Adam Polanowski

CCIM, CPM, CIPS

Etyka biznesu

Materia³y dla studentów Wy¿szej Szko³y Gospodarowania Nieruchomoœciami

Studia przypadku

Egzamin pisemny obejmowa³ bêdzie trzy studia przypadków (case studies), które trzeba bêdzie omówiæ i

oceniæ pod wzglêdem etycznym. Poni¿ej zamieœci³em dwa przyk³adowe przypadki. Mo¿liwe, ¿e pojawi¹ siê

one na egzaminie, ale na wszelki wypadek proponowa³bym na to nie liczyæ (przypadków bêdzie co najmniej

kilkanaœcie, a trzeba bêdzie omówiæ trzy spoœród nich).

l Przewodnicz¹cy ogólnokrajowej organizacji zawodowej ze wzglêdów statutowych nie mo¿e ponow-

nie kandydowaæ w kolejnej kadencji. Podejmuje wiêc pomys³ utworzenia nowej organizacji, o celach

co najmniej czêœciowo to¿samych z organizacj¹, której przewodniczy. Zebranie za³o¿ycielskie no-

wego stowarzyszenia zwo³uje tego samego dnia i w tym samym miejscu, co oficjalna wigilia bo¿o-

narodzeniowa organizacji macierzystej. Co wiêcej, zaproszenia na spotkanie za³o¿ycielskie zosta³y

wys³ane w kopertach wraz z ¿yczeniami œwi¹tecznymi, których to ¿yczeñ organizacja macierzysta nig-

dy wczeœniej nie wysy³a³a. Czêœæ kosztów zwi¹zanych z wysy³k¹ pokry³ z w³asnych œrodków prze-

wodnicz¹cy organizacji. Jak ocenisz jego postêpowanie?

l Rzeczoznawca maj¹tkowy przygotowuje w okresie przedœwi¹tecznym paczki okolicznoœciowe, za-

wieraj¹ce s³odycze, wino, bakalie itp. Paczki te osobiœcie rozwozi do wspó³pracuj¹cych z nim poœ-

redników, pracowników banków, urzêdów, spó³dzielni mieszkaniowych i wa¿niejszych klientów. Do

ka¿dej paczki do³¹czone jest przes³anie obejmuj¹ce ¿yczenia bo¿onarodzeniowe i noworoczne, a tak¿e

wizytówka rzeczoznawcy. Niezale¿nie od tego, rzeczoznawca przygotowuje i wysy³a kartki œwi¹tecz-

ne, które otrzymuj¹ jego klienci, znajomi i ró¿ni wspó³pracownicy. Mniej wiêcej w tym samym czasie

do rzeczoznawcy wp³ywa proœba organizacji charytatywnej o dofinansowanie, któr¹ to proœbê rze-

czoznawca odrzuca. Spróbuj oceniæ dzia³anie rzeczoznawcy pod k¹tem etyki zawodowej, o ile jest to

w ogóle mo¿liwe.

Aha, i jeszcze trzy, moim zdaniem wa¿ne sprawy zwi¹zane z egzaminem:
1.

Przede wszystkim to, ¿e jakaœ okolicznoœæ pojawia siê w studium przypadku, nie sugeruje wcale, ¿e

powinnaœ czy powinieneœ dokonywaæ jej negatywnej oceny. Niektóre czyny mog¹ byæ naganne etycznie, inne

mog¹ stanowiæ wrêcz wzorzec postêpowania, jeszcze inne s¹ etycznie obojêtne (indyferentne), przynajmniej z

punktu widzenia etyki zawodowej. Nie masz wiêc co liczyæ na zdanie egzaminu, je¿eli nie bêdziesz zna³

kodeksów etyki zawodowej obowi¹zuj¹cych specjalistów zajmuj¹cych siê gospodark¹ nieruchomoœciami.
2.

Nie licz te¿ na to, ¿e je¿eli zaprezentujesz w swej pracy stanowisko bradzo rygorystyczne pod wzglê-

dem etycznym (rygoryzm etyczny), to zostanie ona przeze mnie wy¿ej oceniona. Po pierwsze, tak naprawdê

nie wiesz, jaki jest mój w³asny system wartoœci, po drugie, gdybym Ciê wed³ug niego ocenia³, by³oby to nie-

1

etyczne same w sobie. Przedstaw wiêc po prostu swój w³asny pogl¹d i odpowiednio go uzasadnij, rzecz jasna

u¿ywaj¹c odpowiedniej terminologii z zakresu etyki (pociesz siê, ¿e przygotowanie "s³owniczka" pojêæ

etycznych kosztowa³o tak¿e i mnie trochê wysi³ku).
3.

Egzamin mo¿e pozornie wydawaæ siê ³atwy, bo przecie¿ có¿ za problem napisaæ, co siê s¹dzi o jakiejœ

sytuacji? Ale to bardzo zwodnicze: egzamin nie jest wcale ³atwy. Nie zapominaj, ¿e jest to egzamin z etyki, a

nie ze zdrowego rozs¹dku czy ze znajomoœci jêzyka polskiego - wobec czego udzielaj¹c odpowiedzi musisz

oprzeæ siê na uznanych pogl¹dach etycznych, wskazaæ na wystêpuj¹ce i mo¿liwe postawy itp. itd. - wszystko

przy u¿yciu nie jêzyka potocznego, ale przy wykorzystaniu terminologii etycznej.

2

S³ownik terminologii etycznej

Wprowadzenie

Etyka - podobnie zreszt¹, jak ka¿da inna dyscyplina -

wykorzystuje zestaw swoistych, charakterystycz-

nych dla niej pojêæ, okreœleñ i terminów. Czêœæ spo-

œród nich, to okreœlenia wspólne tak¿e dla dyscyplin

pokrewnych: filozofii, socjologii, psychologii.
Jak zapewne pamiêtasz z zajêæ wyk³adowych, znajo-

moœæ tych pojêæ bêdzie Ci potrzebna (niestety) do

zdania egzaminu pisemnego polegaj¹cego na ustos-

unkowaniu siê do okreœlonych sytuacji zwi¹zanych z

¿yciem zawodowym. Oczywiœcie sytuacje te bêd¹

niekiedy bardzo ró¿ni³y siê miêdzy sob¹ i z tego

wzglêdu zastosujesz zapewne w swej pracy tylko

niektóre pojêcia i okreœlenia. Wa¿ne jest to, aby jak

najlepiej pasowa³y one do danej sytuacji, a ich

zastosowanie wskazywa³o na umiejêtnoœæ spraw-

nego po³¹czenia teorii i praktyki.
Znak ">" oznacza odsy³acz do innego has³a, którego

znajomoœæ jest moim zdaniem wskazana dla pe³nego

zrozumienia danego pojêcia.

Zestawienie hase³

absolutyzm pogl¹d, wedle którego wartoœci podstawowe

takie, jak np. > dobro i prawda maj¹ charakter absolutny, to

jest s¹ niezmienne i niezale¿ne od jakichkolwiek wp³ywów.

Przeciwieñstwo > relatywizmu. Tak¿e forma rz¹dzenia, w

której w³adzê niepodzielnie sprawuje jednostka, bez

udzia³u reprezentacji spo³ecznej (w³adza absolutysty-

czna).
afekt stan emocjonalny o du¿ej intensywnoœci, charakte-

ryzuj¹cy siê silnymi > emocjami i > pobudzeniem, zwykle

nag³y i krótkotrwa³y, wysoce subiektywny, nie pozwalaj¹cy

na samokontrolê i racjonaln¹ ocenê w³asnego > postê-

powania. Mo¿e prowadziæ do zachowania niezgodnego z >

zasadami danej osoby.
afirmacja potwierdzenie, wyra¿enie uznania, aprobaty

dla okreœlonego > stanu rzeczy.
afirmatywny charakteryzuj¹cy siê > afirmacj¹, pozyty-

wnym stosunkiem do okreœlonej rzeczywistoœci.
akceptacja zgoda na coœ, przyjêcie danego > stanu lub

okolicznoœci takim, jakim jest, bez próby zmiany tego sta-

nu.

akognitywizm pogl¹d, wedle którego wypowiedzi o cha-

rakterze etycznym nie maj¹ znaczenia poznawczego.

Przeciwieñstwo > kognitywizmu.

aksjologia nauka zajmuj¹ca siê badaniem ogólnie po-

strzeganej > wartoœci (zw³aszcza w kontekœcie takich ka-

tegorii, jak > dobro i > prawda), jak równie¿ > systemami

wartoœci i sposobami > wartoœciowania. Teoria wartoœci.

aksjologiczny ukierunkowany na okreœlone > wartoœci,

wartoœciuj¹cy.

akt dokonanie, spe³nienie, urzeczywistnienie czegoœ,

przybieraj¹ce formê dzia³ania fizycznego lub psychicznego

i materializuj¹ce siê w formie okreœlonego > przejawu. Np.

akt > dobrej woli.

aktywizm bycie aktywnym, czynny udzia³ jednostki w

¿yciu spo³ecznym, np. w organizacjach zawodowych.

Swoiste przeciwieñstwo > aspo³ecznoœci. Tak¿e nurt

etyczny przyznaj¹cy pierwszeñstwo > dzia³aniu nad >

myœleniem.

alienacja wyobcowanie, odizolowanie siê cz³owieka od

danej > spo³ecznoœci lub > œrodowiska, czêsto na skutek

braku kontaktu z > otoczeniem lub odmiennoœci od otocze-

nia.

altruizm postawa charakteryzuj¹ca siê bezinteresown¹

trosk¹ o > dobro innych osób (Comte), czêsto z poœwiê-

ceniem w³asnych interesów. Przeciwieñstwo > egoizmu.

altruistyczny charakteryzuj¹cy siê > altruizmem, np. al-

truistyczne podejœcie do ¿ycia.

ambicja silne pragnienie sukcesów, d¹¿noœæ do zajêcia

wy¿szego miejsca w > hierarchii spo³ecznej. Wygórowana

ambicja jest przewa¿nie szkodliwa dla samej > jednostki.

ambicjonalny nacechowany > ambicj¹, niejednokrotnie

przesadn¹. Np. reakcja ambicjonalna.

ambiwalencja jednoczesne wystêpowanie przeciwsta-

wnych > uczuæ, mo¿e wi¹zaæ siê z > konfliktem > sys-

temów wartoœci. Zob. te¿ > anomia

ambiwalentny zawieraj¹cy przeciwstawne elementy,

np. ambiwalentne podejœcie do jakiejœ kwestii.

amoralizm pogl¹d, wed³ug którego odró¿nienie > dobra

od > z³a jest niemo¿liwe, podobnie, jak niemo¿liwe jest do-

konanie > oceny czynów ludzkich pod wzglêdem etycz-

nym. Tak¿e negacja jakichkolwiek > norm i > nakazów mo-

© Adam Polanowski, 2003

3

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

ralnych, brak > moralnoœci, niezdolnoœæ do odró¿niania do-

bra od z³a. Zob. te¿ > immoralizm.

amoralnoœæ > postawa lub > postêpowanie niemoralne,

sprzeczne z > zasadami moralnymi, zwykle potêpiane

przez œrodowisko.
anomia sytuacja, w której jednostka zostaje poddana

dzia³aniu ró¿nych, czêsto sprzecznych ze sob¹ > norm lub

> systemów wartoœci. Zob. te¿ > ambiwalencja.
antropocentryzm pogl¹d, wed³ug którego najwa¿niej-

szym elementem i centralnym punktem wszelkiego > ³adu

jest cz³owiek, zaœ wszelkie okolicznoœci nale¿y rozpa-

trywaæ pod k¹tem jego dobra.
antropologizm pogl¹d, wed³ug którego rozwój cz³owieka

(tak¿e jego cech psychicznych) jest silnie zwi¹zany z jego

cechami biologicznymi.
apatia wyraŸne obni¿enie pobudliwoœci, zobojêtnienie na

bodŸce zewnêtrzne, zniechêcenie i brak zainteresowania

czymkolwiek, swoiste odrêtwienie, czêsto wywo³ane wy-

czerpaniem lub œwiadomym przyjêciem takiej postawy.

Swoiste przeciwieñstwo > entuzjazmu.
apatyczny znajduj¹cy siê w stanie > apatii, zobojêtnia³y

na bodŸce zewnêtrzne.
aprobata uznanie czegoœ za dobre i s³uszne, godne po-

chwa³y, > akceptacja, przyzwolenie na coœ. Aprobata

spo³eczna - powszechna akceptacja jakiegoœ zachowania.
arytmetyka moralna sposób rozstrzygania > konfliktów

wartoœci poprzez zbilansowanie po¿ytków i szkód

p³yn¹cych z poszczególnych rozwi¹zañ. > wartoœciowanie
aspo³ecznoœæ obojêtnoœæ wobec spraw spo³ecznych,

swoiste przeciwieñstwo > aktywizmu.
aspo³eczny niewykazuj¹cy zaanga¿owania w sprawy

spo³eczne, tak¿e czêsto nielicz¹cy siê z > racjami spo³ecz-

nymi.
asymetria moralna brak proporcji, harmonii, równowagi

miêdzy > dobrem i > z³em. Korzystna pod wzglêdem

moralnym, je¿eli dobro przewa¿a nad z³em.
ataraksja stan wewnêtrznej > równowagi, postawa wy-

ra¿aj¹ca siê w nieuleganiu > emocjom i obojêtnoœci wobec

zjawisk zewnêtrznych. G³oszona g³ównie przez szko³ê sto-

ick¹ i epikurejsk¹.
autonomia niezale¿noœæ > s¹dów i > ocen od zew-

nêtrznych > norm etycznych, prawo do dokonania w³asnej i

samodzielnej oceny, koncepcja, wedle której > jednostka

powinna podlegaæ tylko normom ustanowionym przez sie-

bie. Przeciwieñstwo > heteronomii.

autorytet mo¿liwoœæ wp³ywania na > opinie i zachowanie

innych osób, wynikaj¹ce zazwyczaj z powszechnego >

szacunku, uznania i powa¿ania. Tak¿e cz³owiek, ciesz¹cy

siê powszechnym szacunkiem.
bezinteresownoœæ postawa, w której cz³owiek nie

oczekuje ¿adnej odp³aty czy > korzyœci w zamian za œwia-

dczone > dobro, bliska > altruizmowi.
bezkompromisowoœæ wykluczanie mo¿liwoœci ustêp-

stw, niedopuszczanie > kompromisu. Np. bezkomprom-

isowoœæ zajêtego stanowiska w sprawie.
bezstronnoœæ postawa niefaworyzuj¹ca ¿adnej ze stron,

obiektywne, sprawiedliwe podejœcie do jakiejœ > kwestii.
biernoœæ postawa charakteryzuj¹ca siê brakiem inicjaty-

wy lub zaanga¿owania, bezwolnoœæ, obojêtnoœæ. Mo¿e

byæ wyrazem braku poparcia dla czegoœ. Zob. te¿ > apatia
b³¹d niezamierzony i niew³aœciwy > czyn lub > przeko-

nanie, pomy³ka. Pope³niæ b³¹d.
b³êdne ko³o > b³¹d logiczny polegaj¹cy na podaniu > de-

finicji jakiegoœ wyra¿enia za pomoc¹ tego w³aœnie wy-

ra¿enia. Tak¿e > sytuacja bez wyjœcia, w której jakiœ czyn-

nik wywo³uje drugi, który z kolei wp³ywa na wyst¹pienie

pierwszego czynnika itd.
braterstwo wystêpowanie silnych > relacji pomiêdzy

cz³onkami danej > grupy ludzi oparty na poczuciu wspólnej

> to¿samoœci i przynale¿noœci oraz jednoœci zachowañ.

Zob. te¿ > solidarnoœæ
cecha > przymiot, element wyró¿niaj¹cy jakiegoœ przed-

miotu, typu > osobowoœci lub > charakteru okreœlonej >

osoby.
cel coœ, do czego siê d¹¿y, co chce siê osi¹gn¹æ i o co za-

biega. Mo¿e mieæ charakter rzeczywisty lub abstrakcyjny,

jawny lub ukryty.
charakter zespó³ indywidualnych > cech psychicznych i

moralnych w³aœciwych danej osobie, wyra¿aj¹cy siê w ty-

powym sposobie reakcji, zachowañ, dzia³ania, > postê-

powania, sposobie bycia, usposobieniu, kontaktach z in-

nymi osobami, postawie etycznej. > osobowoϾ, > natura.

