P

Po

oz

ziio

om

m w

wy

ym

ma

ag

ga

aƒ

ƒ k

ko

on

niie

eccz

zn

ny

ycch

h ((K

K)) obejmuje umiej´t-

noÊci potrzebne do Êwiadomego udzia∏u ucznia w za-
j´ciach szkolnych. Zak∏ada równie˝ wykonywanie
przez niego prostych zadaƒ zwiàzanych z ˝yciem
codziennym. Pozwala na wystawienie oceny dopusz-
czajàcej.

P

Po

oz

ziio

om

m w

wy

ym

ma

ag

ga

aƒ

ƒ p

po

od

dsstta

aw

wo

ow

wy

ycch

h ((P

P)), zapewniajàcy

ocen´ dostatecznà, zak∏ada opanowanie wa˝nych
i najbardziej uniwersalnych wiadomoÊci. Stanowià
one podstaw´ percepcji treÊci na wy˝szych pozio-
mach.

P

Po

oz

ziio

om

m w

wy

ym

ma

ag

ga

aƒ

ƒ rro

oz

zssz

ze

errz

za

ajjà

àccy

ycch

h ((R

R)), zapewniajàcy

ocen´ dobrà, obejmuje treÊci trudniejsze. Sà one
w pewnym stopniu hipotetyczne, przydatne, ale nie
niezb´dne na danym etapie kszta∏cenia. PoÊrednio
mogà byç u˝yteczne w pozaszkolnej dzia∏alnoÊci
ucznia.

P

Po

oz

ziio

om

m w

wy

ym

ma

ag

ga

aƒ

ƒ d

do

op

pe

e∏∏n

niia

ajjà

àccy

ycch

h ((D

D)), pozwalajàcy na

wystawienie oceny bardzo dobrej, zak∏ada opanowa-
nie pe∏nego zakresu treÊci kszta∏cenia. Zawiera on
elementy trudne do przyswojenia, wyjàtkowo z∏o˝one
i twórcze pod wzgl´dem naukowym. Wyspecjalizowa-
ne ponad potrzeby g∏ównego kierunku nauki szkol-
nej, nie znajdujà one bezpoÊredniego zastosowania
w ˝yciu pozaszkolnym ucznia.

Oceniajàc wiedz´ i umiej´tnoÊci ucznia, nale˝y jednak
uwzgl´dniç jego indywidualne mo˝liwoÊci. Trzeba te˝
wziàç pod uwag´ jego zaanga˝owanie w prac´ na lek-
cji czy te˝ na zaj´ciach dodatkowych.

Poziom

Kategoria celu

W

Wiia

ad

do

om

mo

oÊ

Êc

cii

U

Um

miie

ejj´

´ttn

no

oÊ

Êc

cii

C

C.. Stosowanie wiadomoÊci

w sytuacjach typowych

D

D.. Stosowanie wiadomoÊci

w sytuacjach problemowych

A

A.. Zapami´tywanie wiadomoÊci

B

B.. Zrozumienie wiadomoÊci

27

Wymagania edukacyjne

2

Wymagania edukacyjne

Wymagania edukacyjne sà to osiàgni´cia uczniów przewidziane progra-
mem nauczania. Mogà byç one jednostopniowe lub zró˝nicowane wed∏ug
skali stopni szkolnych. Miarà tych osiàgni´ç sà normy jakoÊciowe zawarte
w poziomach wymagaƒ: koniecznych, podstawowych, rozszerzajàcych
i dope∏niajàcych.
Przedstawione poziomy wymagaƒ i kategorie celów nauczania pomogà
nauczycielowi w obiektywnej ocenie pracy i post´pów ucznia w szkole.

Wymagania edukacyjne
(kryteria oceniania) nale˝y
dostosowaç do poziomu
uczniów.

W zamieszczonych wymaganiach edukacyjnych zasto-
sowano oznaczenia kategorii celów nauczania na pod-
stawie taksonomii „ABC” wed∏ug prof. Boles∏awa
Niemierki.

Poziomy wymagaƒ

Kategorie celów nauczania

T

emat

konieczny

P

oziom wymagaƒ

podstawowy

rozszerzajàcy

Dzia∏

programu

Lp.

O czym b´dziesz

si´ uczyç na lek-

cjach geografii?

