlepiej stosowac grzaęki z termostatem.
Innym bardzo waznym elementem dla udanej hodowli jest natlenienie wody. Dzisiaj nie jest to juz zaden kęopot.
Nowoczesne wydajne pompki dostarczajł bowiem powietrza (tlenu) w wystarczajłcych ilosciach. Pompki powinny
dziaęac przez caęł dobś, ale czśsto hodujemy ryby w pomieszczeniach mieszkalnych i na noc wyęłczamy powietrze,
bo brzśczenie pompek przeszkadza w snie. W takim przypadku nalezy pamiśtac o tym by nie karmic ryb na noc, bo
jak juz wspominaęem przekarmione ryby potrzebujł znacznie wiścej tlenu, a my go nie dostarczamy nocł.
Kon człc chciaębym jeszcze poswiścic kilka sęow o zagospodarowaniu zbiornikow. W tego rodzaju hodowlach
mozemy ryby trzymac tradycyjnie tzn. w zbiorniku z podęozem, roslinami i rybami w tak zwanych akwariach
domowych. Mozna tez prowadzic hodowle, w zbiornikach czystych, tzn. ryby + woda. Najczśsciej sł to duze
hodowle . W takich akwariach ęatwiej jest tez utrzymac czystosc. Osobiscie uwazam, ze kazdy z tych sposobow jest
dobry a zalezy tylko od upodoban mozliwosci hodowcy Akwaria "czyste" poleciaębym hodowcom, ktorzy nie
dysponujł nadmiarem wolnego czasu, ktory muszł poswiścic swej hodowli.
2
Jest to ryba, ktora swojł wszechstronnoscił zaskarbia sobie wzglśdy duzej czśsci ludzi parajłcych siś akwarystykł.
Mieczyk Hellera, bo o nim tu bśdzie mowa, z uwagi na roznorodne formy barwne oraz pęetwowe, okazaę siś od
wielu lat, wrścz cudownym materiaęem do urzeczywistnienia fantazji niespokojnych "duchow" akwarystyki.
Otoz ta pochodzłca z Ameryki rybka, wraz ze swoimi kuzynami Makulatusem i Variatusem, oprocz czysto
hodowlanych, dostarcza swoim entuzjastom takze duzo wrazen sportowych.
Od wielu bowiem lat w caęej Europie odbywajł siś konkursy Xipho - Molly, na ktorych to, hodowcy majł mozliwosc
pochwalic siś swymi dokonaniami. I tu rodzina Xiphophorus odkrywa swoje drugie oblicze.
Wielu hodowcow w swych opiniach traktuje jł jako rybś dla poczłtkujłcych, poprzez swojł popularnosc, ęatwosc w
hodowli i dostśpnosc zasęuzyęa sobie w peęni na to miano, nie ma jednak rozy bez kolcow, o czym bolesnie
przekonaęo siś i dalej przekonuje wielu akwarystow zajmujłcych siś ta rybł profesjonalnie. W swej wieloletniej
praktyce, spotkaęem siś z opinił, ze sł to jedne z najbardziej kęopotliwych lokatorow w naszych akwariach.
I to jest druga prawda. Ogolnie wiadomym jest, ze im bardziej materiaę hodowlany jest "czysty genetycznie", z tym
wiśkszł skalł trudnosci ma do czynienia hodowca, co powoduje, ze hodowla mieczyka jest nie tylko hodowlanym
przedszkolem ale takze uniwersytetem.
Jestem wieloletnim hodowcł tych ryb na roznego rodzaju konkursy, boli mnie wiśc czśsta opinia w srodowisku
akwarystycznym, ze konkursy sł zbyteczne bo sęuzł tylko zaspokajaniu wybujaęych ambicji poszczegolnych
hodowcow.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
86
Co do ambicji siś zgadzam, ze jest bo bez niej nie byęoby pewnie postśpu w tej dziedzinie.. Roznorodnosc form
Xiphophorus nie zmienia faktu, ze ryby te pozostawione bez nalezytego nadzoru bardzo szybko i z ochotł krzyzujł
siś, co w efekcie po pewnym czasie doprowadzic do powstania jednego "uni - standardu".
Powstaęe w ten sposob ryby ani barwł, ani ksztaętem pęetw nie sł w stanie zachwycic juz nikogo.
Biorłc to pod uwagś, oraz fakt, ze wiele pokolen hodowcow pracowaęo nad powstaniem standardow, nalezy
popatrzec na konkursy z innej strony. Na pewno wszystkim hodowcom, tym poczłtkujłcym i tym zaawansowanym,
jak a nawet przede wszystkim, tym potencjalnym, sprawia wiele radosci oglłdanie cudownie kolorowych ryb o
bardzo fantazyjnych pęetwach.
Jednym z niewielu miejsc, gdzie mozemy obejrzec caęł gamś tych dokonan sł węasnie konkursy. Ale zeby mogęy
one zaistniec, niezbśdna okazaęa siś praca wspoęczesnych entuzjastow a jednoczesnie doswiadczonych hodowcow,
ktorzy opracowali juz istniejłce standardy oraz stworzyli warunki do rejestracji nowo powstaęych.
Jak juz wspomniaęem, krzyzowanie siś poszczegolnych standardow odbywa siś nawet bez udziaęu hodowcy,
natomiast droga odwrotna tzn. ich "wyprowadzenie" to juz zupeęnie cos innego. Nalezy wiedziec, ze kazdy
mieszaniec jest genetycznie mocniejszy od ryby "rasowej" co w efekcie nawet po poęłczeniu siś z nił, prowadzi do
zdecydowanie pogorszenia siś jej wyglłdu. Majłc do czynienia z kolejnymi mieszan cami zatracamy bardzo czśsto
bezpowrotnie dany standard. Z eby nie byc goęosęownym, wspomnś przepiśknł odmianś mieczyka - Berlinkś. Od
kilku lat na zadnym konkursie nie spotkaęem tej czystej formy.
Skoro standaryzacja, to nic innego jak bardzo dokęadny opis wyglłdu ryby ( barwa, ksztaęt, budowa), to dziśki niej
sśdziowie na konkursach mogł okreslic stopien zgodnosci tej ryby z wzorcem.
Widzimy wiśc, ze oprocz ambicji i chści posiadania przez hodowcś "rasowych" ryb, węasnie dziśki konkursom te
"rasowe" ryby jeszcze istniejł w naszych akwariach.
Poniewaz spotkaęem siś z propozycjł ukazania tej tematyki w cyklu kilku artykuęow, chciaębym przyblizyc przede
wszystkim praktyczne jej aspekty w mozliwie najprostszej formie. Obejmowac to bśdzie : hodowlś, utrzymanie
standardow oraz ogolne zasady sśdziowania, a takze podam mozliwosci zdobywania kwalifikowanego materiaęu.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
87
Ża³cowate Ń labiryntowe (Anabantoide)
2
Wystź powanie: Wody sęodkie Afryki i Azji, poęnocna granica wystśpowania niektorych gatunkow siśga, az do
granicy gdzie zimł zamarza woda. Ńańcowate jednak generalnie sł rybami ciepęolubnymi.
Wielkosc: Max. 60-70 cm, zwykle jednak kilka do kilkunastu cm.
Cechy charakterystyczne: Ryby z tej rodziny majł specjalny narzłd nad skrzelami zwany labiryntem, ktory
umozliwia im oddychanie powietrzem atmosferycznym pobieranym znad wody, gdy nie ma w niej dosyc tlenu. U
wielu gatunkow pęetwy brzuszne przeksztaęcięy siś w dęugie prściki, ktore uęatwiajł orientacjś w mśtnej wodzie.
Zachowanie: Generalnie sł to ryby spokojne, jednak wiśkszosc robi siś agresywna w okresie taręa. Zwykle bytujł
parami zajmujłc terytorium na ktorym zwykle dochodzi do taręa i gdzie zdobywajł pozywienie. Ze znanych mi
gatunkow tylko bojowniki wspaniaęe (Betta splendens) wymagajł by w akwarium nie byęo wiścej niz 1 samca, gdyz
mogł siś pozabijac wzajemnie. Zaleca siś wrścz trzymanie kilku samcow przy hodowli prśtnikow.
Wychow mżodych: Wsrod ęańcowatych sł gatunki, ktore po zęozeniu ikry pozostawiajł jł swemu losowi, sł wsrod
nich gśbacze, ale najczśsciej samiec buduje pieniste gniazdo, w ktorym skęadana jest ikra, samiec pońniej opiekuje
siś ikrł i swiezo wylśgęymi larwami, samicś nalezy po tarle odęowic.
Męodym jako pierwszy pokarm podajemy pierwotniaki i wrotki. Narybek jest zazwyczaj bardzo drobny i wymaga
niezwykle drobnego pokarmu. Rosnł nierowno i wymagajł selekcji.
Woda: Zwykle nie majł specjalnych wymagan co do skęadu wody, preferujł zazwyczaj jednak miśkkł lekko
kwasnł wodś.
Akwarium: Literatura podaje, ze maęe gatunki mozna trzymac w niewielkich zbiornikach, ale prawdziwł urodś
tych rybek mozna podziwiac dopiero w zbiornikach powyzej 50 litrow dla prśtnikow, a powyzej 100 litrow dla
gurami. Odpowiedniej wielkosci zbiornik jest rowniez wazny ze wzglśdu na temperament rybek nalezłcych do tej
grupy. W maęych zbiorniczkach ryby sęabsze nie majł siś gdzie schowac przed agresjł silniejszych osobnikow.
Woda powinna miec temperaturś nie nizszł niz 20
o
C a osiłgac moze 30
o
C, rybom to nie szkodzi a wrścz przeciwnie
doskonale sęuzy ich zdrowiu i samopoczuciu. Nalezy jednak pamiśtac, by powietrze nad wodł nie byęo zimniejsze
niz woda, gdyz ryby pobierajłc zimne powietrze znad powierzchni ęatwo przeziśbiajł sobie bęśdnik (trudno siś
leczy, niektorzy twierdzł, ze siś nie leczy wcale i ryba ginie). Twardosc wody w wiśkszosci przypadkow nie odgrywa
zadnej roli. Akwarium powinno, wiśc byc przykryte.
Ryby nalezłce do tej grupy doskonale czujł siś w zbiornikach z bogatł szatł roslinnł z kryjowkami miśdzy
korzeniami i na powierzchni wody, np. miśdzy duzymi roslinami pęywajłcymi.
Pokarm: Ryby przyjmujł kazdy rodzaj pokarmu, ale nalezy pamiśtac, ze wspomniane ryby zazwyczaj majł
relatywnie maęe otwory gśbowe w stosunku do wielkosci caęego ciaęa.
2
Ryby labiryntowe, bęśdnikowe, ęańcowate te okreslenia dotyczł czterech rodzin, ktorych przedstawiciele
charakteryzujł siś szczegolnł cecha anatomicznł. Cecha ta powoduje, iz ryby nalezł do tych, ktore mogł w wodzie
utonłc pozbawione dostśpu do powierzchni wody, tak by od czasu do czasu mogęy nabrac spory haust powietrza,
potrzebnego do funkcjonowania ich organizmu, mogł po prostu siś udusic z braku odpowiednio duzej ilosci tlenu.
Natura wyposazyęa te ryby w specjalny organ, ktory w mniejszym lub wiśkszym stopniu przejmuje od skrzeli
funkcjś oddychania. Narzłd ten labirynt (stłd nazwa ryb), umieszczony jest na przedęuzeniu komory skrzelowej w
szczytowej czśsci pierwszego ęuku skrzelowego. Labirynt skęada siś z duzej ilosci kostnych blaszek, pokrytych
cienkim, ale jednoczesnie silnie ukrwionym nabęonkiem.
Kazda ryba labiryntowa, co jakis czas ktorego okres zalezny jest od rodzaju ryby; poęyka znad powierzchni wody
banieczkś powietrza. Banieczka przesuwana jest do komory nad skrzelami, w bezposrednie słsiedztwo labiryntu.
Dziśki duzej ilosci cienkich pęytek labiryntu nastśpuje wymiana gazowa, do czasu caękowitego wyeksploatowana z
tlenu ban ki powietrza wtedy to ban ka ta zostaje wycisniśta przez pokrywy skrzelowe poza organizm ryby. Dziśki
labiryntowi ryby doskonale siś czujł w tych rejonach, w ktorych wystśpujł okresowe braki wody, lub przewazajł
pęytkie i nagrzane, a co za tym idzie ubogie w tlen strumienie, rowy, mśtna bajorka i stawy poęudniowo-wschodniej
Azji i Afryki zachodniej. Najdoskonalszł formś labiryntu posiada zamieszkujłcy poęudniowł Azjś ęaziec - Anabas
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
88
testudineus, ktory nierzadko, gdy tylko trawa i grunt sł odpowiednio wilgotne, urzłdza sobie lłdowe wśdrowki z
prśdkoscił okoęo 100m na godzinś (polska nazwa rodziny Ńańce - Anabantoidae oraz nazwa gatunku ęaziec wziśęa
siś od sęowa ćazic ), zas autochtoni nie ęowił tych ryb, ale po prostu zbierajł do koszy w identyczny sposob jak
Polacy zbierajł grzyby.
Umiejśtnosc przezycia w srodowisku o niskiej zawartosci tlenu w wodzie uczynię z ryb labiryntowych pionierow
nowozytnej akwarystyki europejskiej. W latach szescdziesiłtych wieku osiemnastego udaęo siś sprowadzic do
Europy kilka pierwszych egzemplarzy Wielkopęetwa wspaniaęego (Macropodus opercularis). W latach 1869-1870
Francuzowi o nazwisku Carbonnier udaęo siś po raz pierwszy doprowadzic do ich rozmnozenia co byęo jak na owe
czasy fantastycznym osiłgniściem. Owczesna bowiem technika, a raczej jej brak; oraz stan wiedzy akwarystycznej
niewiele dawaę szans rybom na przezycie wielkopęetwy to jednak doskonale zniosęy; i tak oto węasnie one
zapoczłtkowaęy amatorskł akwarystykś.
Sęabe warunki tlenowe, w ktorych ryby labiryntowe zyjł, powodujł iz
znaczna czśsc nich na tyle znaczna, ze uznaje siś to za cechś
charakterystycznł; skęadajł ikrś w gnieńdzie. Przed przystłpieniem do
taręa samiec przystśpuje do budowy gniazda na powierzchni wody. Jako
budulca uzywa skrawkow pęywajłcych roslin oraz wyplutych przez siebie
baniek powietrza, ktore dotaręszy do powierzchni wody nie pśkajł, a
sklejajł siś. Pod tym gniazdem ryby trł siś samiec owija siś wokoę
samicy, co wyglłda wyjłtkowo widowiskowo. Ikra zęozona w gnieńdzie
znajduje w nim doskonaęł ochronś oraz wystarczajłce dla rozwoju larw
warunki tlenowe. Samiec chroni gniazdo wraz z ikra i narybkiem do czasu
kiedy zacznie samodzielnie pęywac, umacniajłc wciłz gniazdo i umieszczajłc w nim na powrot ikrś czy larwy, ktore
wypadęy z gniazda. Samica zas w tym czasie ochrania obszar wokoę gniazda.
Nie wszystkie ryby labiryntowe budujł kunsztowne gniazdo. Niektore z nich skęadajł ikrś na spodniej stronie
duzych lisci roslin wodnych (niektore rodzaje skrzeczykow Trichopsis), na spodniej stronie korzeni lub innych
naturalnych jaskin i grot (np. Pseudophromenus cupanus) lub nawet w
srodku maęych odcinkow tyczek bambusowych na tyle jednak szerokich,
by siś w nich zmiescic (np. Malpuluta ksetreri). Sł tez gśbacze (gurami
czekoladowe Sphaerichtchys, niektore bojowniki np. Betta picta, Betta
pulchra) i oczywiscie ryby rozrzucajłce ikrś w toni wodnej (czśsc
buszowcow Ctenopoma, Sandelie Sandelia).
Wiśkszosc ryb labiryntowych ma ciaęo lekko spęaszczone bocznie, pęetwy
brzuszne sł wydęuzone czasami przybierajł postac nitkowatych
wyrostkow peęnił wowczas rolś receptorow smaku i dotyku. Akwaria
przeznaczone dla tych ryb powinny byc srednie lub duze, raczej o niskim
poziomie wody; dla niektorych mniejszych gatunkow wystarczy poziom
wody o wysokosci okoęo 20cm. Waznym jest jednak zapewnienie gśstej
obsady roslin ze sporł iloscił pęywajłcych, z ktorych ryby uwielbiajł
budowac gniazda. Skęad wody nie odgrywa zazwyczaj wiśkszej roli,
wazna jest jednak jej temperatura. Znaczna czśsc ryb labiryntowych
preferuje bardzo ciepęł wodś, o temperaturze dochodzłcej nawet do 30ľ
C. Niezwykle istotne jest to, by powietrze bezposrednio nad
powierzchnił wody byęo węasciwe ogrzane co zapewnia np. stosowanie
przykryc do akwarium. Zbyt duza roznica w temperaturze wody i
powietrza sprawia, ze ryby czśsto mogł zachorowac na "przeziśbienie" labiryntu.
Labirynty sł stosunkowo ęatwe w hodowli. Chśtnie jedzł pokarm suchy i zywy, ale niezbyt duzych rozmiarow, gdyz
posiadajł włskie przeęyki. Sł rybami na ogoę ęagodnymi i raczej mogł egzystowac z innymi ęagodnymi lub
stadnymi rybami, nie wykazujłcymi terytorializmu ryby labiryntowe w okresie taręa wykazujł na tyle duzy instynkt
obrony swego terytorium, ze potrafił odganiac parokrotnie wiśksze od siebie ryby. Zestawiac nalezy w danym
gatunku parami, lub z niewielkł przewagł ilosci samic.
Oczywiscie, jak w kazdej rodzinie, mogł znaleńc siś wyjłtki, ktore zdecydowanie odbiegajł charakterem, czy
wymiarami czy tez upodobaniami od reszty swoich pobratymcow. Gurami
czekoladowy Sphaerichtchys ospchromenoides jest ogromnie wymagajłcł
rybł, niezwykle czuęł na warunki fizyko-chemiczne wody, Gurami
olbrzymi Osphromenus goramy wymaga akwarium duzego, a nawet
bardzo duzego, gdyz dorasta do 60cm dęugosci, zas Beloncje cejlon skie
Belontia signata czśsto uwaza siś za agresywne w stosunku do ryb
rownych wielkoscił sobie oraz mniejszych od siebie.
Ryby zwęaszcza rodziny labiryntowatych Belontidae, godne sł polecenia
nie tylko z powodu odpornosci na niedogodne warunki tlenowe, ciekawych
zachowan rozrodczych, ale szczegolnie ze wzglśdu ich wyjłtkowł urodś,
ktora od poczłtku istnienia akwarystyki zachwyca swojł kolorystykł i
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
89
ksztaętami. Uwagś zawsze zwracaęy imponujłce ksztaętami weloniastych pęetw bojowniki syjamskie Betta
splendens, czy wspaniaęe kolory roznych odmian prśtnikow karęowatych Colisa lalia, albo tez ubarwienie ryb mniej
znanego rodzaju Parosphomenus.
Jako bliskich krewnych ryb labiryntowych uwaza siś nie omawiane w tej sekcji szczupakogęowy (Luciocephalidae)
oraz zmijogęowce (Channoiaei). Posiadajł rowniez labirynt, jednak ze wzglśdu na zbyt wiele roznic,
zaklasyfikowano je od innych do innych nadrodzin, niz Abantoidae, choc nadal w obrśbie rzśdu ryb
okonioksztaętnych Perciformes.
Bojownik wspaniaży (Betta splendens)
2
Bojownik wspaniaęy wystśpuje w pęytkich, ciepęych wodach Indii Wschodnich, Tajlandii, Wietnamu i Poęwyspu
Malajskiego. Dorosęe osobniki osiłgajł maksymalnie 7 cm. Pęetwy odbytowa, grzbietowa i ogonowa sł u samcow
silniej rozwiniśte. Samiczka ma mniejsze pęetwy i jest zazwyczaj niepozornie ubarwiona. Samce wykazujł siś duzł
agesywnoscił wobec innych samcow swego gatunku i gatunkow pokrewnych. W ich ojczyńnie urzłdza siś czśsto
walki tych ryb robiłc zakęady, ktory przezyje. Ryby walczł ze
sobł do smierci przeciwnika. Dlatego w akwarium zazwyczaj
trzyma siś jednego samca i kilka samic. Szczegolnie efektowne
samce uzyskuje siś trzymajłc ryby pojedynczo w maęych
zbiorniczkach ustawionych tak, by widziaęy siś wzajemnie.
Niestety tak uzyskane ryby nie nadajł siś zazwyczaj do
normalnego rozmnazania, zabijajł kazdł napotkanł w
akwarium rybś nie robiłc wyjłtku dla samic swego gatunku.
Uzyskano
wiele
odmian
hodowlanych
rozniłcych
siś
ubarwieniem i czasami rowniez pokrojem ciaęa.
Lubi akwarium dobrze oswietlone z duzł iloscił kryjowek wsrod
roslin z miśkkł wodł o temperaturze miśdzy 24 - 32C. Jest
rybł labiryntowł i oddycha powietrzem pobieranym znad
powierzchni wody nie wolno zatem trzymac go w odkrytych
zbiornikach narazonych na przewiewy.
Do taręa nalezy przygotowac pęytki, dobrze zarosniśty, jasno
oswietlony zbiornik o pojemnosci minimum 40 litrow. Samiec buduje spore pieniste gniazdo na powierzchni wody.
W czasie budowy gniazda napastuje samicś i ta jesli nie ma siś gdzie ukryc moze zginłc. Po tarle nalezy szybko
usunłc samicś ze zbiornika, jesli tego siś nie zrobi, moze zostac zabita przez samca. Jesli zbiornik jest tak
urzłdzony, ze samica ma siś gdzie schowac, to mamy trochś wiścej czasu na jej odęowienie. Wg. literatury taręo
odbywa siś w wodzie o temperaturze 30C, w moim akwarium doszęo do taręa w 27C, tyle ze wylśg nastłpię w
piłtym, a nie w czwartym dniu od taręa, jak to by siś staęo w temperaturze 30C. Samca odęawiamy dopiero gdy
męode zaczynajł siś rozpęywac. Jako pierwszy pokarm mozna podac larwy skorupiakow, pierwotniaki, wrotki
ostatecznie larwy solowca lub nicienie micro. Męode u mnie rosęy szybko, ale nierowno. Akwarium z męodymi nalezy
dobrze napowietrzac.
Dorosęe karmimy wszelkim pokarmem zywym i preparowanym.
2
Bojownik wspaniaęy pochodzi z Tajlandii, gdzie wystśpuje w stojłcych i wolno pęynłcych wodach, mocno
nagrzanych, o odczynie obojśtnym (pH 7) i niewielkiej twardosci do 8o twardosci niemieckiej (dGH). W akwariach
mozna chowac go w wodzie twardszej, ale wtedy mogł wystśpowac trudnosci z rozmnazaniem.
W wodach Azji Poęudniowo-wschodniej zyje kilkanascie roznych
gatunkow bojownika. Sposrod wielu gatunkow ryb, bojownik zrobię
naprawdś swiatowł karierś.
Do Europy po raz pierwszy przywiozę go Francuz Carbonier w 1874
roku. Od tego czasu hodowany i krzyzowany z innymi gatunkami
zmienię swoj wyglłd z niepozornej ryby o nieokreslonym kolorze w
dęugopęetwł piśknł rybś wystśpujłcł we wszystkich niemal kolorach
od biaęego do czarnego i poęłczeniach tych kolorow. W czasie hodowli
akwariowej pęetwy samca znacznie zostaęy powiśkszone. Samica w
zasadzie nie ulegęa powazniejszym zmianom, pod wzglśdem wielkosci
pęetw. Jedynie kolor ulegę nieznacznej zmianie.
Bojownik wspaniaęy jest rybł labiryntowł (bęednikowate). Z yje w
wodach ubogich w tlen, wyksztaęcię wiśc sobie narzłd zwany
bęśdnikiem (dawniej zwany labiryntem), pozwalajłcy mu na
oddychanie takze powietrzem atmosferycznym. Mozna zauwazyc, ze
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
90
co jakis czas ryba podpęywa do powierzchni wody skłd zaczerpuje pewnł ilosc powietrza atmosferycznego.
Hodowla bojownikow nie nastrścza wiśkszych trudnosci. Jest jednak pewne ale... Otoz samce potrzebujł duzych
obszarow - terytoriow - "na węasnosc" i dlatego w jednym zbiorniku moze przebywac tylko jeden samiec. Samce
nalezy trzymac oddzielnie, gdyz przebywajłc razem w jednym zbiorniku, toczł zaciśte walki i mogł nawzajem
uszkodzic sobie pęetwy. W skrajnych warunkach dochodzi nawet do smierci rywala. Mieszkan cy Poęudniowo -
Wschodniej Azji od dawna uprawiajł "sport" polegajłcy na walkach samcow bojownika i hazardzie - czyli
obstawianiu zwyciśzcy w zakęadach pieniśznych. Do tego celu hodujł samce w maęych zbiorniczkach, czasami
nawet w butelkach. Los tych ryb biorłcych udziaę w walkach jest jednoznaczny. Walka kon czy siś zazwyczaj
smiercił jednego, a nierzadko obu przeciwnikow. U nas ze wzglśdow humanitarnych walki bojownikow, podobnie
jak walki kogutow, psow itp. sł zakazane.
Rozmnozenie bojownikow wspaniaęych jest w zasadzie ęatwe. Jednak dla niedoswiadczonego hodowcy moze
nastrśczyc sporo problemow. Najtrudniej jest dobrac węasciwie parś ( pary). Bywa tak, ze nawet pomiśdzy
partnerami dochodzi do walki kon człcej siś najczśsciej powaznymi obrazeniami a nawet smiercił jednego z
partnerow.. Czśsto z tych walk zwyciśsko wychodzi samica.
By przystłpic do rozmnazania bojownikow musimy dysponowac zbiornikiem minimum dwudziestolitrowym
zaopatrzonym w filtr i przewietrzanie. Temperatura wody powinna byc w granicach 26 - 28 C, twardosc ponizej 8o
dGH. Nalezy wybrac probnie parś, ktora akceptuje siś wzajemnie. Samiec zaczyna budowac na powierzchni wody
gniazdo z piany o srednicy kilku centymetrow. Zaprasza tam samicś i obejmujłc jł i wyciska z niej ikrś, ktorł
rownoczesnie zapęadnia. Ikra powoli opada na dno. W czasie opadania samiec bierze jł do pyszczka i umieszcza w
gnieńdzie. Samica usięuje mu w tym pomagac, ale przewaznie bywa przez samca przeganiana. Ikra jest skęadana w
"czasie" kilku lub kilkunastu "usciskow". Ogoęem para skęada przez ten czas od kilkudziesiściu do okoęo dwustu
ziaren ikry. Po tarle samicś nalezy odęowic. Larwy zaczynajł wylśgac siś po okoęo 24 godzinach, ale przez kilka dni
przebywajł w gnieńdzie i sł troskliwie pilnowane przez samca. Kiedy zaczynajł siś rozpęywac, samca nalezy
odęowic i umiescic w innym zbiorniku. Męode rybki zjadajł najchśtniej zywy plankton: pierwotniaki, wrotki, larwy
oczlika diaptomusa, rozwielitki z gatunku Alanella nana i Chydorus sphaericus oraz larwy solowca. Mozna karmic
rowniez pokarmem sztucznym - najdrobniejszym nr"0"- przeznaczonym dla pstrłgow i roztartym w mońdzierzu
porcelanowym. Z czasem w miarś wzrostu ryb, mozna uzywac pokarm nr "1". Męode rosnł bardzo szybko. Gdy
tylko samce podrosnł na tyle, ze zaczynajł siś wydęuzac pęetwy, nalezy je odęawiac i umieszczac w innych
osobnych zbiornikach o pojemnosci minimum 1 litr. Zapobiega to walkom dorastajłcych ryb i niszczeniu sobie
wzajemnie pęetw. Samiczki mogł przebywac w jednym zbiorniku. Dorosęe osobniki mozemy karmic roznorodnym
pokarmem, tak naturalnym jak i sztucznym. Warto pamiśtac o urozmaiceniu jadęospisu, wtedy rosnł szybciej i sł
mocniejsze i zdrowsze.
Bojownik wspaniaęy przybiera w hodowli tak roznorodne formy i kolory, ze hodowcy postanowili urzłdzac konkursy
tych ryb.
Gurami dwuplamisty (Trichogaster trichopterus)
Gurami dwuplamisty wystśpuje w wodach Indii i Indochin, podobnie jak gurami mozaikowy w swej ojczyńnie jest
rybł konsumpcyjnł. Osiłga 12 cm dęugosci. Samiec ma
zaostrzonł pęetwś grzbietowł i wiśkszł od samicy odbytowł.
Oprocz dzikiej formy w akwarium mozna spotkac odmianś zęotł,
ktorej ciaęo jest biaęe a grzbiet zoęty oraz formś "cosby", u ktorej
dwie biaęe kropki wystśpujłce na bokach ciaęa formy dzikiej sł
rozmyte w plamy, ryba wyglłda jak z marmuru. Formy te czśsto
siś krzyzuje uzyskujłc czasami ciekawe efekty, jednak osobiscie
preferujś formy fenotypowo czyste. Obecnie trudno zdobyc
czyste formy zarowno dzikie jak i hodowlane.
Wymaga
przestronnego
akwarium,
dobrze
porosniśtego
roslinami. Nie jest tak bardzo ciepęolubna jak gurami mozaikowy,
zadowala siś juz wodł o temperaturze od 22
o
C. Jest rybł
spokojnł nadajłcł siś do akwarium towarzyskiego razem z
innymi spokojnymi rybami podobnej wielkosci. Niestety spokojny
charakter nie jest reguęł, gdyz czasami trafiajł siś podobno
osobniki o naturze seryjnych mordercow.
Ryby do taręa muszł dobrac siś w parś same ze stadka męodych, w przeciwnym wypadku moze siś zdarzyc, ze
samiec nie zaakceptuje wpuszczonej do jego akwarium partnerki. Sam kiedys hodowaęem ten gatunek i miaęem
dobranł juz parś rozpęodowł, ale pech chciaę, ze samiczka
padęa ofiarł mojego kota. Probowaęem dobrac samcowi j akłs
nowł samiczkś, ale ten zawsze zabijaę obcł rybś zanim ja
zdłzyęem cokolwiek zrobic. Wobec swojej pierwszej samiczki
byę wrścz "szarmancki". Nigdy nie zauwazyęem jakichkolwiek
walk miśdzy nimi a ewentualnych agresorow zgodnie odpśdzaęy
ze swojego terytorium.
