NEUROSCIENCE

NAUKA O MÓZGU

WPROWADZENIE DLA MŁODZIEŻY

British Neuroscience Association

European Dana Alliance for the Brain

Polskie Towarzystwo Badań Układu Nerwowego

PDF Page Organizer - Foxit Software

PDF Page Organizer - Foxit Software

Ksiazeczka ta zostala przygotowana i opracowana dla British Neuroscience

Association i European Dana Alliance for the Brain

przez Richarda Morrisa z Uniwersytetu w Edynburgu i Marianne Fillenz z Uniwersytetu w Oxfordzie. Opracowanie graficzne -
Jane Grainger z Grainger Dunsmore Design Studio w Edynburgu. Jestesmy wdzieczni za wklad w realizacje tego projektu
kolegom z Division of Neuroscience, szczególnie Victorii Gill, oraz innym badaczom ukladu nerwowego z Edynburga. Dziekujemy
równiez za pomoc naukowcom z Department of Physiology Uniwersytetu w Oxfordzie, szczególnie Colin Blakemore, a takze
wspólpracownikom z innych instytucji. Ich nazwiska sa wymienione na koncu broszury.

The British Neuroscience Association (BNA) jest towarzystwem naukowym w Wielkiej Brytanii, którego celem jest dazenie do
lepszego zrozumienia dzialania ukladu nerwowego i jego zaburzen. BNA zrzesza zarówno uznanych naukowców, jak i doktorantów.
Doroczne wiosenne zjazdy BNA stanowia forum dla prezentacji postepów badan nad mózgiem. Liczne oddzialy lokalne
Towarzystwa organizuja seminaria, wystawy w miejscowych muzeach, zajecia w szkolach i spotkania ze spolecznoscia lokalna.
Wiecej informacji o BNA znajduje sie na stronie internetowej w jez. angielskim: http://www.bna.org.uk/.

The European Dana Alliance for the Brain (EDAB) ma na celu uswiadamianie spoleczenstwu i osobom sprawujacym wladze
znaczenia badan nad mózgiem, a takze upowszechnianie wiedzy o mózgu, jego dzialaniu i zwiazanych z nim chorobach w sposób
kompetentny i przystepny. EDAB liczy ponad 125 czlonków reprezentujacych 24 kraje europejskie.

Wiecej informacji o EDAB znajduje sie na stronie internetowej w jez. angielskim: http://www.edab.net/.

Polskie Towarzystwo Badan Ukladu Nerwowego (PTBUN) jest stowarzyszeniem zajmujacym sie organizowaniem i popieraniem
dzialan zmierzajacych do rozwoju badan nad ukladem nerwowym, upowszechnianiem osiagniec naukowych w tej dziedzinie oraz
prowadzeniem dzialalnosci popularyzacyjnej, szkoleniowej i wydawniczej.

Wiecej informacji o PTBUN znajduje sie na stronie internetowej: http://www.ptbun.org.pl


Published by The British Neuroscience Association
The Sherrington Buildings

Ashton Street
Liverpool L69 3GE
UK

Copyright British Neuroscience Association 2003

Wszelkie prawa zastrzezone. Zadna czesc niniejszej publikacji nie moze byc reprodukowana bez pisemnej zgody British
Neuroscience Association

First Published 2003

ISBN: 0-9545204--0-8



















Ilustracja na tej stronie przedstawia neurony kory mózgowej widoczne dzieki specjalnemu wybarwieniu przyleglych komórek.

Pole tekstowe:

PDF Page Organizer - Foxit Software

Neurobiologia: nauka o mózgu

Str

.

Numer rozdziału

Inside our heads, weighing about 1.5 kg, is an astonishing living organ

consisting of billions of tiny cells. It enables us to sense the world around us,

to think and to talk. The human brain is the most complex organ of the body,

and arguably the most complex thing on earth. This booklet is an

introduction for young students.

In this booklet, we describe what we know about how the brain works and

how much there still is to learn. Its study involves scientists and medical

doctors from many disciplines, ranging from molecular biology through to

experimental psychology, as well as the disciplines of anatomy, physiology

and pharmacology. Their shared interest has led to a new discipline called

neuroscience - the science of the brain

.

The brain described in our booklet can do a lot but not everything. It has

nerve cells - its building blocks - and these are connected together in

networks. These networks are in a constant state of electrical and chemical

activity. The brain we describe can see and feel. It can sense pain and its

chemical tricks help control the uncomfortable effects of pain. It has

several areas devoted to co-ordinating our movements to carry out

sophisticated actions. A brain that can do these and many other things

doesn’t come fully formed: it develops gradually and we describe some of the

key genes involved. When one or more of these genes goes wrong, various

conditions develop, such as dyslexia. There are similarities between how the

brain develops and the mechanisms responsible for altering the connections

between nerve cells later on - a process called neuronal plasticity. Plasticity

is thought to underlie learning and remembering. Our booklet’s brain can

remember telephone numbers and what you did last Christmas. Regrettably,

particularly for a brain that remembers family holidays, it doesn’t eat or

drink. So it’s all a bit limited. But it does get stressed, as we all do, and we

touch on some of the hormonal and molecular mechanisms that can lead to

extreme anxiety - such as many of us feel in the run-up to examinations.