Wspó∏rz´dne

geograficzne

Obraz Ziemi

na mapie

Globus, mapa

Polski, plan

Warszawy

Tajemnice

kosmosu

„Karuzela”

Ziemia

Uczeƒ:

•

wskazuje êród∏a wiedzy

geograficznej

•

wymienia podstawowe dzia∏y

geografii

•

rozumie poj´cia: d∏ugoÊç geogra-

ficzna, szerokoÊç geograficzna

•

wskazuje równik oraz pó∏kule

pó∏nocnà i

po∏udniowà

•

wskazuje po∏udnik 0° oraz pó∏kule

wschodnià i

zachodnià

•

potrafi okreÊliç po∏o˝enie geogra-

ficzne punktu na Ziemi

•

rozumie poj´cie: skala

•

wskazuje skal´ najwi´kszà i

naj-

mniejszà

•

oblicza odleg∏oÊç rzeczywistà,

pos∏ugujàc si´ skalà

•

rozumie poj´cia: globus, mapa,

plan

•

wskazuje na globusie bieguny

i

oÊ Ziemi

•

odczytuje podstawowe informacje

przedstawione na planie, mapie

i

globusie, pos∏ugujàc si´ legendà

•

wymienia cia∏a niebieskie

•

wskazuje ró˝nice mi´dzy gwiazdà

a

planetà

•

wymienia planety Uk∏adu S∏onecz-

nego

•

wyjaÊnia przyczyn´ wyst´powania

dnia i

nocy

•

omawia dziennà w´drówk´ S∏oƒca

po sklepieniu niebieskim, pos∏u-

gujàc si´ rysunkiem lub planszà

•

rozumie poj´cia: po∏udnie,

pó∏noc, doba

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia, czym zajmujà si´

nauki geograficzne

•

podaje rozmiary Ziemi

•

wyjaÊnia poj´cia: d∏ugoÊç geo-

graficzna, szerokoÊç geogra-

ficzna

•

okreÊla w

stopniach po∏o˝enie

geograficzne wskazanych

miejsc na globusie i

na mapie

•

wymienia rodzaje skal oraz po-

daje ich przyk∏ady

•

wyjaÊnia znaczenie map wyko-

nanych w

ró˝nych skalach

w
˝yciu i

gospodarce cz∏owieka

•

wskazuje ró˝nice mi´dzy

planem a

mapà

•

wyjaÊnia znaczenie lotów ko-

smicznych w

poznawaniu ko-

smosu

•

wyjaÊnia poj´cia: górowanie

S∏oƒca, po∏udnik miejscowy

,

gnomon

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia poj´cie: geoida

•

okreÊla w

stopniach i

minutach

wspó∏rz´dne geograficzne

wskazanych miejsc na globu-

sie i

na mapie

•

odszukuje miejsca na mapie

i

globusie, majàc wspó∏rz´dne

geograficzne

•

dokonuje podzia∏u map ze

wzgl´du na ich skal´ i

treÊç

•

oblicza skal´, znajàc odleg∏oÊç

rzeczywistà i

odleg∏oÊç

na mapie

•

uzasadnia koniecznoÊç gene-

ralizacji map

•

wyjaÊnia poj´cia: wszechÊwiat,

sfera niebieska, niebosk∏on

•

porzàdkuje planety Uk∏adu S∏o-

necznego wed∏ug odleg∏oÊci

od S∏oƒca

•

wymienia konsekwencje ruchu

obrotowego Ziemi

Uczeƒ:

•

prezentuje histori´ poznania

kszta∏tu i rozmiarów Ziemi

•

wyjaÊnia znaczenie umiej´tnoÊci

okreÊlania po∏o˝enia geograficz-

nego w

˝yciu i

dzia∏alnoÊci cz∏o-

wieka oraz

wykazuje bieg∏oÊç

w
tym zakresie

•

czyta mapy wykonane w

ró˝nej

skali i

interpretuje ich treÊç

•

wskazuje praktyczne zastosowa-

nie zdj´ç lotniczych i

satelitarnych

•

rozpoznaje podstawowe metody

prezentowania informacji na glo-

busie, mapie i

planie, okreÊla ich

ograniczenia

•

wyciàga wnioski na podstawie in-

formacji zawartych na planach

i

mapach

•

wykonuje rysunek Uk∏adu S∏o-

necznego

•

opisuje poj´cia i

zjawiska astrono-

miczne, wykorzystujàc ró˝ne ma-

teria∏y êród∏owe i

literatur´

naukowà

•

demonstruje ruch obrotowy Ziemi,

pos∏ugujàc si´ tellurium lub glo-

busem

•

omawia wp∏yw ruchu obrotowego

Ziemi na ˝ycie cz∏owieka

dope∏niajàcy

I.