Podczas taręa samiec robi siś agresywny i podobnie jak
wiśkszosc ryb labiryntowych buduje gniazdo z piany na
powierzchni wody. Po tarle nalezy odęowic samicś, gdyz grozi
jej smierc ze strony samca. Do taręa dochodzi juz w
temperaturze 27
o
C. Samca odęawia siś gdy męode zaczynajł
opuszczac gniazdo, wtedy tez zaczyna siś napowietrzac
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
91
akwarium. Bardzo drobny narybek jako pierwszy pokarm bierze pierwotniaki, wrotki i najdrobniejsze larwy
skorupiakow. Męode rosnł nierownomiernie i czśsto dochodzi do aktow kanibalizmu, wiśc męode trzeba segregowac
wedęug wzrostu aby uniknłc niepotrzebnych strat.
Dorosęe jedzł wszystkie rodzaje pokarmu.
Gurami mozaikowy (Trichogaster leeri)
Pochodzenie: Ojczyznł tych ryb sł wody Indochin i Poęwyspu Malajskiego, oraz wyspy Borneo i Sumatry.
Ubarwienie: Ryby te sł koloru srebrzystoniebieskiego, ciaęo pokryte jest jasnymi, poęyskujłcymi plamami. Wzdęuz
ciaęa od oka ryby ciłgnie siś ciemny zanikajłcy ku tyęowi pas. Guraminy posiadajł pęetwy piersiowe przeksztaęcone
w włsy czuciowe.
Dżugosc: Na wolnosci ryby te osiłgajł dęugosc 15 cm, w akwariach z reguęy nie przekraczajł 11 cm.
Dymorfizm: Samiec gurami mozaikowego ma silniej rozwiniśtł pęetwś grzbietowł i odbytowł. Pęetwa grzbietowa
samicy jest krotsza od pęetwy samca.
Oddychanie: Wody w ktorych zyjł dzikie guraminy charakteryzujł siś niskł zawartoscił tlenu rozpuszczonego w
wodzie, dlatego musiaęy wytworzyc dodatkowy aparat tlenowy umozliwiajłcy oddychanie tlenem atmosferycznym.
Aparat ten to znajdujłcy siś w komorze skrzelowej labirynt. Labirynt jest cechł charakterystycznł dla wszystkich
ryb z rodziny bęśdnikowcow.
Zachowanie: Gurami mozaikowy jest rybł spokojnł i pęochliwł, nie powinien byc trzymany razem z szybko
pęywajłcymi rybami, oraz gatunkami, ktore obgryzajł pęetwy, gdyz gurami jest bardzo nieodporny na zranienia.
Akwarium: Powinien byc trzymany w akwarium duzym, nie za mocno oswietlonym, dobrze zarosniśtym.
Woda: Twardosc wody nie ma duzego znaczenia, nadaje siś woda miśkka i twarda, powinna byc lekko kwasna (pH
ok.6), stara nieznacznie regularnie odswiezana, o temperaturze 24 ü 25ľ C.
Pokarm: Jako pokarm mozna stosowac rureczniki, wazonkowce, oczliki, suche pokarmy, larwy komarow, ochotek.
Nie nalezy ryb zbyt dęugo karmic rurecznikami, gdyz moze to doprowadzic do puchlizny brzusznej.
Rozmnazanie: Rozmnazanie nie jest trudne. 7 ü 10 dni przed
taręem ryby nalezy rozdzielic wedęug pęci i obficie karmic. Po tym
czasie parś ęłczymy w akwarium tarliskowym. Takie akwarium
tarliskowe powinno miec okoęo 50 l. pojemnosci przy poziomie
wody okoęo 20 cm, powinno byc ustawione w spokojnym, jasno
oswietlonym miejscu. W akwarium powinny siś znajdowac
miśkko listne rosliny, takie jak: mech jawajski, pęywajłce pśdy
moczarki, wywęocznika czy kabomby, ktore samiec wykorzysta
do budowy gniazda. Akwarium napeęniamy wodł o twardosci
ogolnej 8 ü 12ľ n, twardosci wśglowodanowej ponizej 8o n, pH
ok. 7, i temperaturze 30
o
C. Wieczorem do tak przygotowanego
akwarium wpuszczamy parś tarlakow. Z reguęy juz nastśpnego
dnia samiec zaczyna budowac pieniste gniazdo. Podczas budowy
gniazda samiec jest agresywny w stosunku do samicy. Kiedy
uzna, ze gniazdo jest juz wystarczajłco mocne zwabia pod nie
partnerkś, oplata jł swoim ciaęem i ”wyciskaš z niej niewielkł
ilosc jaj, ikra poniewaz jest lzejsza od wody unosi siś ku gorze skłd samiec zbiera jł i umieszcza w gnieńdzie
dobudowujłc przy tym kolejne warstwy gniazda. Sam akt taręa, zbierania jaj i umieszczania ich w gnieńdzie
powtarza siś wielokrotnie az do caękowitego wyproznienia siś samicy z jaj. Po skon czonym tarle samicś nalezy jak
najszybciej wyęowic inaczej moze zostac mocno poturbowana lub nawet zabita przez samca. Mozna temu chwilowo
zapobiec sadzłc w rogach akwarium rosliny wsrod ktorych samica bśdzie siś mogęa ukryc. Inkubacja ikry trwa (w
temp. 28ľ C) ok. 3 dni. Po tym okresie wykluwajł siś larwy (ok. 1000 ü 2000 z jednego taręa), ktore ze wzglśdu na
wielkosc nalezy karmic najdrobniejszym mozliwie pokarmem: perwotniaki, wrotki a pońniej larwy solowca i larwy
oczlika. Akwarium MUSI byc dobrze natleniane, gdyz męode nie majł jeszcze wyksztaęconego aparatu
labiryntowego. Aparat ten wyksztaęca siś u nich dopiero w wieku 3 ü 4 tygodni,
akwarium musi byc wtedy bezwzglśdnie przykryte, tak aby temperatura wody i powietrza, ktorym zaczynajł
oddychac męode gurami nie byęa zbyt rozna (inaczej męode przeziśbił siś i zginł). Teoretycznie mowiłc
rozmnazanie gurami mozaikowego jest stosunkowo proste i nie nastrścza wiśkszych problemow,
jednak w hodowli wyglłda to roznie, podstawowym problemem jaki staje juz na samym poczłtku jest problem z
doborem odpowiadajłcej sobie pary, bo dobor przymusowy nie zawsze daje dobre efekty. Najlepiej aby do
rozmnazania uzyc pary, ktora interesowaęa siś sobł juz w akwarium ogolnym. Innym problemem moze byc
wykarmienie drobnego i bardzo licznego potomstwa ktorego liczba czśsto dochodzi do 2000 sztuk. Taka ilosc ryb
zjadac bśdzie olbrzymie ilosci pierwotniakow i innych robaczkow. 1000 sztuk męodych, ktore wychowamy nie da siś
umiescic w jednym 50 l zbiorniku ü trzeba je bśdzie rozdzielic wedęug wzrostu na wiele kilkudziesiścio litrowych
akwari. Kolejnym problemem moze byc znalezienie domu dla rybek ktorych na pewno trzeba siś bśdzie pozbyc. W
takiej sytuęacji najlepszym chyba wyjsciem jest sprzedaz ryb do zaprzyjańnionego sklepu zoologicznego. Jedynł
rzeczł, ktorł mozemy siś pocieszyc jest to, ze raczej nie wychowa siś wszystkich męodych.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
92
Prź tnik karżowaty (Colisa lalia)
Prśtnik karęowaty wystśpuje w wodach Bengalu i Assamu. Osiłga wielkosc 6 cm i jest jednł z najmniejszych, a
jednoczesnie najpiśkniejszych ryb labityntowych. Samiec jest jaskrawo ubarwiony w karminowo niebieskie prśgi,
samiczka jest szarł nieco mniejszł kopił samca. Wyselekcjonowano odmianś zwanł "zachodem sęon ca", ktora jest
pozbawiona niebieskich prśg oraz odmianś ktorej samce sł prawie caękowicie niebieskie. Na zdjściu samiec formy
dzikiej. Rybki majł ęagodne usposobienie, ktore nieco zmienia
siś w okresie godowym. Samce robił siś wtedy agresywne.
Generalnie jednak nadajł siś do akwariow towarzyskich z
rybami podobnej wielkosci i usposobieniu.
W akwarium wymaga wody o temperaturze 24 - 30
o
C. Do taręa
przygotowujemy pęytkie, dobrze zarosniśte z roslinami
akwarium, w ktorym muszł siś znaleńc koniecznie drobne
rosliny pęywajłce, z wodł o temperaturze 28-30
o
C. Samiec
uzywa drobnych roslin jako rusztowania podczas budowy
pienistego gniazda. W czasie widowiskowego taręa jaja sł
skęadane do gniazda, ktorym pońniej opiekuje siś samiec.
Samicś zazwyczaj usuwa siś ze zbiornika tarliskowego zaraz po
tarle, a samca gdy męode zaczynajł siś rozpęywac.
Narybek jest bardzo drobny i wymaga podania jako pierwszy
pokarm pierwotniakow, eugleny, wrotkow, najdrobniejszych
larw skorupiakow. Ja podawaęem swoim męodym dodatkowo pantofelka i nicienie "micro". Narybek rosnie
nierownomiernie i wolno. Larwy solowca mozna podawac, w najlepszym wypadku, dopiero po 10 dniach od wylśgu.
Akwarium z męodymi powinno byc delikatnie napowietrzane. Labirynt wyksztaęca siś dopiero po osiłgniściu przez
maluchy wielkosci 7 - 10 mm i w okresie jego wyksztaęcania narybek jest niezwykle wrazliwy na brak tlenu w
wodzie.
Dorosęe ryby jedzł kazdy rodzaj pokarmu, lubił dodatek glonow w diecie.
Do prśtnika karęowatego odnoszł siś wszystkie uwagi, ktore dotyczł gurami mozaikowego.
Prź tnik prź gowany (Colisa fasciata)
Wystź powanie: Bengal, Assam, Birma
Wielkosc: samce: 10 cm, samice: 8 cm
Dymorfizm pżciowy: Samce majł szpiczastł pęetwś
grzbietowł i słbarwniejsze od samiczek
Zachowanie: W okresie taręa samiec agresywny, poza tym
okresem jest to rybka pęochliwa.
Wychow mżodych: Samiec w temperaturze 28
o
C buduje
pieniste gniazdo na powierzchni wody, po tarle nalezy odęowic
samicś, a po wylśgu męodych rowniez samca. Męode karmi siś
pantofelkami i wrotkami a pońniej drobnym planktonem i
nicieniami mikro. Do hodowli nalezy wziłc duzy zbiornik, bo z
pojedynczego taręa zwykle uzyskuje siś sporo męodych.
Woda: 24-28
o
C, raczej miśkka.
Akwarium: Gśsto zarosniśte, jasno oswietlone, konieczne
rosliny pęywajłce, niezbyt gęśbokie, symulacja ryzowiska.
Pokarm: Kazdy dostśpny w handlu, plankton, larwy owadow
Prź tnik trojbarwny (Colisa chuna)
Wystź powanie: Poęnocno-wschodnie Indie, Bangladesz
Wielkosc: 6 cm
Dymorfizm pżciowy: samce barwne, samice szare z brłzowym paskiem wzdęuz ciaęa.
Zachowanie: Poza okresem taręa spokojna, niewadzłca nikomu rybka powierzchniowa. W okresie taręa samiec jest
agresywny zarowno wobec innych ryb swojego gatunku jak i wobec ryb innych gatunkow. Jest to jedna z
ęadniejszych rybek labiryntowych, moim zdaniem tylko prśtnik karęowaty (C. lalia) jest od niego ęadniejszy.
Czasami w handlu spotyka siś odmianś barwnł prśtnika karęowatego ubarwionł podobnie do opisywanego tu
prśtnika trojbarwnego. W akwarium mozna trzymac stadko tych rybek, samce czasami walczł ze sobł ale zwykle
nie robił sobie krzywdy.
Wychow mżodych: W temperaturze 28-30
o
C samiec buduje wsrod roslin pęywajłcych pieniste gniazdo pod ktorym
dochodzi do widowiskowego taręa. Po tarle nalezy odęowic samiczkś a po 2-3 dniach gdy pojawił siś męode rowniez
samca. Pierwszym pokarmem maluchow sł pierwotniaki, ktore mozna hodowac na pozywce z siana. W
odpowiednio duzym zbiorniku mozna po prostu węozyc wiłzkś siana do zbiornika i kontrolowac czy nie zacznł siś
procesy gnilne po tygodniu mozna zaczłc podawac nicienie micro.
Woda: Raczej miśkka i kwasna ale znoszł rowniez obojetnł i srednio twardł, o temperaturze 24-27
o
C, czysta.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
93
Akwarium: Gśsto porosniśte roslinami z kryjowkami wsrod korzeni i roslin pęywajłcych. W akwarium tarliskowym
muszł znajdowac siś kryjowki, w ktorych moze skryc siś samica przed nadmiernł agresywnoscił samca.
Pokarm: Z ywy, suchy, roslinny (glony). Unikac karmienia wazonkowcami i tubifeksem, gdyz rybki ęatwo ulegajł
otęuszczeniu, a jednostronnie zywione zapadajł na puchlinś.
Uwagi: Akwarium musi byc przykryte, gdyz rybki ęatwo przeziśbiajł bęśdnik.
Prź tnik wargacz (Colisa labiosa)
Wystź powanie: Indochiny, Birma.
Wielkosc: samce: 6-8 cm, samice: 5-6 cm
Dymorfizm pżciowy: samce majł intensywniejsze ubarwienie a ich pęetwa grzbietowa jest bardziej szpiczasta,
wargi wydatniejsze niz u samic.
Zachowanie: spokojna, powierzchniowa, agresywna podczas
taręa, odpowiednia do wielogatunkowego zespoęu ryb.
Wychow mżodych: akwarium tarliskowe powinno miec
odpowiednił ilosc kryjowek wsrod roslin i korzeni. Nie moze
zabraknłc roslin pęywajłcych. Samiec buduje pieniste gniazdo,
gdzie skęadana jest ikra w sposob typowy dla prśtnikow. Do
taręa podnosi siś temperaturś wody do 28-30
o
C. Samicś
odęawia siś od razu po tarle a samca po 2-3 dniach gdy męode
zaczynajł siś rozpęywac. Pierwszym pokarmem malutkich
prśtnikow sł pierwotniaki a po tygodniu, dwoch mozna
podawac nicienie micro i naupliusy oczlika.
Woda: raczej miśkka, lekko kwasna ale wytrzymujł twardł i
obojśtnł, o temperaturze 24-28
o
C.
Akwarium: Akwarium obszerne, z duzł iloscił roslin i kryjowek wsrod korzeni, towarzyskie z innymi spokojnymi
rybami, ze wzglśdow zdrowotnych musi byc dobrze przykryte.
Pokarm: zywy, suchy, mrozony, wskazany dodatek roslinnego, jesli go brak, zjada glony.
Skrzeczyk prź gowany (Trichopsis vittatus)
W roku 1831 Cuvier i Valenciennes opisali dziwnł skrzeczłcł rybkś i nazwali jł Osphromenus vittatus, skrzeczyk
jeszcze wiele razy zmieniaę swojł przynaleznosc rodzajowł, az do roku 1934 kiedy to Fowler ostatecznie przyęłczyę
go do rodzaju Trichopsis vittatus. Do Europy zostaęy sprowadzone po raz pierwszy w 1899 r. przez von Stuwe do
Hamburga, a nastśpna partia skrzeczykow zostaęa sprowadzona do Drezna w 1903 i tam tez miaęo miejsce
pierwsze rozmnozenie w niewoli.
Jako męody częowiek dowiedziaęem siś o istnieniu rybek, ktore skrzeczł juz dosyc dawno temu i postanowięem je
miec ale dopiero niedawno udaęo mi siś je zdobyc do swojego akwarium dziśki uprzejmosci kolegi Krzysztofa
Biczysko, ktory przywiozę je dla mnie i Tomasza Marcina Hippe na
spotkanie IZA w Poznaniu. Rybki niestety mimo dobrej izolacji
ulegęy znacznemu wychęodzeniu, woda w worku miaęa okoęo 13-
14
o
C a rybki lezaęy na dnie jak martwe. Gdy wsiadęem w pociłg
do domu schowaęem natychmiast rybki pod sweter i koszulś,
zeby je ogrzac węasnł piersił. Wspoępasazerowie patrzeli na mnie
jak na wariata, ale warto byęo, juz w okolicach Pięy rybki wesoęo
zaczśęy pluskac w woreczku. Wiedziaęem, sł juz moje i zywe. Po
powrocie do domu wpuscięem je do akwarium 100l w ktorym juz
pęywaęy gurami mozaikowe (Trichogaster leeri), bocje wspaniaęe
(Botia macracantha), piskorki(Pangio sp.), stadko gupikow
(Poecilia reticulata) (musiaęy opuscic to akwarium) i kilka
mieczykow, ktore co prawda nie pochodzł z Azji poęudniowo-
wschodniej ale zostaęy rowniez i tam zawleczone przez częowieka.
W akwarium rosnie sporo nurzan cow srubowych, mech jawajski
kilka anubiasow (Anubias nana) i duzy lotos czerwony, ktorego liscie walczł o swiatęo z wgęśbkł i rzśsł.
Skrzeczyki w srodowisku naturalnym wystśpujł w roznych zbiornikach na Poęwyspie Malajskim, Syjamie, w
poęudniowym Wietnamie, na Sumatrze, Jawie i Borneo, zawleczony przez częowieka na Florydś. Prawdopodobnie
jakis nieodpowiedzialny akwarysta wypuscię go na wolnosc lub uciekęy ze stawu hodowlanego.
Dorosęe osiłgajł wielkosc do 8 cm. Wymagajł wody o temperaturze od 22-30
o
C, miśkkł i lekko kwasnł. Niestety
nie mam dostśpu do takiej wody i w moim akwarium do udanego taręa doszęo w wodzie o pH 6,8 i twardosci
ogolnej 15 DGH, wśglanowej 11 DCH o temperaturze 24-25
o
C. Pierwsze taręo miaęo miejsce w akwarium ogolnym a
tarlaki miaęy 4 cm dęugosci. Samiec zbudowaę pieniste gniazdko w kieszeni miedzy dwoma liscmi lotosa, gdzie
zwabię samiczkś i odbyę z nił taręo. Nie obserwowaęem go, gdyz nie przypuszczaęem, zeby rybka uchodzłca za
trudnł w rozmnazaniu zrobi mi takł niespodziankś. Wieczorem po pracy obserwujłc akwarium zauwazyęem dziwne
zachowanie siś moich rybek w akwarium zamieszkiwanym przez skrzeczyki. Dorosęe gurami mozaikowe siedziaęy w
kłcie za filtrem wyrańnie czegos siś bojłc, w drugim rogu siedziaęy 2 wystraszone skrzeczyki i mieczyki. Rzucięem
okiem na termometr myslłc, ze wysiadęa grzaęka i rybki tak reagujł na niskł temperaturś. Okazaęo siś, ze jest
25
o
C, zaczłęem dalej szukac przyczyny nienormalnego zachowania siś rybek. Gdy przyjrzaęem siś mojemu
zbiornikowi, zobaczyęem, ze ”brakujłcaš para skrzeczykow zachowuje siś dziwnie.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
94
Samica krłzy dookoęa kilku lisci lotosa i atakuje kazdł rybkś, ktora probuje podpęynłc do naroznika w ktorym
zwykle je karmiś, jesli rybka byęa dosyc sprytna i zdeterminowana, udawaęo siś jej przepęynłc przez zaporś jakł
stanowięa samiczka spod liscia wypęywaę samiec intensywniej niz zwykle ubarwiony i atakowaę wspolnie z samiczkł
intruza. W moim akwarium nie byęo rybki, ktora potrafięa oprzec siś takiemu atakowi. Dokęadnie obserwujłc
akwarium w kon cu wypatrzyęem gniazdo. Po kilku dniach widziaęem rowniez pęywajłce męode z tego taręa. Niestety
nie miaęem wtedy przygotowanego zbiornika, w ktorym mozna by odchowac przychowek. Dwa tygodnie pońniej na
skrzeczyki oczekiwaę gotowy 40l zbiornik zarosniśty przez higrophiliś hinduskł, anubiasy i kryptokoryny orzśsione,
na dno daęem piasek wymieszany z nieduzł iloscił torfu. Na powierzchni umiescięem uciśty pęywajłcy lisc
czerwonego lotosa. Utrzymywaęem w nim temperaturś od 24 do 26
o
C i filtrowaęem wodś przez głbkowy filtr
wewnśtrzny napśdzany turbinł na ktorej wylot zaęozyęem deszczowniś skierowanł otworkami do scianki akwarium,
zeby nie wywoęywac silnego prłdu wody.
Postanowięem sprawdzic jak rzeczywiscie wyglłdajł zachowania godowe skrzeczykow, dotychczas rozradzane
przeze mnie rybki labiryntowe zachowywaęy siś wedęug nastśpujłcego schematu: samiec buduje gniazdo, gdy jest
gotowe zaprasza samicś, a po tarle odpśdza jł, jesli samica nie ma gdzie uciec ani nie moze siś nigdzie schowac,
hodowca nie zauwazy, ze jest juz po tarle samica moze zginłc. Obserwacje poczynione w akwarium ogolnym
pozwalaęy mi przypuszczac, ze u skrzeczykow jest inaczej. Zaraz po wpuszczeniu do akwarium ogolnego para
skrzeczykow zabraęa siś za jego patrolowanie i sprawdzanie wszystkich zakamarkow w akwarium. Karmięem je jak
dotychczas mrozonł ochotkł, wodzieniem, pokarmami suchymi Tetry i Sery. Pozostawięem ryby w spokoju i
obserwowaęem, co bśdzie siś dziaęo dalej. Nie zaobserwowaęem zadnych utarczek miśdzy tarlakami tak typowych
dla prśtnikow, gurami czy bojownikow. Rybki sobie pęywaęy spokojnie, tak spokojnie, ze myslaęem, iz zęapaęem
dwie samice a nie parś. Po tygodniu daęa siś zauwazyc roznica w wyglłdzie rybek. Na ciele samicy czarne prśgi
nabraęy intensywnosci, a u samca rozmyęy siś dajłc w efekcie rybkś o wisniowoniebieskim w zaleznosci od
oswietlenia kolorze ciaęa. Jego pęetwy nabraęy prawie wisniowego koloru z niebieskimi cśtkami. No i najwazniejsze
zaczłę wydawac kumkajłco, bulgoczłco, skrzeczłce dńwiśki. Dńwiśki wydawane przez samca sł gęosne i wyrańnie
sęychac je poza akwarium. Dalej wydarzenia potoczyęy siś szybko. Samiec zbudowaę z drobnych pścherzykow
powietrza zwarte gniazdo o srednicy okoęo 6 cm, pod pęywajłcym lisciem lotosa.
Do taręa doszęo wieczorem miaęo ono spokojny przebieg, samiec przyjmujłc postawś imponujłcł i wydajłc dńwiśki
zaprosię samicś pod gniazdo gdzie w typowy dla innych rybek labiryntowych obejmowaę samicś i nastśpowaęo
skęadanie ikry w pakietach po szesc sztuk, ktore natychmiast byęy zapęadniane i umieszczane przez samca w
gnieńdzie. Po tarle samczyk nie byę juz taki szarmancki wobec samicy ale nie napastowaę jej. Pozostawięem jł
zatem w akwarium tarliskowym i obserwowaęem co bśdzie siś dziaęo dalej. Dziśki temu, ze miejscami w akwarium
byęa gśsta roslinnosc i na dnie umiescięem kilka ęupin z orzecha kokosowego wiedziaęem, ze samiczka bśdzie miaęa
siś gdzie schronic. Okazaęo siś, ze gniazdem, podobnie jak w akwarium ogolnym opiekowali siś oboje rodzice.
Samiec zajmowaę centrum rewiru pod lisciem, a samiczka patrolowaęa nieustannie jego brzegi. Atakowaęa kazdy
przedmiot, ktory pojawiaę siś w zasiśgu jej wzroku. Dostaęo siś miśdzy innymi moim palcom i oęowkowi.
Męode wylśgęy siś z ikry po 2 dniach samiec nadal zajmowaę siś nimi w gnieńdzie, a samica pilnowaęa rewiru. Po
nastśpnych dwoch dniach, maluchy zaczśęy siś rozpęywac, wtedy tez odęowięem dorosęe z akwarium tarliskowego.
Rozpęywajłce siś maluchy sł w stosunku do innych ryb labiryntowych, ktore rozmnazaęy siś w moich akwariach,
duze, ale majł niestety bardzo maęe otwory gśbowe i proba podania im jako pierwszego pokarmu nicieni micro
speęzęa na niczym. Rybki nie zwracaęy na nie uwagi. Na szczśscie przygotowaęem sobie kilka sęoikow z hodowlł
pantofelkow na sianie i skorce od banana. Rybki chśtnie przyjmowaęy ten pokarm, ale mimo to rosęy bardzo powoli.
Korzystajłc z tego, ze zbiornik, w ktorym sł maluchy jest dosyc duzy postanowięem zrobic eksperyment. Węozyęem
garsc siana zwiłzanego gumkł do węosow i utopięem je w akwarium z maluchami. Tak jak przewidywaęem maluchy
gromadzięy siś nad wiłzkł siana i jadęy pierwotniaki, ktore siś na bazie tej pozywki rozwijaęy. Siano pochodzięo z
podmokęej ęłki mojego kolegi i po kilku tygodniach miaęem dodatkowy efekt uboczny, z akwarium wyleciaęa
gromadka maęych owadow. Podrosniśte maluchy karmiś kilka razy dziennie nicieniami micro i węasnorścznie
przygotowanł mieszankł roztartych na pyę pokarmow Tetry i Sery.
Stadko 50 moich skrzeczykow niestety rosnie dosyc nierowno i najwiśksze po dwoch miesiłcach majł okoęo 1 cm,
a najmniejsze 0,5 cm. Mimo znacznych roznic w tempie wzrostu ryb nie zauwazyęem, zeby miaę miejsce kanibalizm
wsrod męodych. Męode sł ubarwione szaro i majł czarne cśtki ukęadajłce siś w pasy wzdęuz ciaęa. Po trzech
miesiłcach od wyklucia maluchy wybarwiajł siś nadal i nabierajł piśknych kolorow ryb dorosęych, ale sł bardziej
pastelowe.
Dorosęe najchśtniej przebywajł tuz pod powierzchnił wody gdzie zdobywajł pokarm i rozmnazajł siś.
Zachowaniem przypominajł nieco pielśgniczki. Poza okresem godowym najchśtniej pęywajł stadkiem. Niestety
musiaęem wykwaterowac z akwarium ze skrzeczykami, gupiki, gdyz byęy one atakowane i zabijane przez samca.
Samiec widzłc samczyka gupika z duzym kolorowym ogonem traktowaę go prawdopodobnie jak rywala i atakowaę.
Gupik nie umiaę siś zachowac i ginłę, stracięem w ten sposob 3 ęadne samce gupika. Kolega Tomek, ktory dostaę i
rowniez rozmnozyę pozostaęe cztery skrzeczyki zauwazyę, ze skrzeczyki mimo niepozornego wyglłdu potrafił
rowniez mocno poturbowac samca bojownika syjamskiego (Betta splendens). Wobec innych ryb zachowujł siś
spokojnie i nie atakujł ich. W spokoju pozostawiajł rowniez samiczki gupika, ktorych kilka pozostawięem w
akwarium towarzyskim z nimi. Sł doskonaęymi wspoęmieszkan cami do akwarium z rybkami pochodzłcymi z Azji
poęudniowo wschodniej. Obecnie w akwarium ze skrzeczykami pęywajł oprocz wymienionych na poczłtku artykuęu
rybek pęywajł obecnie jeszcze sumiki szkliste (Kryptopterus bicirrhis). W akwarium mozna je karmic planktonem,
pokarmami mrozonymi i suchymi, ktore niezbyt szybko opadajł na dno.
Tomek sugeruje, ze rozmnazanie skrzeczykow jest stymulowane spadkiem temperatury w okresie bezposrednio je
poprzedzajłcym, jednak sugerowaębym ewentualne obnizanie temperatury poęłczone z podmianł wody do 18
o
C, a
nie jak to miaęo miejsce w naszym przypadku do 12-13
o
C.
Ze wzglśdu na ciekawe zachowanie i ęadny wyglłd jest to rybka warta popularyzacji i trzymania w naszych
zbiornikach.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
95
Wielkopżetw wspaniaży (Macropodus opercularis)
Wystź powanie: Azja poęudniowo-wschodnia (Chiny, Korea, Riukiu,
Tajwan, Wietnam. Czśsto wystśpuje na polach ryzowych. Wyhodowano
szereg odmian barwnych. Do Europy zostaę sprowadzony w 1896 roku
jako jedna z pierwszych egzotycznych ryb akwariowych.
Wielkosc: Dorasta do 12 cm. Peęniś swych barw pokazuje dopiero po
osiłgniściu 1 roku zycia.
Dymorfizm pżciowy: Samiec wiśkszy i barwniejszy od samicy, ponadto
ma wydęuzone kon ce pęetw nieparzystych.
Zachowanie: Kazdy osobnik zachowuje siś inaczej, znajdł siś tu ryby
towarzyskie jak i agresywni urodzeni zabojcy. Generalnie nalezy go
traktowac jak typowł rybś terytorialnł i zarezerwowac caęe akwarium dla
dobranej pary.
Wychow mżodych: Samiec buduje gniazdo z piany na powierzchni wody, zanim nie uzna go za ukon czone odgania
samicś, potem dochodzi do taręa, po ktorym nalezy odęowic samiczkś. Samiec agresywnie broni gniazda przed
kazdł podpęywajłcł rybł. Opieka taka trwa okoęo 3 dni, dopoki męode siś nie rozpęynł. Karmi siś je
najdrobniejszym zywym pokarmem, pierwotniakami i wrotkami, a po kilku dniach mozna podawac larwy oczlikow
oraz "mikro".