Tak¿e pozytywne cechy moralne, np. posiadaæ charakter.
cnota pozytywna > cecha > charakteru danej osoby,

œwiadcz¹ca o jej wysokich > wartoœciach moralnych, > za-

leta. Np. cnota skromnoœci, uczciwoœci.
cz³owieczeñstwo humanitarna, szlachetna postawa

wobec innych; pozytywne cechy cz³owieka, jego > go-

dnoœæ, dobroæ. Np. > miara, przejaw cz³owieczeñstwa.
cz³owiek > istota ludzka, wyró¿niaj¹ca siê wœród wszel-

kich > istot najwy¿szym rozwojem psychicznym i spo³ecz-

4

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

nym, charakteryzuj¹ca siê > rozumem i woln¹ > wol¹. Ta-

k¿e ten, kto odznacza siê > cz³owieczeñstwem.

czyn coœ, co zosta³o dokonane przez cz³owieka, jego >

postêpek, uczynek. Tak¿e œwiadome zachowanie siê

cz³owieka zmierzaj¹ce do wywo³ania jakiegoœ > stanu rze-

czy. Czyn mo¿e byæ moralnie dobry, naganny lub indyfe-

rentny.
dedukcjonizm pogl¹d, opieraj¹cy siê na wyprowadzaniu

logicznych wniosków na podstawie analizy zaistnia³ych >

faktów, twierdzeñ lub przes³anek.
definicja wyjaœnienie znaczenia jakiegoœ s³owa, pojêcia,

zwrotu, czêsto poprzez sprecyzowanie jego treœci albo na-

wet nadanie mu jakiegoœ znaczenia umo¿liwiaj¹cego

w³aœciwe wykorzystanie. Zob. te¿ > b³êdne ko³o
degradacja pogorszenie pozycji danej osoby w > hie-

rarchii spo³ecznej, tak¿e obni¿enie > wartoœci, zwyrod-

nienie czegoœ. Np. degradacja œrodowiskowa. Zob. te¿ >

erozja
dekalog pierwotnie zbiór dziesiêciu przykazañ Starego

Testamentu, bêd¹cy m.in. podstaw¹ moralnoœci chrzeœci-

jañskiej. W szerszym znaczeniu - zbiór > elementarnych

norm fukcjonuj¹cych w jakiejœ > zbiorowoœci lub w danej

dziedzinie.
deontologia zbiór > norm moralnych i etycznych obo-

wi¹zuj¹cych przedstawicieli danego zawodu, czêsto objêty

> kodeksem etyki zawodowej. Deontologia zawodowa.
deontologizm pogl¹d, wed³ug którego czyn jest moralnie

dobry tylko wówczas, jeœli jest zgodny z nakazem lub za-

kazem odpowiedniego > autorytetu zewnêtrznego (deont-

ologizm heteronomiczny) lub jeœli jest zgodny ze zmys³em

moralnym, > sumieniem danej jednostki (deontologizm au-

tonomiczny).
deprecjacja obni¿anie siê znaczenia, wartoœci czegoœ,

np. norm moralnych. Zob. te¿ > Degradacja, > erozja wart-

oœci.
determinizm pogl¹d g³osz¹cy, ¿e wystêpuj¹ce w œwiecie

zjawiska czy > zdarzenia s¹ wzajemnie uwarunkowane, a

ka¿de zjawisko jest œciœle okreœlone co do miejsca, czasu i

faktu wyst¹pienia przez zdarzenia poprzedzaj¹ce, tzn. za-

jœcie jednego zjawiska poci¹ga za sob¹ powstanie innego

zjawiska. Wyrazem koncepcji deterministycznej jest wska-

zywanie na zwi¹zek przyczynowo - skutkowy.
dezaprobata brak > aprobaty, negatywna > ocena lub >

stosunek do czyjegoœ > postêpowania, pogl¹dów.
dezintegracja rozluŸnienie lub nawet rozpad jakiejœ for-

macji spo³ecznej, czêsto zwi¹zany z uzewnêtrznieniem

niejednolitoœci > postaw, wzorców, zachowañ oraz >

erozj¹ norm.

dobra wola szczera chêæ, wola cz³owieka sk³aniaj¹ca go

do dzia³ania nie tyle w wymiarze powodowanych skutków,

lecz w > intencji spe³nienia jakiejœ > powinnoœci, wyjœcie

naprzeciw potrzebom i > racjom innych osób. Wykazywa-

nie dobrej woli, przejaw dobrej woli. Zob. te¿ > dobrowol-

noϾ
dobro coœ, co jest odbierane jako korzystne dla cz³owieka

i zgodne z uniwersalnym kodeksem moralnym maj¹cym

swe oparcie w > prawie natury. Przeciwieñstwo > z³a. Np.

czynienie dobra.
dobrowolnoœæ zachowanie siê bêd¹ce wyrazem

w³asnej, nieprzymuszonej woli cz³owieka. Np. dobrowolna

rezygnacja z czegoœ.
dogmat coœ, co siê przyjmuje bez dowodzenia i uzasad-

nienia jako > pewnik nie podlegaj¹cy sprawdzaniu, krytyce

i dyskusji. Dogmat mo¿e wynikaæ np. z zasad > wiary lub z

twierdzenia kogoœ obdarzonego powszechnym > autoryte-

tem.
dogmatyzm opieranie siê na > dogmatach, sztywne, bez-

krytyczne i bezdyskusyjne przyjmowanie okreœlonych >

zasad, brak sk³onnoœci do zmiany > pogl¹dów niezale¿nie

od otaczaj¹cej rzeczywistoœci.
doskona³oœæ bycie doskona³ym, najlepszym; brak ja-

kichkolwiek > wad i posiadanie > cech dodatnich w najwy¿-

szym stopniu, > perfekcja. Tak¿e coœ, co jest doskona³e

lub ktoœ doskona³y.
dualizm wystêpowanie co najmniej dwóch aspektów tej

samej rzeczy lub okolicznoœci, opisywanie danego zjawis-

ka przez dwa przeciwstawne czynniki, akceptowanie i

przyjmowanie przeciwstawnych rozwi¹zañ. Dwoistoœæ.
duma poczucie w³asnej > godnoœci i > wartoœci, niekiedy

prowadz¹ce do przesadnego, nieuzasadnionego wywy¿-

szania siê ponad innych, wynios³oœci, zarozumia³oœci, py-

chy.
dylemat sytuacja, w której cz³owiek jest postawiony

przed koniecznoœci¹ stosunkowo trudnego > wyboru po-

miêdzy ró¿nymi rozwi¹zaniami i mo¿liwoœciami.
dylemat etyczny problem koniecznoœci > wyboru po-

miêdzy ró¿nymi > wartoœciami, wi¹¿¹cy siê przewa¿nie z

podjêciem trudnej decyzji etycznej i moralnej.
dylemat wiêŸnia sytuacja, w której dwie osoby posta-

wione s¹ wobec koniecznoœci dokonania indywidualnych

wyborów strategii dzia³ania. Najkorzystniejsza jest strate-

gia kooperacyjna.

© Adam Polanowski, 2003

5

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

dyrektywa wskazówka, zalecenie co do > zachowania

siê, podjêcia pewnych > dzia³añ lub sposobu ich realizacji.

Np. dyrektywa etyczna.

dyscyplina przestrzeganie ogó³u zaleceñ, > norm, obo-

wi¹zuj¹cych > zasad > postêpowania w okreœlonej > sy-

tuacji lub w ramach okreœlonej > grupy spo³ecznej.

dyscyplinarny zwi¹zany z > dyscyplin¹, przestrzega-

niem ustalonych norm. Tak¿e dotycz¹cy naruszeñ dyscyp-

liny.

dzia³anie zabieg, staranie bêd¹ce zazwyczaj uzew-

nêtrznieniem > woli cz³owieka. Przeciwieñstwo > zanie-

chania.

dyskryminacja traktowanie jakiejœ osoby lub > grupy lu-

dzi jako gorszej, o mniejszych prawach, np. z powodu od-

miennej rasy, narodowoœci, religii, p³ci. Przeciwieñstwo >

faworyzowania, a tak¿e > równouprawnienia.

egalitaryzm pogl¹d (szczególnie akcetowany podczas

rewolucji francuskiej), uznaj¹cy za jedyne s³uszne istnienie

spo³eczeñstwa równego pod wzglêdem praw, warunków

spo³ecznych i ¿yciowych, jak równie¿ mo¿liwoœci rozwoju i

dochodów. Czêœciowo utopijny w swym charakterze, skraj-

nym jego spe³nieniem mia³ staæ siê komunizm. Przeci-

wieñstwo > elitaryzmu. Zob. te¿ > równoœæ

egocentryzm postawa, sposób myœlenia, wyra¿aj¹ce siê

w > postrzeganiu zdarzeñ oraz dzia³añ z > punktu widzenia

w³asnej osoby, uznawanie w³asnego zdania i dobra za naj-

wa¿niejsze. Traktowanie w³asnych ocen i racji jako jedynie

s³usznych, czêsto bez liczenia siê z dobrem, racjami i

opini¹ innych, skrajny > subiektywizm.

egoizm postawa ¿yciowa charakteryzuj¹ca siê zabiega-

niem wy³¹cznie lub przede wszystkim o w³asne > dobro i >

interesy, uznawaniem jedynie swojej wartoœci, czesto tak-

¿e niechêci¹, brakiem szacunku wobec innych. Przeci-

wieñstwo > altruizmu.

egotyzm sk³onnoœæ do koncentrowania na sobie uwagi >

otoczenia, myœlenie tylko o sobie.

ekologizm nurt etyczny, zajmuj¹cy siê koegzystencj¹ >

cz³owieka z jego naturalnym > otoczeniem.

ekwilibryzm stanowisko etyczne g³osz¹ce, ¿e > wybór

jest aktem wolnej > woli tylko wówczas, gdy nastêpuje spo-

œród > wartoœci jednakowo po¿¹danych lub niepo¿¹da-

nych.

elementarna norma norma o charakterze podstawo-

wym, zasadniczym, zwi¹zana zazwyczaj z akceptacj¹ >

prawa naturalnego.

elita grupa ludzi stoj¹cych pod jakimœ wzglêdem wy¿ej

ni¿ inni, wyró¿niaj¹cych siê spoœród otoczenia jakimiœ >

cechami uznanymi za wa¿ne w danej > zbiorowoœci.

elitaryzm pogl¹d, wg którego podzia³ > spo³eczeñstwa

na ró¿ne warstwy uwzglêdniaj¹ce pewne cechy jest natu-

ralny, a nawet konieczny. Przeciwieñstwo > egalitaryzmu.

Tak¿e dystansowanie siê od > ogó³u, zamykanie siê w gru-

pie osób uprzywilejowanych lub uwa¿aj¹cych siebie za

lepszych pod jakimœ wzglêdem.

emocja pobudzenie, prze¿ycie zwi¹zane z indywidual-

nymi > uczuciami i reakcjami danej osoby na jakieœ zdarze-

nie, czêsto subiektywne, mog¹ce prowadziæ do > afektu.

emotywizm stanowisko g³osz¹ce, ¿e wypowiedzi o cha-

rakterze etycznym maj¹ g³ównie na celu kszta³towanie >

postaw i wzbudzanie > uczuæ.

empatia umiejêtnoœæ rozumienia innych osób i wczuwa-

nia siê w ich > uczucia oraz potrzeby.

entuzjazm pozytywny zapa³, chêæ do dzia³ania, spontani-

czne inicjowanie lub przy³¹czenie siê do zachowañ >

zbiorowoœci. Swoiste przeciwieñstwo > apatii.

erozja proces obni¿ania siê > wartoœci, norm, zwi¹zany

czêsto z nieskutecznoœci¹ ich egzekwowania, brakiem ak-

tualizowania, nadmiern¹ > kazuistyk¹ oraz postêpuj¹c¹ >

dezintegracj¹ œrodowiska. Mo¿e wi¹zaæ siê z > nihilizmem.

Zob. te¿ > degradacja.

etologia nauka zajmuj¹ca siê badaniem > obyczajów i >

zachowañ ludzi oraz ich reakcji na okreœlone bodŸce orga-

niczne i zewnêtrzne, wynikaj¹cych z ich funkcjonowania w

> spo³eczeñstwie.

etos zespó³, > system > wartoœci moralnych i etycznych

obejmuj¹cy w szczególnoœci pisane lub istniej¹ce w œwia-

domoœci > normy i > wzorce postêpowania, charaktery-

zuj¹ce styl funkcjonowania i charakter danej > grupy

spo³ecznej. Normy te stanowi¹ szczególn¹ > dyrektywê dla

postêpowania cz³onków > zbiorowoœci i s¹ przez nich po-

wszechnie akceptowane. Mo¿e niekiedy prowadziæ do >

patosu.

etyka nauka o > moralnoœci, tak¿e > system wartoœci i

norm postêpowania. Etyka zawodowa - zespó³ > norm wy-

znaczaj¹cych okreœlone > obowi¹zki moralne zwi¹zane z

wykonywanym zawodem i stosunkami spo³ecznymi pa-

nuj¹cymi w danej > grupie zawodowej.

ewolucjonizm kierunek w naukach spo³ecznych, wyja-

œniaj¹cy ró¿norodnoœæ form istnienia i strukturê œwiata

dzia³aniem powszechnych praw ewolucji (np. Darwin).

Zob. te¿ > wariabilizm.

6

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

fakt coœ, co realnie zaistnia³o, wydarzy³o siê i z tego

wzglêdu nie mo¿e byæ kwestionowane. Czêsto stanowi

podstawê dalszych rozwa¿añ. Fakt jest z samego za³o¿e-

nia prawdziwy. Fakt dokonany - dzia³anie pozostawiaj¹ce

kogoœ bez mo¿liwoœci > wyboru.
fa³sz Coœ, co jest niezgodne z > prawd¹ i > faktami. Prze-

ciwieñstwo prawdy.
faworyzowanie stawianie kogoœ lub > grupy osób w lep-

szej pozycji, obdarzanie szczególnymi wzglêdami, wyro¿-

nianie, uprzywilejowanie. Swoiste przeciwieñstwo > dys-

kryminacji.
filozofia dyscyplina naukowa zajmuj¹ca siê roz-

wa¿aniami na temat bytu, moralnoœci, rozwoju. Tak¿e spó-

jna koncepcja dzia³ania, podejœcia do jakiejœ sprawy,

polityka. Np. filozofia rozwi¹zania problemu.
formalizm œcis³e i skrupulatne trzymanie siê obo-

wi¹zuj¹cych > przepisów, regulaminów, procedur dzia³a-

nia, prowadz¹ce czasami do przerostu formy nad treœci¹.
globalizm tendencja do rozpatrywania spraw w konte-

kœcie wszystkich obszarów Ziemi i zamieszkuj¹cych je >

spo³ecznoœci.
godnoœæ poczucie w³asnej wartoœci > cz³owieka, > honor.

Godnoœæ jest niezbywalna i przys³uguje ka¿demu

cz³owiekowi, niezale¿nie od jego miejsca w > hierarchii

spo³ecznej.
grupa ludzie po³¹czeni jak¹œ > wiêzi¹, np. wykonywa-

niem wspólnego zawodu.
grzech z³amanie nakazu lub zakazu ustanowionego

przez doktrynê etyczn¹ wyznawanej religii, > z³o moralne.
hañba stan, poczucie g³êbokiego wstydu, upokorzenia;

poni¿enie, kompromitacja, bêd¹ce przewa¿nie nastêp-

stwem pope³nionego czynu. Mo¿e wi¹zaæ siê z > potêpie-

niem i > ostracyzmem œrodowiskowym.
harmonia przyjazne stosunki miêdzy lud¿mi, tworz¹ce

poczucie > ³adu i wzajemnego uzupe³niania siê.
hedonizm postawa ¿yciowa charakteryzuj¹ca siê d¹¿e-

niem do przyjemnoœci i unikaniem wszelkich przykroœci,

uznaj¹ca przyjemnoœæ za sens ¿ycia i najwy¿sze dobro.
heterogenia pogl¹d etyczny uznaj¹cy, ¿e > cele do ja-

kich d¹¿y cz³owiek, lub realizowane przez niego > wartoœci

s¹ niejednorodne i w sposób istotny ró¿ni¹ siê miêdzy

sob¹, a > skutki zazwyczaj odbiegaj¹ od celów pierwotnie

za³o¿onych. Przeciwieñstwo > homogenii.
heteronomia podporz¹dkowanie siê > normom i > pra-

wom stanowionym przez innych, podleganie porz¹dkowi

moralnemu, którego samemu siê nie ustanowi³o. Przeci-

wieñstwo > autonomii.
hierarchia > uk³ad spraw, wartoœci, stanowisk, uporz¹d-

kowany wed³ug okreœlonych zasad. Hierarchia spo³eczna -

uk³ad jednostek w grupie lub grup w > spo³eczeñstwie

uporz¹dkowanych wed³ug kryterium > pozycji spo³ecznej.
homogenia teza g³osz¹ca jednorodnoœæ celów ludzkich.

Przeciwieñstwo > heterogenii.
honor dobra > reputacja, dobre imiê, poczucie > dumy i

osobistej > godnoœci, wynikaj¹ce z realizacji szczególnego

rodzaju > wartoœci.
humanitaryzm postawa wyra¿aj¹ca troskê o warunki

¿ycia i potrzeby > cz³owieka, uznaj¹ca za najwy¿sze

wartoœci > godnoœæ, wolnoœæ i równoœæ wszystkich ludzi.