That’s a time when sleep is important, so we let it have the rest it needs.

Sadly, it can also become diseased and injured.

New techniques, such as special electrodes that can touch the surface of

cells, optical imaging, human brain scanning machines, and silicon chips

containing artificial brain circuits are all changing the face of modern

neuroscience. We introduce these to you and touch on some of the ethical

issues and social implications emerging from brain research.

1

System nerwowy

2

2

Komórki nerwowe

i potencjał czynnościowy

4

3

Przekaźniki chemiczne

7

4

Substancje

uzależniające a mózg

9

5

Dotyk i ból

11

6

Wzrok

14

7

Ruch

19

8

Rozwijający się

układ nerwowy

22

9

Dysleksja

25

10

Plastyczność

27

11

Uczenie się i pamięć

30

12

Stres

35

13

System odpornościowy

37

14

Sen

39

15

Obrazowanie mózgu

41

16

Sieci neuronalne

i sztuczne mózgi

44

17

Kiedy coś źle działa

47

18

Etyka badań układu

nerwowego

52

19

Studia i kariery

54

Polecane lektury

i podziękowania

56

POLISH

NEUROSCIENCE

SOCIETY

W naszej czaszce mieści się niezwykły żywy narząd, ważący około 1.5 kg, składający

się z miliardów małych komórek. Umożliwia nam on odczuwanie otaczającego nas

świata, myślenie i mówienie. Mózg ludzki jest najbardziej złożonym narządem ciała

i zapewne najbardziej skomplikowanym tworem na Ziemi. Książeczka ta,

przeznaczona dla młodych czytelników, jest wstępem do jego poznania.
Nasza książeczka mówi o tym, co wiemy o działaniu naszego mózgu i jak wiele jeszcze

o nim nie wiemy. Badaniom mózgu poświęcili się uczeni i lekarze specjalizujący się

w różnych dziedzinach: od biologii molekularnej, poprzez psychologię doświadczalną,

anatomię, fizjologię, do farmakologię. Ich wspólne wysiłki doprowadziły do powstania

nowej gałęzi nauki zwanej neurobiologią – nauką o mózgu.
Opisany w tej książeczce mózg może zrobić wiele, lecz nie wszystko. Zawiera on

komórki nerwowe – tworzące go cegiełki – połączone ze sobą w sieci. Sieci te

znajdują się w stanie stałej aktywności elektrycznej i chemicznej. Opisywany przez

nas mózg może myśleć i czuć. Może odczuwać ból i przy pomocy chemicznych

wybiegów kontrolować niemiłe efekty bólu. Zawiera wiele obszarów przeznaczonych

do koordynowania ruchów, aby przeprowadzać różne wymyślne działania.
Mózg, który potrafi dokonać tych i wielu innych rzeczy nie powstaje w gotowym

kształcie: rozwija się stopniowo, a my opiszemy niektóre z głównych genów

uczestniczących w tym procesie. Gdy jeden lub więcej z tych genów działa

nieprawidłowo rozwijają się różne zaburzenia, jak np. dysleksja. Istnieją

podobieństwa pomiędzy rozwojem mózgu i mechanizmami odpowiedzialnymi za

zmiany połączeń między komórkami w późniejszym życiu – procesem zwanym

neuroplastycznością. Uważa się, że plastyczność leży u podstaw uczenia się

i pamięci. Mózg opisany w tej książeczce może zapamiętać zarówno numer

telefoniczny, jak i to, co robiliśmy w ostatnie Boże Narodzenie.
Niestety, zwłaszcza dla mózgu, który pamięta święta rodzinne, nie potrafi on jeść

ani pić i wskutek tego jest nieco ograniczony. Natomiast, podobnie jak my

wszyscy, potrafi się stresować. Omówimy niektóre mechanizmy hormonalne

i molekularne, które mogą prowadzić do olbrzymiego niepokoju – takiego, jaki

wielu z nas odczuwa przygotowując się pospiesznie do egzaminów. Ponieważ jest

to okres, w którym ważny jest sen, musimy mu pozwolić na niezbędny odpoczynek.

Niestety, czasem mózg może ulec chorobie lub uszkodzeniu.
Nowe techniki, takie jak specjalne elektrody dotykające powierzchni komórek,

obrazowanie optyczne, maszyny skanujące mózg ludzki i chipy silikonowe

zawierające sztuczne obwody mózgowe wciąż zmieniają oblicze współczesnej

neurobiologii. Wprowadzimy Cię w to dotykając również pewnych zagadnień

etycznych i implikacji społecznych wyłaniających się z badań nad mózgiem.

20

PDF Page Organizer - Foxit Software

PDF Page Organizer - Foxit Software