Kolega Janusz Sśkowski, ktory zrobię to zdjście trzyma parś wielkopęetwow w akwarium o dęugoci 150 cm i
zauwazyę, ze po tarle faktycznie samiec odgania samicś, ale gdy ta nastśpnego dnia powrocięa pod gniazdo pozwolię
jej na wspolnł opiekś nad przychowkiem. Inne ryby byęy odganiane od gniazda przez parś.
Woda: Twardosc wody nie odgrywa zasadniczo wiśkszej roli, temperarura wody od 15 do 30
o
C. Taręo od 20
o
C.
Akwarium: Minimum 50 litrow, przykryte, wielkopęetw jest rybł labiryntowł. Lubi akwaria dobrze zarosniśte z
kryjowkami wsrod roslin i korzeni. Od czerwca do wrzesnia w Polsce mozna trzymac wielkopęetwa w pęytkim stawie
ogrodowym.
Pokarm: Przyjmuje kazdy rodzaj pokarmu.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
96
Pielź gnice i pielź gniczki
2
Wystśpowanie: Wszystkie kontynenty oprocz Australii w "strefie ciepęego klimatu"
Wielkosc: Zwykle niewielkie do kilkunastu cm, ale bywajł i gatunki dorastajłce w naturze do prawie 70 cm.
Niektore gatunki majł tendencjś do karlenia w zęych warunkach bytowych.
Dymorfizm pżciowy: Samiczki zwykle wiśksze, ale generalnie brak reguę, samce miewajł dęuzsze i zaostrzone
pęetwy nieparzyste i intensywniejsze barwy, ale i to nie jest reguęł.
Zachowanie: W odpowiednio duzym zbiorniku spokojne. W okresie godowym, bronił zęozonej ikry i terytorium, po
ktorym pońniej pęywajł męode. Nalezy unikac zestawiania
pielśgnic z mniejszymi gatunkami ryb, ktorym to broniłce
swego terytorium pielśgnice mogł zrobic krzywdś. Niektore
gatunki w okresie godowym mocno kopił w podęozu,
wyrywajłc rosliny i niszczłc rosliny, robiłc dla ikry i narybku.
Wychow mżodych: W zaleznosci od gatunku wystśpuje
szereg roznorodnych zachowan rozrodczych:
−
Dobrana para po tarle zgodnie opiekuje siś ikrł i
narybkiem. Samiec zwykle wiścej czasu poswiśca obronie
terytorium, a samica męodym. Ryby z tej grupy zwykle
tworzł trwaęe pary. Tak zachowujł siś: Barwniak
czerwonobrzuchy,
paletka,
pielśgniczka
Ramireza,
pielśgnica Meeka, skalar.
−
Para dobiera siś tylko na okres rozrodu. Po tarle jeden z
partnerow jest odpśdzany, a opiekś nad ikrł i narybkiem
przejmuje drugi, zwykle samica. Wsrod ryb o tym typie zachowania czśsto zdarza siś, ze jeden samiec ma
terytorium obejmujłce terytoria kilku samic i w ten sposob ma harem kilku samic. Z opisanych na stronie tak
zachowujł siś: pielśgniczka kakadu i pielśgniczka Agassiza.
−
Samica po tarle lub w czasie taręa bierze ikrś do pyska i odpęywa z terytorium samca. Z opisanych na stronie
ryb tak zachowujł siś: gśbacz wielobarwny.
−
Istnieje kilka gatunkow, wsrod ktorych opieka na ikrł i narybkiem przybiera jeszcze bardziej skomplikowanł
postac, otoz ikrś nosi w pysku najpierw jeden z rodzicow a pońniej drugi.
Nie jest mi znany zaden gatunek pielśgnicowatych, ktory w naturze nie zajmowaęby siś swoim wylśgiem. W
akwarium niestety czasami instynkt opieki nad potomstwem zanika. Zjawisko to czśsto wystśpuje u skalarow. W
takiej sytuacji nalezy oddzielic ikrś od rodzicow, zapewnic przepęyw dobrze natlenionej wody nad zęozem ikry,
usuwac samemu przy pomocy igęy wszystkie zaplesniaęe i bielejłce ziarenka ikry.
Paletki i uaru karmił swoje męode wydzielinł ze skory rodzicow. U pozostaęych gatunkow męodym zazwyczaj
wystarcza drobny plankton ęapany przy pomocy gśstej siatki.
Woda: Zwykle nie majł zbyt wygorowanych wymagan , zazwyczaj wystarczy by byęa czysta i klarowna. Ze wzglśdu
na duzł przemianś materii u ryb powinna byc czśsto podmieniana i dobrze filtrowana.
Akwarium: Przestronne, z kryjowkami na dnie wsrod roslin, korzeni i kamieni, niektore gatunki chśtnie zajmujł
groty. Posadzone rosliny powinny byc zabezpieczone w wiśkszosci przypadkow kamieniami przed wyrwaniem przez
ryby. Ze wzglśdu na terytorializm (przynajmniej w okresie rozrodczym) naszych podopiecznych, akwarium nie
powinno byc mniejsze niz 100 l.
Pokarm: Wszystkie rodzaje pokarmu, ale bywajł wsrod pielśgnic gatunki bardzo drapiezne chśtnie polujłce na
mniejszych wspoęmieszkan cow w akwarium, jak i gatunki zywiłce siś prawie wyęłcznie roslinami.
2
Cichlidae - Pielź gnicowate
Mimo "zęej" reputacji, pielśgnice od lat stanowił obiekt zainteresowan wielu akwarystow. Przypuszczam, ze jest to
spowodowane nie tylko olbrzymił roznorodnoscił morfologicznł, a wiśc ksztaętow, kolorow i wielkosci, lecz takze
specyfikł zachowan . Poczłwszy od
najbardziej charakterystycznego elementu behawioralnego, czyli opieki nad potomstwem, od ktorego wziśęa nazwś
caęa rodzina, a skon czywszy na wysoko zorganizowanych zachowaniach spoęecznych czy zaleznosciach
pokarmowych.
Niektorym ludziom trudno jest pogodzic siś z widokiem walczłcych i kaleczłcych siś wzajemnie ryb, trudno im
zaakceptowac te naturalne zachowania w maęym swiatku naszego akwarium. Nie potrafił dostrzec - a wiśc i
zrozumiec - indywidualnosci poszczegolnych egzemplarzy ryb,
specyficznych zaleznosci spoęecznych, majłcych swe korzenie w ewolucji poszczegolnych gatunkow zmierzajłcej
tylko do jednego celu - przetrwania.
Najwiścej gatunkow pielśgnicowatych pochodzi z Afryki, lecz wystśpujł one takze w Ameryce Poęudniowej i
S rodkowej oraz w Poęudniowowo - Wschodniej Azji. Opisano ęłcznie ok. 5000 gatunkow. Szczegolnie interesujłce
(ale moze byc to tylko moje subiektywne odczucie) sł gatunki wystśpujłce w dwoch najwiśkszych jeziorach Rowu
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
97
S rodkowoafrykan skiego - Tanganice i Malawi (pomiśdzy dwoma pan stwami lezłcymi na tym jeziorem toczy siś
spor o prawo węasnosci i nazwś, stłd uzywa siś takze nazwy Jezioro Niasa). Duza czśsc wystśpujłcych w niej
gatunkow to endemity, czyli gatunki nie wystśpujłce nigdzie indziej.
Pielź gnice amerykanskie
Ameryka Poęudniowa i srodkowa to krolestwo ogromnej gamy pielśgnic, prawie rownie duzej, co Afryka. Ze
wzglśdu na duze zroznicowanie zbiornikow wodnych w tej czśsci swiata zyjł tu zarowno gatunki z wod
przypominajłcych skęadem endemiczne jeziora afrykan skie, jak i z wod skrajnie kwasnych i miśkkich, np.
wypeęnionych gnijłcymi liscmi bajor w dzungli amazon skiej. Ryby te reprezentujł przerozne formy, sposoby
zywienia, rozmnazania i stanowił rownie ciekawy obiekt obserwacji, jak preferowane przez wielu zaawansowanych
akwarystow pielśgnice afrykan skie. Mozna nawet pokusic siś o stwierdzenie, ze pielśgnice amerykan skie czśsto sł
niedoceniane przez zaawansowanych akwamaniakow.
Ameryka srodkowa to krolestwo przede wszystkim duzych pielśgnic z rodzajow takich, jak Archocentrus,
Amphilopus, Herichthys, Parapetenia, Thorichthys, Vieja i wielu, wielu innych, niegdys zaliczanych do rodzaju
Cichlasoma. Sł to w znakomitej wiśkszosci ryby litofilne, zyjłce w wolno pęynłcych rzekach i w jeziorach,
zazwyczaj przyzwyczajone do twardej i zasadowej wody. Sł to raczej ryby agresywne, duze, wyznaczajłce w
akwariach spore terytoria. Niektore z nich charakteryzujł siś wprost przepiśknł urodł, ale i zabojczym
charakterem, np. Parapetenia managuense, czy Herichthys carpintis.
Ameryka Poęudniowa charakteryzuje siś wiśkszł roznorodnoscił wod, form i zachowan , niz srodkowa. Znajdziemy
tu maęe, ęagodne i nadajłce siś nawet dla poczłtkujłcych akwarystow pielśgniczki z rodzajow Apistogramma,
Nannacara, Papiliochromis, "diabęy akwarystyczne", jak Parapetenia festae, czy Astronotus ocellatus, ryby
drapiezne np. Cichla ocellaris czy szczupakopodobne stwory z rodzaju Crenicichla, jak i przepiśkne, majestatyczne
paletki (Symphosodon discus i aequifasciatus), czy skalary (Pterophyllum scalare). Osobiscie ogromnł sympatił
darzś rodzaje Geophagus, Gymnogeophagus, zas szczegolnie Satanoperca, czyli ziemiojady - stosunkowo ęagodne,
duze, przekopujłce dno w poszukiwaniu pozywienia pielśgnice, wsrod ktorych znajdujł siś dosc rzadkie w Ameryce
(a czśsto spotykane w Afryce) ryby owofilne i larwofilne.
Pielź gnice z Jeziora Tanganika
Jezioro Tanganika jest pod wieloma wzglśdami jeziorem wyjłtkowym. Nie tylko z uwagi na unikalnł faunś, ale
rowniez na niespotykane gdzie indziej warunki chemiczne. Jest jednym z jezior Wielkiego Rowu Afrykan skiego
Zachodniego. Zajmuje powierzchniś rownł Belgii, ciłgnłc siś przez 670km, od Burundi po Zambiś. Jest
najgęśbszym jeziorem w Afryce i drugim pod wzglśdem gęśbokosci na swiecie (po Bajkale). Maksymalna gęśbokosc
Tanganiki wynosi 1435m, co oznacza, ze dno jest kryptodepresjł, tzn. lezy ponizej poziomu morza. Jednak ryby
zamieszkujł gęśbokosc maksymalnie do 120m na poęnocy i do 200m na poęudniu.
Temperatura wody w warstwach zamieszkaęych przez ryby wynosi ok. 27ľC i dopiero na gęśbokosci 400 m spada
do 23ľC. Ponadto, temperatura wody praktycznie nie ulega sezonowym wahaniom. Gęownym ńrodęem pokarmu
zamieszkujłcych jezioro ryb sł glony porastajłce skaęy, mieszkajłce wsrod nich drobne organizmy zwierzśce, oraz
oczywiscie inne ryby.
Nalezy pamiśtac, ze mieszkan cy jeziora Tanganika ńle znoszł wysokie temperatury - nie powinno siś dopuszczac
do podniesienia temperatury wody w akwarium powyzej 29ľC. Dodac nalezy, ze wody jeziora Tanganika sł
niezwykle przejrzyste - widocznosc siśga 20 metrow.
Powierzchniowe warstwy wody, w ktorych rozwija siś fauna, majł odczyn zasadowy - pH wynosi ok. 9.0. Wraz ze
wzrostem gęśbokosci wartosc pH wody stopniowo maleje, ale do 100 m gęśbokosci nie spada ponizej 9.0. Twardosc
ogolna wody wynosi 8-11ľn. Twardosc wśglanowa natomiast, mierzona dostśpnymi w handlu odczynnikami wykaze
wartosc 16-18ľn, ale nalezy pamiśtac, ze odczynniki te nie tyle mierzł twardosc wśglanowł (czyli stśzenie
wśglanow wapnia i magnezu), co ogolne stśzenie wszystkich wśglanow i wodorowśglanow, ęłcznie z sodowymi i
potasowymi. A tych pierwiastkow w wodach jeziora Tanganika jest szczegolnie duzo, kilkakrotnie wiścej w
porownaniu z jeziorem Malawi, stad tez wynika pozornie wyzsza wartosc "twardosci wśglanowej" nad twardoscił
ogolnł.
Prawdopodobnł przyczynł tego nietypowego skęadu chemicznego wody jest praktyczny brak poęłczenia jeziora
Tanganika z resztł systemu wodnego Afryki. Tylko w stanach wysokiego poziomu wody istnieje odpęyw do systemu
wodnego rzeki Kongo, a w przeszęosci jezioro Tanganika, wraz z niewielkim systemem dopęywow, byęo kompletnie
odizolowane.
Powyzszy fakt ma dodatkowe, ogromne znaczenie dla akwarystow - zdecydowana wiśkszosc sposrod 300 gatunkow
ryb zamieszkujłcych jezioro, to gatunki endemiczne. Oznacza to, ze nie wystśpujł one nigdzie indziej. Warto
rowniez pamiśtac, iz ewolucja stworzyęa w tym jeziorze wyjłtkowo duzo gatunkow i odmian pielśgnic.
W jeziorze wyroznia siś piśc podstawowych srodowisk zycia ryb: strome brzegi skalne, skalne rumowiska o
niewielkim spadku, strefy piaszczyste, strefy przejsciowe pomiśdzy wymienionymi, i ton wodnł.
Gatunki budzłce najwiśksze zainteresowanie akwarystow zamieszkujł strome skaliste brzegi, z duza iloscił
skalnych kryjowek. Nalezy o tym pamiśtac przy komponowaniu akwarium dla ryb z Tanganiki. Poniewaz brzegi
skaliste przedzielone sł strefami piaszczystymi, gdzie moze czyhac niebezpieczen stwo, wielu mieszkan cow
skalistych brzegow nie opuszcza swoich siedzib. Doprowadzięo to do powstania duzego bogactwa gatunkow ryb, a w
obrśbie jednego gatunku - licznych odmian. Przy planowaniu hodowli tej grupy ryb powinnismy pamiśtac, by procz
kamiennych zakamarkow zapewnic w akwarium otwartł piaskowł strefś. Jest to niezbśdne by ryby te mogęy odbyc
gody. W braku takich piaskowych stref upatrywac mozna gęownej przyczyny niepowodzen w rozrodzie.
Rozne sł takze zachowania rozrodcze ryb z tego jeziora. W odroznieniu od jeziora Malawi, gdzie dominujł gśbacze,
tj. ryby inkubujłce ikrś w pysku, w jeziorze Tanganika wystśpujł zarowno gśbacze, jak i ryby skęadajłce ikrś na
podęozu. Tym podęozem sł zwykle skalne kryjowki, szczeliny, ale rowniez muszle po slimakach, ktore stanowił
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
98
doskonaęł kryjowkł dla mniejszych gatunkow pielśgnic. Co ciekawe, muszle po martwych slimakach w innych
warunkach dosc szybko ulegajł rozpuszczeniu, ale nie w jeziorze Tanganika. Z uwagi na wysokł koncentracjś soli,
proces ten jest znacznie spowolniony.
Wszystko to powoduje, ze hodowla ryb z jeziora Tanganika jest wyjłtkowo interesujłcym zajściem, chociaz
nieęatwym. Z tego wzglśdu gatunki z Tanganiki niestety niezbyt nadajł siś dla poczłtkujłcych akwarystow.
Apistogramma pandurini
Wystź powanie: Ameryka Poęudniowa, Amazonia.
Wielkosc: okoęo 6 cm
Dymorfizm pżciowy: Samiec barwny samica zoęta z czarnym
wzorem z plam na ciele.
Zachowanie: Z ywa, peęna temperamentu, zajmujłca węasne
terytorium rybka, ktorej jak uczy mnie doswiadczenie Lukasza
Kuchty nie nalezy ęaczyc z innymi pielśgniczkami, z ktorymi
wojuje o teren do rozrodu.
Wychow mżodych: Nie miaęem okazji obserwowac.
Woda: temperatura 20-28
o
C
Akwarium: Porosniśte roslinami z duzł iloscił kryjowek i grot.
Pokarm: Wszystkie rodzaje pokarmu dostśpne w handlu.
Szczegolnie chśtnie zjada zywe larwy komara i rozwielitki
Archeocentrus sajica Bussing 1974
Wystź powanie: Ameryka S rodkowa. Kostaryka.
Wielkosc: okoęo 10 cm.
Dymorfizm pżciowy: Pęetwy nieparzyste u samic sł koloru zoętego a u samcow koloru czerwonego.
Zachowanie: Agresywna podczas opieki nad ikrł i potomstwem.
Jako towarzystwo mozna dobrac inne silne pielśgnice o
podobnym charakterze, np. pielśgnicś Meeka oraz zbrojniki i jesli
akwarium jest dosyc duze, rybki zyworodne z ktorymi
wspoęwystśpuje w naturze.
Wychow mżodych: Dobrana para po zęozeniu ikry na kamieniu
lub duzym lisciu wachluje jł i broni przed wspoęmieszkan cami
akwarium. S wiezo wylśgniśte męode mozna karmic drobnym
naupliusami oczlika. Dorosęe oddzielamy od męodych dopiero gdy
męode sł juz zupeęnie samodzielne co zwykle nastśpuje po okoęo
3-4 tygodniach od wyklucia.
Woda: temperatura 18-24
o
C, twardosc i odczyn nie grajł
wiśkszej roli.
Akwarium: Porosniśte twardymi roslinami i z kryjowkami wsrod
korzeni i kamieni.
Pokarm: Wszystkie rodzaje poakrmu. Nie wolno zapominac o dodatku pokarmu roslinnego, bez ktorego rybki
objadajł kon cowki i męode pśdy rosnłcych w akwarium roslin.
Barwniak czerwonobrzuchy (Pelvicachromis pulcher)
Z yje w wodach Afryki zachodniej, osiłga maksymalnie 10 cm dęugosci, samica mniejsza od samca. Samica ma
bardziej zaokrłglone pęetwy grzbietowł ogonowł i odbytowł, dorosęa ma charakterystycznie zabarwiony na
wisniowo brzuch. Na zdjściu u gory samiec, na dole samiczka.
Ubarwienie poszczegolnych osobnikow jest zmienne. Oprocz tego
gatunku wystśpuje w Afryce zachodniej wiele podobnych
gatunkow ryb, a opisywane barwniaki tworzł rowniez wiele
piśknych odmian lokalnych. W akwarium niestety poszczegolne
odmiany wymieszaęy siś ze sobł i trudno obecnie znaleńc czyste
formy wyjsciowe.
Wymaga akwarium zarosniśtego, z duzł iloscił kryjowek wsrod
roslin, w skorupach orzechow kokosowych, grotach, etc. Woda
powinna byc miśkka o temperaturze od 22-25
o
C, a do
rozmnazania 24-26
o
C. Taręo odbywa siś w "jaskini", jesli nie ma
takiej kryjowki, rybki potrafił podkopac duzy kamien , by uzyskac
pozłdane schronienie. Ikrł i męodymi opiekujł siś oboje rodzice,
wachlujł stale i oczyszczajł ziarna zęozonej ikry, a po wykluciu
wodzł stadko narybku. Sł rybami spokojnymi, ale jesli do taręa
dojdzie w zbiorniku ogolnym rodzice potrafił zwykle zapewnic
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
99
bezpieczen stwo potomstwu, kosztem wspoęmieszkan cow. W zbyt maęym zbiorniku w obronie ikry i męodych mogł
pozabijac wspoęmieszkan cow. W moim 100 litrowym zbiorniku pozostaęe rybki zaczśęy unikac pewnych rejonow
akwarium, obyęo siś bez ofiar, oprocz kilku postrzśpionych ogonow u samcow gupikow. Czśsc męodych odęowięem
do osobnego zbiornika, gdzie dostawaęy na poczłtku nicienie "mikro" a potem drobne zywe rozwielitki i oczliki.
Męode, ktore pozostaęy z rodzicami rosnł wyrańnie szybciej mimo, ze nie dostajł tyle zywego pokarmu.
Dorosęe ryby jedzł wszystko, ale nie wolno zapominac o podawaniu pokarmow roslinnych, kilka razy w tygodniu
lisc parzonej saęaty zaęatwia sprawś i ratuje delikatne rosliny przed zniszczeniem.
Gź bacz wielobarwny (Pseudocrenilabrus multicolor)
Wystź powanie: Dorzecze Nilu.
Wielkosc: samiec do 8 cm, samica nieco mniejsza.
Dymorfizm pżciowy: Samiec barwniejszy, jesli dobrze siś przyjrzy to na pęetwie odbytowej sł widoczne atrapy
jajowe. Samica szara, niepozorna.
Zachowanie: Mozna trzymac samca z kilkoma samicami lub kilka samcow i kilka samic w jednym akwarium.
Samice noszł zapęodnionł ikrś w pysku, podczas gdy wypuszczajł męode robił siś agresywne i mogł poturbowac
przepęywajłce w poblizu ryby.
Wychow mżodych: po 2-3 tygodniach od taręa męode sł wypuszczane przez samicś z pyska, karmimy je drobnym
zywym pokarmem, niektore samice nie potrafił zajmowac siś męodymi i zjadajł wylśg, inne opiekujł siś nimi
jeszcze przez kilka dni udzielajłc im w razie niebezpieczen stwa schronienia w pysku i wodzłc je po akwarium
podobnie jak to czynił inne pielśgnice. Samiec nie bierze udziaęu w wychowie męodych. Samicś podczas noszenia
ikry nalezy karmic drobnym zywym pokarmem, z moich obserwacji wynika, ze zjada ona w tym czasie nieduze
ilosci drobnego zywego pokarmu. Gdy miaęem te ryby w swoim akwarium, to zdarzyęo siś, ze 2 samice
jednoczesnie miaęy wypuscic swoje męode. Nie miaęem dosyc akwariow wiśc podzielięem szybł 40l zbiornik i
oddaęem go moim 2 rybciom. Nastśpnego dnia jedna z nich juz nie zyęa, rozbięa siś o szybe atakujłc rywalkś z
drugiej strony:(. Męode ocalaęy, ale samiczka niestety padęa.
Woda: temperatura 20-24
o
C.
Akwarium: nie mniejsze niz 60-70 litrow z kryjowkami na dnie, ale pęywajł w caęej toni wodnej.
Pokarm: jedzł wszystkie rodzaje pokarmu, moje ryby przepadaęy za maęymi 3-4 cm dzdzownicami.
Paletka (Symphysodon aequifasciatua)
Ryby te sł szeroko rozprzestrzenione w wodach Amazonki. Niektorzy badacze uwazajł, ze wszystkie ryby nalezł
do jednego bardzo zmiennego gatunku, a inni wyrozniajł kilka gatunkow i podgatunkow. Ze srodowiska
naturalnego wyęowiono szereg piśknych odmian (niektorzy uwazajł je nawet za osobne gatunki), a w akwarium
wyhodowano szereg nowych ciekawych odmian barwnych. Cena kazdej nowosci zazwyczaj przekracza mozliwosci
pęatnicze przeciśtnego zjadacza chleba.
Tej ryby niestety nie mam w moim akwarium. Wymaga ona
zbiornika wiśkszego niz 100 litrow, zaleca siś zbiorniki nie
mniejsze niz 250 litrow, dla stadka minimum 6-8 sztuk. Roznica
miśdzy samcem a samicł jest wyrańnie widoczna tylko w
okresie taręa, kiedy samiec od samicy rozni siś ksztaętem
brodawki pęciowej. Paletka jest rybkł stadnł o skomplikowanej
strukturze spoęecznej.
Niestety sł wrazliwe na chemikalia (w tym leki) i choroby,
ktore nie wystśpujł w takim natśzeniu u innych gatunkow ryb.
Wg. moich znajomych hodowcow, ze wzglśdu na wrazliwosc na
zakazenia wiciowcami i nicieniami nie nalezy trzymac paletek w
jednym akwarium razem ze skalarami, ktore czśsto sł
bezobjawowymi nocicielami mimo, ze w naturze rybki te
wystśpujł w podobnych biotopach. Z tego samego powodu nie
wolno podawac paletkom rurecznika, osliczek i kieęzy zdrojowych. Nie daje siś rowniez trzymac paletek z kiryskami
i zbrojnikami ze wzglśdu na duzł wrazliwoc wspomnianych ryb na leki przeciw robakom i wiciowcom.
Oprocz duzego akwarium dyskowce wymagajł miśkkiej wody, o temperaturze od 25 do 27
o
C, a do rozmnazania
nawet o temperaturze 28-30
o
C. Ikra jest skęadana na szerokich lisciach roslin wodnych lub innych pęaskich
powierzchniach. S wiezo wylśgęe larwy wiszł poczłtkowo na lisciach, a pońniej pęywajł razem z rodzicami.
Najczśstszł przyczynł niepowodzenia w rozrodzie jest kanibalizm rodzicow wobec ikry lub męodych oraz
niewyprodukowanie przez skorś rodzicow specjalnej odzywki dla narybku. Niestety nie mozna postłpic, tak jak siś
to robi w przypadku skalarow i innych pielśgnic gdy rodzice nie opiekujł siś ikrł błdń narybkiem i odebrac ikrś,
gdyz pierwszym pokarmem męodych jest wydzielina ze skory rodzicow. Bez tego pokarmu nie ma praktycznie szans
na odchow męodych. Na marginesie zauwazyęem, ze opieka rodzicow przyspiesza wzrost męodych, takze i u innych
pielśgnic. Podchow męodych dyskowcow jest trudny.
Ryba nie nadaje siź dla poczćtkujćcych.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
100
Pielź gnica Meeka (Thorichthys meeki syn. Cichlasoma meeki)
Wystź powanie: Gwatemala, Jukatan.
Wielkosc: samice do 10 cm, a samce do 15 cm, dojrzaęosc pęciowł osiłgajł juz majłc 5 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samce bardziej okazaęe, czerwien na podgardlu wyrańniejsza, pęewa grzbietowa i odbytowa
bardziej szpiczasta niz u samicy.
Zachowanie: Para musi dobrac siś sama ze stadka męodych rybek. Ma opiniś rybki kęotliwej i zadziornej, na ktorł
jak uwazam wcale nie zasęuguje. W moich akwariach byęa rybł spokojnł nie kopaęa ani tym bardziej nie mordowaęa
wspoęmieszkan cow. W okresie godowym para zaciekle broni
swego terytorium przed innymi zwierzśtami w akwarium i
czasami kopie maęe doęki, ale odpowiednio duzy zbiornik i
niezbyt liczne towarzystwo innych silnych ryb rozwiłzuje
problem strat wywoęanych nadmiernł agresjł ryb wobec siebie.
Jesli para nie dobierze siś sama, a bśdziemy probowali narzucic
rybom swoje towarzystwo wedęug węasnego widzimisiś grozł
nam kęopoty zwiłzane z roznicł charakterow i sięy naszych ryb.
Ciłgęe kęotnie jakie w takiej sytuacji czśsto siś zdarzajł ńle
wpęywajł na zdrowie i samopoczucie ryb. Dobrana para moze
nawet przebywac w maęym dobrze zarosniśtym zbiorniku. W
czasie studiow, gdy mieszkaęem w akademiku miaęem takł parś
w 40 l zbiorniku. Ryby skęadaęy ikrś i wyprowadzaęy męode.
Akwarium to byęo dobrze zarosniśte nurzawcam,i byęy tam
rowniez kryjowki zrobione z pustych doniczek, wtedy jeszcze
nie byęo tanich i ęatwo dostśpnych kokosow.
Wychow mżodych: Ikra jest skęadana na oczyszczonej przez tarlaki pęaskiej powierzchni kamienia lub lisciu, a po
48-56 godzinach wykluwajł siś larwy, ktore gdy zacznł pęywac mozna karmic drobnym planktonem (pyęem) lub
wśgorkami mikro. Ikrś i męode lepiej jest pozostawic pod opiekł rodzicow, ktorzy troskliwie siś nimi opiekujł i
dbajł by im niczego nie zabrakęo.
Woda: Temperatura 22-28
o
C, czśsto podmieniana, twardosc i odczyn nie odgrywajł wiśkszej roli.
Akwarium: Nie mniejsze niz 70 litrow z kryjowkami na dnie i wsrod roslin.
Pokarm: Jedzł wszystkie rodzaje pokarmu. Oswojone dajł siś karmic wiśkszymi kawaękami jedzenia (np.
dzdzownicami) z rśki opiekuna.
Pielź gniczka Agassiza (Apistogramma agassizi)
Wystź powanie: Ameryka Poęudniowa
Wielkosc: okoęo 8 cm.
Dymorfizm pżciowy:
Zachowanie:
Wychow mżodych:
Woda: temperatura 20-28
o
C
Akwarium:
Pokarm:
Pielź gniczka kakadu (Apistogramma cacatuoides)
Wystź powanie: Dorzecze Amazonki, Peru, Kolumbia.
Wielkosc: samiec do 8 cm, samica ok. 6 cm, zwykle mniej.
Dymorfizm pżciowy: Samiec ma wydęuzone promienie pęetwy
grzbietowej oraz wydęuzone zewnśtrzne promienie pęetwy
ogonowej, czerwone plamy na pęetwie ogonowej, starsze samce
majł duzy pysk, samica jest bardziej niepozornie ubarwiona i nie
ma wielkiego pyska. Wyhodowano formś albinotycznł, ktora nie
jest tak efektowna jak forma dzika.
Zachowanie: Samice zajmujł terytoria lśgowe z maęł grotł lub
pęaskim kamieniem, ktorych bronił przed innymi rybami takze
przed innymi samicami. Samce mogł byc posiadaczami
terytoriow obejmujłcych kilka terytoriow samic z ktorymi
odbywajł w odpowienim czasie taręo. Przebywajł zwykle w
strefie przydennej akwarium. Nadajł siś do akwarium z mocnymi
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
101
rybkami podobnej wielkosci.