Poszanowanie cz³owieka, chêæ oszczêdzenia mu przyk-

roœci i cierpieñ.
humanizm postawa moralna i intelektualna skoncent-

rowana przede wszystkim wokó³ cz³owieka, jego dobra,

pomyœlnoœci, szczêœcia, charakteryzuj¹ca siê dba³oœci¹ i

poszanowaniem godnoœci i wolnoœci cz³owieka.
idea³ wzorzec > doskona³oœci, ktoœ lub coœ posiadaj¹ce

same doskona³e > cechy i w³aœciwoœci stanowi¹ce podsta-

wê porównywania i oceniania innych osób lub rzeczy, w

etyce najwy¿szy > cel dzia³ania, postêpowania, marzeñ i

dzia³añ ludzkich.
imiê czyjaœ > reputacja, > opinia wœród innych osób. Np.

posiadaæ dobre imiê.
immoralizm pogl¹d kwestionuj¹cy > moralnoœæ i zasady

etyczne (np. Nietzsche), wed³ug którego obowi¹zuj¹ca

moralnoœæ powinna byæ zast¹piona innym > systemem

wartoœci; tak¿e nieuznawanie jakichkolwiek norm moral-

nych. Zob. te¿ > amoralizm
imperatyw coœ, co przyœwieca > dzia³aniu cz³owieka, na-

kaz, przykazanie, norma, której trzeba siê podporz¹dko-

waæ. Kant wyró¿nia³ imperatyw kategoryczny (nale¿y po-

stêpowaæ tak, by cz³owieczeñstwa w sobie, jak te¿ w osob-

ie ka¿dego innego, u¿ywaæ zawsze jako > celu, nigdy tylko

jako œrodka) oraz imperatyw hipotetyczny (nakaz warun-

kowy, zostawiaj¹cy cz³owiekowi swobodê > wyboru œrodka

w zale¿noœci od celów). Zob. te¿ > pryncypium
indyferentyzm brak zainteresowania, bierna lub obojê-

tna postawa wobec wa¿nych zagadnieñ spo³ecznych, za-

wodowych, norm moralnych. > aspo³ecznoœæ. Tak¿e za-

tarcie granicy miêdzy dobrem i z³em, prowadz¹ce do > re-

latywizmu i > nihilizmu.
indyferentny obojêtny, nie maj¹cy znaczenia w danej

sprawie lub > sytuacji.

© Adam Polanowski, 2003

7

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

indywidualizm postawa charakteryzuj¹ca siê zajmowa-

niem w³asnego > stanowiska oraz realizacj¹ w³asnych >

pogl¹dów, > przekonañ i wartoœci niezale¿nie od stano-

wiska innych osób lub nawet wbrew ich stanowisku. Pos-

têpowanie, myœlenie bêd¹ce wyrazem > wolnoœci osobis-

tej, œwiadomie ró¿ni¹ce siê od powszechnej > praktyki.

indywidualnoœæ zbiór cech > charakteru, uzdolnieñ,

w³aœciwoœci jakiegoœ > cz³owieka, odró¿niaj¹cy go spoœród

innych ludzi. Tak¿e osoba niezwyk³a, wybitna posiadaj¹ca

niespotykane u innych cechy, wyró¿niaj¹ca siê spoœród in-

nych ludzi.

intelekt w³adza poznawcza, zdolnoœæ do zdobywania i

wykorzystywania > wiedzy, objawiaj¹ca siê zw³aszcza w

umiejêtnoœci konstruktywnego > myœlenia i > rozumienia

oraz ujmowania > istoty rzeczy.

intelektualizm pogl¹d uznaj¹cy > wy¿szoœæ > intelektu

nad innymi > cechami > osobowoœci i uznaj¹cy intelekt za

jedyn¹ podstawê kszta³towania siê ludzkiej > psychiki.

Zak³ada dominacjê intelektu nad uczuciami, zmys³ami i >

wol¹ cz³owieka.

intencja zamiar, cel, który kieruje > dzia³aniem

cz³owieka. Zob. te¿ > motywacja

interes jakieœ > dobro, coœ, czego spe³nienie bêdzie

po¿yteczne dla jednostki lub ogó³u. W szczególnoœci mo¿-

na wyró¿niæ interes indywidualny i interes publiczny

(spo³eczny), które niekoniecznie musz¹ siê pokrywaæ.

internalizacja przyswajanie sobie przez jak¹œ osobê,

uznawanie za w³asne > pogl¹dów, > postaw i > wartoœci

pochodz¹cych z zewn¹trz, np. g³oszonych przez

organizacjê zawodow¹ lub inn¹ > grupê spo³eczn¹. >

socjalizacja

intuicja zdolnoϾ trafnego wyczuwania, rozpoznawania

lub przewidywania czegoœ, oparta raczej na zdolnoœciach

psychologicznych danej osoby, ni¿ na przes³ankach ma-

terialnych.

istota > cecha lub zespó³ cech okreœlaj¹cych > naturê da-

nego bytu, coœ, co jest w czymœ lub dla kogoœ zasadnicze,

podstawowe; sedno sprawy. Tak¿e ¿ywe stworzenie, >

osoba.

ja oznaczenie w³asnej > osoby, wskazuj¹ce na poczucie

indywidualnej > to¿samoœci, > jestestwa. Np. mieæ w³asne

ja.

jednostka niepowtarzalna i odrêbna od innych pojedyn-

cza > osoba, wchodz¹ca w sk³ad wiêkszej > zbiorowoœci.

Przeciwieñstwo > ogó³u, > spo³eczeñstwa.

jestestwo wewnêtrzna > istota, sfera emocjonalno - psy-

chiczna, > natura cz³owieka. Np. godziæ w czyjeœ jestes-

two.

Kalego moralnoœæ przejaw dwoistoœci etycznej, wyra¿o-

ny przez Kalego z ksi¹¿ki "W pustyni i w puszczy" i

sprowadzj¹cy siê do postawy: dobry uczynek, to Kali

ukraœæ. Z³y uczynek, to Kalemu ukraœæ. Zob. te¿ >

relatywizm

kanon ukszta³towana i ogólnie przyjêta > norma, zasada,

> regu³a, wzorzec postêpowania w jakiejœ dziedzinie. Ka-

non etyczny - tradycyjnie przyjmowany i powszechnie ak-

ceptowany zespó³ > norm moralnych uwa¿anych za na-

jwa¿niejsze.

kara œrodek wychowawczy stosowany wobec osób, które

naruszy³y ustalone regu³y > zachowania siê, maj¹cy wy-

eliminowaæ lub przynajmniej zahamowaæ te naruszenia.

Kara dyscyplinarna - kara wymierzana przez prze³o¿onego

lub organ > dyscyplinarny za uchybienie przez dan¹ osobê

> obowi¹zkom zawodowym.

kategoria podstawowe pojêcie z jakiejœ dziedziny nauki,

na którym opieraj¹ siê inne pojêcia. Kategoria spo³eczna -

zbiór osób nie z³¹czonych wprawdzie ¿adn¹ > wiêzi¹

spo³eczn¹, ale wyró¿niany w danej > zbiorowoœci na pod-

stawie posiadania przez te osoby pewnych wspólnych

cech.

kazuistyka skrupulatne rozstrz¹sanie szczegó³owych

zagadnieñ, tworzenie drobiazgowych > norm w oparciu o

indywidualne > sytuacje i zdarzenia, nawet te wystêpuj¹ce

jedynie sporadycznie. Jest swoistym przeciwieñstwem >

sytuacjonizmu, g³osz¹cego brak potrzeby formu³owania

ogólnych nawet > regu³.

kierunek nurt zachowania siê, nauki wyznaczany wspól-

nymi lub zbie¿nymi > pogl¹dami, > cel, priorytet.

k³amstwo wypowiedŸ niezgodna z rzeczywistoœci¹, do-

konywana w celu wprowadzenia kogoœ w > b³¹d. Zob. te¿ >

Fa³sz.

kodeks zbiór norm kompleksowo reguluj¹cych pewn¹

dziedzinê funkcjonowania spo³eczeñstwa, w szczególnoœ-

ci pod wzglêdem prawnym.

kodeks etyczny niesprzeczny > system norm reguluj¹cy

sferê moralnego ¿ycia cz³owieka, zw³aszcza w zakresie

wykonywania jakiegoœ zawodu (kodeks etyki zawodowej).

Mo¿e wystêpowaæ w formie spisanej lub w formie przekazu

ustnego.

kodeksualizm stanowisko opowiadaj¹ce siê za tworze-

niem > systemów etycznych opartych na > kodeksach.

8

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

kognicja czynnoœci podejmowane w celu > poznania,

ustalenia > stanu faktycznego.
kognitywizm pogl¹d, wed³ug którego etyka > wartoœci

moralnych ma znaczenie poznawcze, przez co mo¿e byæ

uznana za naukê. Przeciwieñstwo > akognitywizmu.
kompleks pojêcie wprowadzone przez Freuda i Junga,

oznaczaj¹ce > zespó³ treœci emocjonalnych, czêsto nega-

tywnych i nieuœwiadamianych sobie przez > jednostkê, ale

kszta³tuj¹cych jej > zachowanie. Objawia siê zwykle w po-

staci zahamowañ, uprzedzeñ i > lêków w kontaktach z in-

nymi osobami. Kompleks ni¿szoœci - podœwiadome po-

czucie ni¿szej wartoœci pod jakimœ wzglêdem wynikaj¹ce z

czynników zewnêtrznych lub zaburzeñ w ¿yciu emocjona-

lnym cz³owieka. Tak¿e zespó³, zbiór przedmiotów czy zja-

wisk uzupe³niaj¹cych siê, powi¹zanych ze sob¹ jak¹œ ide¹,

tworz¹cych ca³oœæ. Zob. te¿ > system.
kompromis za³atwianie sprawy na drodze wzajemnych

ustêpstw, w ugodowy, polubowny sposób. Pójœæ na kom-

promis, rozwi¹zanie kompromisowe.
konflikt zetkniêcie siê sprzecznych ze sob¹ czynników

lub elementów, np. > interesów, d¹¿eñ, > pogl¹dów.
konflikt etyczny sytuacja, w której osoba musi opowie-

dzieæ siê za jedn¹ z wykluczaj¹cych siê > wartoœci.
konflikt interesów > sprzecznoœæ zaistnia³ych mo¿liwo-

œci lub potrzeb, raczej niemo¿liwych do równoczesnego

zaspokojenia.
konformizm postawa spo³eczna jednostki polegaj¹ca na

> postêpowaniu zgodnym z narzuconymi zasadami, warto-

œciami, pogl¹dami, tak¿e uleg³e zachowanie siê jednostki

wobec grupy lub otoczenia. > serwilizm
koniecznoœæ coœ, co musi zaistnieæ i jest nieuniknione.

Koniecznoœæ mo¿e wynikaæ z przyczyn zewnêtrznych (np.

nakaz) lub wewnêtrznych (przymus wewnêtrzny).
koniunkturalizm wykorzystywanie sprzyjaj¹cych uk³a-

dów dla osi¹gniêcia w³asnych > korzyœci, czêsto wi¹¿¹ce

siê z ca³kowitym podporz¹dkowaniem danemu kolektywo-

wi, osobie lub grupie sprawuj¹cej w³adzê. > oportunizm >

serwilizm.
konsekwencjonalizm pogl¹d, wed³ug którego zakwal-

ifokowanie > postêpowania jako > dobra lub > z³a zale¿y od

> skutków danego postêpowania (Mill). Zob. te¿ > konteks-

tualizm
konserwatyzm postawa wyra¿aj¹ca siê w > akceptacji i

przywi¹zaniu do istniej¹cego > stanu rzeczy, wartoœci oraz

zasad, jak równie¿ d¹¿enie do ich zachowania, niechêæ do

zmian (zw³aszcza gwa³townych). Zob. te¿ > zachowa-

wczoϾ.

kontestacja kwestionowanie istniej¹cego porz¹dku,

poddawanie w w¹tpliwoœæ, podwa¿anie, a nawet otwarty

sprzeciw wobec zastanego > systemu wartoœci, norm, oby-

czajów.
kontekstualizm pogl¹d, wed³ug którego s³usznoœæ lub

nies³usznoœæ > czynu zale¿y od kontekstu, w którym czyn

ten jest pope³niany. Zob. te¿ > konsekwencjonalizm
konwencja przyjête i utrwalone w danym œrodowisku >

zwyczaje i > normy postêpowania.
konwencjonalizm pogl¹d, wed³ug którego wszelkie teo-

rie i twierdzenia s¹ w istocie > konwencjami przyjêtymi ze

wzglêdu na wygodê > myœlenia. Tak¿e - stosowanie siê do

przyjêtych w danej spo³ecznoœci > konwencji, zasad, form

funkcjonowania.
korzyœæ indywidualnie oceniany po¿ytek materialny lub

moralny. Np. dzia³anie na czyj¹œ korzyœæ.
kryterium > miara, zasada, stanowi¹ca podstawê >

oceny lub podzia³u czegoœ lub kogoœ, w szczególnoœci pod

wzglêdem obecnoœci, braku lub stopnia posiadania pew-

nych > cech.
krzywda nieuzasadniona i niesprawiedliwa szkoda, stra-

ta, niezas³u¿one nieszczêœcie. Np. wyrz¹dziæ, naprawiæ

krzywdê. Poczucie krzywdy.
kultura ogó³ duchowego i materialnego dorobku ludzko-

œci, poziom rozwoju intelektualnego i moralnego, jaki

osi¹ga > spo³eczeñstwo, grupa lub jednostka w danej

epoce.
kwestia zagadnienie, sprawa do rozstrzygniêcia. Kwe-

stia spo³eczna - problem do rozwi¹zania o du¿ej do-

nios³oœci spo³ecznej.
legalizm œcis³e trzymanie siê obowi¹zuj¹cych > prz-

episów prawa, zak³adaj¹ce > racjonalnoœæ dzia³ania tego,

kto dane przepisy ustanowi³. Zob. te¿ > rygoryzm
lêk > uczucie bêd¹ce wynikiem zaistnienia obiektywnego

lub subiektywnego zagro¿enia.
liberalizm postawa, której g³ównym za³o¿eniem jest idea

> wolnoœci cz³owieka jako > jednostki, zw³aszcza w sferze

spo³eczno - gospodarczej. Tak¿e > tolerancja i wyroz-

umia³oœæ wobec pogl¹dów, zachowañ i dzia³añ innych

osób.
logika prawid³owe, w³aœciwe > rozumowanie, poprawna

ocena zachodz¹cych relacji. Zdrowy > rozs¹dek. Tak¿e

ogó³ zagadnieñ zwi¹zanych z form¹ i zasadami popraw-

nego > myœlenia i wnioskowania. Logika wydarzeñ - ci¹g

zdarzeñ, zachodz¹cych w spójnym powi¹zaniu ze sob¹ i

wed³ug jakiegoœ porz¹dku. Logika faktów.

© Adam Polanowski, 2003

9

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

lojalnoœæ postawa wyra¿aj¹ca siê odddaniem wobec ko-

goœ lub jakiejœ grupy, wzajemna > solidarnoœæ i pomoc

osób po³¹czonych zaufaniem, uczciwoœæ w kontaktach

miêdzyludzkich.
³ad harmonijny, spójny uk³ad elementów, porz¹dek. Zob.

te¿ > system.
³ad spo³eczny ogólnie rozumiany porz¹dek, warunku-

j¹cy istnienie i rozwój jakiejœ > zbiorowoœci.
makiawelizm postawa nacechowana wyrachowaniem,

bezwzglêdnoœci¹, brakiem skrupu³ów, a niekiedy tak¿e

ob³ud¹ i cynizmem w d¹¿eniu do osi¹gniêcia celu, wyra¿-

aj¹ca siê w zasadzie "cel uœwiêca œrodki". Okreœlenie po-

chodzi od nazwiska polityka i pisarza florenckiego Nicolo

Macchiavellego (1469-1527).
maksymalizm postawa polegaj¹ca na stawianiu sobie

lub innym najwy¿szych, najtrudniejszych > celów, realizacji

zadañ w znacznie szerszym zakresie, ni¿ jest to wymag-

ane. Przeciwieñstwo > minimalizmu. Zob. te¿ > Perfekc-

jonizm.
manipulacja niekoniecznie uczciwe wp³ywanie na czyjeœ

postêpowanie lub > pogl¹dy, kierowanie czyj¹œ œwiado-

moœci¹ lub wol¹, zazwyczaj w celu osi¹gniêcia korzyœci

w³asnych. Mo¿e wi¹zaæ siê z > podstêpem wobec danej

osoby lub przekazywaniem jej przeinaczonych faktów lub

nieprawdziwych danych. Manipulacja jest jedn¹ z technik

sprawowania w³adzy.
materializm postawa polegaj¹ca na kierowaniu siê

przede wszystkim > korzyœciami materialnymi, nie zaœ >

wartoœciami duchowymi czy moralnymi.
m¹droœæ nabyta umiejêtnoœæ pos³ugiwania siê > rozu-

mem i rozs¹dnego radzenia sobie w ró¿nych sytuacjach,

rozró¿niania > dobra i > z³a, rozumienie otaczaj¹cego

œwiata, wystêpuj¹cych w nim zjawisk, rzeczy i zale¿noœci.