Obraz Ziemi

II.

Ziemia we wszechÊwiecie

1.

2.

3.

4.

5.

6.

28

W

ymagania edukacyjne

Ziemia obiega

S∏oƒce

Czas

Sk∏ad i

budowa

atmosfery

Temperatura

powietrza

Jak powstaje

wiatr?

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia poj´cie: ruch obiegowy

Ziemi

•

wymienia daty równonocy oraz

przesilenia letniego i

zimowego

•

rozumie poj´cia: czas s∏oneczny

,

strefowy

, urz´dowy

•

omawia budow´ atmosfery i

jej

sk∏ad

•

wyjaÊnia, dlaczego zanieczysz-

czenia zagra˝ajà ˝yciu na Ziemi

•

wykonuje pomiary temperatury

powietrza

•

zapisuje poprawnie wyniki pomiaru

•

oblicza Êrednià dobowà tempera-

tur´ powietrza

•

analizuje wykres temperatury

powietrza

•

wyjaÊnia poj´cia: wy˝,

ni˝ baryczny

•

wymienia przyk∏ady wiatrów

sta∏ych i

sezonowo zmiennych

wyst´pujàcych na kuli ziemskiej

•

wskazuje na mapie Êwiata regiony

wyst´powania pasatów i

monsu-

nów

Uczeƒ:

•

podaje przyczyny wyst´powania

pór roku

•

podaje przyczyny zaçmienia

S∏oƒca i

Ksi´˝yca

•

omawia zas∏ugi Miko∏aja

K

opernika w

badaniach

wszechÊwiata

•

oblicza czas strefowy

, korzysta-

jàc z

mapy „Strefy czasowe na

Ziemi”

•

uzasadnia koniecznoÊç stoso-

wania czasu strefowego i

urz´-

dowego

•

omawia zmiany temperatury

w
atmosferze

•

oblicza temperatur´ powietrza

na okreÊlonej wysokoÊci,

znajàc wartoÊç temperatury

u

podnó˝a

•

sporzàdza wykres temperatury

powietrza

•

wyjaÊnia poj´cie amplitudy

temperatury powietrza

i jà oblicza

•

rysuje schemat wy˝u i

ni˝u ba-

rycznego

•

wyjaÊnia przyczyn´ wyst´po-

wania wiatrów

•

omawia wp∏yw wiatru na ˝ycie

i

dzia∏alnoÊç gospodarczà

cz∏owieka

Uczeƒ:

•

pos∏ugujàc si´ planszà, oma-

wia oÊwietlenie Ziemi w

pierw-

szych dniach pór roku

•

wyjaÊnia zjawisko dnia polar-

nego i

nocy polarnej

•

wyjaÊnia zwiàzek mi´dzy cza-

sem miejscowym a

d∏ugoÊcià

geograficznà

•

oblicza czas miejscowy

, znajàc

d∏ugoÊç geograficznà

•

wyjaÊnia przyczyny powstania

dziury ozonowej

•

omawia konsekwencje wyst´-

powania dziury ozonowej dla

˝ycia cz∏owieka

•

oblicza dobowe i

roczne ampli-

tudy powietrza

•

analizuje temperatur´ powie-

trza wybranych miejsc i

regio-

nów na podstawie map

klimatycznych

•

okreÊla kierunek wiatru w

ni˝u

i

wy˝u

barycznym na pó∏kuli

pó∏nocnej i

pó∏kuli po∏udniowej

•

omawia krà˝enie powietrza

w
strefie mi´dzyzwrotnikowej

i

na kuli ziemskiej

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia, pos∏ugujàc si´ rysun-

kiem, zaçmienie S∏oƒca i

Ksi´˝yca

•

uzasadnia za pomocà przyk∏adów

wp∏yw ruchu obiegowego na ˝y-

cie i

dzia∏alnoÊç cz∏owieka

•

ustala dat´ przy przekraczaniu

linii zmiany daty

•

omawia zjawiska zachodzàce

w atmosferze

•

rozumie i

wyjaÊnia na przyk∏adach

wp∏yw czynników klimatotwórczych

na zró˝nicowanie temperatury

•

wyjaÊnia, pos∏ugujàc si´ rysun-

kiem, powstawanie wiatru halnego

i

bryzy

•

wskazuje na mapie Êwiata obszary

wyst´powania wiatrów: huraganów

,

cyklonów i

tajfunów

•

omawia pozytywny i

negatywny

wp∏yw wiatru na ˝ycie i

dzia∏alnoÊç

cz∏owieka

III.

Sk∏ad i budowa atmosfery

7.

8.

9.

10.

11.

II.

Ziemia we wszechÊwiecie

30

W

ymagania edukacyjne

T

emat

konieczny

P

oziom wymagaƒ

podstawowy

rozszerzajàcy

Dzia∏

programu

Lp.

Pada deszcz

Pogoda i

klimat

Obieg wody

w
przyrodzie

Oceany i

m

orza

Rzeki Êwiata

Uczeƒ:

•

wymienia rodzaje opadów

i

osadów atmosferycznych

•

wskazuje na mapie Êwiata obszary

z

niedoborem i

nadmiarem opadów

•

wyjaÊnia terminy: pogoda, klimat

•

charakteryzuje klimat umiarkowany

•

wymienia stany skupienia wody

w
przyrodzie i

podaje przyk∏ady

ich wyst´powania na Ziemi

•

pokazuje oceany na mapie Êwiata

i

wymienia ich nazwy

•

podaje przyk∏ady ruchów wody

morskiej

•

rozumie poj´cia: rzeka g∏ówna,

dop∏yw

, zlewisko, dorzecze, dzia∏

wodny

•

wskazuje najd∏u˝sze rzeki na ma-

pie Êwiata

•

rozumie koniecznoÊç ochrony wód

rzek przed ich zanieczyszczeniem

przez cz∏owieka

•

podaje sposoby ochrony wód

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia proces powstawania

opadów

•

podaje przyk∏ady negatywnego

wp∏ywu nadmiaru i

niedoboru

opadów na ˝ycie i

dzia∏alnoÊç

gospodarczà cz∏owieka

•

wymienia strefy klimatyczne

na kuli ziemskiej i

wskazuje

je na mapie

•

podaje przyk∏ady wp∏ywu kli-

matu na ˝ycie i

dzia∏alnoÊç

cz∏owieka

•

wyjaÊnia poj´cia: kondensacja,

parowanie

•

podaje przyk∏ady zanieczysz-

czenia wód przez cz∏owieka

•

wyjaÊnia poj´cia: ocean,

morze, zatoka

•

wymienia typy mórz i

wskazuje

ich przyk∏ady na mapie

•

wyjaÊnia poj´cia: pràd ciep∏y

,

pràd zimny

•

rozumie znaczenie mórz i

oce-

anów w

˝yciu i

gospodarce

cz∏owieka

•

wymienia rodzaje i

podaje

przyk∏ady zasilania rzek

Uczeƒ:

•

rozpoznaje chmury

, opady

i

osady

•

analizuje wyst´powanie opa-

dów na mapie Êwiata

•

wymienia cechy klimatów stre-

fowych i

astrefowych

•

wyjaÊnia wp∏yw czynników kli-

matotwórczych na klimat

•

wyjaÊnia, na czym polega

obieg wody w

przyrodzie

•

omawia obieg wody

, korzystajàc

z planszy dydaktycznej

(∏àczy procesy i

zjawiska

w
ciàgi przemian)