Wychow mżodych: Ikra jest skęadana na sklepieniu "jaskini", a po 48-56 godzinach wykluwajł siś larwy, ktore
gdy zacznł pęywac mozna karmic drobnym planktonem (pyęem) lub wśgorkami mikro. Ikrś i męode lepiej jest
pozostawic pod opiekł samicy, samiec zresztł po tarle jest przepśdzany.
Gdy hodowaęem ten gatunek zdarzyęa siś nastśpujłca historia. W 70 litrowym akwarium z wielkł zabienicł
amazon skł i innymi roslinami trzymaęem 3 pary pielśgniczek kakadu. Pewnego dnia zniknłę jeden samiec. Po kilku
dniach znalazęem go caęego wystraszonego wsrod lisci zabienicy. Wyęowięem go do innego akwarium. Nastśpnego
dnia zniknłę nastśpny samiec. Znalazęem go znowu w zabienicy. Trzeci samiec zajłę caęe akwarium i pęywaę po nim.
Samiczki zajśęy swoje terytoria. Po kilku dniach doszęo do 3 tareę, ktorych prawdś mowiłc nie zauwazyęem. 2 z
samic zęozyęy ikrś na sklepieniu doniczek, a 1 wykopaęa sobie doęek pod kamieniem i zęozyęa ikrś na sklepieniu tak
powstaęej "groty". Wszystko byęo O.K. Samca troszkś poszarpanego tradycyjnie juz wyciłgnłęem z zabienicy.
Doszedę do siebie w akwarium obok. Ikra rozwijaęa siś prawidęowo, a po kilku dniach jednoczesnie wykluęy siś
męode, samiczki opiekowaęy siś swoimi dziecmi. Męode po 3 dniach zaczśęy robic coraz dęuzsze wycieczki pod opiekł
swoich mam. Pewnego dnia zniknśęa jedna z samic, zajrzaęem do zabienicy i znalazęem jł miśdzy liscmi, za 2 dni
wyciłgnłęem z zabienicy rowniez drugł samicś. Najsilniejsza samica wodzięa od tej chwili wielkł chmurś narybku,
ktorym troskliwie siś opiekowaęa. Uzyskaęem z tych tareę ok. 150 szt. narybku. Ryby karmięem w tym czasie,
zywym planktonem, rozwielitka, oczlik.
Woda: temperatura 22-28
o
C, raczej miśkka z maęym dodatkiem garbnikow, czśsto podmieniana.
Akwarium: nie mniejsze niz 60-70 litrow z kryjowkami na dnie, gdyz rybka jest terytorialistkł.
Pokarm: jedzł wszystkie rodzaje pokarmu, a szczegolnie chśtnie larwy komarow i zywł ochotkś. Duze
egzemplarze, zwęaszcza dorosęe samce uwielbiajł maęe dzdzownice
Pielź gniczka Ramireza (Papiliochromis ramirezi)
Wystź powanie: Wenezuela, Kolumbia, dorzecze Orinoko.
Wielkosc: ok. 6 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec ma bardziej wydęuzone
promienie pęetwy grzbietowej, a samica ma czerwono wisniowł
plamś na brzuchu. Wyhodowano rowniez formś albinotycznł,
ktora nie jest jednak tak piśkna jak forma wyjsciowa.
Zachowanie: Z ywa skora do do zaczepek rybka, tworzy staęe
pary, ktore zajmujł swoje rewiry w akwarium. Nie wyrywa
roslin i nie niszczy wystroju akwarium. Jest wrazliwa na
puchlinś wodnł. Z yje 2-3 lata.
Wychow mżodych: Dobrana para skęada ikrś w miśkkiej
wodzie o temp 25-30
o
C, na lisciu lub kamieniu, wg. literatury
rowniez moze zęozyc ikrś w doęku. Moje zawsze skęadaęy ikrś na
szerokich lisciach zabienic. Oboje rodzice opiekujł siś ikrł i
narybkiem. Męode jedzł od razu larwy solowca, drobny
plankton, ale rosnł wolno i sł wrazliwe na wszelkie
zanieczyszczenia.
Woda: Temperatura 22-28
o
C, raczej miśkka z maęym dodatkiem garbnikow, czśsto podmieniana.
Akwarium: Nie mniejsze niz 40 litrow z kryjowkami na dnie, dobrze zarosniśte.
Pokarm: Jedzł wszystkie rodzaje pokarmu, preferujł jednak pokarm zywy.
Pseudotropheus saulosi
Wystź powanie: Afryka, Jezioro Malawi.
Wielkosc:
Dymorfizm pżciowy: Samiec ma bęśkitno niebieski odcien z prśgami, samice pozostajł pomaran czowo zoęte.
Zachowanie: Nadaje siś wyęłcznie do akwarium biotopowego
z innymi rybkami z jeziora Malawi. Nalezy zestawic jednego
samca z haremem kilku samic (wiścej niz 3). Pyszczak ten
nalezy do grupy mbuna.
Wychow mżodych: Po tarle samica nosi ikrś i męode w pysku
przez 3 tygodnie. W tym czasie wg niektorych badaczy nie
pobiera pokarmu a wg innych pobiera drobny plankton.
Osobiscie doradzam podawanie drobnego pokarmu noszłcym
samiczkom.
Woda: pH >7, temperatura 25-29
o
C.
Akwarium: Obszerne z duzł iloscił kryjowek i zakamarkow,
gdzie mogł ukrywac siś męode, noszłce samice i sęabsze
osobniki.
Pokarm: Kazdy rodzaj pokarmu, jednak nalezy unikac podawania ochotki i tubifexu. Wazny jest dodatek
pokarmow pochodzenia roslinnego.
Skalar (Pterophyllum scalare)
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
102
Skalar pochodzi z wod Amazonki, Tapajos oraz ich dopęywow.
Wedęug niektorych badaczy wystśpuje kilka gatunkow
skalarow, inni twierdzł, ze to jeden bardzo zroznicowany
gatunek. Na wolnosci wystśpuje kilka form rozniłcych siś nieco
wielkoscił, pokrojem i ubarwieniem. W akwarium trzyma siś
zwykle
mieszan ca
tych
form,
a
moze
gatunkow?
Wyselekcjonowano rowniez wiele form hodowlanych rozniłcych
siś zarowno barwł jak i pokrojem ciaęa. Zazwyczaj osiłga 25
cm wysokosci i 15 cm dęugosci, z tego powodu nie nadaje siś
do trzymania z maęymi rybami, gdyz poluje na nie, nie mozna
trzymac go rowniez z rybami ktore obgryzajł pęetwy, chodzi mi
gęownie o brzanki sumatrzan skie i zwinniki ogonoprśgie.
Wymaga duzego i wysokiego minimum 50 cm akwarium z
czystł dobrze natlenionł wodł o temperaturze od 24 do 30
o
C.
Znosi przejsciowo rowniez temperaturś 22
o
C, ale po kilku
dniach zaczyna chorowac na plesniawkś, ktorł ęatwo wyleczyc
podnoszłc temperaturś do węasciwego poziomu. Skalary sł
rybami stadnymi i uwielbiajł czatowac na zdobycz wsrod
pionowych lisci roslin. Generalnie poza okresem godowym, sł
spokojne.
Skalar byę pierwszł rybł ikrowł, ktorł dawno, dawno temu udaęo mi siś rozmnozyc. Po dobraniu siś pary ze stada
męodych rybek, nalezy jł odęowic do osobnego akwarium o pojemnosci minimum 50 litrow. Nalezy pamiśtac, ze
skalary sł pielśgnicami wiśc mogł byc w okresie rozrodu agresywne. Jesli dobrze zaobserwowalismy dobierajłcł
siś parś, to nastśpnego dnia ryby powinny juz czyscic duzy lisc, doniczkś, szybś w akwarium tarliskowym. Czasami
dochodzi do nieporozumien miśdzy tarlakami i wtedy zdarza siś, ze sęabszy traci pęetwy, ktore pońniej na szczśscie
odrastajł. Skalary na wolnosci opiekujł siś zęozonł ikrł i narybkiem, wachlujłc jł, oczyszczajłc z nalotu, usuwajłc
obumaręe ziarna ikry, odpśdzajłc chśtnych do jej zjedzenia. W moim akwarium niestety nigdy nie udaęo mi siś
dochowac pary, ktora opiekowaęaby siś ikrł dęuzej niz 24 godziny. Dorosęe mozna odęowic zaraz po tarle, wtedy
sami musimy usuwac zaplesniaęe ziarna ikry i dotlenic wodś dookoęa zęoza ikry. Wylśg nastśpuje zazwyczaj po 48
godzinach, a po nastśpnym dniu zaczyna pęywac, wtedy nalezy podac drobny plankton. Karmiony zywym
pokarmem narybek rozwija siś szybko i rownomiernie.
Nie wolno krzyzowac ze sobł osobnikow czarnych, gdyz potomstwo takiej pary zazwyczaj ginie zaraz po wykluciu.
Aby uzyskac czarne skalary krzyzuje siś osobniki o ubarwieniu dymnym lub czarnego z ubarwionym dymnie lub
normalnie.
Skalary preferujł pokarm zywy, plankton, maęe rybki. Przyjmujł takze dobre pokarmy suche, nie nalezy jednak
liczyc wtedy na ich udany rozrod. Ja trzymaęem ze skalarami stadko mieczykow, ktorych męode byęy zjadane przez
moich podopiecznych. Obecnie mieczyki strajkujł i nie chcł siś rozmnazac, wiśc stado gupikow musi wystarczyc.
Skalary jak zgęodniejł potrafił skutecznie zaatakowac nawet dorosęego samca gupika. Ponadto kupuje im ze sklepu
wśdkarskiego dzdzownice, ktore czasami dostajł na kolacjś. Oczywiscie dostajł rowniez wszelkiego rodzaju
pokarmy mrozone zrobione z larw owadow (ochotka, komar i szklarka).
Zożtaczek indyjski (Etroplus maculatus)
Wystź powanie: Przyujsciowe odcinki rzek Indii, Cejlonu. Spotyka siś jł rowniez w zaroslach namorzynowych.
Wielkosc: 8 cm.
Dymorfizm pżciowy: U formy dzikiej samce sł intensywniej ubarwione, samice bledsze i nieco mniejsze.
Zachowanie: Literatura podaje, ze sł to rybki spokojne i niekopiłce, u mnie w akwarium przekopaęy caęe dno,
zabięy kiryska Sterby, a juz we wczesnej męodosci zabięy swojego najmniejszego wspoętowarzysza. Podjadajł
rosliny.
Wychow mżodych: Dorosęa dobrana para zajmuje siś ikrł i
męodymi. Gatunek dosyc pęodny bo wg literatury moze z
jednego taręa wyprowadzic do 300 męodych. Męode powinny
wychowywac siś w wodzie z dodatkiem wody morskiej lub soli.
Woda: Z dodatkiem soli (1 lyzeczka od herbaty na kazde 10l
wody w akwarium) i garbnikow. Temperatura 25-30
o
C
Akwarium: Obszerne z kryjowkami dla sęabszych osobnikow.
Dobrana para moze zamieszkiwac w stosunkowo niewielkim 40l
zbiorniku, pod warunkiem, ze zapewnimy jej odpowiednił ilosc
kryjowek. Czasami dochodzi do nieporozumien miśdzy
tarlakami i wtedy sęabszy osobnik moze siś ukryc. Przy stśzeniu
soli takim jak podaęem rosnł jeszcze takie rosliny jak
Ceratopteris, niektore kryptokoryny, higrophilia i anubiasy.
Pokarm: Kazdy dostśpny zywy i suchy, wymaga jednak
dodatku pokarmu roslinnego w karmie, jesli go nie ma niszczy
delikatne rosliny.
Uwagi: Ńatwo zapada na ospś rybił. U swoich leczyęem to
schorzenie w nastśpujłcy sposob: podniosęem temperaturś
wody do 34
o
C i dodaęem sol kuchennł w ilosci 1 ęyzka stoęowa
na kazde 10l wody w akwarium. Podczas takiej kuracji, koniecznie trzeba zapewnic dobre napowietrzanie i filtracjś
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
103
w akwarium. Po tygodniu takiej kuracji zniknśęy zewnśtrzne objawy ospy a przez nastśpne 3 tygodnie stopniowo
obnizaęem temperaturś do poziomu 26
o
C.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
104
Karpiencowate
2
Po rewizji tej rodziny przez Parenti w 1981r. zostaęa ona podzielona na rodziny szczupien czykowatych
(Aplocheilidae), strumieniakowate(Rivulidae), Walencjowate (Valenciidae), Czworookowate (Anablepidae).
Uwaga wszystko co tu zostaęo napisane jest wynikiem moich przemyslen po lekturze kilku ksiłzek i artykuęow w
prasie oraz rozmow z hodowcami tych ryb.
Wystź powanie: Wody sęodkie strefy umiarkowanej, subtropikalnej i tropikalnej obu Ameryk, Afryki, Europy i Azji.
Czśsto wiele z gatunkow mozna spotkac w zbiornikach okresowo wysychajłcych.
Wielkosc: Kilka do kilkunastu cm.
Dymorfizm pżciowy: Samce sł zazwyczaj kolorowe i majł wydęuzone i zaostrzone pęetwy nieparzyste.
Cechy charakterystyczne: Drobne, zywe, kolorowe, zwykle pęywajłce pod powierzchnił wody, niestety krotko
zyjłce rybki.
Zachowanie: Zwykle stadne ale niezgodne i kłsliwe. Wiśkszosc gatunkow jest drapiezna. Silniejsze osobniki
przesladujł sęabsze. Chśtnie skaczł. Nie nalezy ęłczyc ich z rybkami, ktorym mogęyby obgryzac pęetwy. Nie nalezy
rowniez mieszac w jednym zbiorniku podobnie wyglłdajłcych gatunkow, gdyz ęatwo wtedy uzyskac krzyzowki
miśdzygatunkowe, ktore sł bezpęodne i zwykle bardziej agresywne od gatunkow wyjsciowych.
Wychow mżodych: Akwarium do rozmnazania moze byc niewielkie. Ikra jest przez rodzicow pozostawiana
węasnemu losowi, w zaleznosci od gatunku jest skęadana w podęoze, na podęoze, przyklejana do roslin lub
rozpraszana. Ikra niektorych gatunkow do dalszego rozwoju wymaga przesuszenia trwajłcego nieraz nawet kilka
miesiścy. Ikra powinna byc wtedy przechowywana w wilgotnym podęozu (torfie) przez kilka tygodni, a czasami
nawet miesiścy. Po upęywie tego czasu torf nalezy zalac miśkkł wodł o temperaturze ok. 20
o
C. Męode po wykluciu
zjadajł drobny plankton, zwykle rosnł szybko, ale nierowno i majł tendencjś do kanibalizmu co moze znaczłco
obnizyc efektywnoc hodowli.
Woda: Twardosc nie odgrywa w zasadzie wiśkszej roli, aczkolwiek nalezy trzymac je raczej w wodzie miśkkiej o
temperaturze 18 - 26
o
C. Wyzsze temperatury skracajł zycie naszym rybkom, a w nizszych nie prezentujł peęni
barw. W naturze wiśkszosc ryb z tej rodziny spotyka siś z duzymi dobowymi wahaniami temperatury. Dla
proporczykowcow zaleca siś wodś z niewielkim dodatkiem soli i torfu.
Akwarium: Dobrze przykryte! Przestronne dobrze zarosniśte akwarium z roslinami pęywajłcymi na powierzchni
wody. Na lato wiśkszosc gatunkow mozna wypuscic do sadzawki ogrodowej. Mozna je jednak rowniez trzymac w
niewielkich zbiorniczkach jednogatunkowych. Podobno taki maęy zbiornik stymuluje je do rozrodu.
Pokarm: Kazdy rodzaj pokarmu zywego, wskazane sł larwy owadow, owady, maęe rybki, plankton.
2
Przedstawiciele rodziny ryb karpien cowatych (Cyprinodontidae) wystśpujł w wodach obszarow tropikalnych i
podzwrotnikowych na wszystkich kontynentach oprocz Australii. Sł to ryby maęe i bardzo maęe, tylko niewiele
gatunkow osiłga 15cm. Linii bocznej brak lub jest bardzo krotka, grzbiet zazwyczaj spęaszczony. U wiśkszosci
gatunkow wystśpuje wyrańny dymorfizm pęciowy. Skęadajł dosc duzł ikrś, ktora rozwija siś zazwyczaj dosc dęugo.
Czśsc z nich to ryby sezonowe - ich naturalne siedliska to zbiorniki wysychajłce w porze suchej. Ryby skęadajł
zapęodnionł ikrś w mule, gdzie przeczekuje ona do nastśpnej pory deszczowej, aby wykluc siś po zalaniu wodł
deszczowł.
W wiśkszosci nalezł do ryb drapieznych - zywił siś gęownie owadami a czśsc z nich takze maęymi rybkami. W
zasadzie spokojne w akwarium towarzyskim, ale nie nalezy trzymac ich ze znacznie mniejszymi od nich rybami.
Akwarium zawsze musi byc dokęadnie przykryte - wszystkie karpien cowate sł znakomitymi skoczkami i wczesniej
czy pońniej wykorzystajł kazdł lukś w pokrywie.
Niektore ryby karpien cowate potrafił dostosowac siś do skrajnych warunkow zycia, nawet zabojczych dla innych
ryb. Przykęadem na to sł przystosowania rozrodcze karpien cowatych, ale takze zdolnosci do przetrwania w oazach
na Saharze, sęonych jeziorach Turcji, na pustyniach Ameryki Poęnocnej, gdzie ryby z rodzaju Cyprinodon
wytrzymujł temperatury wody dochodzłce nawet do 43ľC (Cyprinodon nevadensis).
Podczas wybierania ryb do akwarium towarzyskiego z karpien cowatymi nie nalezy stosowac wyęłcznie
geograficznego kryterium doboru gatunkow. Na przykęad gabon skie gatunki A. splendopleure i A. ogoense
pochodzł z roznych biotopow i nie powinny byc trzymane razem. A. splendopleure pochodzi z przybrzeznych wod o
temperaturze 24ľC i wiścej, natomiast A. ogoense pochodzi z pęaskowyzu Bateke, gdzie wody majł temperaturś
19ľ - 21ľC. A. splendopleure lepiej pasuje do A. filamentosum z Togo i Nigerii. A. ogoense lepiej pasuje do A.
bualanum z wyzyn Kamerunu.
Przy kupowaniu ryb karpien cowatych nalezy koniecznie zwrocic uwagś aby byęy one tej samej wielkosci.
Szczegolnie samiczki, kiedy sł wiśksze od samczykow bywajł bardzo agresywne w stosunku do nich.
Proporczykowiec z Kap Lopez (Aphyosemion australe)
Proporczykowiec z Kap Lopez zamieszkuje muliste przybrzezne wody Afryki, od Konga az do Gabonu. W Europie
rozmnazany jest od 1913 r. Samiec jest wielobarwny i wiśkszy (6 cm) od niepozornej samicy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
105
Na tydzien przed taręem samice nalezy oddzielic od samcow i obficie karmic. Akwarium o pojemnosci 10-15 l z
siatkł ochronnł na dnie napeęniamy wodł o temperaturze 24ľC, pH 6,5-7,0 i twardosci wśglanowej 2ľdCH.
Umieszczamy tam jednego samca i 3-4 samice. Ryby te czśsto przystśpujł do taręa juz w kilka minut po
wpuszczeniu do zbiornika. Nie nalezy pozwolic rybom trzec siś dęuzej niz tydzien . W przeciwnym razie czas
wylśgania siś larw zostanie niepotrzebnie przedęuzony i powstanł miśdzy nimi znaczne roznice wielkosci i wieku.
Wylśg nastśpuje po dwoch tygodniach. Siatkś ochronnł mozna wyjłc dopiero po wykluciu siś ostatniej larwy, kiedy
mozemy byc pewni, ze nie zniszczymy ani jednego jajeczka.
Wiśkszosc jaj bowiem zatrzymuje siś w oczkach siatki, miśdzy
siatkł a szybami oraz przy ramce siatki, a tylko niewiele spada
na dno. Męode karmimy najpierw larwami solowca, nieco
pońniej siekanymi rurecznikami. Kiedy osiłgnł dęugosc 2 cm,
nalezy je przeniesc do obszernego zbiornika i stopniowo
obnizac temperaturś wody do 20ľC. Po trzech miesiłcach sł
juz dojrzaęe do rozrodu.
W zbiorniku obsadzonym roslinami o delikatnych lisciach, z
ciemnym dnem i nie zamieszkanym przez inne gatunki,
proporczykowiec z Kap Lopez wyglłda bardzo atrakcyjnie. W
hodowli mieszanej, skęadajłcej siś z roznych gatunkow
Aphyosemion istnieje ta trudnosc, ze samice wiśkszosci
gatunkow sł bardzo podobne i odroznienie ich jest ogromnie
kęopotliwe.
Naturalnym pozywieniem proporczykowca sł larwy i poczwarki
komarow. W niewoli ryba ta chśtnie zjada wszelki zywy, a takze suszony pokarm odpowiedniej jakosci.
Niemiecki hodowca Gerhard Hjerresen z Flensburga uzyskaę, a nastśpnie utrwalię przez starannł selekcjś mutanta,
ktorego H. Meinken nazwaę Aphyosemion australe hjerreseni. Proporczykowiec z Kap Lopez krzyzuje siś z
gatunkiem A. gardneri. Otrzymane w ten sposob mieszan ce majł pęetwy dziwacznego ksztaętu i sł bezpęodne.
Szczupienczyk karżowaty (Epiplatys annulatus)
Szczupien czyk karęowaty jest mieszkan cem zachodniej Afryki - Gwinei, Sierra Leone i Liberii. W obrśbie tego
terytorium wytworzyę kilka ekotypow. Rozmaicie ubarwione lub prłzkowane osobniki mogł wystśpowac nawet w
obrśbie tej samej grupy ekologicznej. Szczupien czyk karęowaty osiłga dęugosc 3-4 cm. Pęetwy samcow sł barwne -
ogonowa wydęuza siś w klapkowaty wyrostek. Samice majł pęetwy bezbarwne, przezroczyste i bardziej
zaokrłglone.
W srodowisku naturalnym tych ryb temperatura wody przekracza 25ľC, pH wynosi 6,7, a twardosc 5ľdCH. Jaja
mogł siś jednak rozwijac nawet w wodzie o twardosci 10ľdGH i do 2ľdCH. Taręo zwykle jest grupowe. Do 50-
litrowego akwarium z czystł, swiezł wodł wpuszczamy 20 ryb,
przy czym samic powinno byc wiścej niz samcow. Powierzchnia
wody musi byc miejscami pokryta pęywajłcymi roslinami. Ryby
trł siś pęywajłc w koęko jedna za drugł. Samice skęadajł wsrod
roslin i ich korzeni drobniutkie jaja, zaopatrzone w krociutkie
wyrostki. Jesli stado hodowlane byęo obficie karmione zywym
pokarmem, larwy zacznł pojawiac siś najpońniej po dwoch
tygodniach. Najczśsciej gromadzł siś w miejscu, gdzie
powierzchnia wody styka siś ze szkęem. Mozna je zauwazyc
dziśki metalicznie bęyszczłcej plamce na szczycie gęowy. Larwy
nalezy regularnie zbierac maęym szklanym kieliszkiem. Sł one
niesęychanie drobne, ale majł stosunkowo duze pyszczki.
Natychmiast po rozpoczściu samodzielnego pęywania chśtnie jedzł swiezo wyklute larwy soIowca i bardzo szybko
rosnł.
Szczupien czyk karęowaty jest maęł, ęagodnł rybkł, nie nadajłcł siś do akwarium zbiorowego. Zdecydowanie lepiej
czuje siś wsrod osobnikow węasnego gatunku i tylko wtedy w peęni widoczne sł jego wspaniaęe barwy. Rybki te
dobrze czujł siś nawet w niewielkich, dobrze obsadzonych roslinami akwariach, oswietlanych od czasu do czasu
promieniami sęon ca.
Budowa szczupien czyka karęowatego jest charakterystyczna dla caęego rodzaju Epiplatys. Odzywia siś on wyęłcznie
zywym pokarmem. Dziśki stosunkowo duzemu otworowi gśbowemu jest zdolny do poęykania dosc duzych człstek
pokarmu, mimo to jednak woli mniejszł zdobycz, na przykęad wrotki.
Zagrzebka Rachowa (Nothobranchius rachovi)
Zagrzebka Rachowa zostaęa sprowadzona do Europy w 1925 r., z
wod afrykan skich sawann. Na tym obszarze wystśpujł czśsciowo
lub caękowicie wysychajłce zbiorniki wodne. Gatunek ten zyje w
okolicach miasta Beira w Mozambiku oraz na terytorium
Narodowego Parku Krugera w Republice Poęudniowej Afryki.
Temperatury w tamtych rejonach sł wysokie, wystśpujł tez
znaczne roznice miśdzy porł deszczowł i suchł. Ryby tam
spotykane nazywa siś rybami wod okresowych. Ich biologiś
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
106
poznano dopiero po II wojnie swiatowej, dziśki takim badaczom, jak Foersch, Scheel, Peters i Wourms.
Zagrzebka Rachowa trze siś parami lub w grupach (1 samiec na 3-4 samice). Jaja skęada na warstwie
przygotowanego torfu (przepęukanego i wygotowanego przez 5-10 minut). Na jej taręo przeznacza siś cztery
tygodnie. Nastśpnie torf odsłcza siś na sicie, delikatnie wygniata w celu usuniścia wody i wkęada do plastykowego
woreczka, do ktorego przyczepia siś etykietś z datł taręa, spodziewanym terminem wylśgu i nazwł gatunku. Po
szesciu tygodniach przechowywania zalewa siś torf miśkkł wodł o temperaturze 25ľC i wkrotce po tym larwy
zaczynajł siś wylśgac. Jedzł one zywy pokarm, rosnł niesęychanie szybko i po 3-4 tygodniach osiłgajł dojrzaęosc
pęciowł. Samce dorastajł do 7 cm i sł piśknie ubarwione; samice sł szarawobrłzowe i nieco mniejsze od samcow.
Zagrzebkś Rachowa (1) powinno siś trzymac w akwarium z duzł iloscił roslin nie ukorzenionych, z miśkkim dnem
(warstwł torfu) i tylko razem z pokrewnymi gatunkami. Samice poszczegolnych gatunkow sł do siebie bardzo
podobne i trudno je odroznic od siebie. Temperatura wody powinna wynosic 25ľC.
Ryba ta zjada tylko zywy pokarm, bardzo dobre sł dla niej larwy komarow. N. rachovi atakowana jest niekiedy
przez orzśska z rodzaju Amyloodinium. Leczenie tej choroby jest trudne, gdyz podstawł lekow jest siarczan miedzi
(CuS04), na ktory ryba ta jest bardzo wrazliwa.
Sposrod innych, hodowanych w akwariach gatunkow z tego rodzaju najczśsciej spotyka siś N. orthonotus, N.
palmquisty, N.furzeri, N. korthausae, N. guentheri, N. kirki.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
107
Karpiowate
Wystź powanie: Wody Ameryki Poęnocnej, Europy, Azji i Afryki.
Wielkosc: W zaleznosci od gatunku od kilku centymetrow do metra, te ostatnie raczej nie nadajł siś do akwarium.
Dymorfizm pżciowy: Nie ma ogolnej metody na odroznienie samca od samicy. W okresie godowym samce
miewajł wysypkś taręowł na pokrywach skrzelowych. Samice sł zwykle peęniejszej budowy.
Zachowanie: Zwykle spokojne, stadne rybki, wyjłtkiem sł grubowargi.
Wychow mżodych: Wiśkszosc gatunkow skęada ikrś wsrod gśstych roslin i nie troszczy siś juz wiścej o nił i
męode. Zdarzajł siś czśsto przypadki kanibalizmu wobec ikry i męodych.
Woda: Zwykle nie majł wygorowanych wymagan co do twardosci i pH wody. Tylko razbory wymagajł miśkkiej,
lekko kwasnej, bogatej w garbniki ale swiezej wody.
Akwarium: Wiśkszosc gatunkow jest ruchliwa i wymaga by czśsc akwarium byęa wolna od roslin, by stadko rybek
mogęo siś swobodnie wypęywac. Rosliny mogł byc posadzone kśpami, dno mozna obsadzic niskimi gatunkami a na
powierzchni mogł pęywac rosliny pęywajłce. Tak obsadzone akwarium pozwoli rybom siś wypęywac i jednoczesnie
stworzy dogodne kryjowki dla rybek, ktore potrzebujł chwilowego odosobnienia. Obsadzenie akwarium roslinami
drobnolistnymi stworzy dodatkowo doskonaęe miejsca do odbycia taręł przez wiśkszosc gatunkow.
Pokarm: W wiśkszosci roslinozerne i wszystkozerne. Wiekszosc gatunkow obgryza delikatne roslinki w akwarium
Brzanka rozowa (Barbus conchonius)
2
Wystź powanie: Wody pęynłce poęnocnych Indii
Wielkosc: W akwarium do 8 cm, ale w naturze osiłga rozmiar 14 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec jest intensywniej ubarwiony, ma smuklejszł budowś ciaęa i czarny koniec pęetwy
grzbietowej. Otrzymano wiele odmian barwnych tego gatunku, ktore moim zdaniem nie sł tak piśkne jak forma
dzika brzanki rozowej. Znana jest rowniez forma weloniasta, ktora na szczśscie nie zatracięa ksztaętu ciaęł i
ubarwienia formy wyjsciowej.
Zachowanie: Ńawicowa, towarzyska, ęagodna rybka pęywajłca w
caęej toni wody, czasami przekopuje dno. Odpowiednia do
akwarium towarzyskiego.
Wychow mżodych: W trakcie burzliwego taręa, w ktorym
powinno przypadac po 2 samce na kazdł samicś (mozliwe jest
rowniez taręo parami), ikra jest skęadana w głszcz drobnolistnych
roslin wodnych a czśsc opada na dno. Taręo powinno odbywac siś
na pęytkiej wodzie. Po tarle powinno siś natychmiast odęowic
tarlaki, gdyz przystśpujł one do zjadania zęozonej ikry. Po kilku
dniach (2-3) wylśgajł siś larwy, ktore gdy zacznł pęywac po
wessaniu pścherzyka zoętkowego nalezy karmic najdrobniejszym
zywym pokarmem. Odpowiednie sł pierwotniaki, wrotki i
naupliusy oczlika lub solowca. Pońniej przechodzi siś na coraz
grubszy pokarm. Do taręa trzeba przygotowac duzy zbiornik gdyz
samica skęada duzo ikry, z ktorej wylśga siś pońniej duza ilosc
narybku.