Posiadanie wiedzy po³¹czonej z inteligencj¹.
metaetyka analiza jêzyka i terminologii etyki, metodologii

etycznej, uzasadniania > norm etycznych.
miara dopuszczalna granica jakichœ zachowañ > umiar w

postêpowaniu, stopieñ, norma. Np. miara w roszczeniach

wobec klienta. Coœ, co mo¿e byæ uznawane za jednostkê

porównawcz¹ lub podstawê oceny.
minimalizm postawa cechuj¹ca siê stawianiem sobie

skromnych > celów, minimalnych wymagañ, ogranicze-

niem do minimum swoich potrzeb, wykonywaniem jedynie

niezbêdnych czynnoœci. Przeciwieñstwo > maksymalizmu.

Minimalizm etyczny - tendencja do tworzenia takich sys-

temów wartoœci, które nie wymagaj¹ od cz³owieka szcze-

gólnego wysi³ku w ich przestrzeganiu.

morale postawa moralna i > stan psychiczny okreœlaj¹ce

œwiadomoœæ ci¹¿¹cych na cz³owieku powinnoœci i przyj-

mowanych zasad, jak równie¿ nastawienie i przygotowa-

nie cz³owieka lub danej zbiorowoœci do wykonywania okre-

œlonych >obowi¹zków.
moralizatorstwo przesadna sk³onnoœæ do udzielania in-

nym osobom moralizuj¹cych pouczeñ; sk³onnoœæ do

wyg³aszania umoralniaj¹cych nauk. Czêsto wywo³uje skut-

ki przeciwne do zamierzonych.
moralizm postawa praktyczna lub teoretyczna uznaj¹ca

wartoœci moralne za najwa¿niejsze, maj¹ce nawet

zast¹piæ wszystkie inne. Ocena wszelkich przejawów ludz-

kiej dzia³alnoœci z punktu widzenia > dóbr moralnych (np.

Sokrates).
moralnoœæ ogó³ przyjêtych w danym > spo³eczeñstwie

lub > œrodowisku > pogl¹dów, przekonañ, norm i zasad od-

nosz¹cych siê do > postaw ludzkich, wskazuj¹cy w³aœciwe

sposoby zachowania, postêpowania, oceniania jakichœ

wydarzeñ, zjawisk itp. Tak¿e postêpowanie zgodnie z tymi

normami. Czêsto zawiera w sobie element wartoœciuj¹cy.
motyw bodziec, czynnik psychiczny sk³aniaj¹cy kogoœ

do dzia³ania, uzasadniaj¹cy czyjeœ rozumowanie lub de-

cyzjê. Zob. te¿ > pobudka.
motywacja ogó³ > pobudek, zespó³ uœwiadomionych lub

nieuœwiadomionych > motywów, które powoduj¹ okreœ-

lone postêpowanie cz³owieka, argumentacja lub uzasadni-

enie przyczyn takiego, a nie innego dzia³ania.
mo¿noœæ okolicznoœci, warunki, sytuacje, w których coœ

mo¿e zostaæ zrealizowane. Np. mo¿noœæ dzia³ania.
myœl przejaw funkcjonowania > rozumu, towarzysz¹cy >

poznaniu, powstawaniu idei, koncepcji, podejmowaniu de-

cyzji, okreœlaniu stosunku do czegoœ lub kogoœ.
myœlenie proces polegaj¹cy na zastanawianiu siê, uk³ad-

aniu, porz¹dkowaniu w œwiadomoœci poznanych faktów,

doœwiadczonych zdarzeñ, doznanych wra¿eñ w celu > po-

znania, zrozumienia rzeczywistoœci i kierowania swoim >

postêpowaniem.
nakaz polecenie okreœlonego dzia³ania lub zaniechania,

którego niewykonanie wi¹¿e siê z okreœlonymi sankcjami.

Nakaz mo¿e mieæ tak¿e charakter bardziej wewnêtrzny i

wynikaæ z normy moralnej lub etycznej, stanowi wówczas

rodzaj swoistej presji sk³aniaj¹cej do pope³nienia > czynu.
nastawienie okreœlony stosunek do kogoœ lub czegoœ, >

postawa wobec kogoœ lub czegoœ, pogl¹d na jak¹œ

sytyuacjê. Mieæ pozytywne lub negatywne nastawienie.
natura zespó³ wrodzonych cech cz³owieka, zarówno fi-

zycznych jak i psychicznych, kszta³tuj¹cych jego zachow-

10

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

anie i postêpowanie oraz warunkuj¹cych jego > to¿sam-

oœæ. > charakter, > osobowoœæ. Tak¿e œwiat przyrody, ist-

niej¹cy i funkcjonuj¹cy w samoistny sposób bez ingerencji

cz³owieka.

naturalizm pogl¹d, wed³ug którego cz³owiek stanowi tyl-

ko jeden z równowa¿nych elementów w przyrodzie,

aŸród³em poznania rzeczywistoœci s¹ wy³¹cznie prawa

przyrody.
nawyk przewa¿nie podœwiadome przyzwyczajenie do ro-

bienia czegoœ, postêpowanie w utrwalony, okreœlony

sposób; czynnoœæ czêsto przez kogoœ wykonywana, po-

wtarzana
nieufnoϾ negatywne > nastawienie psychiczne wyr-

a¿aj¹ce siê w braku > zaufania, wiary w czyjeœ dobre > in-

tencje, przybieraj¹ce niekiedy formê podejrzliwoœci.
nihilizm postawa spo³eczna neguj¹ca i odrzucaj¹ca >

normy oraz > wartoœci przyjête w danej epoce i spo³eczn-

oœci, > amoralizm i zupe³na > relatywizacja wszelkich

wartoœci.
norma ogólnie przyjêta regu³a zachowania, zasada, cz-

êsto zabezpieczona > sankcj¹. Je¿eli zosta³a stworzona w

oparciu o okreœlony > przepis prawny, mamy do czynienia

z norm¹ prawn¹. Norma prawna mo¿e mieæ charakter ze-

zwalaj¹cy, nakazuj¹cy lub zakazuj¹cy.
normatywizm kierunek pomijaj¹cy znaczenie kwestii

spo³ecznych, etycznych, psychologicznych i przyznaj¹cy

nadrzêdnoœæ systemowi prawa i normom prawnym. Przed-

stawiony przez Kelsena.
obiektywizm niezale¿ny, pozbawiony uprzedzeñ, rze-

czowy stosunek do czegoœ lub kogoœ. > bezstronnoœæ.

Stanowisko uznaj¹ce istnienie przedmiotu poznania poza

istnieniem podmiotu poznaj¹cego i niezale¿nie od niego,

teoria przeciwstawna > subiektywizmowi.
obojêtnoœæ brak zaanga¿owania emocjonalnego, nie-

wykazywanie zainteresowania, nieprzejmowanie siê czy-

mœ lub kimœ.
obowi¹zek swoista presja sk³aniaj¹ca do dzia³ania, co

ktoœ musi zrobiæ, do czego jest zobowi¹zany lub powinien

siê poczuwaæ ze wzglêdów moralnych, prawnych, spo³ecz-

nych. > powinnoœæ. Mo¿na np. wyró¿niæ obowi¹zek praw-

ny, spo³eczny, moralny, zawodowy.
obyczaj ogólnie przyjêty, tradycyjny sposób postêpowa-

nia, zachowania siê w okreœlonych sytuacjach, w³aœciwy i

charakterystyczny dla danej spo³ecznoœci. > Zwyczaj.
ocena wartoœciuj¹ca, czêsto krytyczna > opinia o czymœ

lub o kimœ. Zob. te¿ > Os¹d.

odpowiedzialnoœæ takie postêpowanie, aby nie wywo³aæ

z³ych skutków. Ponoszenie > skutków, konsekwencji

w³asnego lub czyjegoœ > postêpowania, zachowania, wy-

nikaj¹ce z przekonania wewnêtrznego lub nakazu praw-

nego. Np. odpowiedzialnoϾ dyscyplinarna.
ogó³ wszystkie > jednostki tworz¹ce dan¹ zbiorowoœæ, >

spo³eczeñstwo. Przeciwieñstwo > jednostki.
opinia czyjeœ przekonanie, pogl¹d o danej osobie lub w

danej sprawie. Mo¿e byæ dobra lub z³a. > Os¹d.
opinia publiczna ogó³ pogl¹dów reprezentatywnej czê-

œci spo³eczeñstwa na temat aktualnych wydarzeñ, zazwyc-

zaj budz¹cych powszechne zainteresowanie.
oportunizm postawa, charakteryzuj¹ca siê rezygnacj¹ z

w³asnych przekonañ, zasad moralnych i etycznych oraz

przystosowaniem siê do panuj¹cych okolicznoœci, dla

osi¹gniêcia doraŸnych korzyœci osobistych. Zob. te¿ > ko-

niunkturalizm
optymizm pozytywne postrzeganie rzeczywistoœci, do-

strzeganie radosnych stron ¿ycia, wiara w pomyœlny roz-

wój zdarzeñ, w skutecznoœæ i sens dzia³ania, uznawanie

przewagi dobra nad z³em. Przeciwieñstwo > pesymizmu.
os¹d > opinia o czymœ lub o kimœ, nacechowana wyraŸ-

nym elementem ocennym lub zawieraj¹ca > stanowisko

danej osoby w jakiejœ sprawie.
osoba ktoœ, > cz³owiek. Jednostka ludzka.
osobowoœæ podstawowy zespó³ cech psychicznych

w³aœciwych danemu > cz³owiekowi, okreœlaj¹cy jego funk-

cjonowanie w > otoczeniu, indywidualnoœæ. Zob. te¿ > cha-

rakter
ostracyzm odrzucenie kogoœ przez dan¹ zbiorowoœæ

ludzk¹, wykluczenie z grupy, powszechna > dezaprobata

dla okreœlonej osoby.
otoczenie œrodowisko, > grupa ludzi, w ramach której

funkcjonuje cz³owiek.
paternalizm podejmowanie decyzji za kogoœ, opiek-

uñcza, niekiedy nawet nadopiekuñcza forma zarz¹dzania

lub rz¹dzenia polegaj¹ca na arbitralnym uznawaniu, jakie

s¹ potrzeby podw³adnych lub obywateli.
patos podnios³y charakter rzeczy, niekiedy tak¿e nad-

mierne eksponowanie > etosu zawodowego, cech,

dzia³añ, powagi itp. W za³o¿eniu zmierza do wywo³ania u

odbiorców intensywnych stanów uczuciowych, w praktyce

jednak mo¿e wywo³ywaæ zupenie odmienny skutek.
patetyczny nacechowany > patosem, podnios³y, czêsto

przesadnie eksponuj¹cy pewne wartoœci.

© Adam Polanowski, 2003

11

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

percepcja odbiór, postrzeganie czegoœ. Spo³eczna per-

cepcja danego zawodu wyznacza miêdzy innymi poziom >

zaufania do osób go praktykuj¹cych.
perfekcjonizm ci¹g³e d¹¿enie do doskona³oœci, podejm-

owanie dzia³añ zmierzaj¹cych do osi¹gniêcia perfekcji,

niekiedy wrêcz przesadne i utrudniaj¹ce lub uniemo-

¿liwiaj¹ce sprawne dzia³anie i osi¹gniêcie zamierzonego

celu. Zob. te¿ > maksymalizm
pesymizm sk³onnoœæ do negatywnego postrzegania rz-

eczywistoœci, dostrzeganie jedynie ujemnych stron ¿ycia,

brak nadziei, niewiara w skutecznoœæ i sens dzia³ania,

uznawanie przewagi z³a nad dobrem. Przeciwieñstwo >

optymizmu.
pewnik stwierdzenie, pojêcie przyjmowane bez dowodu,

czêsto bêd¹ce punktem wyjœcia do dalszych rozwa¿añ i

budowania kolejnych twierdzeñ. Zob. te¿ > dogmat.
pobudka wewnêtrzna motywacja, coœ, co pobudza do ok-

reœlonego dzia³ania. Niekiedy u¿ywane w liczbie mnogiej;

wówczas mo¿e zawieraæ w sobie swoisty element ocenny.

Np. przypisuje siê komuœ pope³nienie czynu z niskich lub

wysokich pobudek.
pobudzenie wzmo¿enie

aktywnoœci

psychicznej

cz³owieka. Zob. te¿ > afekt.
pochlebstwo mówienie innym czegoœ w celu sprawienia

przyjemnoœci albo przypodobania siê, osi¹gniêcia w³asnej

korzyœci. Schlebianie komuœ.
poczucie stan emocjonalny, uœwiadamianie sobie cze-

goœ, co istnieje jako fakt obiektywny lub stan subiektywny,

wewnêtrzny. Np. poczucie zagro¿enia, odpowiedzialnoœci.

Poczucie > winy pojawia siê w nastêpstwie naruszenia

przez > jednostkê uznawanych przez ni¹ > norm

postêpowania.
podstêp posuniêcie, którego celem jest osi¹gniêcie cze-

goœ poprzez oszukanie kogoœ lub wprowadzenie kogoœ w

> b³¹d.
pogl¹d indywidualny lub zbiorowy s¹d o czymœ; punkt wi-

dzenia na dan¹ sprawê.
postawa stosunek cz³owieka do ¿ycia i > systemu

wartoœci, znajduj¹cy wyraz w zachowaniu i postêpowaniu;

stanowisko.
postêp udoskonalanie, osi¹ganie wy¿szych poziomów,

przechodzenie do wy¿szego etapu.
postêpek dokonanie pewnego czynu, zachowanie siê w

jakiœ sposób w obliczu okreœlonej sytuacji. Uczynek, pos-

uniêcie. Czêsto z zabarwieniem negatywnym.
postêpowanie zachowanie cz³owieka w danej sytuacji.

postêp spo³eczny ca³okszta³t zmian, jakim ulega

spo³eczeñstwo, ci¹g³y proces nieodwracalnych przemian i

rozwoju spo³eczeñstwa wiod¹cy go w kierunku coraz wy-

¿szego poziomu i doskonalszego ¿ycia.
postrzeganie sposób widzenia danej > sytuacji lub

osoby, ocena lub interpretacja, posiadanie zdania na jakiœ

temat.
potêpienie zdecydowanie negatywna ocena spo³eczna

czyjegoœ zachowania, postêpowania.
powinnoœæ > obowi¹zek, > koniecznoœæ, zobowi¹zanie

spe³niane œwiadomie przez cz³owieka w > poczuciu mo-

ralnej > odpowiedzialnoœci; coœ, do czego jest siê

powo³anym.
powœci¹gliwoœæ umiejêtnoœæ zachowania umiaru,

ostro¿noœci i rozwagi w podejmowanych dzia³aniach, zaj-

mowanie wywa¿onego stanowiska, powstrzymywanie

emocji. Zob. te¿ > umiarkowanie, > wyrozumia³oœæ
poznanie > kategoria obejmuj¹ca zarówno sam akt

osi¹gania > wiedzy przez cz³owieka, jak i jego ostateczny

efekt, czyli pozyskan¹ wiedzê.
praca œwiadome wykonywanie przez cz³owieka czynn-

oœci, podejmowanie dzia³añ w celu przekszta³cania do-

stêpnych zasobów dla wytworzenia okreœlonych dóbr

zwi¹zanych z egzystencj¹ i rozwojem spo³eczeñstwa.
pragmatyzm postawa polegaj¹ca na liczeniu siê w

dzia³aniu z mo¿liwoœciami i warunkami, wynikaj¹cymi z

rzeczowej oceny sytuacji. > realizm
praktycyzm postawa, wyra¿aj¹ca siê w ocenianiu

wszystkiego pod k¹tem u¿ytecznoœci i mo¿liwoœci prak-

tycznego zastosowania, przyznawanie praktyce roli nad-

rzêdnej.
praktyka œwiadome dzia³anie cz³owieka dla realizacji ja-

kichœ zasad, przyjêty w ¿yciu codziennym sposób robienia,

za³atwiania czegoœ, podejœcia do jakichœ spraw itp. Prak-

tyka bywa niekiedy ujêta w formie > kodeksu, np. Kodeks

dobrej praktyki bankowej. Zob. te¿ > zwyczaj
prasumienie wrodzona, naturalna sprawnoϾ > rozumu

ludzkiego, umo¿liwiaj¹ca cz³owiekowi praktyczne > po-

znanie i stosowanie nakazów > prawa natury.
prawda obiektywna rzeczywistoœæ. Coœ, co jest niezale-

¿ne od subiektywnych doznañ i ocen. Przeciwieñstwo >

fa³szu.
prawo obowi¹zuj¹cy w > spo³eczeñstwie system regu³,

norm wyznaczaj¹cych to, co dozwolone i co zakazane,

który okreœla tak¿e kary za wykroczenia, spowodowane

z³amaniem owych regu³. Tak¿e > mo¿noœæ zachowania siê

przez kogoœ w okreœlony sposób.