•

dostrzega i

wyjaÊnia zwiàzki

mi´dzy warunkami klimatycz-

nymi a

temperaturà i

zasole-

niem wody morskiej

•

wskazuje na mapie i

wymienia

nazwy pràdów morskich cie-

p∏ych i

zimnych

•

wyjaÊnia, co to jest przep∏yw

•

wyjaÊnia przyczyny powodzi

oraz wysychania rzek

•

analizuje wykresy d∏ugoÊci

rzek i

ich przep∏ywu

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia procesy powstawania

chmur

, opadów i

osadów atmos-

ferycznych

•

omawia przyczyny zró˝nicowania

opadów atmosferycznych na kuli

ziemskiej

•

rozumie i

wyjaÊnia ró˝nice mi´dzy

strefà klimatycznà a

typem klimatu

•

charakteryzuje typy klimatów na

kuli ziemskiej

•

ocenia wp∏yw klimatu na zago-

spodarowanie wybranych terenów

na kuli ziemskiej

•

wskazuje zwiàzki mi´dzy warun-

kami klimatycznymi a

wyst´powa-

niem i

rodzajem wód na Ziemi

•

podaje przyczyny wyst´powania

ruchów wody morskiej – falowa-

nia, p∏ywów i

pràdów morskich

•

objaÊnia proces powstawania

przyp∏ywów i

odp∏ywów

•

wyjaÊnia zwiàzki mi´dzy warunka-

mi klimatycznymi a

rodzajem zasi-

lania rzek

•

wykonuje wykresy d∏ugoÊci rzek

i

wielkoÊci ich przep∏ywu

dope∏niajàcy

IV.

Wody Ziemi

12.

13.

14.

15.

16.

III.

Sk∏ad i budowa atmosfery

Jeziora i

bagna

Wody podziemne

Budowa wn´trza

Ziemi

WÊród minera∏ów

i

ska∏

Dzieje Ziemi

Wulkanizm i

trz´-

sienia ziemi

Jak powsta∏y

góry?

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia poj´cia: jezioro, bagno

•

wskazuje na mapie przyk∏ady je-

zior i

bagien

•

rozumie poj´cia: wody podziem-

ne, êród∏o, wody artezyjskie,

gejzery

•

nazywa strefy wn´trza Ziemi

•

rozumie potrzeb´ badania wn´-

trza Ziemi

•

zna nazwy najpospolitszych ska∏

•

podaje przyk∏ady gospodarczego

wykorzystania minera∏ów i

ska∏

•

zna wiek Ziemi

•

wymienia ery

•

podaje przyk∏ady najwa˝niejszych

wydarzeƒ w

dziejach Ziemi

•

wyjaÊnia znaczenie poj´ç: wulkan,

lawa, magma

•

wskazuje na mapie Êwiata obsza-

ry aktywne sejsmicznie

•

rozumie i

wyjaÊnia poj´cie: góry

•

wymienia typy gór (fa∏dowe, wul-

kaniczne i

z

r´bowe)

Uczeƒ:

•

wymienia ró˝ne typy genetycz-

ne jezior

•

wskazuje na mapie przyk∏ady

ró˝nych typów jezior

•

podaje przyk∏ady gospodar-

czego wykorzystania wód pod-

ziemnych

•

wskazuje na mapie P

olski

miejsca wyst´powania wód

mineralnych

•

omawia, pos∏ugujàc si´ sche-

matem, temperatur´ i

ciÊnienie

w
g∏´bi Ziemi

•

wyjaÊnia przyczyny ruchów

skorupy ziemskiej

•

wyjaÊnia poj´cia: minera∏, ska∏a

•

rozpoznaje i

nazywa podsta-

wowe ska∏y

•

poprawnie czyta tablic´ straty-

graficznà

•

rozumie rol´ skamienia∏oÊci

przewodnich w

okreÊlaniu wie-

ku Ziemi

•

rozumie przyczyny wybuchów

wulkanów i

wyst´powania trz´-

sieƒ ziemi

•

wskazuje na mapie Êwiata

przyk∏ady gór fa∏dowych,

wulkanicznych i zr´bowych

•

omawia wspólne cechy gór na

Ziemi

Uczeƒ:

•

wskazuje na mapie Êwiata naj-

wi´ksze i

najg∏´bsze jeziora

oraz obszary bagienne

•

omawia warunki powstawania

bagien

•

wymienia rodzaje wód pod-

ziemnych

•

wskazuje na mapie Êwiata ob-

szary wyst´powania wód arte-

zyjskich i

gejzerów

•

analizuje przekrój geologiczny

,

w
którym powstajà wody arte-

zyjskie

•

omawia budow´ wn´trza Ziemi

•

wyjaÊnia metody badania wn´-

trza Ziemi

•

wskazuje ró˝nice mi´dzy mine-

ra∏em a

ska∏à

•

omawia podzia∏ ska∏ ze wzgl´-

du na genez´ powstania

•

nazywa okresy w

dziejach

Ziemi

•

omawia najwa˝niejsze wyda-

rzenia w

historii Ziemi w

p

o-

szczególnych erach

•

analizuje schemat przedstawia-

jàcy pràdy konwekcyjne

•

rozumie i

wyjaÊnia poj´cie:

orogeneza

•

wymienia orogenezy w

dzie-

jach Ziemi

•

odczytuje z

tablicy stratygra-

ficznej wydarzenia dotyczàce

ruchów górotwórczych

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia genez´ jezior: przybrze-

˝nych, polodowcowych, delto-

wych, starorzeczy i

tektonicznych

•

wyjaÊnia proces tworzenia si´

wód podziemnych

•

charakteryzuje litosfer´, p∏aszcz

i

jàdro Ziemi

•

wyjaÊnia mechanizmy ruchów

skorupy ziemskiej

•

omawia metody badawcze wn´-

trza Ziemi i

ich znaczenie w

˝yciu

cz∏owieka

•

charakteryzuje warunki powstawa-

nia ska∏ osadowych, magmowych

i

metamorficznych

•

dostrzega zmiany w

Êwiecie orga-

nicznym w

dziejach Ziemi

•

czyta tablice stratygraficzne i

n

a

ich podstawie wyciàga wnioski

•

omawia procesy wewn´trzne

zachodzàce na granicach p∏yt

litosfery

•

omawia procesy wewn´trzne

kszta∏tujàce powierzchni´ Ziemi

•

analizuje schematy powstawania

gór fa∏dowych i

gór zr´bowych

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

V.

Wn´trze Ziemi

IV.

Wody Ziemi

32

W

ymagania edukacyjne

T

emat

konieczny

P

oziom wymagaƒ

podstawowy

rozszerzajàcy

Dzia∏

programu

Lp.

Niszczenie ska∏

Praca rzeki

W jaskiniach

krasowych

Lodowce

i

làdolody

Dzia∏alnoÊç

wiatru

Praca morza

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia poj´cie: wietrzenie

•

podaje przyk∏ady wietrzenia

•

rozumie, na czym polega wp∏yw

cz∏owieka na niszczenie po-

wierzchni Ziemi

•

rozumie ró˝nic´ mi´dzy niszczàcà

a

budujàcà dzia∏alnoÊcià rzeki

•

wymienia elementy doliny rzecznej

•

wskazuje na mapie Êwiata przy-

k∏ady ujÊç deltowych

•

wyjaÊnia poj´cie: proces kraso-

wienia

•

podaje przyk∏ady form krasowych

wyst´pujàcych na powierzchni

iw

g∏´bi Ziemi

•

rozumie poj´cie granicy wieczne-

go Êniegu

•

pokazuje na mapie Êwiata làdolo-

dy oraz góry

, w

których obecnie

wyst´pujà lodowce

•

wyjaÊnia, na czym polega rzeêbo-

twórcza dzia∏alnoÊç wiatru

•

podaje przyk∏ady form powsta∏ych

w
wyniku dzia∏alnoÊci rzeêbotwór-

czej wiatru

•

rozumie i

wyjaÊnia, na czym pole-

ga dzia∏alnoÊç niszczàca i

budujà-

ca wód morskich

•

podaje przyk∏ady niszczàcej i

b

u-

dujàcej dzia∏alnoÊci fal morskich

Uczeƒ:

•

wskazuje ró˝nice w

wietrzeniu

mechanicznym i

wietrzeniu

chemicznym

•

podaje przyk∏ady negatywnych

skutków gospodarczej dzia∏al-

noÊci cz∏owieka na litosfer´

i

sposoby ich likwidacji

•

wyjaÊnia proces powstawania

delty

•

podaje przyk∏ady form erozji

rzecznej

•

wyjaÊnia, w

jaki sposób

powstajà formy krasowe

•

wskazuje na mapie krainy

(regiony), w

k

tórych wyst´pujà

zjawiska krasowe

•

wskazuje ró˝nice mi´dzy lo-

dowcem a

làdolodem

•

podaje przyk∏ady form polo-

dowcowych

•

podaje przyk∏ady erozyjnej

i

akumulacyjnej dzia∏alnoÊci

wiatru na pustyniach

•

wymienia najwa˝niejsze typy

wybrze˝y morskich

•

wskazuje na mapie Êwiata typy

wybrze˝y

Uczeƒ:

•

analizuje schemat lub ilustracje

przedstawiajàce wp∏yw wietrze-

nia na rzeêb´ powierzchni Ziemi

•

podaje przyk∏ady wietrzenia

fizycznego i

chemicznego na

kuli ziemskiej

•

analizuje dzia∏alnoÊç erozyjnà

i

akumulacyjnà rzeki, pos∏ugu-

jàc si´ schematem lub rysun-

kiem

•

wyjaÊnia ró˝nice mi´dzy

stalaktytem a

stalagmitem

i

stalagnatem

•

analizuje schemat jaskini

i

wyst´pujàcych w

niej form

krasowych

•

omawia etapy powstawania lo-

du lodowcowego

•

dostrzega zwiàzek mi´dzy wa-

runkami klimatycznymi a

w

y-

st´powaniem lodowców

i

làdolodów na kuli ziemskiej

•

wyjaÊnia poj´cia: korazja, niec-

ka deflacyjna, wydma, barchan

•

wyjaÊnia genez´ wybrze˝y

morskich

•

omawia proces cofania si´ wy-

brze˝a klifowego, pos∏ugujàc

si´ schematem lub rysunkiem

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia przyczyny zró˝nicowania

procesów rzeêbotwórczych na ku-

li ziemskiej

•

omawia dzia∏alnoÊç rzeki w

gór-

nym, Êrodkowym i

dolnym biegu,

pos∏ugujàc si´ przyk∏adami

•

omawia procesy krasowe i

warunki,

w
których powstajà

•

omawia formy krasowe wyst´pujàce

na powierzchni i

w
g∏´bi Ziemi

•

rozumie, na czym polega dzia∏al-

noÊç rzeêbotwórcza lodowców

•

omawia wp∏yw lodowców na rzeê-

b´ gór

•

charakteryzuje rzeêb´ polodowco-

wà obszarów nizinnych

•

analizuje schemat przedstawiajà-

cy barchan i

wydm´ parabolicznà

•

wskazuje ró˝nice mi´dzy barcha-

nem a

wydmà parabolicznà

•

wskazuje, na czym polega zale˝-

noÊç mi´dzy dzia∏alnoÊcià budu-

jàcà a

niszczàcà fal morskich

•

omawia na wybranych przyk∏a-

dach formy ochrony wybrze˝y

morskich

dope∏niajàcy

VI.

Rzeêbiarze powierzchni Ziemi

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Gleby

Sfera ˝ycia

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia poj´cie: gleba

•

omawia znaczenie poziomu

próchniczego

•

rozumie wp∏yw klimatu na rozwój

roÊlinnoÊci

•

nazywa g∏ówne strefy roÊlinne

na kuli ziemskiej i

wskazuje je

na mapie Êwiata

•

wymienia przyk∏ady zwierzàt wy-

st´pujàcych w

poszczególnych

strefach

Uczeƒ:

•

wyjaÊnia, jak powstaje próchnica

•

wskazuje na schemacie profilu

glebowego poziomy glebowe

•

nazywa strefy klimatyczno-ro-

Êlinne na kuli ziemskiej

•

wskazuje wymienione strefy na

mapie

Uczeƒ:

•

omawia etapy powstawania

gleby

•

wymienia najwa˝niejsze rodza-

je gleb strefowych i

astrefo-

wych

•

analizuje mapy rozmieszczenia

roÊlinnoÊci i

zwierzàt na làdach

i

na ich podstawie wyciàga

wnioski

Uczeƒ:

•

porównuje profile glebowe ró˝-

nych gleb

•

wskazuje zwiàzki mi´dzy rodza-

jem gleb a

klimatem i

roÊlinnoÊcià

•

wskazuje wspó∏zale˝noÊci mi´dzy

klimatem, roÊlinnoÊcià a

warunka-

mi ˝ycia i

gospodarki cz∏owieka

VII.

Biosfera

30.

31.

Opracowa∏a Barbara T

omczak