Woda: Temperatura wody od 17 do 25
o
C nie powinna spadac ponizej 12
o
C, twardosc i pH nie odgrywa wiśkszej roli
dla samopoczucia rybek, jesli nie wykraczajł poza 6-7,5 i nie zmieniajł siś gwaętownie. Peęniś kolorow pokazuje w
temperaturze powyzej 20
o
C. Lubi czystł wodś dobrze natlenionł wodś.
Akwarium: Obszerne, jasne z miejscem do pęywania i kśpami roslin po brzegach. W ciepęe lata nadaje siś do
wpuszczania do basenow ogrodowych, gdzie czasami dochodzi do samorzutnego rozrodu.
Pokarm: Kazdy dostśpny w handlu zywy, mrozony i suchy. Dobrze jest podawac co jakis czas dodatek pokarmu
roslinnego.
2
Po raz pierwszy spotkaęem siś z tymi rybami kilka lat temu. Od razu zafascynowaęy mnie swoim bogactwem
kolorow szczegolnie, jesli chodzi o samce. Wtedy postanowięem, ze brzanki te trafił do mojej hodowli.
Ponizej chciaębym przyblizyc brzanki rozowe tym akwarystom, ktorzy siś jeszcze z nimi nie spotkali i zachścic do
ich hodowli, gdyz naprawdś warto.
Wystśpowanie - Brzanka rozowa nalezy do rodziny karpiowatych. Wystśpuje w rzekach i stawach poęnocno-
wschodnich Indii - Assam, Bengal, Orissa oraz Ganges. Ryby czśsto skupiajł siś w mniejsze lub wiśksze stada.
Ubarwienie samic i samcow znacznie siś rozni, co jeszcze bardziej siś zaznacza u ryb bśdłcych w okresie
rozrodczym. Ryby obojga pęci charakteryzujł siś okrłgęł czarnł plamł znajdujłcł siś u nasady ogona. Samice sł
koloru oliwkowego, natomiast samce rozowego. Rozowy kolor samcow staje siś intensywniejszy w okresie
godowym. Istnieje takze bardzo ęadna i efektowna odmiana weloniastej brzanki rozowej. Forma ta jest jednak
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
108
delikatniejsza niz forma wyjsciowa brzanki rozowej. W swoim naturalnym srodowisku brzanki te dorastajł do ok.
15 cm dęugosci. W akwarium rzadko osiłgajł takł wielkosc i najczśsciej dorastajł do okoęo 10 cm. Wielkosc ryb
zalezy przede wszystkim od wielkosci zbiornika. Teoretycznie im wiśksze akwarium tym wiśksze urosnł ryby.
Oczywiscie ostateczna wielkosc ryb zalezy tez od rodzaju pokarmu podawanego rybom. Zachowanie - Biorłc pod
uwagś zachowanie brzanek w ich naturalnym srodowisku, w akwarium nalezy je trzymac w niewielkim stadku ok.
10 s 15 sztuk. Sł to ryby spokojne i towarzyskie. Majłc do towarzystwa osobniki swojego gatunku zwykle nie
interesujł siś innymi gatunkami, choc mogł obgryzac pęetwy wspoęmieszkan com (szczegolnie narazone sł pęetwy
brzuszne skalarow, oraz nitkowate pęetwy gurami i prśtnikow). Brzanki sł rybami szybko pęywajłcymi w caęej toni
wodnej, wiec dlatego tez nie powinny byc trzymane z gatunkami spokojnymi. Doskonale nadajł siś do akwarium
towarzyskiego wraz z innymi brzankami i danio.
Akwarium takie powinno byc dosc duze tak, aby zapewnic rybom odpowiednił przestrzen zyciowł. Zbiornik
powinien byc jasno oswietlony, tak zarosniśty roslinami, aby pozostaęo sporo wolnego miejsca do pęywania s
wszystkie karpiowate uwielbiajł siś ganiac. Woda w akwarium z brzankami rozowymi powinna byc stara, ale
regularnie odswiezana (najlepiej jest, co tydzien wymieniac ok. 10 s 15 % wody na swiezł, swieza woda powinna
byc odstaęa), o temperaturze 18 s 24ľ C, pH ok. 7. Twardosc raczej nie odgrywa specjalnej roli, ale najlepsza jest
woda miśkka lub srednio twarda (ja hodowaęem i rozmnazaęem brzanki rozowe w wodzie o twardosci ogolnej 18ľ
n).
Pozywienie - Brzanki chśtnie spozywajł kazdy pokarm: larwy i poczwarki komarow, rozwielitki, oczliki, larwy
wodzenia i ochotki. Mozna takze podawac suchy pokarm pęatkowany. Nie nalezy takze zapominac o pokarmach
roslinnych takich jak parzone liscie saęaty, w przypadku nie podawania pokarmow roslinnych hodowca moze stracic
delikatne liscie roslin znajdujłcych siś w akwarium.
Rozmnazanie - Aby udaęo siś rozmnazanie brzanek rozowych, mozna wybrac dwa sposoby. Pierwszym z nich jest
umieszczenie tarlakow w odpowiednim akwarium tarliskowym. Pojemnosc akwarium nalezy dostosowac do liczby
tarlakow. Do przeprowadzenia taręa najlepiej jest uzyc dwa samce i jednł samice. Uzycie dwoch samcow jest
konieczne zwazywszy na to, ze pęodnosc samicy jest bardzo duza, a samce szybko siś mśczł. Samica, ktora siś nie
pozbśdzie caęego zasobu dojrzaęej ikry stwardniejes s dojrzaęa ikra zatyka otwory moczowo pęciowe samicy, ktora
nie nadaje siś juz do dalszej hodowli. Mozna tez uzywac grupy ryb pamiśtajłc o zachowaniu proporcji samcow do
samic w stosunku 2: 1. Na jednł samice mogł nawet przypadac trzy samce. W przypadku wycierania trojki ryb
konieczne jest uzycie akwarium o pojemnosci okoęo 30 l, jesli wycieramy grupś brzanek litraz zbiornika wzrasta
nawet do 100 l s zaleznie od ilosci ryb.
Akwarium tarliskowe powinno byc dokęadnie wymyte i odkazone. Na dnie nalezy poęozyc ruszt ikrowy o dosc
duzych oczkach i trochś drobnolistnych, delikatnych roslin. Ikra jest lepka. W przypadku braku rusztu ikrowego dno
zbiornika nalezy dokęadnie przykryc roslinami takimi jak mech lub roznego rodzaju paprocie. Uzycie takich
zabezpieczen ikry przed rybami dorosęymi jest konieczne, gdyz tarlakow w akwarium ogolnym nie powinno siś
karmic a gęodne szybko wyjadęyby caęł zęozonł ikrś. Ruszt ikrowy przed węozeniem do akwarium powinien byc
zdezynfekowany. Woda w akwarium powinna byc idealnie klarowna, odstaęa, o nastśpujłcych parametrach:
temperatura 24 - 25ľ C, pH ok. 7, twardosc ogolna 10ľ n, a twardosc wśglowodanowa 2ľ n. Do taręa nalezy wybrac
samce najlepiej wybarwione. Przed taręem tarlaki dobrze jest na ok. 10 dni rozdzielic wg pęci i karmic dobrym
zywym pokarmem. Po tym okresie rybki wpuszczamy do akwarium tarliskowego. Najczśsciej juz nastśpnego dnia
brzanki rozpoczynajł taręo, przebiega ono bardzo burzliwie. Samce tak dęugo pęynł za samicł, az jł dogonił,
potem jeden z nich ustawia siś do niej rownolegle i oboje wpęywajł w głszcz roslin. Tam ryby dosc szybko siś
kotęujł i po chwili wypęywajł. Ikra skęadana jest partiami, za kazdym razem po kilka, kilkanascie sztuk. Po
skon czonym tarle wszystkie ryby nalezy wyęowic, a do zbiornika z ikrł wlac preparat zapobiegajłcy plesnieniu ikry,
nastśpnie akwarium trzeba zaciemnic szarym papierem, gdyz ikra jest wrazliwa na swiatęo. Po kilku dniach zaleznie
od temperatury wykluwajł siś pierwsze męode. Po dalszych dniach narybek wchęania caęy woreczek zoętkowy,
napeęnia pścherz pęawny i rozpoczyna samodzielne pęywanie. Wtedy nalezy przystłpic do karmienia rybek. Jako
pierwszy pokarm mogł posęuzyc pierwotniaki i wrotki, po kilku dniach takze larwy solowca. W przypadku braku
dostśpu do takich pokarmow, męode brzanki rozowe mozna wykarmic suchymi pokarmami dla narybku. Narybek
rosnie szybko, lecz nierownomiernie i dlatego po pewnym czasie trzeba rozdzielic męode wg wielkosci, aby zapobiec
kanibalizmowi. Metoda wyzej opisana jest trudniejsza technicznie, ale pozwala na wychowanie wiśkszej liczby
potomstwa niz druga metoda, ktorł opisujś nizej.
Inny sposob otrzymania narybku od brzanek rozowych, polega na pozostawieniu ich w akwarium ogolnym o
parametrach wody takich samych jak w akwarium tarliskowym. Trzeba tylko zadbac o to aby w akwarium, w
ktorym przebywajł ryby dorosęe znajdowaęa siś spora ilosc roslin. Brzanki bśdł siś regularnie wycieraęy w
roslinach, ktore trzeba systematycznie wyjmowac z akwarium, umieszczac w innym zbiorniku i postśpowac
identycznie jak z ikrł z akwarium tarliskowego po wyęowieniu rodzicow.
Jak widac druga metoda rozmnazania brzanek jest znacznie prostsza, ale nie pozwala na uzyskanie duzej liczby
narybku, gdyz wiśkszosc ikry zostanie pozarta przez inne ryby znajdujłce siś w akwarium ogolnym.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
109
Brzanka sumatrzanska (Capoeta tetrazona tetrazona)
Brzanka sumatrzan ska zamieszkuje wody Sumatry, Tajlandii i Kalimantanu (Borneo). Od chwili pierwszego importu
do Europy w 1935 roku az do chwili obecnej jest stale hodowana w akwariach. Osiłga dęugosc 7 cm. Pęetwy
brzuszne samcow sł caęe ciemnoczerwone, czerwonawa jest tez
gorna czśsc pyszczka, a jaskrawoczerwona gorna krawśdń
pęetwy grzbietowej. Samice sł okrłglejsze, zwęaszcza w czśsci
brzusznej; barwa ich ciaęa jest nieco przygaszona, a krawśdzie
pęetw brzusznych przeńroczyste.
Ryby trł siś parami w 6-10 litrowych zbiornikach z dnem
przykrytym siatkł ochronnł. W czasie taręa szukajł miejsc
zarosniśtych, nalezy wiśc w akwariach taręowych umieszczac
kśpki mchu jawajskiego lub innych drobnolistnych roslin. Woda
powinna miec temperaturś 26ľC, pH 6,5-7,0, twardosc do
5ľdGH i do 1ľdCH. Jaja sł zoętawe, kleiste, ich srednica wynosi
1 mm. Larwy wylśgajł siś po 36 godzinach inkubacji i
potrzebujł kilku dni na zresorbowanie woreczka zoętkowego.
Swobodnie pęywajłce rybki karmi siś larwami solowca lub
widęonogow. Rosnł bardzo szybko; po dwoch tygodniach
osiłgajł dęugosc 1 cm i sł juz bardzo wyrańnie prłzkowane.
W 1957 r. L.P. Schultz podjłę siś uporzłdkowania systematyki rodzaju Barbus. Na podstawie pewnej ilosci cech
morfologicznych, m.in. dęugosci i liczby włsikow, wyroznię on cztery rodzaje; Barbus, Barbodes, Capoeta i Puntius.
Gatunki z rodzaju Capoeta majł dwa włsiki.
Brzanka sumatrzan ska jest rybł stadnł, W akwariach zbiorowych trzyma siś jł razem z innymi ruchliwymi
gatunkami. Ma ona skęonnosci do atakowania spokojnych, nawet znacznie wiśkszych od siebie ryb i obgryzania im
pęetw. Kiedy odpoczywa lub spi, przyjmuje charakterystycznł postawś z gęowł skierowanł do doęu. Z ywienie
brzanki powinno byc jak najbardziej urozmaicone.
W 1975 r. na rynku pojawięa siś interesujłca mutacja tego gatunku, zwana "Mossy Barb"; brzanka mszysta.
Powstaęa ona zapewne w azjatyckich fermach hodowlanych, gdzie hodowano takze roznorodne odmiany
albinotyczne brzanki sumatrzan skiej.
Danio Lamparci (Brachydanio frankei)
2
Ryby te sł jednymi z najbardziej popularnych ryb wsrod poczłtkujłcych akwarystow, poniewaz sł bardzo odporne
na niekorzystne wpęywy srodowiska, a takze sł ciekawie ubarwione i ruchliwe, przez co sł stale widoczne w
akwarium.
Pochodzenie - Danio lamparci Bachydanio frankei nie wystśpuje w srodowisku naturalnym i jest prawdopodobnie
formł hodowlanł danio prśgowanego, z ktorym swobodnie siś krzyzuje dajłc pęodne potomstwo.
Ubarwienie - Ryba jest bardzo ciekawie ubarwiona o grzbiecie oliwkowo brunatnym do ciemnozęotego. Po bokach
ciaęa duza ilosc ciemnych, nieregularnych plam przypominajłcych cśtki lamparta. Pęetwa ogonowa i odbytowa
zachowuje ubarwienie cśtkowane, podczas gdy pozostaęe pęetwy sł bezbarwne. W akwarium wyhodowano takze
formś weloniastł i zęotł. Ryba osiłga 5,5 cm dęugosci. Samice sł wiśksze od samcow i peęniejsze w partii
brzusznej.
Zachowanie - Danio nie sł agresywne wobec innych ryb ü ja w swoim akwarium trzymam kilka ryb razem z dzikł
formł gupika i ich męodymi, czśsc męodych zostaje zjedzonych, ale dorosęym gupikom nic siś nie dzieje.
Akwarium - Ryby wymagajł sredniego akwarium, mozliwie dęugiego z gśstł obsadł roslinnł, jednak musi byc
zachowana wolna przestrzen do pęywania.
Woda - Nadaje siś woda zarowno miśkka jak i srednio twarda,
o temperaturze ok. 22 ü 24o C, pH ok. 7.
Pokarm - Jako pokarm wystarcza pokarm pęatkowany, ale
lepsze wyniki uzyskuje siś karmiłc ryby pokarmem zwierzścym
takim jak ochotki, serce woęowe i rozwielitki. Niezbśdne jest
urozmaicenie pokarmu tak, aby znajdowaęy siś w nim wszystkie
skęadniki pokarmowe.
Rozmnazanie - Rozmnazanie danio nie sprawia wiśkszych
trudnosci wystarczy miec 2 samce i 1 samicś. Mozna zamiast
jednego samca danio lamparciego dac danio prśgowane ü
wtedy tez mozna otrzymac zywe i zdrowe potomstwo, ktorego
wiśkszosc stanowic bśdł danio lamparcie. W literaturze czśsto
spotyka siś, ze nalezy
uzywac maęych akwarii tarliskowych, lecz ja lepsze wyniki uzyskiwaęem przy rozmnazaniu danio w akwarium 30 l.
Akwarium tarliskowe nalezy ustawic na parapecie okna ü wazne sł poranne promienie sęon ca, mozna tez ustawic je
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
110
w miejscu gdzie normalnie stoi tylko, ze wtedy trzeba zapalic z samego rana nad akwarium silniejsze oswietlenie.
Akwarium nalezy zaopatrzyc w ruszt ikrowy lub duzł ilosc mchu jawajskiego, ktory ochroni ikrś przed zjedzeniem.
Nalezy nalac wody do poziomu ok. 8 ü 10 cm. Woda powinna byc miśkka, lecz mozna rozmnozyc danio w wodzie
srednio twardej, wazna jest temperatura wody utrzymujłca siś w granicach 25 ü 26o C, pH ok. 7. Tarlaki powinny
byc juz od kilku dni karmione dobrym zwierzścym pokarmem, byc trzymane w starej wodzie o temperaturze 22 ü
23o C, mozna je wczesniej rozdzielic na kilka dni. Parś lub trojkś ryb wpuszczamy
wieczorem ü tak, aby przyzwyczaięy siś do nowego akwarium przez noc. Rano podwyzszona temperatura i swieza
woda stymulujł taręo, ktore przebiega bardzo gwaętownie. Samiec pęynie za samicł i kiedy jł dogoni przyciska
siś do jej boku, obie rybki przez chwilś pęynł razem i samica wyrzuca kilka do kilkunastu przeńroczystych jaj, ktore
samiec od razu zapęadnia. Ikra nie jest lepka, wiśc bez problemu opada pomiśdzy oczkami rusztu ikrowego. Po
skon czonym tarle ryby wyęawiamy a akwarium nalezy zaciemnic szarym papierem. Po 3-4 dniach larwy opuszczajł
osęonki jajowe, a po dalszych 2 ü 3 dniach rybki zaczynajł pęywac i wtedy nalezy zaczłc je karmic pokarmem
pyęowym, Mikro ü Vitem lub normalnym pokarmem pęatkowanym z dodatkiem np. suszonej rozwielitki przetartym
przez sitko do herbaty. Męode rosnł szybko, lecz nierownomiernie i po pewnym czasie nalezy posortowac je wg.
wielkosci. Przy wychowie danio bardzo wazna jest czśsta, czśsciowa wymiana wody poęłczona z oczyszczaniem dna
zbiornika, poniewaz w wodzie starej, w ktorej nagromadzięo siś sporo produktow przemiany materii nastśpuje
zahamowanie wzrostu. Wychow męodych najlepiej prowadzic w srednich akwariach, w ktorych nie mozna dopuscic
do zbyt duzego ruchu wody, tak aby nie mśczyc rybek. Po okoęo 2 tygodniach mozna juz zrezygnowac z
ogrzewania tak, aby temperatura wynosięa okoęo 22o C. Przy prawidęowej hodowli po 1,5 ü 2 miesiłcach rybki majł
ok. 1.5 cm i sł juz wybarwione, a po 6 ü 7 miesiłcach sł juz pęodne, jednak z rozmnazaniem ryb nalezy jeszcze
poczekac az osiłgnł peęny rozwoj fizyczny. Wszyskie zamieszczone tutaj informacje dotyczł takze Danio
prśgowanego Brachydanio rerio. Myslś, ze hodowla i rozmnazanie danio lamparciego nie sprawi zadnych trudnosci
nawet poczłtkujłcemu akwaryscie.
2
Etymologia nazwy naukowej
Brachys po grecku znaczy krotki (nawiłzuje do krotkiej pęetwy grzbietowej). Danio pochodzi od Dhani z mowy
tubylcow. Frankei pochodzi od nazwiska niemieckiego biologa Hans-Joachim'a Franke.
Ojczyzna
Nieznana. Sprowadzony pod koniec lat piścdziesiłtych do Czechosęowacji z "Indii" (?), ale takie okreslenie wskazuje
raczej na sprowadzenie z jakiejs azjatyckiej firmy produkcyjno - handlowej. Biorłc pod uwagś cechy innych
gatunkow z rodzaju Brachydanio, nalezy słdzic, iz B. frankei pochodzi z terenow dawniejszych Francuskich
Indochin. Z caęł pewnoscił nie jest to produkt czechosęowackich akwarystow!
Opis ryby
Prawdopodobnie mutant lub krzyzowka. Ubarwienie tej ryby i inne cechy skęaniajł do domniemania, iz moze to byc
mutant naturalnej krzyzowki Brachydanio rerio (Hamilton 1822) x Brachydanio nigrofasciatus (Day 1869). Ryba
wykazuje wszelkie cechy gatunku. Wielkosc samicy wynosi do 50 mm, zas samca do 40 mm. Holotypem tego
gatunku jest dorosęy samiec o dęugosci caękowitej 39 mm, oraz dęugosci tuęowia wynoszłcej 32 mm. Istniejł poza
nim trzy egzemplarze paratypow. Niektorzy domniemajł w niej krzyzowkś pomiśdzy Brachydanio nigrofasciatus
(Day 1869), a Tanichtys albonubes Lin 1932, utrwalonł w drodze naturalnego procesu.
Dymorfizm pżciowy
jak u Danio rerio. Przeciśtna dęugosc ryby wynosi 42 mm. Przeciśtna dęugosc tuęowia wynosi 34 mm. S rednia
wysokosc tuęowia wynosi 10,5 mm. S rednia dęugosc gęowy wynosi 8,1 mm. Najdęuzszy promien pęetwy grzbietowej
ma srednio 6,6 mm. Najdęuzszy promien pęetwy ogonowej ma srednio 7,6 mm. Wysokosc tuęowia miesci siś w
dęugosci tuęowia srednio 3,23 razy.
Tuęow ryby jest wysmukęy, prawie walcowaty. Bocznie tylko nieco sciesniony. Linia naboczna jest niewidoczna. D II
/ 8. Promienie rozwidlone dęuzsze. Nie rozwidlone, krotsze. A III / 13. V I / 7 - promien nie rozwidlony krotszy od
rozwidlonych. C II / 19. Squ. 28 - 29. Ma dwie pary włsow. Caęy tuęow u obydwu pęci jest koloru bęyszczłco
brłzowawozęotawozoęty. Tęo pokryte jest nieregularnymi plamkami i paseczkami, tworzłc wzor futra leoparda.
Plamki i paseczki majł kolor czarnawoniebieski. Przez srodek tuęowia biegnie włziutka linia pozbawiona mozaiki
plamek i paseczkow. Sprawia to wrazenie, jakby byęa zęota. Tśczowka oka od gory jest koloru wypolerowanego
zęota. Dolna czśsc tśczowki jest bęyszczłco niebieska. Pęetwa grzbietowa u podstawy jest zęotozoęta. S rodkowa
partia jest czarnawobrłzowa do oęowianoszarej. Obrzezenia u samcow sł jasnozoęte do chromowozoętych. U
samiczek oęowiowoszare. Pęetwa odbytowa jest zielonozoęta. W swietle bezposrednio padajłcym jest morskozielona
z paseczkami ukierunkowanymi jak promienie pęetwy. Pęetwa ogonowa u nasady jasnozoęta, przybiera w kierunku
obrzezenia kolor dymnoszary. Caęa lekko upstrzona plamkami nieregularnie rozchodzłcymi siś. U samcow
zakon czenia pęetw jasnozoęte.
Opieka i rozmnazanie
Pobiera pokarmy zywe, suszone i sztuczne. Temperatura wody od 22 do 24
o
C. Zimł temperatura moze wynosic od
18 do 21
o
C.
W akwarium ogolnym jest bardzo zgodliwy. Zajmuje we wyzszych akwariach tylko gornł 1/3 czśsc wysokosci
zbiornika. Potrzebuje miejsca do wypęywania siś. Akwarium do taręa powinno byc dosc dęugie i urzłdzamy je tak
jak dla danio prśgowanego. Takze poziom wody dajemy identyczny. Mozna zastosowac sztuczne urzłdzenie
akwarium, stosujłc odpowiednił siatkś, ale lepiej szklany ruszt. Pamiśtac nalezy o bezpieczen stwie dla ryb, ktore
muszł byc chronione przed ewentualnym zakleszczeniem w siatce.
Do taręa uzywamy wody swiezej, nie za twardej. Najlepiej o twardosci okoęo 5
o
n. Posiadacze konduktometrow
mogł przygotowac wodś o przewodnictwie od 250 do 350 䞮 S. W wodzie zawierajłcej zbyt wiele mineraęow ikra jest
lekko zmarszczona i rozwoj jest zakęocony. W wodzie o przewodnictwie okoęo 50 䞮 S ikra jest zbyt nadśta i jej
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
111
rozwoj takze jest zakęocony. Mieszkan cy Katowic (woda z Goczaękowic) mogł uzywac wody z kranu, odstaęej przez
kilka dni. Tak jak inne ryby z rodzaju Brachydanio, danio lamparcie taręo odbywa w promieniach sęon ca. Do
urzłdzonego akwarium wpuszczamy dzien lub dwa dni wczesniej peęnł samiczkś, a nastśpnie wieczorem
wpuszczamy do niej dwa samczyki. Ryby te, tak jak i inne z podrodziny Danioninae, jezeli braęy juz udziaę w tarle,
przy nastśpnym tarle bardzo niechśtnie przyjmujł nowych partnerow. Jezeli przeprowadzamy taręo grupowe, to
nalezy pamiśtac o znacznej przewadze samcow. Odczyn wody w granicach od pH 6,5 do pH 7. Temperatura wody
do taręa powinna byc o jeden lub dwa stopnie wyzsza od temperatury w zbiorniku ogolnym. Nie powinna jednak
przekraczac 25
o
C, gdyz samce siś wtedy za szybko mśczł, i taręo jest maęo udane. Taręo jest gwaętowne. Samce
zwijajł siś bocznie w podkowś i obejmujł brzuszek samicy. Wystśpujł takze szturchania pyszczkami samcow w
okolice brzuszka samicy. Nalezy nie zapominac o kęśbkach roslin w rogach akwarium, gdzie mogęaby odpoczłc
przed samcami zmśczona samica. Ikra jest dosc duza, barwy zoętawej. Wylśga siś po 40 - 60 godzinach. Zdarza siś
jednak, ze trwa to i znacznie dęuzej. Wpęyw na wylśganie ma temperatura wody i zawartosc tlenu we wodzie.
Dlatego dobrze jest zastosowac bardzo drobonoperlisty rozpylacz, sporzłdzony na przykęad z wierzbowego patyka,
ktory scinamy ukosnie, aby uzyskac wiśkszł powierzchniś rozpylania. Zastosowanie normalnego rozpylacza jest
szkodliwe, gdyz woda siś kotęuje, a wylśg ulega zabiciu. Męode rosnł szybko. Jako pierwszy pokarm dajemy
wymoczki. Mogł to byc ęatwe do staęej hodowli pantofelki. Jako drugi pokarm dajemy najdrobniejszy pyl odęawiany
w stawie. Mozna takze uzyc mleka w proszku, zoętka kurzego jaja, oraz dobrze utartego pokarmu sztucznego.
Niektore firmy produkujł dobre pokarmy do odchowu narybku. Przechodzłc na pokarm grubszy, nadal nalezy
jeszcze rownolegle podawac pokarm drobniejszy. Dobrym pokarmem dla wylśgu jest mleczko wycisniśte przez
szmatkś z roztartych doniczkowcow.
Ryby odęozone do taręa nie wolno karmic planktonem! Nie nalezy takze zadawac zbyt wielkich porcji pyęu, ktory
rosnie szybciej od narybku i moze mu zagrazac. Pozłdane jest posiadanie hodowli doniczkowcow, ktore sł
pokarmem dla tarlakow, a dorywczo dla wszystkich ryb, lub jako urozmaicenie pokarmu.
Uwagi biologiczne i historyczne
Niektorzy systematycy uwazajł B. frankei za podgatunek B. rerio. Nie przemawia jednak za tym duze
podobien stwo B. frankei do Brachydanio tweediei (Brittan 1956), ktore na pierwszy rzut oka mozna pomylic.
Chowany w akwarium bez wiedzy o miejscu pochodzenia, ma stworzone warunki, ktore mogł daleko odbiegac od
naturalnych. O bliskim pokrewien stwie z B. rerio swiadczy zas to, ze caęe potomstwo jest pęodne. Nie jest to jednak
zaprzeczeniem odrśbnego gatunku, gdyz nie tylko to decyduje o odrśbnosci. Gdy w 1962 roku czytaęem
porownanie B. frankei (wtedy jeszcze Brachydanio spec. nov.) z innymi gatunkami rodzaju Brachydanio, to
dowiedziaęem siś o istnieniu wielu roznic anatomicznych wskazujłcych na odrśbnosc gatunkowł. Przy krzyzowaniu
B. rerio z B. nigrofasciatus, czśsc potomstwa jest pęodna. Prowadzłc prace genetyczne, mozna te pęodne
wyselekcjonowac, a nastśpnie przez odpowiednie zabiegi, utrwalic w ten sposob nowł formś organizmu. Zdarza siś
to samoistnie w naturze. Moze tez taki nowy organizm powstac przez piorunujłce zakęocenie normalnych procesow
zyciowych, czyli przez mutacjś. Wychodzi na to, ze nim dowiemy siś prawdy o pochodzeniu przedmiotowej rybki,
moze upęynłc nadzwyczaj duzo czasu. A wszystko jest z winy braku przekazu odpowiednich informacji. Ot, po
prostu: kupię, przywiozę, rozmnozyę i sprzedaę. Reszta go nie interesowaęa. No i powstaę problem pochodzenia. B.
frankei zostaę przywieziony albo przez kogos, kto sęuzbowo jeńdzię na wschod, albo, co mniej realne, przywśdrowaęo
na wystawś do Czechosęowacji i pozostaęo. Nalezy pamiśtac, ze tylko nieliczni sł skorzy do rozgęaszania czegos.
Znanymi akwarystami, ktorzy byli w posiadaniu tych ryb okoęo roku 1960 byli Stanislav Frank, oraz M. Chvojka. Ale
im dostarczono tylko informacji, ze ryby te pochodzł z Indii, co nalezy uznac za wadliwe. Wspoępraca z
akwarystami z innych krajow i kontynentow legęa w gruzach. Mozna by namawiac tych co obecnie jezdzł do Azji do
rekonesansu, ale z natury nie sł to mięosnicy przyrody i wolł czas poswiścac na robieniu interesow. Specjalnie
rozwodzś siś nad tym, aby uswiadomic jak wazne jest zdobywanie i przekazywanie odpowiednich informacji.
Obecnie ta piśkna rybka nie jest juz w Polsce spotykana. Co najwyzej spotkac mozna nijakł krzyzowkś z
weloniastym danio prśgowanym. Z informacji VDA opublikowanych po 1960 roku, wynika, ze pierwszym
posiadaczem tych ryb byę Stanislav Frank z dawniejszej Czechosęowacji
Danio prź gowany (Brachydanio rerio)
Ryba ogolnie znana wiśkszosci akwarystom, popularna, i dostśpna, chyba w kazdym sklepie zoologicznym.