12

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

prawo natury zbiór podstawowych norm postêpowania

cz³owieka, wynikaj¹cy z jego > natury. Okreœlenie regu³ za-

chowania siê lub ocen, które maj¹ wynikaæ z "istoty" lub

"natury" zjawiska, i zgodnie z którymi powinno kszta³towaæ

siê instytucje ekonomiczne, spo³eczno - polityczne i praw-

ne. Tak¿e okreœlenie pogl¹dów stwierdzaj¹cych obowi¹zy-

wanie takich regu³ lub ocen.

prawoϾ uczciwoϾ, szlachetnoϾ, zachowywanie i kie-

rowanie siê we w³asnym postêpowaniu ogólnie akcept-

owanymi normami moralnymi, zasadami i idea³ami. Mo¿e

odnosiæ siê do cechy > charakteru danej > jednostki lub do

jej zachowania w okreœlonej > sytuacji.

preferencja dawanie czemuœ lub komuœ pierwszeñstwa,

przedk³adanie czegoœ nad coœ lub jednej osoby nad drug¹,

sk³onnoœæ ku okreœlonemu > dzia³aniu lub ku > wyborowi

czegoœ zamiast czegoœ innego.

proporcja wzajemny stosunek, relacja pomiêdzy co naj-

mniej dwoma wartoœciami. Tak¿e w³aœciwy, optymalny sto-

sunek. Np. w³aœciwe proporcje, naruszyæ proporcje.

pryncypialnoœæ postawa wyra¿aj¹ca siê w konsek-

wentnej wiernoœci wobec okreœlonych > racji nadrzêdnych

i > zasad przyjêtych przez dan¹ osobê. Zob. te¿ > bezkom-

promisowoϾ, > dogmatyzm, > rygoryzm

pryncypium coœ, co jest nadrzêdne, zasada, na której

opiera siê postêpowanie. > imperatyw. Czêsto wystêpuje

w liczbie mnogiej, dla okreœlenia > wartoœci i > zasad, kt-

órymi kieruje siê dana osoba.

przejaw zewnêtrzny, zauwa¿alny znak czegoœ; oznaka,

objaw, symptom. Np. przejaw > dobrej woli.

przekonanie utrwalony stosunek cz³owieka do jakiejœ

kwestii oparty na przeœwiadczeniu o prawdziwoœci,

s³usznoœci czegoœ; > przeœwiadczenie. Zob. te¿ > opinia.

przepis swoista konkretyzacja normy prawnej, reguluj¹ca

jak¹œ > kwestiê.

przestêpstwo zawiniony przez cz³owieka, spo³ecznie

niebezpieczny czyn zagro¿ony > kar¹, okreœlony > prze-

pisami karnymi.

przeœwiadczenie w³asny > s¹d, ¿e coœ jest prawdziwe,

rzeczywiste, s³uszne, oparty na > wierze lub przypuszcze-

niu. > przekonanie, pewnoϾ.

przewartoœciowanie zmiana dotychczasowej > hie-

rarchii wartoœci, inne spojrzenie na jak¹œ sprawê, > kwes-

tiê.

przykazanie > nakaz, w szczególnoœci moralny, okreœl-

onego postêpowania, > zachowania siê.

przymiot w³aœciwoœæ, > cecha jakiejœ osoby, zw³aszcza

pozytywna. Np. przymiot > charakteru.
przypuszczenie domys³ cz³owieka odnosz¹cy siê do ja-

kiejœ > sytuacji, za³o¿enie. Np. opieranie siê na przypusz-

czeniach.
psychika to, co sk³ada siê na ¿ycie wewnêtrzne >

cz³owieka, ca³okszta³t w³aœciwoœci i procesów psychicz-

nych, intelektualnych i uczuciowych. Wynika z cech wro-

dzonych oraz nabywanych w czasie rozwoju, które sta-

nowi¹ podstawê > osobowoœci, sposobu > myœlenia i > za-

chowañ.
punkt widzenia postrzeganie sytuacji przez okreœlon¹

jednotkê w zale¿noœci od zajmowanej przez ni¹ pozycji, >

stanowiska, mo¿liwoœci dzia³ania, ewentualnych korzyœci.
racja uzasadniona przyczyna, podstawa jakiegoœ pos-

têpowania, s³usznoœæ.
racjonalizacja usprawiedliwienie, wyjaœnianie, t³uma-

czenie w sposób racjonalny postêpowania uwarunkowa-

nego nieuœwiadomionymi czynnikami emocjonalnymi lub

ukrytymi motywami niemo¿liwymi do zaakceptowania. Sta-

nowi swoisty mechanizm obronny > osobowoœci i jest wy-

razem w¹tpliwoœci > sumienia.
racjonalizm kierowanie siê > rozumem, przekonanie, ¿e

jest on jedynym Ÿród³em > poznania.
racjonalnoœæ rozs¹dek w dzialaniu pozwalaj¹cy na

uzyskiwanie w³aœciwych, po¿¹danych efektów.
radykalizm postawa charakteryzuj¹ca siê bezkomprom-

isowoœci¹ w zakresie g³oszonych pogl¹dów, obieranych

celów i œrodków prowadz¹cych do ich realizacji. Czêsto to-

warzyszy d¹¿eniu do zmian.
realizacja urzeczywistnienie czegoœ, co zosta³o obmyœl-

one lub zaplanowane wczeœniej. Spe³nienie, wprowad-

zanie czegoœ w ¿ycie, zastosowanie w praktyce.
realizm postawa objawiaj¹ca siê trzeŸw¹ i obiektywn¹

ocen¹ rzeczywistoœci, > praktycyzmem w pogl¹dach i za-

mierzeniach, dzia³aniach. Umiejêtnoœæ liczenia siê z fak-

tami. Np. realizm w dzia³aniu. Zob. te¿ > pragmatyzm
regu³a zasada, prawid³o postêpowania, przepis. Twier-

dzenie potwierdzaj¹ce siê w wiêkszoœci przypadków. Np.

wyj¹tek potwierdza regu³ê.
relacja stosunek, zale¿noœæ, uk³ady miêdzy > osobami.

Np. wzajemne relacje, relacje spo³eczne.
relatywizacja Traktowanie norm moralnych za wzglêd-

ne, odnoszenie ich do czegoœ, np. relatywizacja > warto-

œci. Tak¿e traktowanie czegoœ poprzez porównanie z

czymœ innym.

© Adam Polanowski, 2003

13

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

relatywizm pogl¹d, wed³ug którego wszelkie wartoœci -

w³¹czaj¹c w to prawdê - maj¹ w istocie charakter wzglêdny

i podlegaj¹ ka¿dorazowej ocenie. Przeciwieñstwo > absol-

utyzmu. Zob. te¿ > Kalego moralnoœæ
represja odwet wobec kogoœ, przeœladowanie, prze-

wa¿nie jako odp³ata za coœ. Szczególn¹ form¹ represji

mo¿e byæ > kara. Zob. te¿ > retrybutywizm.
reputacja ogólna opinia o > cz³owieku w jakimœ > œrodo-

wisku, wynikaj¹ca ze spo³ecznej oceny jego > postêpowa-

nia. Np. nie najlepsza reputacja.
retrybutywizm d¹¿enie do odp³aty za wyrz¹dzone > z³o,

charakteryzuj¹cy siê swoist¹ ekwiwalentnoœci¹ z³a i

odp³aty. Np. oko za oko, z¹b z z¹b. Zob. te¿ > represja.
rola udzia³ i znaczenie kogoœ w podjêciu i wykonaniu ja-

kiegoœ przedsiêwziêcia, wyzwania. Np. rola spo³eczna.
rozs¹dek zdolnoœæ do trafnej oceny sytuacji i podejmo-

wania stosownych do tej oceny decyzji; niepoddawanie siê

emocjom, rozwaga. Zdrowy rozs¹dek - umiejêtnoœæ za-

chowania siê, oceny i wyra¿ania przez kogoœ > pogl¹dów

nie tyle na podstawie > normy formalnej, co raczej na pod-

stawie oczywistych, ogólnych regu³ zachowania siê i po-

siadanego doœwiadczenia ¿yciowego.
rozum w³aœciwa cz³owiekowi cecha i jednoczeœnie zd-

olnoϾ pojmowania, wnioskowania, kojarzenia, wydawania

s¹dów, umo¿liwiaj¹ca mu poznanie i œwiadome zachow-

anie siê w otaczaj¹cej rzeczywistoœci. Zob. te¿ > umys³.
rozumienie forma > myœlenia wyra¿aj¹ca siê w pojmow-

aniu czegoœ, znajomoœci znaczenia i sensu zjawisk, uœw-

iadamianiu sobie istotnych relacji zachodz¹cych miêdzy

rzeczami i > faktami.
rozumny pos³uguj¹cy siê > rozumem; m¹dry, rozs¹dny.

Œwiadcz¹cy o czyimœ rozumie, np. rozumna decyzja.
rozumowanie proces myœlowego rozwi¹zywania zagad-

nieñ, odbywaj¹cy siê wed³ug okreœlonego sposobu i logiki

> myœlenia, dowodzenie czegoœ rozumowo; wynik analizy

rozumowej
rozwaga > cecha czyjegoœ > charakteru polegaj¹ca na

zastanawianiu siê, namyœlaniu siê przed podjêciem

dzia³ania. Przezornoœæ, > rozs¹dek
równoœæ jednakowe po³o¿enie, traktowanie ludzi w

spo³eczeñstwie. Nieczynienie ró¿nic ze wzglêdu na p³eæ,

rasê, pozycjê spo³eczn¹ czy inne podobne okolicznoœci.

Niekoniecznie musi odpowiadaæ > sprawiedliwoœci. Rów-

noœæ spo³eczna oznacza sytuacjê, w której prawa oraz

dostêp do wszelkich instytucji rozwiniêtego spo³eczeñstwa

s¹ równe dla wszystkich obywateli. Zob. te¿ > egalitaryzm

równowaga stan opanowania, spokoju. Zachowanie od-

powiednich > proporcji, równe roz³o¿enie si³, > wartoœci.
równouprawnienie traktowanie wszystkich na równych

prawach. Przeciwieñstwo > dyskryminacji.
rygoryzm stanowisko postuluj¹ce bezwzglêdne prze-

strzeganie ustanowionych formalnie lub przyjêtych w da-

nym œrodowisku zasad, regu³, przepisów, zajmowane

zw³aszcza przez Kanta. Surowoœæ i nieustêpliwoœæ w

dzia³aniu w³asnym i w ocenie innych osób, wykluczanie od-

stêpstw i wyj¹tków. Odmian¹ rygoryzmu mo¿e byæ > lega-

lizm.
samorealizacja urzeczywistnienie przez > cz³owieka

w³asnych planów, zamierzeñ, wykorzystanie posiadanych

zdolnoœci.
sankcja dolegliwoϾ stosowana wobec danej osoby,

bêd¹ca reakcj¹ > spo³eczeñstwa na niezastosowanie siê

przez tê osobê do okreœlonej > normy prawnej lub prze-

pisu. > kara. Szczególn¹ odmian¹ sankcji jest sankcja dys-

cyplinarna.
s¹d opinia w jakiejœ sprawie, > pogl¹d na dany temat. >

os¹d. Tak¿e organ, zespó³ osób uprawnionych do orzek-

ania o innych.
s¹d kole¿eñski w organizacjach spo³ecznych, cia³o sta-

tutowe skupiaj¹ce osoby ciesz¹ce siê szacunkiem w ra-

mach danej organizacji, powo³ane do oceny postêpowania

osób nale¿acych do tej organizacji, rozstrzygania sporów

miêdzy nimi i stosowania > sankcji o charakterze dyscyp-

linarnym
sceptycyzm postawa polegaj¹ca na niedowierzaniu,

pow¹tpiewaniu, nieuznawaniu nawet tego, co jest ogólnie

przyjête. Mo¿e ³¹czyæ siêz > pesymizmem. Krytycyzm wo-

bec twierdzeñ naukowych przyjmowanych jedynie na

mocy > autorytetu.
sens istota, treœæ, przes³anie, znaczenie czegoœ. Sens

¿ycia oznacza > cel istnienia danej osoby lub cel ¿ycia w

ogóle.
serwilizm Postawa wyra¿aj¹ca siê w ca³kowitym pod-

porz¹dkowaniu siê, uleg³oœci i s³u¿alczoœci wobec kogoœ.

Mo¿e towarzyszyæ > konformizmowi lub > koniunkturaliz-

mowi.
skutek rezultat, nastêpstwo okreœ³onego > faktu, konsek-

wencja jakiegoœ > dzia³ania. Np. po¿¹dany skutek.
s³usznoœæ zasadnoœæ, w³aœciwoœæ czyjegoœ postêp-

owania. Ocena, ¿e opiera³o siê ono na uzasadnionych,

sprawiedliwych podstawach.
socjalizacja przystosowywanie siê cz³owieka do ¿ycia

spo³ecznego, kszta³towanie siê jego osobowoœci poprzez

14

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

zazwyczaj bezwiedne przejmowanie systemu wartoœci,

norm, wzorów, obowi¹zuj¹cych w danej zbiorowoœci.
socjotechnika œwiadome wp³ywanie, kszta³towanie za-

chowañ spo³ecznych poprzez oddzia³ywanie na > psychikê

jednostki lub zbiorowoœci. Niekiedy mo¿e przybraæ formê >

manipulacji.
solidarnoœæ postawa polegaj¹ca na zgodnoœci > pog-

l¹dów, postaw, d¹¿eñ. Poczucie wspó³odpowiedzialnoœci i

gotowoœci do niesienia pomocy, do poœwiêceñ, wzajemne

poleganie na sobie. Zob. te¿ > braterstwo
spo³eczeñstwo ogó³ ludzi zwi¹zanych kompleksem sto-

sunków, wynikaj¹cych z ich zamieszkania na danym teryt-

orium oraz udzia³u w procesach spo³ecznych i produkcyj-

nych.
spo³ecznoœæ forma organizacji œrodowiska, skupiaj¹ca

osoby zwi¹zane poprzez okreœlone > wiêzi. Spo³ecznoœæ

zawodowa obejmuje osoby wykonuj¹ce ten sam zawód.

Spo³ecznoœæ lokalna tworzona jest przez zbiorowoœæ za-

mieszkuj¹c¹ dane terytorium lokalne, powi¹zan¹ wiêzi¹

s¹siedztwa i wspólnot¹ warunków ¿ycia.
sprawiedliwoœæ kierowanie siê uczciwoœci¹ i zasadami

moralnymi, poszanowania > praw innych osób, sprawied-

liwe postêpowanie, obiektywizm, bezstronnoœæ > os¹du.
sprzecznoœæ niezgodnoœæ z czymœ, wzajemne wyklu-

czanie siê. Sytuacja, w której jedno jest negacj¹ drugiego.

Sprzecznoœæ > norm dotyczy przypadku, w którym maj¹

zastosowanie co najmniej dwie ró¿ne i wzajemnie wyklu-

czaj¹ce siê normy.
stan nastrój, samopoczucie, usposobienie, jak równie¿

po³o¿enie, okolicznoœci i warunki, w których ktoœ lub coœ

siê znajduje. Np. stan emocjonalny, stan rzeczy.
standard ustalony poziom i sposób dzia³ania kreuj¹cy

jednoczeœnie > normê zachowania siê w danych sytua-

cjach. Zwyk³a norma, poziom czegoœ, np. standard œwia-

dczonych us³ug.
standardy zawodowe regu³y wykonywania zawodu, ok-

reœlone zwykle przez > œrodowisko zawodowe wraz z > ko-

deksem etyki zawodowej. Szczegó³owoœæ standardów za-

le¿y od rodzaju zawodu (np. bardziej szczegó³owe u rze-

czoznawców) i podejœcia danej > grupy zawodowej.
stanowisko > punkt widzenia, pogl¹d w danej sprawie,

zw³aszcza wyra¿ony publicznie.
subiektywizm uto¿samianie > wartoœci z prze¿yciami

psychicznymi > jednostki. Tak¿e tendencyjnoœæ, przeci-

wieñstwo > obiektywizmu.
sumienie œwiadomoœæ moralna. Indywidualna, psy-

chiczna zdolnoœæ oceniania i odczuwania czegoœ w kate-

goriach aprobowania > dobra i potêpiania > z³a. Sumienie

ludzkie jest zwi¹zane z > systemem wartoœci danej osoby,

jednak w wiêkszoœci przypadków w naturalny sposób pro-

wadzi do dobra i odwodzi od z³a. > prasumienie. Z czystym

sumieniem, mieæ na sumieniu, uspokajaæ sumienie.

system uporz¹dkowany uk³ad elementów, twierdzeñ, >

pogl¹dów, tworz¹cych pewn¹ ca³oœæ.

system wartoœci obowi¹zuj¹cy w danym > spo³eczeñ-

stwie system pogl¹dów moralnych i etycznych odnosz¹cy

siê do stosunków miêdzyludzkich. > hierarchia wartoœci.

sytuacja ca³okszta³t warunków i okolicznoœci, w których

ktoœ siê znajduje lub w których siê coœ dzieje,

kszta³tuj¹cych po³o¿enie danej osoby i jej relacje z otocze-

niem. Znajdowanie siê w okreœlonej sytuacji wymaga od

cz³owieka odpowiedniego zachowania siê, przewa¿nie

zgodnego z > systemem wartoœci i przyjêtymi > normami, a

niekiedy równie¿ rozstrzygania wystêpuj¹cych > dylema-

tów.

sytuacjonizm stanowisko etyczne, wed³ug którego nie

ma potrzeby formu³owania regu³ zachowania, poniewa¿

cz³owiek powinien kierowaæ siê w swym dzia³aniu tylko ro-

zeznaniem konkretnej sytuacji. Jest to wiêc swoiste prze-

ciwieñstwo > kazuistyki, d¹¿¹cej do drobiazgowej regulacji

regu³ zachowania siê. Zob. te¿ > kontekstualizm

szacunek poszanowanie, powa¿anie, uznanie wartoœci

czegoœ lub kogoœ. Np. cieszyæ siê szacunkiem. > autorytet.