Pochodzi ona z okolic Bangladeszu i poęudniowo wschodnich Indii, gdzie zyje w pęytkich, dobrze nasęonecznionych
rzekach i stawach. W naturze danio prśgowane zbierajł siś w ruchliwe stada co nalezy miec na uwadze kupujłc
ryby do domowego akwarium. Danio, podobnie jak wiśkszosc ryb z rodziny karpiowatych sł ęatwe w hodowli i
dlatego czśsto sł polecane poczłtkujłcym akwarystom.
Ubarwienie - Ryby tego gatunku majł bardzo ciekawe ubarwienie. Sł koloru srebrzystozęotego z czterema
niebieskimi, bęyszczłcymi pasami biegnłcymi od skrzeli wzdęoz
caęego ciaęa. Pasy przechodzł takze na pęetwś ogonowł i
odbytowł. Ubarwienie ryb moze bladnłc w zaleznosci od
samopoczucia. Danio osiłgajł dęugosc 5 - 6 cm.
Zachowanie - Odroznienie pęci u ryb dorosęych jest dosc ęatwe.
Samiec jest znacznie smuklejszy od samicy, podczas gdy samica
ma bardziej uwidoczniony brzuch i moze byc wiśksza od samca.
Danio sł raczej rybami spokojnymi i nie zakęocajł spokoju
innym wspoęmieszkan com zbiornika. Jednak gdy nadarzy siś
okazja potrafił wyjesc ikrś innym rybom.
Ja w swoim akwarium trzymam kilka danio razem z dzikł formł
gupika, nigdy nie odęawiam męodych i danio wszystkich nie
zjadajł. Omawiane ryby nie powinny byc jednak trzymane z
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
112
gatunkami spokojnymi, wolno pęywajłcymi takimi jak gurami mozaikowy, gdyz swoim szybkim pęywaniem mogł je
niepokoic.
Akwarium - musi byc dosc przestronne zwazywszy na to ze nalezy hodowac ok. 10 s 15 sztuk, a takze na to, ze
danio to ryby bardzo ruchliwe. Zbiornik powinien byc tak urzłdzony, aby zawsze w srodku pozostawaęo sporo
wolnej przestrzeni do pęywania - sł to ryby pęywajłce w toni wodnej, scianki i rogi akwarium mozna gśsto obsadzic
roslinami. W akwarium powinna znajdowac siś woda o temperaturze 18 - 25o C, pH. ok. 7. Twardosc wg mnie nie
odgrywa specjalnej roli. U mnie danio zyjł w akwarium nie ogrzewanym, temperatura wynosi ok. 22o C a twardosc
ogolna ok. 18o n.
Pokarm - Jako pokarm mozna stosowac zarowno larwy owadow jak i pokarmy pęatkowane. Ja karmiś danio
mrozonym sercem woęowym, larwami ochotki i rozwielitkami, czasami dokęadam trochś pokarmow pęatkowanych s
wazny jest pokarm roslinny
.
Rozmnazanie - danio nie sprawia wiśkszych trudnosci wystarczy miec 2 samce i 1 samicś, choc mozna "uzywac"
tez 1 samca i 1 samicy. W literaturze czśsto spotyka siś, ze nalezy uzywac maęych akwarii tarliskowych, lecz ja
lepsze wyniki uzyskiwaęem przy rozmnazaniu danio w akwarium 30 l. Akwarium tarliskowe nalezy ustawic na
parapecie okna - wazne sł poranne promienie sęon ca, mozna tez ustawic je w miejscu gdzie normalnie stoi tylko,
ze wtedy trzeba zapalic z samego rana nad akwarium silniejsze oswietlenie. Zbiornik nalezy zaopatrzyc w ruszt
ikrowy lub duzł ilosc mchu jawajskiego, ktory ochroni ikrś przed zjedzeniem. Nalezy nalac wody do poziomu ok. 10
s 15 cm. Woda powinna byc miśkka, lecz mozna rozmnozyc danio w wodzie srednio twardej (ja je rozmnazam w
wodzie o twardosci 18o n), wazna jest temperatura wody
utrzymujłca siś w granicach 25 s 26o C, pH ok. 7. Tarlaki
powinny byc juz od kilku dni karmione dobrym zwierzścym
pokarmem, byc trzymane w starej wodzie o temperaturze 22 s
23o C, mozna je wczesniej rozdzielic na kilka dni. Parś lub
trojkś ryb wpuszczamy wieczorem s tak, aby przyzwyczaięy siś
do nowego akwarium przez noc. Rano podwyzszona
temperatura i swieza woda stymulujł taręo, ktore przebiega
bardzo gwaętownie. Samiec pęynie za samicł i kiedy jł dogoni
przyciska siś do jej boku, obie rybki przez chwilś pęynł razem i
samica wyrzuca kilka do kilkunastu przesroczystych jaj, ktore
samiec od razu zapęadnia. Ikra nie jest lepka, wiśc bez
problemu opada pomiśdzy oczka rusztu ikrowego. Po
skon czonym tarle ryby wyęawiamy a akwarium nalezy zaciemnic
szarym papierem. Po 3-4 dniach larwy opuszczajł osęonki
jajowe, a po dalszych 2 s 3 dniach rybki zaczynajł pęywac i wtedy nalezy zaczłc je karmic pokarmem pyęowym,
firmowymi pokarmami dla narybku lub normalnym pokarmem pęatkowanym z dodatkiem np. suszonej rozwielitki
przetartym przez sitko do herbaty. Męode rosnł szybko, lecz nierownomiernie i po pewnym czasie nalezy
posortowac je wg wielkosci. Przy wychowie danio bardzo wazna jest czśsta, czśsciowa wymiana wody poęłczona z
oczyszczaniem dna zbiornika, poniewaz w wodzie starej, w ktorej nagromadzięo siś sporo produktow przemiany
materii nastśpuje zahamowanie wzrostu. Wychow męodych najlepiej prowadzic w srednich akwariach, w ktorych nie
mozna dopuscic do zbyt duzego ruchu wody, tak aby nie mśczyc rybek. Po kilku tygodniach mozna juz
zrezygnowac z ogrzewania tak, aby temperatura wynosięa okoęo 22 - 23o C. Przy prawidęowej hodowli po 1,5 s 2
miesiłcach rybki majł ok. 1.5 cm i sł juz wybarwione, a po 6 s 7 miesiłcach sł juz pęodne, jednak z
rozmnazaniem ryb nalezy jeszcze poczekac az osiłgnł peęny rozwoj fizyczny.
Jeszcze pare sęow o danio lamparcim Brachydanio frankei. Otoz nie jest to osobny gatunek, jest to
najprawdopodobniej sztucznie otrzymana odmiana danio prśgowanego. Danio lamparci moze siś swobodnie
krzyzowac z danio prśgowanym dajłc pęodne potomstwo. Takie krzyzowanie moze doprowadzic do pojawiania siś
coraz to nowych odmian zarowno danio prśgowanego jak i lamparciego. Kilka lat temu widziaęem w sklepie
zoologicznym danio, u ktorych gorne paski byęy ciłgęe, a dolne byęy poprzerywane tworzłc cśtki. Ostatnio
natomiast zakupięem danio prśgowane zęote. Takiego zęotego samca skrzyzowaęem z samicł danio lamparciego i
otrzymaęem wszystkie męode zdrowe i... lamparcie. Chciaębym jeszcze zaznaczyc, ze wszystkie informacje podane
w tym artykule odnoszł siś jednoczesnie do danio laparciego. Tak wiśc widac, ze danio to bardzo ciekawe i ęatwe w
utrzymaniu rybki i zachścam do ich hodowli.
Grubowarg dwubarwny (Labeo bicolor)
Piśkna kontrastowo ubarwiona, lecz agresywna wobec innych przedstawicieli swojego i gatunkow pokrewnych ryba.
Mozna w niewielkim 100 litrowym akwarium trzymac pojedyncze egzemplarze.
Wystź powanie:Tajlandia
Wielkosc: max. 20 cm.
Dymorfizm pżciowy: Wydaje mi siś, ze samce sł smuklejsze od samic. Obie pęcie chyba sł jednakowo
wojownicze, ja nie zauwazyęm wiśkszych roznic.
Zachowanie: Agresywna wobec przedstawicieli swego i gatunkow pokrewnych ryba. Atakuje rowniez inne ryby,
ktore majł czerwony kolor pęetw lub czarne ciaęo. Dla moich 4 grubowargow, gdy podrosęy do 10 cm dęugosci,
zarosniśte akwarium 150l okazaęo siś za maęe i musiaęem pozbyc siś ich do sklepu, zanim siś pozabijajł. Jednak
jesli kiedys bśdzie mnie stac na kilkusetlitrowy zbiornik o odpowiednio duzej powierzchni dna sprobujś pewnie
przygotowac go pod stadko grubowargow. Warto bo to piśkne ryby. Nie mozna ich trzymac z kosiarkami gdyz
ciłgle je przeganiajł, a nawet mogł je pozabijac.
Wychow mżodych: Nieznany, podobno do taręa dochodzi czasem w duzych zbiornikach. Nic pewnego na ten temat
nie wiem.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
113
Woda: 22-30
o
C, raczej miśkka z dodatkiem garbnikow
Akwarium: Dobrze zarosniśte z duzł iloscił kryjowek. Powierzchnia dna dla kilku rybek jesli chce siś uniknłc
ciłgęych starc i walk powinna miec kilka m
2
i sporo kryjowek, ale w takim akwarium, nie bśdzie mozna niestety
podziwiac piśkna tych ryb, bo zniknł wsrod kryjowek. Zresztł, kto ma takie duze mieszkanie, by zafundowac
grubowargom prawie naturalne warunki?
Pokarm: Z ywy, suchy i glony. Czysci rosliny z glonow i osadu.
Kardynażek chinski (Tanichthys albonubes)
2
Tropikalny gatunek sęodkowodny. Bardzo odporna i barwna rybka, posiada oliwkowobrłzowe ciaęo z
charakterystycznymi opalizujłcymi paskami, w kolorze niebieskim i brłzowoczerwonym, biegnłcymi wzdęuz bokow.
Posiada nieznacznie podniesiony pysk bez włsikow. Toleruje nizsze temperatury od pozostaęych karpiowatych,
moze byc trzymana latem na zewnłtrz.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Dżugosc - 45 mm
Pochodzenie - Chiny
Dymorfizm - samice sł grubsze
Żatwosc chowu - ęatwe; mozna latem trzymac na zewnłtrz
Pokarm - wszystkozerne
Sposob rozrodu - ikra rozprasza siś
Rozrod - ęatwy; chronic ikrś przed rodzicami
WARUNKI W AKWARIUM
Woda - miśkka, srednio twarda
Temperatura - 24 ľC latem, nizsza zimł
Typ zbiornika - wspolny
Siedlisko - gorny i srodkowy poziom
Art .2
Kardynaęek jest jednł z najczśsciej hodowanych i lepiej znanych ryb akwariowych. Pochodzi z Chin. Dorasta do 4
cm dęugosci. Lubi wodś miśkkł i raczej chęodnł - optymalna temperatura dla niego to 18 - 22'C, przy czym moze
wytrzymac nawet 5'C, ńle natomiast znosi przegrzanie. Jest to ryba stadna dlatego nie nalezy umieszczac w
akwarium tylko jednej sztuki. Zauwazyęem to po wpuszczeniu do stulitrowego zbiornika szesciu kardynaękow;
wszystkie one zawsze trzymaęy siś razem. Dorosęy kardynaęek, chociaz nie jest rybł brzydkł, nie ma jakiegos
oszaęamiajłcego ubarwienia, natomiast stadko męodych osobnikow tego gatunku wyglłda przeslicznie, gdyz męode
kardynaęki sł bardzo ruchliwe i przyozdobione swiecłcym, niebieskawym lub zielono-zęotym paskiem, ciłgnłcym
siś na wysokosci oka wzdęuz caęego ciaęa. Dojrzaęe ryby sł pozbawione tej ozdoby. U nich pasek ten ma barwś
zoętoczerwonł, nie swieci siś i dlatego dorosęe kardynaęki nie przypominajł juz neonow Innesa. Kardynaęki choc
lubił wodś miśkkł zupeęnie dobrze czujł siś i rozmnazajł takze w wodzie twardszej do 15'n, a poniewaz sł rybami
pochodzłcymi z wod pęynłcych, prłd wody ma dla nich niebagatelne znaczenie. Od osoby godnej zaufania zdarzyęo
mi siś usęyszec o przypadku gdy kardynaęki, chociaz nie najlepiej karmione i hodowane w nie najlepszej wodzie,
dziśki zapewnionemu sztucznemu, intensywnemu ruchowi wody dorastaęy do 7 - 8 cm. Nie byęy wprawdzie ęadnie
ubarwione, ale ich rozmiary mowięy same za siebie.
Kardynaęki mozna karmic rozmaitymi pokarmami: rozwielitkami,
oczlikami, larwami komarow i ochotek, doniczkowcami oraz
rozmaitymi pokarmami suchymi. Karma musi byc urozmaicona
przy czym nalezy pamiśtac o tym, aby nie przekarmiac ryb. U
kardynaęka dymorfizm pęciowy jest sęabo zaznaczony - samiec
jest smuklejszy i barwniejszy os samicy. Rozmnazanie nie jest
trudne, najlepiej na ten cel przeznaczyc osobny, niewielki basen
(50 - 60l), umiarkowanie gśsto obsadzony roslinnoscił z
wolnym miejscem do pęywania. Z zasady stosuje siś nadmiar
samcow, aby wiścej ikry ulegęo zapęodnieniu. Najczśsciej
stosowany przeze mnie zestaw to 3 samice + 5 samcow w
akwarium 50-litrowym. Taręo nie jest zbyt widowiskowe -
podczas zalotow samce naprśzajł pęetwy, nastśpnie samiec
przyciska samicś do wybranej rosliny i nastśpuje zęozenie ikry.
Narybek wylśga siś po 5 - 7 dniach, a po dalszych kilku dniach
zaczyna poszukiwac pokarmu. Dorosęe ryby zazwyczaj nie
zjadajł narybku, natomiast wsrod męodziezy, na skutek nierownomiernego wzrostu czśsto zdarza siś kanibalizm. Z
zasady jednak usuwam tarlaki z akwarium z narybkiem i innym radzś to samo. Literatura zaleca karmienie narybku
wrotkami. Osobiscie stosujś larwy oczlikow i wśgorki, z czasem przechodzłc na pokarmy suche. S wiadom jestem
wszystkich wad takiego karmienia, jednak jest to jedyny mozliwy sposob, gdyz nie jestem w stanie zapewnic
narybkowi wystarczajłcej ilosci pyęu. Powyzsza metoda pozwala na odchowanie kilkudziesiściu sztuk narybku z
jednego taręa co dla hodowcy - amatora jest iloscił wystarczajłcł.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
114
Dobrze karmiony narybek, przy zapewnieniu ciłgęego przewietrzania wody szybko rosnie, cieszłc oczy akwarysty
swoim widokiem.
Znana jest rowniez dęugopęetwa forma kardynaęka. Kardynaęek jest rybł niewielkł, ęatwł w hodowli, maęo
wymagajłcł i dlatego godnł polecenia poczłtkujłcym i nie tylko poczłtkujłcym akwarystom.
Kardynaęki sł maęo odporne na choroby , szczegolnie na ospś rybił i dlatego narybek wymaga staęej obserwacji.
2
Kardynaęki pochodzł z gorskich strumieni w poęudniowych Chinach. Spotykane sł tez w okolicach Hong Kongu. Jest
to smukęa, maęa ryba, dorastajłca do 4 cm dęugosci. Jej grzbiet ma zabarwienie ciemnobordowe z niebiesko-
zielonym, metalicznym poęyskiem. Boki ciaęa sł intensywnie bordowe, a brzuch biaęo-zoęty. Przez gornł czśsc boku
rybki przechodzi niebiesko-zielony pas, ktory w zaleznosci od samopoczucia i temperatury moze przybierac rowniez
kolor czerwonawy błdń zoęty.
Pęetwa ogonowa jest przezroczysta, przez jej srodek biegnie bordowy pas. Grzbietowa jest zoętawa, lekko
przezroczysta, obrzezona na czerwono, podobnie ubarwione sł takze odbytowa i brzuszne. Pęetwy piersiowe sł
przezroczyste.
Samce majł dęuzsze pęetwy i sł intensywniej ubarwione. Samicś dodatkowo mozna rozpoznac po wiśkszym
brzuszku. W niewoli wyhodowano tez odmianś o dęugich pęetwach, ktora ma nieco wyzsze wymagania jesli chodzi o
temperaturś wody.
Wymagania
Do hodowli kardynaękow nadaje siś akwarium o pojemnosci co najmniej 40 litrow, gśsto zarosniśte, z miejscem do
pęywania. Temperatura powinna wynosic od 10 do 25 stopni Celsjusza, okresowo moze spasc nawet do 0 (!).
Kardynaęki w temperaturze powyzej 24 stopni stajł siś jednak blade. Ich bordowy kolor nie jest juz tak intensywny
i ryby przez to nie wyglłdajł zbyt atrakcyjnie. Nalezy bardzo uwazac, aby kardynaękow nie przegrzac -
temperatura powyzej 27 stopni, utrzymujłca siś przez dęuzszy czas na tym poziomie, moze ryby zabic. U ryb
przegrzanych wystśpujł jasniejsze plamy na caęym ciele, w przeciłgu kilku godzin ryby umierajł.
Odczyn (pH) nie odgrywa wiśkszej roli w hodowli tej ryby, kardynaęki preferujł za to wodś raczej miśkkł i dobrze
natlenionł. Z racji swojego pochodzenia (gorskie strumienie) kardynaęki potrzebujł wody klarownej i bogatej w
tlen, ponadto wymagajł dosc czśstej, znacznej jej wymiany (niezbyt dobrze tolerujł zbyt wysoki poziom zwiłzkow
azotowych). Niestety sł tez dosc wrazliwe na chlor, czśsto obecny w wodzie z miejskich wodociłgow. Dlatego tez
wodś przed dolaniem do akwarium nalezy najpierw odstawic na kilka dni lub tez uzdatnic jednym z wielu
produktow dostśpnych na rynku.
Kardynaęki mozemy karmic kazdym drobnym pokarmem suchym i zywym, pamiśtajłc o dobraniu wielkosci kśsow
do stosunkowo maęego pyszczka. Rybki te w dobrych warunkach zyjł okoęo 4 lat.
Zachowanie
Kardynaęek to ryba raczej spokojna i czujłca siś najlepiej w stadzie liczłcym co najmniej 10 sztuk. Samce caęy czas
toczł miedzy sobł walki, ktore jednak zazwyczaj nie stanowił dla ryb zagrozenia. Przy wiśkszym stadzie i sporym
zbiorniku mozna zaobserwowac ciekawe terytorialne zachowania kardynaękow. Wystśpujł one np. gdy trzymamy
35-40 lub wiścej rybek w akwarium 240-litrowym lub wiśkszym, w poęłczeniu z innymi gatunkami (np. kiryskami,
zbrojnikami) i z duzł liczbł roslin.
W takim zbiorniku samce kardynaękow toczł ze sobł niegrońne zdawaęoby siś walki. Pęywajł obok siebie, stroszł
siś i przeganiajł. Gdy przyjrzymy siś blizej, okazuje siś, ze walki takie najczśsciej zaczynajł siś, gdy obcy samiec
wpęynie na terytorium drugiego. Terytorium jednego samca to okoęo 15-20 cm na szerokosc i dęugosc oraz caęy
dostśpny obszar na wysokosc zbiornika. W zwiłzku z tym, ze samcow w przykęadowym zbiorniku jest wiścej niz
mozliwych rewirow, wsrod ryb wynikajł nieporozumienia.
Samice mogł swobodnie pęywac po caęym zbiorniku, natomiast samce, ktore nie potrafięy znaleńc sobie miejsca, sł
caęy czas przeganiane i walczł miedzy sobł. Wydawaęoby siś, ze walki te sł niegrońne, jednak z osobistych
doswiadczen wynika, ze ryby mogł siś pokaleczyc do tego stopnia, ze jedna z nich wyglłda, jak samica bojownika
po tarle - rany na ciele oraz postrzśpione pęetwy. Co ciekawe, opisu takich zachowan nie znajdziemy w zadnych
ńrodęach informacji o tej rybie.
Terytorializm wydaje siś zalezec u kardynaękow od wielkosci zbiornika - w mniejszych akwariach (okoęo 100 litrow),
przy rownie zagśszczonej obsadzie, nie zaobserwowano takich zachowan . Samce przeganiajł siś po caęym
akwarium, ale nie dochodzi do grońnych potyczek. Warto takze zauwazyc, ze ryby męode zazwyczaj od razu
uciekajł, zas stasze ,stojł na polu walki" dopoki nie zostanł pobite przez przeciwnika.
Ryba do oczka wodnego
T. albonubes z racji swoich niewielkich wymagan temperaturowych swietnie nadaje siś do hodowli w sadzawkach i
oczkach wodnych. Gdy tylko temperatura wody wzrosnie do okoęo 10 stopni mozna ryby wyniesc na dwor i wpuscic
do oczka, oczywiscie mieszajłc wodś stopniowo, by nie doznaęy szoku termicznego. Jesli w zbiorniku umiescimy
kśpki mchu lub wgęśbki wodnej, mozemy byc pewni, ze na jesieni wyęowimy z niego wiścej ryb, niz wpuscilismy.
W upalne dni nalezy jednak kontrolowac temperaturś wody tak, aby nie wzrosęa na dęuzszy czas do wartosci
przekraczajłcej 27 stopni Celsjusza. Gdy zaobserwujemy, ze temperatura zaczyna siś niebezpiecznie zblizac do
granic wytrzymaęosci ryb, musimy oczko przykryc przed promieniami sęonecznymi lub dolac chęodniejszej wody.
Nalezy tez uwazac, aby w oczku nie pojawięy siś np. larwy wazek lub inne drapiezniki, ktore mogł stanowic
smiertelne zagrozenie nawet dla dorosęych osobnikow.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
115
Rozmnazanie
Kardynaęek skęada ikrś nawet w akwarium ogolnym. Aby jednak odchowac wiśkszł liczbś narybku musimy odęowic
do osobnego akwarium parś lub dwa samce i jednł samicś. Akwarium powinno miec pojemnosc co najmniej 15
litrow. W mniejszym akwarium rowniez mozna probowac rozmnazac te ryby, jednak ze wzglśdu na kanibalizm
męodych osobnikow lepiej zostawic wiścej miejsca na ucieczkś mniejszym egzemplarzom.
Do akwarium tarliskowego wkęadamy kśpkś mchu i podwyzszamy temperaturś do 24-25 C. Taręo nastśpuje
zazwyczaj tego samego lub nastśpnego dnia. Ikra jest stosunkowo drobna, jedna samica skęada okoęo 40-70 jaj.
Moze siś zdarzyc, ze taręo bśdzie trwaęo wiścej, niz jednł dobś. Jesli samica ,stoi" w rogu akwarium, a samce
probujł jł zachścic do taręa lub zaczynajł gonic siś wzajemnie, oznacza to, ze rodzicow mozemy juz odęowic.
Męode wylśgajł siś po okoęo 48 godzinach (zaleznie od temperatury wody). Przez nastśpne dwa-trzy dni wiszł
przyczepione do scianek akwarium lub lisci i zywił siś zawartoscił woreczka zoęciowego. Gdy zacznł pęywac chśtnie
zjadł glony, wszelkie drobne pokarmy suche, zoętko jajka, drozdze, drobny plankton oraz nicienie mikro. Męode
nalezy rozdzielac tworzłc grupy osobnikow podobnej wielkosci, gdyz wystśpuje wsrod nich kanibalizm, a rosnł
bardzo nierownomiernie.
Stado męodych ryb wyglłda bardzo efektownie - majł one wzdęuz linii bocznej metaliczny, niebieski pas, ktory z
czasem zanika. Aby bez problemow wychowac męode, akwarium nalezy obficie natleniac i czśsto podmieniac wodś
(sugerujemy podmianś 2 razy w tygodniu, 20% pojemnosci zbiornika).
Maże i sympatyczne
Jezeli dysponujemy niewielkim zbiornikiem i nie wiemy, na jakie ryby siś zdecydowac, warto zainteresowac siś
kardynaękami. Jest to ryba bardzo towarzyska i nie ma tendencji do krycia siś po kłtach akwarium. Kardynaęek
caęy czas bśdzie nas cieszyę swoim zywym usposobieniem i slicznymi kolorami.
Jest to stworzenie o bardzo niewybrednym podniebieniu i niewielkich wymaganiach. Nawet poczłtkujłcy akwarysta
powinien dac sobie radś z jego hodowlł i jesli tylko wykaze odrobinś chści, aby zapewnic rybom mozliwosc
rozrodu, bśdzie cieszyę siś z potomstwa. Ryba ta nadaje siś rowniez swietnie do pomieszczen , w ktorych panuje
caęy czas niska temperatura, a w ktorych nie chcemy lub nie mozemy węłczyc ogrzewania.
Kosiarka (Crossocheilus siamensis)
Wystź powanie: Syjam, Poęwysep Malajski
Wielkosc: 14 cm
Dymorfizm pżciowy: Samica bardziej zaokrłglona, samiec
smuklejszy.
Zachowanie: Rybka stadna, towarzyska, pozeraczka glonow i
niektorych delikatnych roslin (np. mchu jawajskiego). Nie mozna
jej trzymac w jednym akwarium wraz z grubowargami, gdyz
grubowargi ciłgle przeganiajł kosiarki, a nawet mogł je zabic.
Wychow mżodych: Nieznany autorowi strony.
Woda: 22-26
o
C, raczej miśkka i lekko kwasna.
Akwarium: Obszerne z kryjowkami wsrod roslin i miejscem do
pęywania.
Pokarm: Z ywy, suchy, glony.
Uwagi: W handlu spotyka siś kilka podobnych gatunkow nie
majłcych jednak pozłdanych przez nas cech. Roznił siś one
budowł pyska, dęugoscił czarnego paska i ubarwieniem pęetwy grzbietowej.
Razbora klinowa (Trigonostigma heteromorpha syn. Rasbora heteromorpha)
Wystź powanie: Indochiny, Sumatra, Malaje, Syjam, Jawa, Borneo, Tajlandia. Wody rzek, zakola, bagna, a w
okresach suszy nawet kaęuze.
Ryby wystź pujćce w naturze razem z razborami, to miśdzy innymi: szczupien czyki Aplocheilus panchax,
poędziobek karęowaty Dermogenys pusillus, Betta pugnax, Sphaerichthys osphromenoides, gurami dwuplamisty
Trichogaster trichopterus, skrzeczyk prśgowany Trichopsis vittatus, brzanka piścioprśga Barbus pentazona,
Rasbora dusonensis, R. einthoveni, R. elegans, R. meyersi, R.
taeniata. Niestety niektore z wymienionych rybek mogł
probowac polowac na nasze razbory.
Wielkosc: 4,5 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samica jest wiśksza i peęniejsza, a ciemny
klin na jej ciele ma ostre zakon czenie. Na zdjściu samiec po lewej
stronie.
Zachowanie: Spokojna, stadna, nieco pęochliwa, towarzyska,
wrazliwa na zęł jakosc wody. Lubi dobrze zarosniśte akwaria z
wolnł przestrzenił do pęywania.
Wychow mżodych: Dobrana para skęada ikrś na spodniej stronie
szerokiego liscia kryptokoryny a potem nie interesuje siś dalej
ikrł i narybkiem, ktory wylśga siś po okoęo 24 godzinach, a po
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
116
nastśpnych 5 dniach swobodnie pęywa i zaczyna zerowac przyjmujłc drobny zywy pokarm (np. solowiec).
Woda: Miśkka (do 6 DgH) kwasna filtrowana przez torf o temperaturze 22-25
o
C, a do rozmnazania 25-28
o
C.
Spadek jakosci wody moze skutkowac nagęym i niespodziewanym padniściem caęego stadka razbor. (Tak siś staęo
kiedys w moim akwarium, kiedy nie majłc miśkkiej wody na podmianś wstrzymywaęem siś z nił kilka tygodni).
Akwarium: Podęoze ciemne, akwarium dobrze zarosniśte z duzł przestrzenił do pęywania, a w akwarium inne
spokojne rybki. Potrzebne rosliny z rodzaju Cryptocoryne, na ktorych rybki skęadajł ikrś.
Pokarm: Z ywy, mrozony i dobrej jakosci suchy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
117
Zżote rybki (Carrasius auratus)
Wystź powanie: Sztucznie wyhodowana i udomowiona przez Chin czykow forma karasia srebrzystego. Istnieje
wiele odmian rozniłcych siś ubarwieniem, ksztaętem ciaęa i rozęozeniem ęusek. Pierwotnie wyhodowane odmiany
byęy przeznaczone do oglłdania z gory.
Wielkosc: Duza ryba czasem nawet i 30 cm dęugosci, ale zwykle okoęo 10 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samica ma peęniejsze ksztaęty, przed taręem u samcow na pokrywach skrzelowych pojawia
siś wysypka taręowa.
Zachowanie: Spokojna, chśtnie przekopuje podęoze i objada delikatne rosliny, a jesli uda siś jej upolowac np.
gupika to tez go zje. Ze wzglśdu na budowś pęetw nie nadaje siś do akwariow towarzyskich z innymi rybami, moze
za wyjłtkiem mieczykow, z ktorymi zyje w zgodzie. Przebywa raczej w dolnej i srodkowej strefie akwarium. Mozna
je przyzwyczaic do pory karmienia i opiekuna, ktorego siś po przyzwyczajeniu nie bojł.
Wychow mżodych: Dorosęe podczas taręa rozrzucajł ikrś wsrod roslin a po tarle chśtnie jł zjadajł, tak samo
traktujł narybek. Jesli do taręa doszęo w akwarium i zalezy nam na potomstwie, dorosęe nalezy odęowic. Po kilku
dniach z duzej ikry wykluwajł siś przezroczyste larwy, ktore gdy zacznł pęywac nalezy karmic drobnym
planktonem i glonami. Męode w dobrych warunkach rosnł szybko i wybarwiajł siś po osiłgniściu 2 cm. W basenie,
jesli nie odęawiamy dorosęych warto zadbac by byęa w nim czśsc pęytka, porosniśta drobnolistnł roslinnoscił
(moczarka). Dorosęe poza okresem taręa unikajł tego rejonu basenu a męode wrścz przeciwnie, chśtnie przebywajł
w nagrzanej promieniami sęon ca pęycińnie.
Woda: Odmiany bez wyęupiastych oczu i balonow z reguęy wytrzymujł temperatury od 4 do 30
o
C, odmiany
balonami i wypukęymi oczyma wytrzymujł temperaturś wody od 8 do 30
o
C. Osobiscie trzymaęem i rozmnazaęem
teleskopy w basenie na wolnym powietrzu. Na zimś zabieraęem je do nieogrzewanego akwarium stojłcego w
zimnym pomieszczeniu w domu. Kolega przypadkiem zostawię w swoim basenie jednł rybś i mimo ostrej zimy
rybka przezyęa i ma siś doskonale.
Akwarium: Duze, a nawet basen na swiezym powietrzu. Na zimś w Polsce rybki raczej przenosi siś do
nieogrzewanego duzego akwarium. Ryby chśtnie grzebił w podęozu, zatem odpadajł roslinki o pierzastych lisciach,
ktore i tak zostaęyby zjedzone przez ryby. Do obsadzenia akwarium polecam moczarki, zabienice, a jesli w
akwarium nie bśdł wystśpowaęy zbytnie spadki temperatury rowniez kryptokoryny. Ze wzglśdu na duzł i szybkł
przemianś materii u ryb nalezy zadbac o dobre filtrowanie i napowietrzenie wody w akwarium
Pokarm: Kazdy rodzaj pokarmu. Ryby majł duzł przemianś materii. Moje przepadaęy za dzdzownicami, ale
rowniez podjadaęy moczarkś, ktora rosęa w ich akwarium, nie wolno zapominac o podawaniu im rozwielitki, ktora
peęni rolś pokarmu balastowego, wypeęniajłcego przewod pokarmowy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
118
Sumowate
2
Wystź powanie: Wody sęodkie obu Ameryk, Afryki, Europy i Azji we wszystkich strefach klimatycznych.
Wielkosc: Max. kilka metrow, gatunki zwykle trzymane w akwarium kilka do kilkudziesiściu cm.
Dymorfizm pżciowy: Nie ma ogolnej metody na odroznienie samca od samicy.
Zachowanie: Wiśkszosc z nich to ryby spokojne prowadzłce nocny i ukryty tryb zycia. Ich aktywnosc zwykle
wzrasta wieczorem. W akwarium nie atakujł wiśkszych od siebie ryb.
Wychow mżodych: Sumiki sł rybami ikrowymi i prezentujł szerokł gamś zachowan rozrodczych, od porzucenia
zęozonej ikry, a pońniej nawet jej zjadania, az do budowania gniazda zazwyczaj przez samca, ktory pońniej chroni
zęozonł ikrś, a czasem nawet narybek. Wsrod sumow sł podobno pasozyty lśgowe, ktore jak kukuęka podrzucajł
swoje jaja innym rybom. Znowu brak reguę. Do taręa zwykle prowokuje je spadek cisnienia i temperatury oraz
czśsciowa wymiana wody. Narybek po wykluciu zwykle jest spory, ale czśsto rosnie pońniej wolno i nierowno.
Woda: Parametry chemiczne wody zwykle nie odgrywajł znaczłcej roli. Istotne jest utrzymywanie węasciwej dla
danego gatunku ryby temperatury. W naturze wystśpujł czśsto w mulistych ubogich w tlen wodach, ale nie brak
wsrod nich rowniez gatunkow wymagajłcych wody doskonale natlenionej.
Akwarium: Sumiki lubił akwarium zacienione z duzł powierzchnił dna, urzłdzonł tak by byęo na niej duzo
kryjowek wsrod korzeni, roslin i kamieni. Lubił rowniez przebywac w grotach. Sł gatunki sumikow, ktore pęywajł
w toni wodnej i one nie wymagajł kryjowek na dnie, ale zazwyczaj lubił akwarium dobrze zarosniśte roslinami z
miejscem do wypęywania siś.
Niektore z gatunkow sumikow wyksztaęcięy mechanizm tzw. oddychania jelitowego. Ryba poęyka powietrze znad
powierzchni wody, ktore jest transportowane do jelita i tam wchęaniane do krwi (w duzym uproszczeniu
oczywiscie). Akwarium nalezy przykrywac tak jak robi siś to w przypadku ryb ęańcowatych.
Pokarm: Wszystkozerne, ale trafiajł siś wsrod nich typowe drapiezniki jak i roslinozercy.
2
Sumiki pancerne to nazwa zbiorcza obejmujłca 3 rodziny: kirysy ("Doradidae"), kiryski ("Callichthyidae") i zbrojniki
("Loriicaridae") z podrzśdu sumowcow.
Ciaęo sumikow pancernych pokryte jest pęytkami kostnymi; czśsto wystśpuje dodatkowe uzbrojenie w postaci
mocnych kolcow w pęetwach. Dęugosc ciaęa poszczegolnych gatunkow waha siś od 2,5 do 60cm. Z wymienionych
rodzin budowł ciaęa najbardziej wyrozniajł siś sumiki z rodziny kirysnikow. Majł one bardzo wydęuzone ciaęo
(zwęaszcza gatunki z rodzaju "Farlowella"), otwor gśbowy dolny, wargi tworzłce przyssawkś, dziśki ktorej mogł
przysysac siś do przedmiotow podwodnych, oraz grzbiet i boki pokryte pęytkami kostnymi, a brzuch nagi. Sumiki
pancerne mogł oddychac powietrzem atmosferycznym za pomocł jelita. Wiśkszosc z nich lubi wodś lekko
zasadowł o temperaturze od 20 do 26ľC. Niektore gatunki sł bardzo wrazliwe na zbyt duze zasolenie wody.
Pokarm sumikow pancernych jest bardzo
roznorodny. Rozprzestrzenione sł w sęodkich wodach Ameryki Poęudniowej. Wiele gatunkow hodowanych jest w
akwariach.
Rodzina Zbrojnikowate - "Loriicaridae", rozprzestrzeniona w poęnocnej i srodkowej czśsci Ameryki Poęudniowej.
Nalezłce do niej ryby majł charakterystyczny "przyssawkowaty" otwor gśbowy. Pierwszy promien kazdej ich
pęetwy, z wyjłtkiem pęetwy ogonowej, przeksztaęcony jest w kolec, otwor gśbowy skierowany w doę i otoczony
szerokimi wargami tworzłcymi przyssawkś. W zwiłzku z takł budowł woda obmywajłca skrzela nie jest pobierana
otworem gśbowym, ale specjalnymi osobnymi otworami. Za pomocł dolnego, przeksztaęconego w przyssawkś
pyszczka przytrzymujł siś podęoza tak, ze prłd ich nie porywa, oraz scierajł z niego pozywienie. Zbrojnikowate
majł tez dwie pęetwy grzbietowe. Nie sł agresywne w stosunku do innych gatunkow, aktywne zwykle wieczorem i
nocł. Wiśkszosc gatunkow
prowadzi denny, skryty tryb zycia i w akwarium sł stosunkowo maęo widoczne. W naturze wystśpujł w wodach
pęynłcych (czasem nawet bardzo wartkich), na obszarach podmokęych i jeziorach, w akwarium wymagajł w
zwiłzku z tym bardzo dobrego natlenienia wody i lubił miejsca z przepęywem wody w poblizu przewietrzacza. Ikra
skęadana jest zwykle w kryjowkach, wiśkszosc gatunkow opiekuje siś nił. Sposrod wielu hodowanych w akwariach
przedstawicieli rodziny w kraju szerzej dostśpne sł dwa gatunki.
Sł to ryby denne, zyjłce wsrod kamieni i korzeni. W ich oczach tśczowka tworzy pęatowatł wypustkś zachodzłcł
na ńrenicś. Reguluje ona ilosc swiatęa docierajłcego do oka. Ten niezwykęy twor peęni rolś wystśpujłcej u innych
krśgowcow miśsniowki tśczowki. Zbrojniki chowa siś w akwarium ęatwo, wymagajł one srednio twardej wody o
temperaturze 21-25ľC. Dotychczas w niewoli udaęo siś rozmnozyc niektore gatunki z rodzajow "Otocinclus" i
"Ancistrus", a przede wszystkim "Loricaria" ("Rineloricaria"). Ryby tych gatunkow przebywajł w miejscach
zacienionych, ikrś skęadajł w grotach. Pomyslny rozwoj zapewnia męodym podawanie pokarmu zwierzścego (tzw.
robaki i zooplankton) koniecznie dopeęnianego pokarmem roslinnym (glony, liscie saęaty i szpinaku, resztki roslin
wodnych).
Pielśgnacja: Nie nalezy uzywac wewnśtrznych filtrow z otwartym w kęadem filtrujłcym! Sumy mogł nadjesc
materiaę filtrujłcy. Duze sumy zjadajł tez czasami materiaę izolacyjny z kabli urzłdzen (filtry, grzaęki) w akwarium i
powodujł przez to zwarcia. Nalezy ukrywac kable w rurkach z twardego plastyku!
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
119
Corydoras metae
Wystź powanie: Kolumbia
Wielkosc: 5cm
Dymorfizm pżciowy: Samica grubsza.
Zachowanie: Stadna, towarzyska, zywa, denna.
Wychow mżodych: Taręo grupowe z przewagł samcow. Nie zajmuje siś ikrł, po tarle nalezy odęowic osobniki
rodzicielskie, gdyz chśtnie zjadajł zęozonł przed chwilł ikrś.
Woda: temperatura 22-28
o
C, lekko kwasna z dodatkiem garbnikow.
Akwarium: Przestronne, z kryjowkami wsrod roslin i korzeni.
Pokarm: Wszelkiego rodzaju dostśpny w handlu, zywy i preparowany, nie gardzi mrozonkami
Kirysek pstry (Corydoras paleatus)
Nieduza ok. 7 cm, sympatyczna, ruchliwa, stadna rybka pęywajłca zwykle w dennej strefie akwarium. Nie jest tak
pęochliwa jak bocja wspaniaęa ale rowniez potrafi siś skutecznie ukryc w akwarium przed wzrokiem ciekawskich.
Z ywi siś wszelkiego rodzaju pokarmem roslinnym i zwierzścym, ktory znajduje przy dnie akwarium, jego
przysmakami sł larwy ochotek i tubifex. Jest rybł przystosowanł do zycia w warunkach deficytu tlenowego, co
jakis czas podpęywa do powierzchni wody by zaczerpnłc powietrze. Jako dodatkowy narzłd oddechowy sęuzy jej
odcinek jelita.
Samica jest zwykle odrobinś wiśksza i peęniejszej budowy niz
samiec, samce majł rowniez zwykle bardziej spiczastł i wyzszł
pęetwś grzbietowł.
Wystśpuje w poęudniowo-wschodniej Brazyli w dorzeczu La
Platy. Dobrze czuje siś w temperaturze od 18 do 24
o
C.
Minimalna temperatura w ktorej moze przebywac to 15
o
C, w
miesiłcach letnich mozna zatem trzymac go w ciepęych pęytkich
basenach w ogrodzie. Uwaga! Trudno go potem zżapac do
akwarium! Kolega 4 sztuki ęowię przez 5 dni, ale warto byęo, sł
to najęadniejsze kiryski jakie dotłd widziaęem. Lubi zbiorniki
dobrze zarosniśte i z duzł iloscił kryjowek miśdzy korzeniami i
kamieniami.
Do taręa zwykle bierze siś 1 samicś i 3-4 samce. Ikra w trakcie
taręa, ktore węasciwie jest nieustannł gonitwł samcow za
samicł, jest skęadana na twardych przedmiotach, scianach
akwarium i sztywnych roslinach.Tarlaki wyęawia siś natychmiast po tarle, gdy zaczynajł zjadac ikrś. Wg. literatury
mozna uzyskac od 50 do 200 stosunkowo duzych jaj (to chyba prawda, ja miaęem w chwili pisania tego rozdziaęu
okoęo 100). Wylśg nastśpuje po ok. 6-8 dniach, jest stosunkowo duzy i jego wychow po zapewnieniu odpowiednio
duzej ilosci drobnego zywego pokarmu nie sprawia kęopotu. Męode czasami rosnł nierowno, ale nie stwierdzięem
przypadkow kanibalizmu wsrod męodych. Jako pierwszy pokarm podaęem męodym, nicienie "micro" i siekany
tubifex.
Dorosęe ryby jedzł wszystkie rodzaje pokarmu, ktory opada w okolice dna.
Kirysek spizowy (Corydoras aeneus)
Wystź powanie: Maęe cieki wodne od Wenezueli i Trynidadu do niziny La Platy.
Wielkosc: 6,5 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec nieco delikatniejszy i ma dęuzsze promienie w pęetwach piersiowych, samica wiśksza
i peęniejsza.
Zachowanie: Z ywa, nie wadzłca nikomu, stadna ryba, zajmujłca gęownie dno akwarium.
Wychow mżodych: Burzliwe taręo w grupie z przewagł samcow nad samicami, podobne do taręa kiryska pstrego.
Nie opiekujł siś ani ikrł, ani narybkiem. Taręo wywoęuje zwykle duza podmiana wody na swiezł, chęodniejszł od tej
w ktorej przebywaęy i intensywniejsze karmienie pokarmem zywym (zwęaszcza tubifexem). Taręo w akwarium
Janusza Sśkowskiego przebiegaęo w temperaturze 24
o
C. W
moim akwarium taręo jest wywoęywane przez okresowe
obnizenie temperatury wody do okoęo 20
o
C i intensywne
podkarmianie tarlakow tubifexem. Po podmianie okoęo 20%
wody na swiezł i podniesieniu jej temperatury do 24
o
C. Męode
wylśgajł siś zaleznie od temperatury po okoęo 5 dniach. Męode
sł karmione: nicieniami mikro, posiekanym tubifexem i zywym
planktonem. W akwarium Janusza doszęo rowniz do
jednoczesnego taręa kiryskow spizowych i pstrych. Ikra zostaęł
zabrana z akwarium ogolnego gdzie miaęo miejsce taręo do
osobnego zbiornika, zobaczymy co siś wykluje, a przy okazji
dowiemy siś jak szybko w porownaniu z pstrym rosnł kiryski spizowe. (Mam nadziejś, ze siś jakichs bastardow nie
dochowa).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
120
Woda: Temperatura 18-26
o
C, raczej miśkka z niewielkim dodatkiem garbnikow.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, ale z przestrzenił do wypęywania siś.
Pokarm: Drobny zywy i suchy, wysokiej jakosci pokarm zwierzścy. Janusz podaje w zimie pokarm mrozony na
przemian z suchym. Zauwazylismy, ze podobnie jak kiryski pstre przepadajł za zywym tubifexem.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
121
Kirysek Sterby (Corydoras sterbai)
W przyrodzie wystśpuje kilka podobnych na pierwszy rzut oka gatunkow, ale wszystkie na szczśscie majł podobne
zwyczaje i wymagania, wiśc nawet bęśdne zidentyfikowanie posiadanych rybek nie jest niebezpieczne dla ich zycia i
zdrowia.
Wystź powanie: Dorzecze Rio Guapore.
Wielkosc: Wg literatury (artykuę w Akwa Magazyn nr 7 autorstwa Hansa Joachima Franke. Pozostaęe informacje
tez zaczerpnłęem z tego artykuęu) ok. 6 cm, wg Sterby nawet
do 8 cm, moje majł ok. 5 cm.
Dymorfizm pżciowy: Autor artykuęu wspominaę o ciemnej
plamie na brzuchu samiczki, ja nie zauwazyęem rybek z ciemnł
plamł, byc moze sł jeszcze za męode albo nie mam samiczki.
Słdzłc po pokroju ciaęa mam towarzystwo koedukacyjne:-)
Zachowanie: Z ywa, nie wadzłca nikomu, stadna ryba,
zajmujłca gęownie dennł czśsc akwarium, ale rowniez po
zadomowieniu siś w akwarium chśtnie przebywajł rowniez w
toni wodnej w srodkowej czśsci akwarium.
Wychow mżodych: Burzliwe taręo w grupie z przewagł
samcow nad samicami, podobne do taręa kiryska pstrego, ale
przy powierzchni wody. Nie opiekujł siś ani ikrł, ani
narybkiem. Narybek wykluwa siś w temperaturze 26
o
C po 3 dniach, a po nastśpnych 24 godzinach przyjmuje
nicienie micro. Woda w akwarium tarliskowym musi miec twardosc wśglanowł rownł 0 DCH i zawierac garbniki
pochodzłce np. z torfu.
Woda: Temperatura 20-30
o
C, raczej miśkka lekko kwasna z dodatkiem garbnikow.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, ale z przestrzenił do wypęywania siś. Ze wzglśdu na ruchliwosc
rybek nie powinno byc zbyt maęe, przynajmniej 75l z duzł powierzchnił dna.
Pokarm: Drobny zywy i suchy, wysokiej jakosci pokarm. Osobiscie podajś w zimie pokarm mrozony. Zauwazyęem,
ze podobnie jak kiryski pstre przepadajł za zywym tubifexem. Zdajś sobie sprawś z negatywnej opinii nt. tego
pokarmu, ale mimo to podajś im go czasami. Nie zauwazyęem zadnych negatywnych skutkow podawania go
kiryskom. Nalezy jeszcze dodac, ze tubifex moje rybki dostajł od czasu do czasu i jest on bardzo dokęadnie
wypęukany.
Drewniak (Dysichthys coracoideus, syn. Bunocephalus coracoideus)
Wystź powanie: Ameryka Pęd. od Amazonki po La Plata.
Wielkosc: 10 cm.
Dymorfizm pżciowy: Nieznany.
Zachowanie: Spokojna, nocna zakopujłca siś w podęozu ryba.
Wyęawiac z akwarium nalezy z pewnł ostroznoscił gdyz broniłc
siś zadaje gęśbokie i bolesne rany za pomocł twardych
promieni pęetwami piersiowymi.
Wychow mżodych: Nieznany.
Woda: 20-27
o
C, pH 6,0-7,2, TwO 4-18 DgH, wrazliwy na zbyt
wysokł temperaturś wody.
Akwarium: Nadaje siś do akwarium towarzyskiego, warto
zadbac by miaę mozliwosc ukrycia siś w ciłgu dnia w piasku,
poprawia to jego ogolne samocpoczucie.
Pokarm: Wszystkozerny, pobiera wszystkie rodzaje pokarmu
dostśpnego w handlu. Podczas karmienia pamiśtac nalezy, ze
ryba jest rybł zerujłcł w nocy.
Glyptoperichthys gibbiceps
Wystź powanie: Ameryka Poęudniowa, dorzecze Orinoko i Amazonki.
Wielkosc: okoęo 50 cm.
Dymorfizm pżciowy: Nie jest mi znany.
Zachowanie: Spokojna, prowadzłca zmierzchowy i nocny tryb
zycia. Musi miec kryjowk iz korzeni i kamieni, gdzie spśdza
dzien . Jest to typowy zbrojnik i najlepiej rosnie trzymany
pojedynczo.
Wychow mżodych: Nigdy nie sęyszaęem o rozrodzie w niewoli
ale literatura podaje, ze rozrod w akwarium jest mozliwy.
Woda: temperatura 18-26
o
C, pH w granicach 6,5-7,5, TwO 2-
15 DgH.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
122
Akwarium: Dęugie minimum 180 cm dęugosci. Ryba potrzebuje dla siebie odpowiednio duzej przestrzeni na ktorej
moze siś efektownie prezentowac.
Pokarm: Wszystkie rodzaje pokarmu, drewno a pokarmy pochodzenia roslinnego muszł stanowic duzy procent jej
diety.
Kirysnik czarnoplamy (Hoplosternum thoracatum)
Wystź powanie: Ameryka Poęudniowa od Gujany po Paragwaj.
Wielkosc: Duza, zywa, stadna ryba 18 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samce majł zgrubiaęe i dęuzsze pierwsze promienie pęetw piersiowych w kolorze
pomaran czowym do czerwonego.
Zachowanie: Silna, stadna, kopiłca w podęozu ryba, ktora czśsto gwaętownie podpęywa do powierzchni wody by
zaczerpnłc powietrza atmosferycznego. W akwarium z
gupikami moze dziaęac jak swoisty "srodek antykoncepcyjny"
wyjadajłc wszystkie męode. wyjada rowniez wszelkł ikrś
innych ryb. Nie radzś zestawiac z delikatnymi rybami zyjłcymi
przy powierzchni wody, gdyz ten sumik pęywa naprawdś szybko
i moze je mocno uszkodzic, gdy podpęywa by zaczerpnłc
powietrze znad powierzchni wody.
Wychow mżodych: Taręo odbywa siś pod duzym pęywajłcym
lisciem, w akwarium moze to byc rowniez pęywajłcy kawaęek
styropianu. Samiec buduje duze pieniste gniazdo pod ktorym
odbywa siś taręo. Dolanie swiezej wody stymuluje tarlaki do odbycia taręa. Samiec opiekuje siś zęozonł ikrł, z
ktorej po piściu dniach wylśgajł siś męode. Sł dosc duze i ich wykarmienie nie sprawia kęopotu. Uwaga
zaniepokojony samiec moze zniszczyc gniazdo!
Woda: Do rozmnazania miśkka, temperatura 18-26
o
C.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, ale z miejscem do pęywania, lubi gdy na dnie sł kryjowki wsrod
korzeni wsrod ktorych czśsto siś chowie.
Pokarm: Dowolny pokarm zywy i preparowany, maęe ryby, dzdzownice, larwy owadow, tubifex za ktorym wrścz
przepada.
Sumik szklisty (Kryptopterus bicirrhis)
Wystź powanie: Indochiny, Indonezja.
Wielkosc: do 10 cm.
Dymorfizm pżciowy: Nieznany, podobno u samic czasami widac dojrzaęe ziarna ikry.
Zachowanie: Ńagodna, zywa, pęywajłca swobodnie stadna ryba o bardzo nietypowym ubarwienu. (Moja maęzonka
do dzisiaj mowi, ze sł straszne i wyglłdajł jak pozostaęosci po
wigilijnej rybie). Stadko tych ryb lubi przebywac w strumieniu
wody wydobywajłcej siś z filtra. Lubi towarzystwo innych
spokojnych ryb. W peęnym swietle kryje siś wsrod gśstych
roslin w ciemnych czśsciach akwarium. Nie nalezy trzymac z
nim ryb obskubujłcych pęetwy.
Wychow mżodych: Wg. literatury, dotychczas nie udaęo siś go
rozmnozyc w akwarium. Sł znane doniesienia o zwiśkszeniu siś
liczebnosci stada hodowanych ryb. Ale rozrod nie byę w zaden
sposob kontrolowany. Odbywaę siś zazwyczaj w miejscami
gśsto zarosniśtym akwarium ogolnym z maęł obsadł innych
ryb.
Woda: temperatura 24-30
o
C, twardosc wiśksza niz 8 DGH, pH
6,8 do 7,8, w kwasnej i miśkkiej wodzie ęapił wszelkie infekcje.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, ale i z miejscem do pęywania.
Pokarm: Drobny zywy i suchy, wysokiej jakosci pokarm. Osobiscie podajś w zimie pokarm mrozony i prawdś
mowiłc rybki go jedzł bez entuzjazmu. Z erujł o swicie i zmroku, podczas karmienia gaszś swiatęo w akwarium z
nimi symulujłc swit lub zmrok.
Uwaga: Rybki sł wrazliwe na preparaty zawierajłce zielen malachitowł i bęśkit metylenowy. Dawki lecznicze dla
innych ryb, zabijajł sumiki. :-( Zreszta w przypadku tego gatunku nalezy zachowac szczegolnł ostroznosc przy
stosowaniu jakiejkolwiek chemii
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
123
Zbrojnik drobny (Loricaria parva)
Wieki temu kupięem 3 szt. tej ryby nic o niej nie wiedzłc, a szkoda bo uniknłębym wielu popeęnionych bęśdow.
Ostatni egzemplarz pęywa w 300l akwarium u Janusza Sśkowskiego.
Wystź powanie: Paragwaj, dorzecze La Platy.
Wielkosc: 12 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec ma na pęetwach piersiowych biaęe szczecinki.
Zachowanie: Spokojna, wiodłca skryty tryb zycia, aktywna o zmroku i nocł rybka. Nadaje siś doskonale do
akwarium towarzyskiego z rybami kłsaczowatymi. Chśtnie
ukrywa siś pod korzeniami i wsrod roslin. Ze wzglśdu na tś cechś
stracięem moje 2 sztuki. Moje rybki zakleszczyęy siś miśdzy
głbkł od filtra a sciankł akwarium. :(=
Wychow mżodych: Taręo podobnie jak i innych sumikow mozna
sprowokowac podmieniajłc wodś, ale jesli tarlaki nie bśdł
dojrzaęe to nic nie da. Dojrzaęa do taręa samica ma zaokrłglony
brzuszek. Ikra jest skęadana w kryjowkach, groty, jaskinie, rurka,
skorupa orzecha itp. Po tarle samiec opiekuje siś ikrł. Wylśg
nastśpuje po ok. 8-9 dniach, samiec "pomaga" męodym opuscic
jajo. Męodym podaje siś gęownie pokarm roslinny.
Woda: Temperatura 20-24
o
C, raczej miśkka, dobrze natleniona.
Temp. minimalna 16
o
C.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, z kryjowkami
pomiśdzy korzeniami i wsrod kamieni.
Pokarm: Podstawowym pokarmem sł glony, sparzona saęata, pokarmy suche, rowniez od czasu do czasu ryby
chśtnie pobierajł pokarmy pochodzenia zwierzścego takie jak ubifex i wazonkowce. Z pokarmami zwierzścymi choc
wydajł siś one niezbśdne do prawidęowego rozwoju nalezy uwazac, gdyz przekarminie nimi moze skon czyc siś
fatalnym w skutkach zapaleniem jelit.
Loricaria sp. "red"
Wystź powanie: ?
Wielkosc: 12 cm.?
Dymorfizm pżciowy:
Zachowanie: Spokojna, wiodłca skryty tryb zycia, aktywna o
zmroku i nocł rybka. Nadaje siś doskonale do akwarium
towarzyskiego z rybami kłsaczowatymi. Chśtnie ukrywa siś pod
korzeniami i wsrod roslin.
Wychow mżodych: Taręo podobnie jak i innych sumikow mozna
sprowokowac podmieniajłc wodś, ale jesli tarlaki nie bśdł
dojrzaęe to nic nie da. Dojrzaęa do taręa samica ma zaokrłglony
brzuszek. Ikra jest skęadana w kryjowkach, groty, jaskinie, rurka,
skorupa orzecha itp. Po tarle samiec opiekuje siś ikrł. Wylśg
nastśpuje po ok. 8-9 dniach, samiec "pomaga" męodym opuscic
jajo. Męodym podaje siś gęownie pokarm roslinny.
Woda: Temperatura 20-24
o
C, raczej miśkka, dobrze natleniona.
Temp. minimalna 16
o
C.
Akwarium: Miejscami gśsto porosniśte roslinami, z kryjowkami pomiśdzy korzeniami i wsrod kamieni.
Pokarm: Podstawowym pokarmem sł glony, sparzona saęata, pokarmy suche, rowniez od czasu do czasu ryby
chśtnie pobierajł pokarmy pochodzenia zwierzścego takie jak ubifex i wazonkowce. Z pokarmami zwierzścymi choc
wydajł siś one niezbśdne do prawidęowego rozwoju nalezy uwazac, gdyz przekarmienie nimi moze skon czyc siś
fatalnym w skutkach zapaleniem jelit.
Otocinclus mariae
Wystź powanie: Amazonia.
Wielkosc: do 5 cm (?)
Dymorfizm pżciowy: Samice sł peęniejsze.
Zachowanie: Spokojna, stadna, ozywiajłca siś wieczorem
rybka.
Wychow mżodych: Nieznany autorowi tej strony.
Woda: Raczej miśkka i lekko kwasna, podobna do tej ktorł rybki
majł w naturze, ale widziaęem zdrowe rybki pęywajłce w wodzie
sredniotwardej, temperatura 18-25
o
C.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
124
Akwarium: Dobrze zarosniśte z kryjowkami wsrod korzeni i roslin. Jako towarzystwo dobieramy raczej rybki
podobnej wielkosci i o ęagodnym usposobieniu np.: neonki innesa, zwinniki jarzen ce, neony czarne, pielśgniczki
Ramireza, rozne kiryski.
Pokarm: Wszystkozerna, wskazany duzy procent pokarmow pochodzenia roslinnego.
Zbrojnik niebieski (Ancistrus multispinis)
Te zbrojniki pochodzł z poęnocy Ameryki Poęudniowej.
Przysysajłc siś do szyb, kamieni, lisci roslin, doskonale
zwalczajł glony je porastajłce. Sł to spokojne dorastajłce do
15 cm ryby. Jedzł wszystko, co tylko znajdzie siś w zasiśgu ich
szerokich pyskow. Osobiscie dokarmiam swoje glonojady
sparzonł saęatł, pokarmami firmy Tropical (Spirulina), Sera
(Sera viformo) i Tetra PlecoMin, JBL Novo Fect. Maęe jak i
dorosęe chśtnie rowniez jedzł gotowane kawaęki kalafiora i
plasterki ugotowanej marchwi. Mogł niszczyc niektore rosliny o
szerokich lisciach. Trzeba uwazac z podawaniem pokarmow
pochodzenia zwierzścego, gdyz jego nadmiar moze powodowac
zaparcia a nawet padniście ryb, dlatego nie polecam podawania im tubifeksu i miśsa, ktore gdy tylko majł okazjś
jedzł bez umiaru z fatalnym dla siebie skutkiem. W akwarium wymagajł sporo kryjowek urzłdzonych miśdzy
korzeniami, kamieniami i rosnłcymi w akwarium roslinami. Tam tez skęadana jest ikra, ktorej pilnuje samiec.
Samiec ma na gęowie imponujłce poroze z wyrostkow skornych, samice nie majł tej ozdoby i tylko czasami
pojawiajł siś u nich niewielkie wypustki. Wymaga wody o temperaturze od 20 - 30
o
C. Chwilowy (1 - 2 dni) spadek
temperatury poęłczony z podmianł wody, u moich ryb prawie zawsze wywoęuje taręo.Wychow narybku zazwyczaj
nie sprawia kęopotu. Męode jedzł, po wessaniu woreczka zoętkowego, praktycznie to samo co dorosęe. Lubił swiezł
wodś. Samce wykazujł pewnł agresywnosc wobec siebie, dlatego warto postarac siś o nie mniej niz 100 litrowy
zbiornik dla tych ciekawych, pozytecznych i sympatycznych ryb. Nalezy unikac trzymania 2 samcow w jednym
mniejszym zbiorniku. Kolega trzyma stado skęadajace siś z kilkunastu tych rybek w duzym akwarium i zauwazyę, ze
wytworzyęa siś w tym stadzie hierarchia waznosci wsrod samcow, ktore zajśęy terytoria przy upatrzonych
kryjowkach, bronił ich i tylko na czas karmienia je opuszczajł. Pobierajł pokarm w kolejnosci wyznaczonej przez
"waznosc" danej ryby w stadzie.