œrodowisko otoczenie cz³owieka, w szczególnoœci lu-

dzie stanowi¹cy > spo³ecznoœæ lokaln¹ lub zawodow¹.

Œrodowisko w znacznym stopniu determinuje > zachow-

anie siê cz³owieka i kszta³tuje jego > osobowoœæ. Œrodow-

isko zawodowe oznacza ogó³ ludzi, zwi¹zanych ze sob¹

poprzez wykonywanie danego zawodu.

œwiadomoœæ stan psychiczny, w którym cz³owiek zdaje

sobie sprawê z tego, co siê dzieje z nim samym i z jego

otoczeniem, zdolnoϾ do krytycznej, obiektywnej oceny

rzeczywistoœci i umiejêtnoœæ ustosunkowania siê do niej.

Œwiadomoœæ zawodowa obejmuje poczucie > to¿asmoœci i

przynale¿noœci do wyodrêbnionej grupy zawodowej oraz

wspólnoty > interesów.

œwiatopogl¹d zespó³ ogólnych przekonañ, > pogl¹dów,

> s¹dów cz³owieka na temat œwiata i ¿ycia, uwzglêdniaj¹cy

szczególnie kwestie nadprzyrodzone, wiarê itp. Œwiato-

pogl¹d wyznacza swoist¹ > hierarchiê wartoœci cz³owieka,

przez co wp³ywa na jego postawê ¿yciow¹ i postêpowanie.

tajemnica wiadomoœæ, sprawa, okolicznoœæ, których nie

powinno siê rozg³aszaæ, ujawniaæ. Tak¿e zachowanie po-

legaj¹ce na nieujawnianiu spraw poufnych. Dochowanie

© Adam Polanowski, 2003

15

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

tajemnicy zawodowej stanowi jedn¹ z podstawowych norm

> deontologii zawodowej.
teleologia zespó³ pogl¹dów uznaj¹cych nadrzêdn¹ rolê

skutku, wed³ug których przebiegiem zdarzeñ rz¹dzi nie tyl-

ko przyczynowoϾ, ale i celowoϾ. Finalizm. W etyce teleo-

logia sprowadza siê do twierdzenia, ¿e dobro moralne nie

jest celem samym w sobie, a s³u¿y jedynie do osi¹gania

celów.
temperament zespó³ wzglêdnie sta³ych cech psychicz-

nych danego cz³owieka, wyra¿aj¹cych siê w jego reakcji na

bodŸce otoczenia. Hipokrates wyró¿nia³ cztery rodzaje

temperamentu: choleryka, sangwinika, melancholika, fleg-

matyka. Zob. te¿ > natura
tetyczna norma norma, opieraj¹ca moc swego funkcjon-

owania na > autorytecie osoby j¹ ustanawiaj¹cej lub na

uchwaleniu jej przez powo³any do tego organ. Charakter

norm tetycznych maj¹ w szczególnoœci normy prawne.
tolerancja postawa lub zachowanie zak³adaj¹ce posza-

nowanie czyichœ pogl¹dów, uczuæ, przekonañ, z którymi

siê nie zgadzamy, a tak¿e odmiennego stylu ¿ycia, zacho-

wañ itp. Tolerancja nie powinna jednak prowadziæ do >

obojêtnoœci i braku reakcji na > z³o.
to¿samoœæ identycznoœæ. To¿samoœæ zawodowa oznac-

za > œwiadomoœæ przynale¿noœci do danej grupy zawo-

dowej i identyfikowanie siê z jej > zasadami, > celami i > in-

teresami.
tradycja przekazywane z pokolenia na pokolenie history-

cznie ukszta³towane treœci, pogl¹dy, sposoby myœlenia,

zasady postêpowania, obyczaje. Zob. te¿ > zwyczaj
tradycjonalizm przywi¹zanie, trzymanie siê > tradycji,

opieranie siê na tradycyjnych > pogl¹dach. > konserwaty-

zm. Tak¿e ideologia i postawa intelektualna, g³osz¹ce

swoisty kult przesz³oœci, z której nale¿y czerpaæ wzorce dla

przysz³oœci we wszystkich dziedzinach ¿ycia.
uczciwoϾ godne zachowanie uznanych norm moral-

nych, niedzia³anie czyimœ kosztem lub na niekorzyœæ in-

nych, bycie rzetelnym. Mo¿e stanowiæ zarówno cenn¹ cec-

hê charakteru, jak i odnosiæ siê do zachowania w okreœl-

onych sytuacjach.
uczucie specyficzna > emocja zwi¹zana z zaspokaja-

niem wy¿szych potrzeb cz³owieka, powstaj¹cych w wyniku

rozwoju jego osobowoœci i > internalizacji norm spo³ecz-

nych. Np. uczucie mi³oœci, ¿alu, winy, dumy.
umiar zachowanie w czymœ > miary, brak przesady. >

powœci¹gliwoœæ.
umiarkowanie postawa, znajduj¹ca wyraz w po-

stêpowaniu z > umiarem i rozwag¹, zajmowaniu wywa¿o-

nego stanowiska (> z³otego œrodka), nieprzychylaniu siê

do radykalnych opinii i propozycji. > powœci¹gliwoœæ.

uprawnienie przys³uguj¹ce komuœ prawo do czegoœ,

mo¿noœæ dzia³ania w pewnym okreœlonym zakresie. Wy-

nika z normy prawnej lub spo³ecznej. Uprawnieniu jednej

osoby odpowiada czêsto > obowi¹zek innej osoby.

utylitarny Taki, który mo¿e byæ po¿yteczny, wykorzyst-

any do czegoœ, znajduje zastosowanie praktyczne, u¿yt-

kowy. Tak¿e taki, który uznaje lub podkreœla korzyœci ma-

terialne, wygodê itp., np. podejœcie utylitarne.

utylitaryzm stawianie na pierwszym miejscu celów prak-

tycznych, wygody, > korzyœci, uzyskiwania dóbr mater-

ialnych. Tak¿e doktryna filozoficzna g³osz¹ca, ¿e > dobro

jednostki i spo³eczeñstwa jest najwy¿szym celem moral-

nym > postêpowania ludzi, propaguj¹ca pomna¿anie do-

bra narodu przez dobro poszczególnych > jednostek. Zob.

te¿ > praktycyzm.

wada ujemna cecha czyjegoœ charakteru lub jakiegoœ

rozwi¹zania, sk³onnoœæ do > z³a. Przeciwieñstwo > zalety.

wartoœciowanie dokonywanie > ocen, formu³owanie >

s¹dów zawieraj¹cych > aprobatê lub > dezaprobatê, ok-

reœlanie > wartoœci, zw³aszcza etycznej lub moralnej, sze-

regowanie czegoœ wed³ug okreœlonej > hierarchii lub przy-

jêtych wartoœci.

wartoœæ > cecha stanowi¹ca o nieprzeciêtnych walorach

kogoœ lub czegoœ. Coœ, co ma du¿e znaczenie, co jest po-

wszechnie uznawane, do czego powinno siê d¹¿yæ.

wiara silne > przekonanie o czymœ. Prawo ro¿róznia

dzia³anie w dobrej i z³ej wierze. Z³a wiara polega na braku

przekonania o zgodnoœci w³asnego postêpowania z pra-

wem lub zasadami wspó³¿ycia spo³ecznego, podczas, gdy

dobra wiara wyra¿a siê w b³êdnym, ale usprawiedliwionym,

subiektywnym przekonanie o istnieniu jakiegoœ prawa lub

stosunku prawnego. Pojêcie wiary mo¿e odnosiæ siê tak¿e

do przekonania o istnieniu istoty nadprzyrodzonej, wi¹¿e

siê wówczas z przyjêciem okreœlonego > systemu

religijnego.

wariabilizm teoria, g³osz¹ca powszechn¹ i ci¹g³¹ zmie-

nnoœæ wszystkiego, co istnieje (Heraklit). Zob. te¿ > ewol-

ucjonizm.

wiedza ca³okszta³t wiadomoœci i umiejêtnoœci zdobytych

przez cz³owieka dziêki > poznaniu i doœwiadczeniu ¿yciow-

emu. Do nabycia wiedzy niezbêdne jest posiadanie infor-

macji, samo jednak posiadanie informacji nie gwarantuje

wiedzy: informacjê trzeba bowiem najpierw uporz¹d-

kowaæ, a nastêpnie zrozumieæ, oceniæ, przeanalizowaæ i

wyci¹gn¹æ wnioski.

16

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

wiêŸ relacja bliskoœci, zwi¹zku, pokrewieñstwa pomiêdzy

ludŸmi. WiêŸ spo³eczna obejmuje ca³okszta³t relacji za-

chodz¹cych miêdzy cz³onkami danej spo³ecznoœci i decyd-

uj¹cych o tym, ¿e maj¹ oni poczucie w³asnej > to¿samoœci

grupowej.

wina stan, stosunek psychiczny sprawcy le¿¹cy u pod-

staw pope³nienia nagannego > czynu. Wina mo¿e byæ

umyœlna lub nieumyœlna.

wola zdolnoœæ, dyspozycja > cz³owieka w zakresie

œwiadomego i celowego kierowania swoim postêpo-

waniem, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów,

dzia³ania w celu realizacji zamierzonych zadañ itd. W etyce

Kanta istnia³ podzia³ na wolê dobr¹ (wola sk³aniaj¹ca do

dzia³ania ze wzglêdu na intencjê, a nie na powodowane

skutki) i wolê z³¹.

wolnoœæ brak przymusu w postêpowaniu, prawo jed-

nostki do swobody, samodzielnoœci w decydowaniu o ok-

reœlonym wyborze, którego granice wyznacza dobro po-

wszechne, interes spo³eczny i porz¹dek prawny.

wstyd uczucie wywo³ane dokonaniem czynu z³ego,

niew³aœciwego, niezgodnego z przyswojonymi przekonani-

ami lub wartoœciami, œwiadomoœci¹ w³asnych lub cudzych

braków. Wstyd ³¹czy siê czêsto z poczuciem > winy, nie-

przyjemnym samopoczuciem, niekiedy tak¿e z lêkiem

przed > opini¹ innych osób i upokorzeniem. Poczucie wsty-

du zale¿y od wra¿liwoœci danej osoby i uznawanego > sys-

temu wartoœci.

wybór wybieranie czegoœ spoœród pewnej liczby osób,

rzeczy lub mo¿liwoœci. Wybór moralny sprowadza siê do

decyzji opowiedzenia siê za jedn¹ z ró¿nych, czêsto prze-

ciwstawnych > wartoœci, wzglêdnie do akceptacji okreœl-

onego > systemu wartoœci. Zob. te¿ > preferencja

wykroczenie postêpek spo³ecznie niebezpieczny, jed-

nak¿e o znacznie mniejszej wadze od > przestêpstwa i

mniejszych > sankcjach za jego pope³nienie.

wyrozumia³oœæ podejœcie ze zrozumieniem do czyichœ

b³êdów, s³aboœci. Mo¿e towarzyszyæ > powœci¹gliwoœci.

wy¿szoœæ wiêksza wartoœæ, znaczenie, przewaga z

jakiegoœ powodu, zajêcie bardziej eksponowanego miej-

sca w > hierarchii.

wzór coœ lub ktoœ, mog¹ce s³u¿yæ za przyk³ad do naœlad-

owania; > idea³.

zachowanie sposób bycia, funkcjonowania w > spo³e-

czeñstwie, reagowania na okreœlone > sytuacje i zjawiska.

Wi¹¿e siê z > charakterem i > osobowoœci¹ cz³owieka, a

tak¿e przyjêtym przez niego > systemem wartoœci.

zachowawczoœæ postawa unikaj¹ca zmian, raczej bier-

na, nakierowana na utrzymanie tego, co siê ma. Zob. te¿ >

konserwatyzm.
zakaz odgórnie wydane zarz¹dzenie lub przyjêta > nor-

ma, zabraniaj¹ce robienia czegoœ. > nakaz
zaleta dodatnia > cecha > charakteru, umys³u danej

osoby, wartoœæ. Przeciwieñstwo > wady. Mo¿e odnosiæ siê

tak¿e do jakiejœ > sytuacji, po³o¿enia.
zamiar chêæ, intencja, plan zrobienia czegoœ przez

cz³owieka. Czêsto w liczbie mnogiej, np. mieæ z³e zamiary

wobec kogoœ.
zaniechanie niepodjêcie przez cz³owieka czynnoœci, do

której dokonania by³ w jakimœ sensie zobowi¹zany lub kt-

órej od niego oczekiwano. Przeciwieñstwo > dzia³ania.
zasada > norma > postêpowania, regu³a moralna uzna-

wana za podstawê wszystkiego, coœ, na czym mo¿na i

trzeba siê opieraæ. Np. cz³owiek z zasadami lub bez zasad.
zaufanie pozytywne > nastawienie psychiczne wobec in-

nych osób pozwalaj¹ce wierzyæ w ich cechy takie, jak np.

uczciwoϾ, obiektywizm, rzetelnoϾ, lojalnoϾ itp. Przeci-

wieñstwo > nieufnoœci.
zaufanie publiczne > przymiot przypisany osobom wy-

konuj¹cym niektóre zawody, np. notariusza, sêdziego,

wskazuj¹cy na szczególne > wartoœci spo³eczne realiz-

owane podczas wykonywania zawodu.
zawiϾ uczucie dyskomfortu, a niekiedy nawet niena-

wiœci z powodu zas³u¿onego powodzenia innych osób.

Mo¿e wi¹zaæ siê z podejmowaniem przez zawistn¹ osobê

dzia³añ maj¹cych na celu pomniejszenie czyichœ dóbr i

zas³ug. > Zazdroœæ
zazdroœæ swoiste uczucie, a czêsto silna > pobudka

dzia³ania, którego Ÿród³em jest dyskomfort psychiczny z

powodu osi¹gniêtych przez kogoœ sukcesów, osi¹gniêtych

dóbr, pozycji spo³ecznej itp. Tak¿e niepokój o posiadane

dobro, np. zazdroœnie strzec maj¹tku.
zbiorowoœæ ogó³ ludzi, spo³ecznoœæ tworz¹ca jak¹œ >

grupê. Zob. te¿ > otoczenie
zdarzenie coœ, co siê sta³o, wydarzy³o, zasz³o. Mo¿e byæ

wynikiem > dzia³ania lub > zaniechania cz³owieka, mo¿e

byæ przwidziane lub nieprzewidziane (np. zbieg

okolicznoœci).
zdolnoœæ Mo¿noœæ wykonywania czegoœ, tak¿e szcze-

gólna predyspozycja, talent. Ktoœ mo¿e byæ zdolny do

wszystkiego.
zespó³ zbiór uzupe³niaj¹cych siê i tworz¹cych spójn¹

ca³oœæ zjawisk, pogl¹dów, pojêæ, cech, zachowañ.

© Adam Polanowski, 2003

17

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

z³o coœ, co wyrz¹dza krzywdê jednostce lub ogó³owi i jest

ogólnie niepo¿¹dane. Kant twierdzi³, ¿e z³o jest g³ównie

wynikiem ludzkiego dzia³ania, choæ pojawia³y siê tak¿e teo-

rie o naturalnym istnieniu z³a (Schopenhauer). Przeci-

wieñstwo > dobra.
z³oty œrodek rozwi¹zanie poœrednie, unikaj¹ce skra-

jnoœci i jednostronnoœci, zapewniaj¹ce > dobro mo¿liwe do

osi¹gniêcia w danej > sutuacji. Idea wywodz¹ca siê z etyki

Arystotelesa. Zob. te¿ > kompromis > umiar

zwyczaj utrwalony w danej spo³ecznoœci sposób po-

stêpowania, zachowania siê, wynikaj¹cy z > tradycji lub

nawyku. > obyczaj

¿yczliwoœæ przyjazne, ze swej > natury bezinteresowne

przychylne dla kogoœ > nastawienie, domniemanie pozyt-

ywnych > motywów w czyimœ dzia³aniu, umiejêtnoœæ wczu-

cia siê w sytuacjê drugiego cz³owieka, pragnienie > dobra

dla drugiej osoby.