Swoim zbrojnikom przygotowaęem kryjowki z przepoęowionych i oczyszczonych z zawartosci poęowek orzechow
kokosowych. Samce bardzo chśtnie akceptujł je jako kryjowki i jako miejsca zęozenia ikry i wychowu męodych.
Ńuski orzechow stanowił dla nich rowniez cenne ńrodęo bęonnika niezbśdnego do prawidęowego funkcjonowania ich
przewodu pokarmowego.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
125
Inne
2
Badis bżź kitnopżetwy (Badis badis)
Wystź powanie: Indie, Indochiny.
Wielkosc: Samiec osiłga 7 cm, a samica 5 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samiec wiśkszy, i zywiej ubarwiony,
samiczki sł brłzowe.
Zachowanie: Spokojna, pęochliwa
i delikatna
rybka
wymagajłca osobnego akwarium z gśstym porostem roslin i
kryjowkami wsrod korzeni.
Wychow mżodych: Taręo odbywa w miśkkiej lekko kwasnej
wodzie o temperaturze 24-28
o
C. Po zęozeniu na sklepieniu groty
ikry, samiec opiekuje siś nił. Po wylśgu odęawia siś samca a
męode karmi swiezo wylśgęymi larwami solowca.
Woda: Miśkka lekko kwasna o temperaturze 23-26
o
C.
Akwarium: Osobne. Na dnie warstwa torfu, gśsto porosniśte z
kryjowkami wsrod korzeni a na powierzchni rosliny pęywajłce.
Warto zapewnic rybom groty w korych bśdł mogęy siś ukrywac
i skęadac ikrś.
Pokarm: Drobny zywy. W akwarium u kolegi bojł siś nawet wyrosniśtych oczlikow i zjadajł je za drugim
podejsciem.
2
W akwariach trzymane sł dwie formy tego gatunku - forma dzika, z niebieskimi pęetwami oraz forma wyhodowana
o czerwonym ubarwieniu i wyrańnymi prśgami biegnłcymi przez ciaęo. Ryba ta nie jest zbyt popularna w
akwariach. Zęozyęo sie na taki stan rzeczy parś czynnikow. Badisy, podobnie jak prśtniki sł bardzo podatne na
wszelkie choroby grzybiczne. W przeciwien stwie jednak do prśtnikow nie wytrzymujł w wodzie twardej i
zasadowej. W warunkach takich natychmiast zaczynajł chorowac i rzadko kiedy udaje siś wyleczyc ryby bez strat.
Drugł cechł powodujłcł niskł popularnosc tej piśknej ryby wsrod akwarystow jest ich pęochliwosc. Mozna by je
wrścz okreslic jako chorobliwie pęochliwe. Zdarzaęo mi siś obserwowac dorosęego samca badisa panicznie
uciekajłcego w zarosla przed .... rozwielitkł. Kazdy ruch w akwarium czy tez przed nim powoduje, ze badisy
czmychajł do swoich kryjowek. Taka pęochliwosc ma tez swoje nastśpstwa w zywieniu tych ryb. Po pierwsze
pokarm musi opadac na dno, po drugie musi w jakis sposob przykowac uwagś ryb po trzecie nie moze siś poruszac
zbyt gwaętownie, no i nie moze zostac zjedzony przez innych mieszkan cow zbiornika zanim zacznł jesc badisy. Jak
widac nie jest ęatwo zajmowac siś tł rybł. Kazdego, kto jednak zdecyduje siś na to, zapewniam, ze piśkno badisow
wynagrodzi mu trudy hodowli.
Wymagania
Jak juz wczesniej wspomniaęem, badisy wymagajł wody miśkkiej i kwasnej, najlepiej z dodatkiem kwasow
humusowych. Mayland pisze, ze najpiśkniejsze okazy badisa znajdowano w wodach o twardosci rownej 0, gdzie pH
w zaleznosci od pory dnia spadaęo nawet ponizej 5. W akwarium trudno uzyskac takie warunki, ale zupeęnie
wystarczajłca bśdzie woda o ph 6 - 6,5 i twardosci do 10 st.N. Na krotkł metś znosi pH 7,5 i twardosc w okolicach
15 st.N nie polecam jednak eksperymentowania z tymi parametrami. Powodem tak wysokiego pH moze byc proces
dekacytacji wody przez rosliny w silnym swietle, jednak kwasowosc wraca po kilku godzinach do normy.
Dodatek torfu lub szyszek olchy do wody pozwoli nam na ustabilizowanie pH przy niskiej twardosci wody. Kwasy
humusowe wydzielane przez te materiaęy majł tez dodatkowł, bardzo przydatnł w swietle wyjłtkowej podatnosci
na choroby tych ryb, cechś. Kwasy te bowiem majł węasciwosci biostatyczne. Regulujł ilosci bakterii i grzybow w
wodzie, utrudniajłc tym samym rozoj chorob o takim podęozu.
Nalezy zadbac takze o odpowiednio niskie stśzenie azotanow (NO3) w akwarium. Przy maęej obsadzie ryb i
odpowiedniej ilosci roslin w akwarium nie powinno to jednak stanowic problemu.
Temperatura wody powinna wynosic 22 - 26 st.C. Zwrociębym jednak uwagś na stabilnosc temperatury. Duze
wahania dobowe mogł nam przysporzyc wielu problemow.
Akwarium
Akwarium nie musi byc duze. Dla jednej pary wystarczy 40 litrow. Wysokosc zbiornika tez nie powinna byc zbyt
duza, najwazniejsza dla badisow jest powierzchnia dna. Do lustra wody i tak rzadko kiedy siś zapuszczajł.
Roslinnosc zbornika powinna tworzyc kśpy, wsrod ktorych badisy bśdł mogęy siś ukrywac. Jesli zdecydujemy siś na
wiśksze akwarium i kilka samcow to warto posadzic tak aby tworzyęy naturalne granice dla rewirow wytyczanych
przez samce. Centralnym punktem rewiru jest zazwyczaj kryjowka. Moze to byc ęupina orzecha kokosowego,
kamienna grota lub korzen . Jezeli kryjowka bśdzie obszerna a wejscie o niej ęatwe rzadko nasz podopieczny bśdzie
siś z niej ruszaę. Dlatego tez zaleca siś budowanie kryjowek nieduzych z włskim wejsciem, najlepiej w formie
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
126
szczelin. Ryba wowczas bśdzie miaęa siś gdzie skryc w razie niebezpeczen stwa ale nie bśdzie wiecznie
przesiadywac w ukryciu. Przynajmniej czśsc akwarium powinno byc zacienione. Najlepiej sprawdzajł siś tu rosliny
pęywajłce. Speęniajł one tez pozytecznł rolś wyciłgajłc z wody azotany.
Woda w zbiorniku powinna byc delikatnie filtrowana, Badisy nie lubił silnego prłdu wody.
Zywienie
Technika ęowu tych ryb jest bardzo interesułca. Kiedy ryba dostrzeze potencjalny posięek, podpęywa na nieduzł
odlegęosc i zaczyna obserwowac cel. Obserwacja trwa czasami nawet minutś. Nastśpnie szybkim ruchem atakuje
swoj cel i zazwyczaj umyka z miejsca posięku. Jesli pokarm siś nie rusza zazwyczaj w trakcie obserwacji badis traci
nim zainteresowanie.
Problem pojawia siś tez jesli w akwarium sł inne ryby. Pęochliwe badisy z regoęy nie sł w stanie zdobywac
odpowiednich ilosci pokarmow w towarzystwie ryb szybko pęywajłcych lub duzo wiśkszych od siebie.
Najlepszymi pokarmami dla badisow sł drobne zywe zwierzśta planktonowe. Rozwielitki i oczliki sprawdzajł siś
doskonale w hodowli badisow. Plankton zazwyczaj utrzymuje siś przez kilka godzin w akwarium i porusza siś po
caęym zbiorniku. Dziśki temu badisy nie muszł opuszczac swego terytorium aby znalesc pozywienie. Interesujłce
mogł byc tez obserwacje polowan badisow na rozwielitki. Ryba obserwujłca rozwielitkś od dęuzszego czasu, w
popęochu ucieka do kryjowki kiedy rozwielitka z nienacka siś porusza... jaka inna ryba to potrafi ???
Doskonaęym pokarmem jest tubifeks, moje badisy wprost uwielbiaęy polowac na beztrosko falujłce robaki
wystajłce z dna. Ryby w trakcie polowania na rureczniki wprost nabieraęy nietypowej dla tego gatunku odwagi.
Potrafięy wypęywac na odkryte przestrzenie akwarium i nie zwracac najmniejszej uwagi na innych mieszkan cow
zbiornika.
Pokarmy suche sł przyjmowane z maęym entuzjazmem. Najczśsciej dopiero gęodne ryby wypęywaęy po ten typ
pokarmu. Jak juz wczesniej wspominaęem pokarm musiaę opadac na dno. O wiele ęatwiej sprawa siś ma z
pokarmami mrozonymi. Jesli znajdowaęy siś w bezposrednim otoczeniu ryby, zostawaęy zazwyczaj zjedzone.
Tylko gęodne badisy poszukujł aktywnie pokarmu i wychodzł do opadajłcego poakrmu. Badis zdaje siś przeczyc
twierdzeniu, ze ryby "zawsze sł gęodne".
Badis a reszta akwarium
Badisy nie wykazujł jakiejkolwiek agresji wobec innych gatunkow. Nazywane sł wrścz "tchorzami". Nprawdś
odradzam ęłczenie badisow z rybami wiśkszymi, jak np. gorami, czy tez z rybami szybko pęywajłcymi. Wspoęzycie
badisow z rybami agresywnymi - np. pielśgnice, bojowniki tez generalnie nie nalezy do najlepszych pomysęow.
Wewnłtrz gatunku istnieje hierarchia oraz silna konkurencja miśdzy samcami. Zachowanie samcow wobec samic
przypomina nieco zachowanie prśtnikow. Samice sł generalnie tolerowane, jednak jesli juz samiec zwroci na
samicś uwagś jego zachowanie jest zazwyczaj dosc "szorstkie" - przegania jł lub probuje zagonic do swojej
kryjowki. Nie robi tego w kazdym błdń razie delikatnie.
Nie bśdś ukrywaę, ze badisy najlepiej czujł siś w zbiorniku gatunkowym. Doskonaęym uzupeęnieniem akwarium z
badisami mogł okazac sie krewetki sęodkowodne. Wiśkszosc gatunkow spotykanych w handlu doskonale czuje sie
w takich warunkach jakich wymagajł badisy. Zwierzśta te jednoczesnie nie sł ani agresywne, ani nie konkurujł o
pokarm z rybami.
Roznice pżciowe
U podrosnietych badisow zazwyczaj ęatwo odroznic samicś od samca. Pęec rozpoznajemy po ksztaęcie ryby.
Samiczki sł peęniejsze, samce zas majł lekko wklśsęe brzuszki. Trafnym okresleniem ksztaętu samcow jest
porownanie ich do ksztaętu fasoli. Generalnie tez mozna uznac, ze samce sł intensywniej wybarwione, jednak
ubarwienie badisow jest bardzo zmienne a ryby potrafił w ciłgu kilku sekund diametralnie zmienic barwy.
Rozmnazanie
Do rozrodu potrzbna jest badisom kryjowka. Zazwyczaj taręo nastśpuje w kryjowce samca. Zalecana jest do taręa
woda miśkka i kwasna, przydajł sie znowu biostatyczne węasciwosci kwasow humusowych. Temperatura nie musi
byc podwyzszana, ale w wyzszej temperaturze szybciej bśdzie rozwijac sie ikra, bśdzie przez to krocej narazona na
splesnienie.
Przed taręem samica czśsciej przebywa na terytorium samca, zbliza sie niejednokrotnie do jego kryjowki. Samiec
stara siś wywrzec na swojej partnerce jak najlepsze wrazenie. Potrafi jednoczesnie zachowywac siś dosc brutalnie
wzglśdem niej. Rytuęłę godowy badisow to swoista mieszanka zachowan ryb pielśgnicowatych i labiryntowatych.
Samica skęada ikrś najczśsciej na sklepieniu kryjowki, czasami na sciankach bocznych. Po zęozeniu ikry wycofuje
siś a opiekś nad jajami podejmuje samiec. Od tego momentu zaciekle broni dostśpu do swojej kryjowki i
jednoczesnie doglłda czy ikra rozwija siś poprawnie. Przez jakis czas opiekuje siś takze wylśgiem.
Ikra dojrzewa po kilkudziesiściu godzinach, dokęadny czas jest zalezny od temperatury wody. Narybek poczłtkowo
karmimy najdrobniejszymi pokarmami. Przydaje siś hodowla pantofelkow. Mozna takze wykorzystac gotowe
pokarmy, JBL Novo Fluid itp., czy tez podawac w okolice kryjowki z narybkiem zawiesine zoętka i drozdzy. Kiedy
narybek troszeczkś podrosnie i zaczyna samodzielnie poszukiwac pokarmu poza kryjowkł nieocenione mogł
okazac siś larwy solowca i nicienie mikro. Dla jednocentymetrowych rybek najlepszymi pokarmami sł oczliki i
męode rozwielitki. Przez caęy czas nalezy uwazac na jakosc wody, narybek jest jeszcze bardziej wrazliwy niz dorosęe
badisy.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
127
Inne zwierzź ta.
Krewetki
Krewetka Amano (Caridina japonica)
Wystź powanie: Japonia.
Wielkosc: okoęo 4 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samice majł wiśkszy odwęok i sł nieco wiśksze od samcow.
Zachowanie: Spokojna, nie wadzi nikomu, lubi przebywac w grupie. Moje chodzł po dnie i roslinach w ich
akwarium w towarzystwie piskorkow i krewetek filtrujłcych. Od czasu do
czasu pęywajł w toni wodnej przy pomocy odnozy na odwęoku. Nie
atakujł siś wzajemnie ani innych zwierzłt w akwarium.
Wychow mżodych: Samica nosi pod odwęokiem jaja z ktorych wylśgajł
siś pelagiczne larwy. Podobno trudno je wychowac ale o tym siś
niedęugo mam nadziejś przekonamy. Wedęug wielu ńrodeę męode larwy
wykluwajł siś po 6 tygodniach i potrzebujł do dalszego rozwoju wody
sęonawej. Zdaje siś, ze bśdś znowu robię maęy zbiorniczek z wodł
sęonawł.
Woda: Temperatura od 23 do 27
o
C o twardosci ogolnej od 2 do 20 DgH,
lubi lekki prłd wody.
Akwarium: Wystarcza juz niewielkie dobrze porosniśte roslinami. Wg serwisow poswiśconych bezkrśgowcom na
kazde 5 sztuk powinno przypadac akwarium 20l wody.
Pokarm: Wszelkie glony, osobiscie swoim podajś spiruline w tabletkach, Sera Viformo a ponadto podjadajł
pokarmy podawane piskorkom, ktore przebywajł z nimi w tym samym akwarium.
Krewetka filtrujćca (Atyopsis moluccensis)
Wystź powanie: Azja poęudniowo-wschodnia.
Wielkosc: Rosnie powoli, moje majł juz okoęo 5-6 cm i mimo odbytych wylinek nie widac znaczłcej zmiany ich
wielkosci, jednak powoli rosnł. Samce dorastajł do 10 cm a samice do 6 cm.
Dymorfizm pżciowy: Samce majł grubszł pierwszł parś odnozy i sł wiśksze
od samic.
Zachowanie: Spokojna, skryta, grzebie w podęozu poszukujłc resztek
pokarmowych lub rozczapierza przednie odnoza i ęapie zawiesinś z toni wodnej.
Mozna trzymac pojedynczo, ale lepiej siś prezent uje w niewielkim stadku.
Wychow mżodych: Wylśgajł siś pelagiczne larwy, trudne do utrzymania przy
zyciu, rozrod raczej rzadki w akwarium. Wedęug opisow po 3 tygodniach
wylśgajł siś z jaj noszonych pod odwęokiem przez samicś. Męode karmi siś
pierwotniakami i swiezo wylśgęymi larwami solowca. Męode podobnie jak i
męode krewetki Amano potrzebujł do swego rozwoju wody sęonawej.
Woda: Temperatura wody od 24 do 30
o
C, dobrze natleniona, lubi prłd wody, z
ktorego za pomocł swoich odnozy wyęapuje drobiny organiczne. Uwaga bardzo
wrazliwa na niedotlenienie.
Akwarium: Przestronne, moze byc z nieduzymi i spokojnymi rybkami, ktore
nie bśdł probowaęy na nie polowac podczas wylinek. Konieczne sł kryjowki dla
zwierzłt, ktore węasnie przeszęy wylinkś. Stanowił one wtedy nadzwyczaj kuszłcy ęup dla zwierzłt miśsozernych.
Swoje krewetki trzymaęem w dobrze zaosniśtym 100l akwarium ze stadkiem Botia striata i sumikow szklistych.
Obecnie sł ze stadkiem piskorkow, stadkiem krewetek Amano.
Pokarm: Podajś drobny pokarm taki jak dla narybku i tabletki pokarmowe Sery.
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
128
S limaki akwariowe
Pielśgnacja slimakow w akwarium jest czśsto polecana w roznego rodzaju publikacjach akwarystycznych -
szczegolnie tych starszych - jako srodek walki z glonami. Nie zawsze jednak slimaki w akwarium sł elementem
pozłdanym. W wielu przypadkach nadmierny ich rozrod jest niewskazany ze wzglśdow estetycznych, a ich
zdolnosci czyscicielskie sł rowniez ograniczone. Dlatego tez we wspoęczesnej akwarystyce opinie o slimakach w
akwarium sł o wiele bardziej powsciłgliwe, a czśsto wrścz negatywne.
Drobne gatunki slimakow z reguęy nie uszkadzajł roslin. Rozmnazajłc siś jednak bardzo silnie, nawet te drobne
gatunki mogł stac siś niepozłdane ze wzglśdow estetycznych. Nastśpuje to szczegolnie ęatwo wtedy, gdy
podajemy rybom zbyt duzo suchych pokarmow lub pokarmow roslinnych. Majłc dostatek takiego ęatwo
dostśpnego, wysokowartosciowego pokarmu slimaki rozmnazajł siś szybko i wkrotce wystśpujł masowo. Ich
zwalczanie polega na regularnym, cotygodniowym ich zbieraniu przy okazji czyszczenia akwarium. Rownoczesnie
nalezy zwrocic uwagś, aby nie przedawkowac pokarmow podczas karmienia ryb. Niezwykle skuteczne w zwalczaniu
slimakow sł ryby z rodzaju Botia (po polsku-sliziki lub bocje), ktore odzywiajł siś nimi i zwykle w ciłgu kilkunastu
dni caękowicie wytśpił je w akwarium.
Wiśksze gatunki slimakow mogł uszkadzac rosliny. Jezeli wiśc chcemy miec w akwarium piśkne rosliny, to nie
wolno - nawet okresowo - trzymac w nim wiśkszych gatunkow krajowych slimakow. Przenoszenie slimakow z
otwartych zbiornikow jest niedopuszczalne rowniez ze wzglśdu na mozliwosc przenoszenia pasozytow ryb. W
handlu akwarystycznym spotyka siś natomiast dosc czśsto poęudniowo amerykan skie slimaki z rodzaju Pomacea,
dawniej zaliczane do rodzaju Ampullaria. Najwiśksze gatunki mogł rozmiarami muszli przewyzszac powszechnie
znanego slimaka winniczka. Pomacea rozmnazajł siś w niewoli i obecnie staęy siś standardowymi zwierzśtami
akwarystyki. Znane sł nawet sztucznie wyhodowane formy barwne. Te interesujłce dla obserwacji zwierzśta nie sł
szkodliwe dla zywych roslin, gdy sł regularnie dokarmiane sparzonymi liscmi saęaty, sparzonymi lub mrozonymi
liscmi szpinaku i innymi pokarmami pochodzenia roslinnego. Przedkęadajł bowiem martwł tkankś roslinnł nad
zywe rosliny. Dopiero zmuszone gęodem, z braku dokarmiania mogł uszkadzac rosliny. Jezeli takie uszkodzenia
zaobserwujemy, to bśdzie to sygnaęem do usuniścia slimakow lub do ich dokarmiania. Przed usuniściem upewnijmy
siś jednak, czy slimaki rzeczywiscie zjadajł zywe czśsci roslin, czy tez tylko te juz wczesniej obumaręe i ich
fragmenty.
Zatoczki (Planorbidae)
Muszla calkowicie splaszczona bocznie, zwinieta w jednej plaszczyznie. Jest kilka gatunkow, niektore ladne -
polprzezroczyste, czerwone w brazowe kropki. Niewielkie - zazwyczaj nie przekraczaja 1-1.5 cm srednicy. Zatoczki
wbrew pozorom nie sa szkodnikami, sa nawet bardzo pozyteczne - zjadaja chetnie glony zielone z szyb i w ten
sposob ich "rzesza" zastepuje z dobrym skutkiem dowolnego glonojada. Nie
zauwazylem, zeby ruszaly rosliny, ale tez ic h nie glodzilem. Zatoczka przywlekamy
na roslinach, tam bowiem najczesciej sklada galaretowate kokony jaj. Jesli sie
nadmiernie rozmnoza, faktycznie pomaga np. bocja wspaniala. Zatoczek jest latwym
lupem - nie ma klapki na skorupie, skorupa jest miekka, a slimak nie zakopuje sie w
ziemi, wiec wiekszosc slimakozernych ryb go zalatwi.
W obrśbie tej grupy slimakow wystśpuje wiele
gatunkow czśsto bardzo trudnych do odrozienia dla
akwarysty. Najczśsciej opisywanym gatunkiem jest
zatoczek rogowy (Planorbarius corneus). Dorasta on
do 4 cm srednicy, najlepiej czuje siś w akwarium nieogrzewanym o ph 7 i mniej.
Woda zasadowa moze mu szkodzic.
Bardzo czśsto spotykanym w akwariach zatoczkiem jest Helisoma nigricans,
szczegolnie zas jego albinotyczna - czerwona forma. S limak ten pochodzi z Brazylii,
wymaga wiśc wody o temperaturze powyzej 20 st.C. Odzywia siś resztkami
zalegajłcymi dno, ale takze roslinami, stłd tez nalezy kontrolowac jego populacje w
akwarium. Osiłga okoęo 2 cm srednicy.
Rozdetki (Physa sp.)
Muszla juz bardziej tradycyjna, tak jakby rozdeta blizej otworu, zas znacznie
mniejsze zwoje pod koniec muszli. Wielkosc podobna jak zatoczek, ksztalt ciala i
wyglad takze. Rozdetki bywaja szkodnikami, albowiem porywaja sie na rosliny, jesli
nie maja glonow i resztek pokarmu. Dlatego tez czasem trzeba je zwalczyc (choc
moje rozdetki nie ruszaja roslin, ale to dlatego ze sa dokarmiane). Podobnie jak z
zatoczkiem - latwe do likwidacji, z tych samych powodow (tak samo tez sie
rozmnazaja).
Materiaóy pobrane z internetu bez zgody autoro w, zebrane wyóżcznie do uzytku prywatnego
129
Ampularie.
Duze slimaki, kupowane chetnie dla ozdoby. W Polsce jest praktycznie dostepny jeden gatunek z odmianami
barwnymi - muszle brazowe lub zolte, cialo ciemnoszare lub bialozolte. Muszla
tradycyjna, ksztaltu podobnego jak muszle winniczkow. Dorasta do kilku
centymetrow
srednicy.
Ampularia
jest
czesto
podejrzewana o zjadanie roslin, jednakze z mojego
doswiadczenia nigdy tego nie zauwazylem, albowiem
zawsze maja cos do zjedzenia po rybach. Jest to
slimak bedacy idealna sluzba sanitarna - zje wszystko
z dna i robi to bardzo szybko, w ten sposob nic sie nie
psuje, a jego odchody sa malo toksyczne. Niestety
glonow nie rusza. Ma tez jedna wade - ma metabolizm
prawie 2x tak duzej ryby, wiec trzeba je wliczac w obsade akwarium. Ampularii nie
trzeba likwidowac. Sklada bowiem jaja poza akwarium i mozna je zniszczyc (wykluwaja sie ponad tydzien), zanim
wykluja sie mlode. Bocja wspaniala w akwarium z trudem, ale moze zabic Ampularie. Podobnie duze pielegnice
(Heros sp. na przyklad nie znosi slimakow i zabije i zatoczka i rozdetke i ampularie, choc te ostatnia z trudem).
Ampularia ma bowiem klapke na otwor muszli i kiedy sie chowa, zamyka sie szczelnie. Widzialem jednak jak ryby
zabijaja tego slimaka. Heros po prostu zaskakuje go, kiedy jest otwarty (nie zdazy sie zamknac). Za to bocja tak
dlugo uderza w skorupe w okolicy zawiasu klapki, ze robi w niej dziure i "wysysa" slimaka. Tak wiec trzeba uwazac,
jakie ryby trzyma sie z tymi ozdobnymi slimakami.
S widerek (Melanoides)
Male slimaki przywlekane ze zwirem z innych akwariow, czasem brane swiadomie ze sklepu, bo ladnie wygladaja i
czyszcza dno. Slimak o ksztalcie prawie iglastym, bardzo silnie wydluzona, brazowo-szara, plamkowana skorupa
dlugosci do ok. 2-3 cm. Swiderek jest swietnym czyscicielem dna, tam bowiem zyje.
Z wyjatkiem niedotlenienia praktycznie nie pojawia sie na szybach, czy roslinach
(tylko przy zbyt wysokiej temperaturze i w nocy wychodzi). Dlatego tez nie mozna
praktycznie dowiedziec sie, ile sztuk tego ustrojstwa jest w akwarium, a moga ich
byc setki czy tysiace i zaden nie bedzie widoczny! Swiderek nie je roslin, ani glonow,
jedynie detrytus. Natlenia dno i jest pozyteczny, ale...
potrafi przerodzic sie w prawdziwa plage! Swiderek
jest bowiem zyworodny i rozmnaza sie w podlozu. Nie
mamy wiec nad tym kontroli. Co gorsza (przy
zwalczaniu...) ma i klapke i bardzo twarda muszle (nie
zgniecie sie jej palcami!). Przez to ze siedzi pod
podlozem, jest twardy i niedostepny, praktycznie nie udaje sie go zlapac zadnej
rybie, a nawet jesli sie uda, zazwyczaj w dnie siedzi jeszcze pareset ziomkow, ktorzy
sie tym jednym nie przejmuja i nadal rozmnazaja... Jedyna znana mi metoda
pozbycia sie go to przesianie piasku, czy reczne przebranie zwiru (bardzo zmudne),
ew. mozna by probowac metod chemicznych, po wyciagnieciu zwiru (np. wyplukac
cale podloze w kwasie). Ja jednak od lat mam swiderki w dnie kazdego akwarium i nie narzekam. Niech sobie zyja.
Niewiele brudza, nie biora prawie tlenu, nikomu nie przeszkadzaja, co ja bede sie bawil w niszczyciela.
Do niedawna mozna byęo natknłc siś jedynie na Melanoides tubrculata, od jakiegos czasu jednak spotyka siś w
akwariach inny gatunek - Melanoides granifera.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ebooks pl minolta dimage s414 instrukcja obslugi %28osiol net%29 www%21osiolek%21com JOS4WYIPVHLIL64
Ebooks Pl Minolta Dimage 5,7 Instrukcja Obslugi (Osiol Net) Www!Osiolek!Com
ebooks pl kodak easyshare ls443 instrukcja obslugi (osiol net) www!osiolek!com P3J7TPN5UZ7UOUWJEDC5M
Ebooks Pl Olympus C 765 Ultrazoom Instrukcja Obslugi (Osiol Net) Www!Osiolek!Com
ebooks pl canon eos 300,300date instrukcja obslugi (osiol net) www!osiolek!com T6JP4LSAWPVGFTQGOGZQH
ebooks pl lampa blyskowa canon speedlite 420ex instrukcja obslugi (osiol net) www!osiolek!com 7HV5WE
ebooks pl lampa blyskowa metz mecablitz 40mz 2 instrukcja obslugi (osiol net) www!osiolek!com XZJ7YW
eBooks PL Olympus C 700 UltraZoom Instrukcja Obslugi (osiol NET) www!OSIOLEK!com
ebooks pl canon a60 a70 instrukcja obslugi 1 (osiol net) www!osiolek!com CUTUV3WL2FPKPQB4JFU3VPY6SZX
eBooks PL Canon S50 Czesc 1 Instrukcja Obslugi (osiol NET) www!OSIOLEK!com
ebooks pl kuchnia chinska smaczna kuchnia (osiol net) www!osiolek!com MLUGDZSKZRNXOUI7HFWDTIEXZZNVC
ebooks pl protokol dyplomatyczny (osiol net) www!osiolek!com FKG5SHDMRF5677A56HIVVENTAASJF33RB6J5AJQ
ebooks PL Kuchnia Potrawy Swiatowej Slawy (osiol NET) www!OSIOLEK!com
ebooks pl komputer czesto zadawane pytania (osiol net) www!osiolek!com VTBCVB2K6QJVMKFZSVSCXCDOIBMU
ebooks pl kuchnia jedz wazywa i owoce 5x dziennie (osiol net) www!osiolek!com J6XTT4Q2OWJ4YMJHETOX6H
ebooks pl izrael szahak zydowskie dzieje i religia (osiol net) www!osiolek!com K4JR63CNYAHM563FCCIFW
eBooks PL English Repetytorium Tematyczno Leksykalne 1 (osiol NET) www!OSIOLEK!com ZRYXXAAU6REGACX5
eBooks PL Kuchnia Indyjska Smaczna Kuchnia (osiol NET) www!OSIOLEK!com MZJ64Z6NNEW6KUOUJFYI2LQMSB5O
eBooks PL Bonsai Z Naszych Drzew www!OSIOLEK!com
więcej podobnych podstron