18

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Standardy Zawodowe Poœredników PFRN

Wprowadzenie
Dnia 19 grudnia 2003 roku Rada Krajowa Polskiej

Federacji Rynku Nieruchomoœci uchwali³a nowe

Standardy

Zawodowe

Poœredników,

które

obowi¹zuj¹ od 1 stycznia 2004 r. (z tym dniem straci³

wiêc moc stary Kodeks Etyki i Standardy Zawod-

owe). O powy¿szym fakcie biuro PFRN poinf-

ormowa³o w komunikacie mailowym z dnia 30 grud-

nia 2003 r.
Tekst aktu

Standardy Zawodowe Poœredników w obrocie

nieruchomoœciami
Obrót nieruchomoœciami jest podstaw¹ funkcjon-

owania gospodarki demokratycznego Pañstwa. Od

m¹drego u¿ytkowania nieruchomoœci zale¿y natur-

alny rozwój gospodarki naszego kraju.
Poœrednicy w obrocie nieruchomoœciami odgrywaj¹

bardzo wa¿n¹ rolê w procesie rozwoju rynku nie-

ruchomoœci. Dlatego te¿ zobowi¹zani s¹ popieraæ i

doskonaliæ tworzenie norm swego zawodu oraz po-

nosiæ wspóln¹ odpowiedzialnoœæ za integralnoœæ œr-

odowiska i godnoœæ zawodu. Okreœlenie Poœrednik

winno kojarzyæ siê z kompetencj¹, uczciwoœci¹ i pra-

woœci¹ wynikaj¹c¹ z przestrzegania prawa i zasad

etyki zawodowej.
Maj¹c powy¿sze na wzglêdzie ustanawia siê niniejs-

ze Standardy Zawodowe Poœredników w obrocie

nieruchomoœciami.

Dzia³ I

Zasady etyki zawodowej

Rozdzia³ 1

Zasady ogólne

§1. Poœrednik w obrocie nieruchomoœciami powinien

kierowaæ siê zasadami etyki zawodowej. Zasady

etyki zawodowej poœrednika wynikaj¹ z ogólnie pr-

zyjêtych norm moralnych i zasad etyki.
§2. Poœrednik powinien postêpowaæ w taki sposób,

aby nie powodowaæ szkody dla swojego klienta.
§3. Poœrednik powinien byæ lojalny wobec swojego

klienta i nie zawieœæ pok³adanego w nim zaufania.
Rozdzia³ 2

RzetelnoϾ zawodowa
§4. Poœrednik powinien dok³adaæ szczególnej stara-

nnoœci przy wykonywaniu powierzonych mu czynno-

œci zawodowych.

§5. Poœrednik powinien przestrzegaæ przepisów pra-

wa oraz chroniæ interesy swoich klientów z uwz-

glêdnieniem

zasady

równego

i

uczciwego

traktowania wszystkich stron transakcji.

§6. Poœrednik powinien odmówiæ wykonania czynn-

oœci, która pozostawa³aby w sprzecznoœci z zasad-

ami wykonywania zawodu.

Rozdzia³ 3

Kompetencja i profesjonalizm

§7. Poœrednik przy wykonywaniu czynnoœci poœre-

dnictwa, powinien kierowaæ siê aktualnymi tendenc-

jami rynkowymi i przepisami prawa.

§8. Poœrednik nie powinien podejmowaæ siê wykon-

ywania czynnoœci, które le¿¹ poza jego wiedz¹ i

doœwiadczeniem zawodowym poœrednika.

Rozdzia³ 4

Tajemnica zawodowa

§9. Poœrednik powinien przestrzegaæ tajemnicy za-

wodowej obejmuj¹cej wszystko, czego dowiedzia³

siê w zwi¹zku z wykonywaniem czynnoœci poœredni-

ctwa, a której ujawnienie osobom nieuprawnionym

wi¹za³oby siê z nara¿eniem na szkodê interes za-

mawiaj¹cego. Tajemnica nie obowi¹zuje przy prze-

kazywaniu informacji niezbêdnych dla w³aœciwego

wykonania us³ugi oraz informacji mog¹cych mieæ

wp³yw na bezpieczeñstwo transakcji.

Rozdzia³ 5

Presti¿ zawodu

§10. Poœrednik powinien zapewniæ, aby relacje z in-

nymi poœrednikami by³y oparte na zasadach uczciw-

ej konkurencji, lojalnoœci i szacunku.

§11. Poœrednik nie powinien zachowywaæ siê w sp-

osób godz¹cy w interesy zatrudniaj¹cego go

przedsiêbiorcy.

§12. Poœrednikowi nie wolno formu³owaæ fa³szywych

lub wprowadzaj¹cych w b³¹d stwierdzeñ do-

tycz¹cych konkurentów, ich przedsiêbiorców lub sto-

sowanych przez nich praktyk zawodowych.

§13. Poœrednik powinien wspieraæ dzia³alnoœæ or-

ganizacji zawodowych i przyczyniaæ siê do zapewn-

ienia wysokiej pozycji zawodu.

§14. Poœrednik powinien d¹¿yæ do wyeliminowania w

swym otoczeniu praktyk sprzecznych z przepisami

prawa, standardami zawodowymi lub uchybiaj¹cych

godnoœci zawodu.

© Adam Polanowski, 2003

19

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

§15. Poœrednik pe³ni¹cy funkcje w organizacji za-

wodowej nie mo¿e wykorzystywaæ ich dla w³asnych

korzyœci.

Dzia³ II

Standardy zawodowe

§16. Poœrednik œwiadczy us³ugê tylko na podstawie

zawartej z Zamawiaj¹cym pisemnej umowy poœr-

ednictwa z podaniem numeru licencji zawodowej i in-

formacji o ubezpieczeniu zawodowym OC. Zakres

czynnoœci poœrednictwa okreœla umowa.
§17. Rola poœrednika polega na udzieleniu informacji

w zakresie warunków ekonomiczno-rynkowych i

sposobu realizacji zamówionej us³ugi, podjêciu cz-

ynnoœci zmierzaj¹cych do wyszukania kontrahenta,

kojarzeniu

stron,

aran¿owaniu

oglêdzin

nieruchomoœci, a tak¿e na ¿yczenie klienta - na

udziale w negocjacjach, pomocy przy finalizacji

transakcji poprzez podjêcie czynnoœci organizacyj-

nych, chyba, ¿e umowa stanowi inaczej.
§18. Poœrednik nie mo¿e odmówiæ œwiadczenia

us³ug z powodów rasy, wyznania, p³ci lub

narodowoœci.
§19. Poœrednik zobowi¹zany jest zawsze ujawniæ

status poœrednika przy wykonywaniu czynnoœci

poœrednictwa.
§20. Poœrednik nie mo¿e sk³adaæ zamawiaj¹cemu

nieprawdziwych oœwiadczeñ dotycz¹cych mo¿liwej

ceny sprzeda¿y lub czynszu najmu, reklamowaæ do

sprzeda¿y, wynajmu lub innego obrotu tych nieru-

chomoœci, co, do których nie zawar³ uprzednio

umowy poœrednictwa poza przypadkami, które wy-

nikaj¹

ze

szczególnych

ustaleñ

miêdzy

poœrednikami.
§21. Jakiekolwiek og³oszenie, druk, pisemna czy

ustna informacja udzielona przez poœrednika po-

winna byæ zgodna ze znanym mu stanem

faktycznym.
§22. Poœrednik mo¿e wykonywaæ us³ugê poœredni-

ctwa dla obu stron transakcji.
§23. Poœrednikowi nie wolno oferowaæ us³ug poœ-

rednictwa przedstawiaj¹c je jako wolne od wynag-

rodzenia, co nie wyklucza pobierania wynagrodzenia

wy³¹cznie od jednej strony transakcji.
§24. Poœrednik powinien d¹¿yæ do zawierania umów

z klauzul¹ wy³¹cznoœci. Przez klauzulê wy³¹cznoœci

zamawiaj¹cy powierza wykonywanie us³ugi poœre-

dnictwa

jedynie

wybranemu

przedsiêbiorcy

(poœrednikowi).
§25. Przed zawarciem umowy poœrednictwa oraz w

treœci umowy z klauzul¹ wy³¹cznoœci przedsiêbiorca

(poœrednik) zobowi¹zany jest do poinformowania za-

mawiaj¹cego o konsekwencjach wynikaj¹cych z wpi-

sania takiej klauzuli.

§26. Przed zawarciem umowy poœrednictwa poœr-

ednik ma obowi¹zek uzyskania od Zamawiaj¹cego

informacji, czy nieruchomoϾ nie jest przedmiotem

zawartej uprzednio umowy z klauzul¹ wy³¹cznoœci.

§27. Poœrednik, który zawar³ umowê poœrednictwa z

klauzul¹ wy³¹cznoœci, powinien d¹¿yæ do jak naj-

szerszego uzasadnionego wyeksponowania nieruc-

homoœci i nie powinien utrudniaæ dostêpu do

informacji o nieruchomoœci, której dotyczy umowa.

§28. Poœrednik mo¿e kontaktowaæ siê z osob¹, na

rzecz, której inny poœrednik wykonuje czynnoœci po-

œrednictwa na podstawie umowy z klauzul¹

wy³¹cznoœci, tylko za wiedz¹ i zgod¹ tego

poœrednika.

§29. Poœrednik nie powinien ubiegaæ siê o prowad-

zenie sprawy, bêd¹cej przedmiotem zawartej przez

innego poœrednika lub przedsiêbiorcê umowy z klau-

zul¹ wy³¹cznoœci, nak³aniaæ do zerwania umowy za-

wartej przez Klienta z innymi poœrednikami.

§30. Poœrednik ma prawo do sk³adania ogólnych

ofert przedstawiaj¹cych zakres œwiadczonych us³ug

tak¿e osobom, które zawar³y z innym poœrednikiem

umowê z klauzul¹ wy³¹cznoœci, je¿eli oferty te sta-

nowi¹ element szerszej akcji promocyjnej.

§31. W przypadku kontaktu z klientem drugiego poœ-

rednika przy oferowaniu nieruchomoœci, dalsze kon-

takty z tym klientem dotycz¹ce tej nieruchomoœci

powinny zawsze odbywaæ siê za wiedz¹ i zgod¹

poœrednika, który go przedstawi³.

§32. W przypadku nawi¹zania wspó³pracy pomiêdzy

poœrednikami, ustalenia, co do wysokoœci wynag-

rodzenia i sposobu jego podzia³u powinny byæ po-

djête w momencie nawi¹zania wspó³pracy i nie mog¹

byæ jednostronnie zmieniane.

§33. Poœrednik, który otrzyma³ z innego biura inf-

ormacjê o nieruchomoœci jest zobowi¹zany przy

pierwszym kontakcie ze sprzedaj¹cym ujawniæ, od

kogo ofertê otrzyma³ oraz zachowaæ szczególn¹

dba³oœæ o zabezpieczenie interesów poœrednika, kt-

óry informacji tej udzieli³.

§34. Poœrednicy d¹¿yæ bêd¹, aby zaistnia³e miêdzy

nimi spory z zakresu wykonywania zawodu roz-

strzygane by³y w drodze polubownej.

§35. Poœrednik powinien zapewniæ, aby osoby, przy

pomocy, których wykonuje czynnoœci poœrednictwa,

uwzglêdnia³y regu³y zawarte w Standardach Zawod-

owych Poœredników w obrocie nieruchomoœciami.

§36.

Ka¿dy poœrednik powinien zwróciæ uwagê

innemu poœrednikowi na jego postêpowanie narus-

zaj¹ce zasady niniejszych Standardów Zawodowych

Poœredników w obrocie nieruchomoœciami.

20

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Dzia³ III

Przepisy koñcowe - zasady stosowania

§37.

Prawo dokonywania interpretacji standa-

rdów zawodowych oraz wydawania oficjalnych ko-

mentarzy przys³uguje Radzie Krajowej Polskiej

Federacji Rynku Nieruchomoœci. Wydawane interp-

retacje maj¹ charakter wi¹¿¹cy dla poœredników w

obrocie nieruchomoœciami, natomiast komentarze

maj¹ charakter pomocniczy i mog¹ zawieraæ w sz-

czególnoœci wyjaœnienia i rozwiniêcie treœci

standardu zawodowego.
§ 38

1. Poœrednik wezwany przez Komisjê

Odpowiedzialnoœci Zawodowej przy UMiRM lub

przez s¹d kole¿eñski w³aœciwej mu lokalnej organ-

izacji zawodowej jest zobowi¹zany stawiæ siê na we-

zwanie w wyznaczonym terminie, a w razie

powa¿nej przeszkody - niemo¿noœæ stawienia

usprawiedliwiæ.

2.

Poœrednik

wezwany

przez

Komisjê

Odpowiedzialnoœci Zawodowej przy UMiRM lub

przez s¹d kole¿eñski w³aœciwej mu lokalnej organ-

izacji zawodowej do z³o¿enia wyjaœnieñ w sprawach

wynikaj¹cych z ustawowego zakresu zadañ Komisji

Odpowiedzialnoœci Zawodowej lub w sprawach sta-

tutowych lokalnych organizacji zawodowych albo ni-

niejszych Standardów, obowi¹zany jest z³o¿yæ

wyjaœnienia, przekazaæ ¿¹dane dokumenty lub dane

w wyznaczonym terminie.

§ 39.

Niniejsze Standardy Zawodowe Poœredni-

ków w obrocie nieruchomoœciami zosta³y uchwalone

na podstawie art.181.1 ustawy o gospodarce nieruc-

homoœciami przez Radê Krajow¹ i wchodz¹ w ¿ycie

z dniem 1 stycznia 2004.

(Standardy uchwalone przez Radê Krajow¹ PFRN w

£odzi w dniu 19 grudnia 2003 roku)

Standardy Zawodowe oraz Kodeks Etyki Zawodowej

Licencjonowanych Zarz¹dców Nieruchomoœci

Polskiej Federacji Organizacji Zarz¹dców i Administ-

ratorów Nieruchomoœci

Preambu³a

Zawód zarz¹dcy nieruchomoœci pojawi³ siê na pol-

skim rynku niedawno, usankcjonowany przepisami

ustawy o gospodarce nieruchomoœciami. Co prawda

nie jest to w naszym kraju zawód zupe³nie nowy, ale

kojarzony by³ na ogó³ z wê¿szym zakresem czynno-

œci,

okreœlanym

jako

administrowanie

nieruchomoœciami.

Tymczasem rol¹ zarz¹dcy jest aktywne zarz¹dzanie

maj¹tkiem (kapita³em) w³aœciciela, ulokowanym w

nieruchomoœci. Zobowi¹zany jest on zatem do mak-

symalizacji wartoœci cudzego maj¹tku i dochodów, a

jednoczeœnie musi godziæ sprzeczne nieraz interesy

w³aœciciela i u¿ytkowników. Ta wielka odpo-

wiedzialnoœæ spoczywaj¹ca na ka¿dym zarz¹dcy

wymaga przestrzegania przepisów, które Polska Fe-

deracja Organizacji Zarz¹dców i Administratorów Ni-

eruchomoœci postanowi³a uj¹æ w dwóch istotnych

dokumentach: Standardach Zawodowych i Kodeksie

Etyki Zawodowej Licencjonowanych Zarz¹dców, kt-

óre zosta³y przed³o¿one na Walnym Zgromadzeniu

Federacji w Warszawie w dniu 17 maja 2002r.

Uzyskanie licencji zawodowej z zakresu zarz¹dzania

nieruchomoœciami zobowi¹zuje zatem do prze-

strzegania przede wszystkim:

1) zasady profesjonalizmu w wykonywaniu za-

wodu oraz zasady ustawicznego podnoszenia

kwalifikacji,
2) zasady uczciwej konkurencji,
3)

zasady

prawid³owego

gospodarowania

maj¹tkiem w³aœciciela oraz zasad wspó³¿ycia

spo³ecznego.

Standardy Zawodowe

1.

Podstawowym

obowi¹zkiem

zarz¹dcy

nieruchomoœci jest przestrzeganie obowi¹zuj¹cych

norm i przepisów prawnych zwi¹zanych z ni-

eruchomoœciami

i

wykonywaniem

czynnoœci

zawodowych.
2. G³ównym celem dzia³alnoœci zarz¹dcy jest profes-

jonalne zarz¹dzanie maj¹tkiem w³aœciciela.
3. 1.Wype³niaj¹c powierzone obowi¹zki, zarz¹dca

powinien w pierwszej kolejnoœci realizowaæ cele wy-

znaczone przez w³aœciciela nieruchomoœci, je¿eli nie

s¹ one sprzeczne z obowi¹zuj¹cymi normami praw-

nymi i spo³ecznymi.
2.Profesjonalizm zarz¹dcy mo¿e równie¿ przejawiaæ

siê w sugerowaniu w³aœcicielowi modyfikacji okreœ-

lonych przez niego celów.
3. Zarz¹dzaj¹c maj¹tkiem w³aœciciela, zarz¹dca po-

winien d¹¿yæ do sukcesywnego podnoszenia realnej

wartoœci nieruchomoœci.

© Adam Polanowski, 2003

21

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

4. G³ównym przedmiotem dzia³alnoœci zarz¹dcy jest

œwiadczenie us³ug w³aœcicielowi i u¿ytkownikom

nieruchomoœci.
5. 1. Podstawowym dokumentem reguluj¹cym obo-

wi¹zki zarz¹dcy wobec w³aœciciela jest pisemna

umowa o zarz¹dzanie nieruchomoœci¹, precyzyjnie

okreœlaj¹ca prawa, obowi¹zki i zakres od-

powiedzialnoœci zarz¹dcy.
2. Umowa o zarz¹dzanie winna byæ sformu³owana w

sposób jasny, czytelny i zrozumia³y dla osób nie

znaj¹cych szczegó³owych zagadnieñ prawnych lub

innych specyficznych dla œrodowiska zarz¹dców.
6. 1. Z tytu³u œwiadczonych us³ug zarz¹dca powinien

¿¹daæ od w³aœciciela nieruchomoœci wynagrodzenia

odpowiadaj¹cego nak³adowi pracy i przyjêtych na

siebie obowi¹zków.
2. Wynagrodzenie winno odzwierciedlaæ równie¿ za-

kres odpowiedzialnoœci zarz¹dcy.
7. Zarz¹dca nie powinien podejmowaæ siê wykon-

ywania czynnoœci z zakresu praktyki zawodowej, kt-

óre wykracza³yby poza jego wiedzê i kompetencje

zawodowe, a w szczególnoœci by³yby sprzeczne z

obowi¹zuj¹cymi normami prawnymi i spo³ecznymi.
8. W zakresie swojej dzia³alnoœci, zarz¹dca winien

oferowaæ profesjonaln¹ sprawozdawczoœæ - g³ównie

w zakresie finansowym.
9. Zarz¹dca winien ubezpieczyæ swoj¹ dzia³alnoœæ w

zakresie œwiadczonych us³ug.
10. Zarz¹dca nie powinien przyjmowaæ od klienta, a

w szczególnoœci od najemców lub innych osób trze-

cich,

jakichkolwiek

korzyœci

osobistych

lub

maj¹tkowych w zwi¹zku z wykonywanymi czynnoœc-

iami poza wynagrodzeniem ustalonym w umowie.
11. Zarz¹dca nie powinien podejmowaæ decyzji z za-

kresu praktyki zawodowej w stosunku do zarz¹dza-

nej nieruchomoœci je¿eli prowadzi³oby to do konfliktu

interesów - osobistego i klienta.
12. W konfliktach lub spornych sytuacjach pomiêdzy

w³aœcicielami nieruchomoœci zarz¹dca powinien za-

chowaæ neutralnoœæ.
13. 1. W toku wykonywania obowi¹zków, zarz¹dca

ma obowi¹zek doskonalenia swoich kwalifikacji. Do-

tyczy to szczególnie umiejêtnoœci organizatorskich,

sztuki negocjowania umów oraz godzenia ró¿nych

interesów stron zwi¹zanych z nieruchomoœci¹.
14. Zarz¹dca nieruchomoœci jest zobowi¹zany do

nale¿nego zabezpieczenia i przechowywania do-

kumentacji nieruchomoœci, a gromadzenie i wydatk-

owanie œrodków finansowych w³aœciciela winno

odbywaæ siê poprzez rachunek bankowy.
15. 1. Je¿eli z umowy o zarz¹dzanie nie wynika taki

obowi¹zek - to na ¿¹danie w³aœciciela, za stosown-

ym wynagrodzeniem, zarz¹dca winien sporz¹dziæ

plan zarz¹dzania nieruchomoœci¹ zawieraj¹cy przy-

najmniej nastêpuj¹ce sk³adniki:

1) Identyfikacja celów w³aœciciela;
2) Analiza aktualnego stanu fizycznego i ekon-

omicznego nieruchomoœci;
3) Analiza rynku w odpowiednim zakresie;
4) Lista alternatywnych rozwi¹zañ, które winny

prowadziæ do realizacji celów;
5) Analiza, szczególnie ekonomiczna, zaprop-

onowanych alternatyw;
6) Rekomendacja dla w³aœciciela odnoœnie wy-

boru konkretnych dzia³añ lub ewentualnej modyf-

ikacji za³o¿onych celów.

2. Je¿eli bêdzie to mo¿liwe, zarz¹dca powinien braæ

udzia³, wraz z inwestorem, w planowaniu i realizacji

inwestycji maj¹cej na celu powstanie nieruchomoœci

budynkowej lub jej modernizacji.
16. Zarz¹dca powinien stale dbaæ o dobry stan tech-

niczny i estetykê nieruchomoœci, wprowadzaæ udog-

odnienia dla najemców, zapewniæ odpowiednie

warunki stanowi¹ce o bezpiecznej i bezawaryjnej

eksploatacji nieruchomoœci.
17. W d¹¿eniu do profesjonalnego œwiadczenia

us³ug zarz¹dzania, zarz¹dca musi na bie¿¹co œle-

dziæ procesy zachodz¹ce na rynku nieruchomoœci,

identyfikowaæ tendencje rynkowe, ceny najmu po-

wierzchni mieszkalnych i u¿ytkowych, relacje pomiê-

dzy

poda¿¹

i

popytem

na

oferowane

i

wykorzystywane nieruchomoœci.

Kodeks etyki zawodowej

1. Zarz¹dca nieruchomoœci jest zobowi¹zany do

przestrzegania prawa, norm wykonywania zawodu,

zasad prawid³owego gospodarowania maj¹tkiem

w³aœciciela, zasad wspó³¿ycia spo³ecznego.
2. W d¹¿eniu do profesjonalnego wykonywania po-

wierzonych obowi¹zków zarz¹dca powinien stale

doskonaliæ swoje kwalifikacje zawodowe.
3. Zarz¹dca powinien powstrzymywaæ siê od wszyst-

kich zachowañ, które mog³yby zaszkodziæ opinii o

zawodzie zarz¹dcy a w szczególnoœci dbaæ o swoj¹

godnoœæ osobist¹ zw³aszcza w zakresie wykonywa-

nia czynnoœci zarz¹dzania nieruchomoœci¹.
4. Zarz¹dca powinien wykonywaæ powierzone obo-

wi¹zki wed³ug swojej najlepszej wiedzy i woli,

uczciwie, rzeczowo i z nale¿yt¹ starannoœci¹.
5. Zarz¹dca nieruchomoœci nie powinien podej-

mowaæ dzia³añ stanowi¹cych nieuczciw¹ kon-

kurencjê lub nieuczciw¹ reklamê.
6. 1. Zarz¹dca nie powinien w sposób negatywny wy-

ra¿aæ swojej opinii o konkurencji. Stosunki miêdzy

22

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

zarz¹dcami powinny opieraæ siê na zasadach kole¿-

eñstwa, wzajemnej lojalnoœci i wspó³pracy.
2. Zarz¹dca nie powinien odmawiaæ pomocy osob-

om zmierzaj¹cym do uzyskania statusu zarz¹dcy.
7. Pozyskiwanie nieruchomoœci do zarz¹dzania po-

winno polegaæ na zaprezentowaniu referencji i swo-

jego profesjonalizmu, a nie na próbie podwa¿ania

autorytetu innych zarz¹dców lub nierzetelnego obn-

i¿ania swojego wynagrodzenia.
8. Klient zawieraj¹cy umowê o zarz¹dzanie nie-

ruchomoœci¹ z cz³onkiem PFOZiAN ma prawo ocz-

ekiwaæ, ¿e zarz¹dca ten bêdzie postêpowa³ zgodnie

z normami etycznymi przyjêtymi przez Federacjê.

9. Zarz¹dca jest zobowi¹zany do zachowania ta-

jemnicy zawodowej obejmuj¹cej wszystko o czym

dowiedzia³ siê w sprawach nieruchomoœci i jej

w³aœcicielu od momentu zawarcia umowy o

zarz¹dzanie. Obowi¹zek ten spoczywa na zarz¹dcy

równie¿ po ustaniu umowy o zarz¹dzanie.
10. Zarz¹dca powinien aktywnie uczestniczyæ w pra-

cach

organizacji

zawodowych

zarz¹dców

nieruchomoœci.

11. Kodeks etyki zawodowej i standardy zawodowe

winny stanowiæ za³¹cznik do umowy o zarz¹dzanie.

Kodeks Etyki Zarz¹dcy Nieruchomoœci

Polskiej

Federacji

Stowarzyszeñ

Zarz¹dców

Nieruchomoœci

My cz³onkowie stowarzyszeñ sfederowanych w Pol-

skiej Federacji Stowarzyszeñ Zarz¹dców Nierucho-

moœci za poœrednictwem naszych przedstawicieli

delegowanych do Rady Krajowej Federacji, przyj-

mujemy poni¿szy Kodeks Etyki Zawodowej

Zarz¹dcy Nieruchomoœci i zobowi¹zujemy siê przes-

trzegaæ zawartych w nim norm postêpowania w

dzia³alnoœci zawodowej.

§ 1. Zarz¹dc¹ nieruchomoœci w rozumieniu niniejs-

zego dokumentu jest osoba wykonuj¹ca zawód

zarz¹dcy na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia

1997 r. o gospodarce nieruchomoœciami.

§ 2. Zasady etyki zawodowej zarz¹dcy nierucho-

moœci s¹ zgodne z przyjêtymi i uznanymi przez

Rzeczpospolit¹ Polsk¹ systemami moralnoœci oraz

nie naruszaj¹ w ¿aden sposób prawa obo-

wi¹zuj¹cego na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

§ 3. Zarz¹dca nieruchomoœci obowi¹zany jest do

przestrzegania obowi¹zuj¹cych przepisów prawa,

norm wykonywania zawodu i zasad wspó³¿ycia

spo³ecznego oraz dba³oœci o swoj¹ godnoœæ osob-

ist¹ szczególnie w czasie wykonywania czynnoœci

zawodowych.

§ 4. Zarz¹dca nieruchomoœci przy wykonywaniu

obowi¹zków zawodowych obowi¹zany jest do pos-

têpowania zgodnie z zasadami zawartymi w tym Ko-

deksie oraz do dba³oœci o s³uszny interes

zlecaj¹cego zarz¹d.

§ 5. 1. Zarz¹dca nieruchomoœci obowi¹zany jest do

powstrzymania siê od wszelkich zachowañ, które

mog³yby zaszkodziæ dobrej opinii w zawodzie

zarz¹dców nieruchomoœci.

2. Postêpowanie zarz¹dcy nieruchomoœci, które po-

ni¿a go w opinii publicznej lub podwa¿a zaufanie do

wykonywanych przez niego czynnoœci zawodowych

stanowi naruszenie norm etycznych.

§ 6. W celu profesjonalnej obs³ugi klienta zarz¹dca

nieruchomoœci obowi¹zany jest do sta³ego doskon-

alenia wiedzy w zakresie zagadnieñ prawnych,

ekonomiczno – podatkowych, technicznych oraz

standardów zawodowych zarz¹dcy nieruchomoœci.

§ 7. Zarz¹dca nieruchomoœci powinien wykonywaæ

us³ugi wed³ug swojej najlepszej wiedzy i woli,

uczciwie z nale¿yt¹ starannoœci¹.

§ 8. Zarz¹dcy nie mog¹ zatajaæ przed osob¹, na

której rzecz œwiadcz¹ us³ugi istotnych i znanych im

faktów zwi¹zanych z zarz¹dzaniem nieruchomoœci¹

ani nie mog¹ osoby takiej wprowadziæ w b³¹d co do

faktów

i

praw

dotycz¹cych

zarz¹dzanej

nieruchomoœci.

§ 9. 1. Zarz¹dcê obowi¹zuje tajemnica zawodowa

obejmuj¹ca wszystko czego dowiedzia³ siê on w

zwi¹zku z wykonywaniem zarz¹du, a co mog³oby w

jakikolwiek sposób naruszyæ interesy osób trzecich

oraz zlecaj¹cego.

2. Zarz¹dca nieruchomoœci zobowi¹zany jest w sz-

czególnoœci do nie ujawniania osobom trzecim in-

formacji, które w zwi¹zku z wykonywanym zawodem

uzyska³ od zamawiaj¹cego.

3. Obowi¹zek zachowania tajemnicy spoczywa na

zarz¹dcy nieruchomoœci, chyba ¿e z obowi¹zku tego

zwolniony zosta³ przez uprawniony organ.

§ 10. Zarz¹dca nieruchomoœci pozostaje lojalny wo-

bec interesów zamawiaj¹cego i nie anga¿uje siê ¿a-

dne dzia³ania, co do których mo¿e zaistnieæ

© Adam Polanowski, 2003

23

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

uzasadnione podejrzenie, ¿e pozostaj¹ w sprze-

cznoœci z interesami klienta.
§ 11. Zarz¹dca nieruchomoœci nie jest zwi¹zany

¿¹daniami zamawiaj¹cego a tak¿e u¿ytkownika, je-

¿eli pozostawa³yby one w sprzecznoœci z przepisami

prawa lub standardami zawodowymi.
§ 12. Stosunki miêdzy zarz¹dcami winny opieraæ siê

na wzajemnej lojalnoœci i kole¿eñstwie.
§ 13. 1. Zarz¹dca nieruchomoœci obowi¹zany jest

powstrzymaæ siê od dzia³añ stanowi¹cych nie-

uczciw¹ konkurencjê lub nieuczciw¹ reklamê.
2. W szczególnoœci je¿eli inny zarz¹dca negocjuje

wynagrodzenie za zarz¹dzanie nieruchomoœci¹, nie

wolno innemu zarz¹dcy, który powzi¹³ o tym wi-

adomoœæ oferowaæ cenê ni¿sz¹ za tê us³ugê.
3. Punkt 2 nie dotyczy ustalania wynagrodzenia

zarz¹dcy w drodze przetargu lub konkursu.
§ 14. Materia³y promocyjne i sposób ich prezentacji

nie mog¹ wywo³ywaæ wra¿enia negatywnego co do

jakoœci us³ug oferowanych przez innych zarz¹dców

nieruchomoœci lub jakkolwiek im szkodziæ.
§ 15. Je¿eli nie koliduje to z interesami zlecaj¹cych

zarz¹d, zarz¹dcy powinni udzielaæ sobie wzajemnej

pomocy w pracy zawodowej.
§ 16. Zarz¹dca utrzymuje nieruchomoœæ w nale¿y-

tym stanie sanitarno – porz¹dkowym oraz techniczn-

ym zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami prawa

oraz mo¿liwoœciami finansowymi wynikaj¹cymi z

umowy zawartej ze zlecaj¹cym.
§ 17. Zarz¹dca nieruchomoœci prowadzi wymagane

prawem ewidencje ksiêgowo – finansowe, odrêbne

dla ka¿dej zarz¹dzanej nieruchomoœci.
§ 18. Obowi¹zkiem zarz¹dcy nieruchomoœci jest gro-

madzenie i staranne przechowywanie wszelkich

dokumentów

dotycz¹cych

zarz¹dzanej

nieruchomoœci.
§ 19. 1. Zarz¹dca nieruchomoœci obracaj¹c œrodk-

ami pieniê¿nymi zamawiaj¹cego, w szczególnoœci:

1) nie dopuszcza do przemieszania œrodków

pieniê¿nych swoich lub swojej firmy ze œrodkami

finansowymi klientów

2) nie wykorzystuje pieniêdzy jednego zamaw-

iaj¹cego w celu przysporzenia korzyœci innemu

zamawiaj¹cemu

3) zabezpiecza œrodki finansowe klientów przed

wszelkimi daj¹cymi siê przewidzieæ niekorzystny-

mi sytuacjami.

2. Œrodki pieniê¿ne zamawiaj¹cych zarz¹dca nieru-

chomoœci przechowuje na rachunkach bankowych i

postêpuje z nimi zgodnie z pisemnym ¿¹daniem za-

mawiaj¹cego i postanowieniami umowy.

§ 20. Umowy zawierane przez zarz¹dców

nieruchomoœci z klientami powinny byæ formu³owane

jasno i powinny zawieraæ wszystkie warunki uzgodn-

ione przez strony, ³¹cznie z opisem obowi¹zków i

odpowiedzialnoœci zarz¹dcy.

§ 21. Zarz¹dcy nieruchomoœci nie wolno przyjmowaæ

od zainteresowanych w zwi¹zku z wykonywanymi

czynnoœciami, jakichkolwiek korzyœci osobistych lub

maj¹tkowych poza wynagrodzeniem ustalonym w

umowie.

§ 22. Zarz¹dca nieruchomoœci winien wykazywaæ

wysok¹ kulturê w kontaktach z u¿ytkownikami, a tak-

¿e nie pozostawaæ obojêtnym na ich problemy

¿yciowe.

§ 23. 1. Zarz¹dcy nieruchomoœci nie przestrzegaj¹cy

zasad etyki zawodowej ponosz¹ odpowiedzialnoœæ

dyscyplinarn¹.

2. O odpowiedzialnoœci dyscyplinarnej orzeka Ko-

misja Dyscyplinarna Polskiej Federacji Stowarzy-

szeñ Zarz¹dców Nieruchomoœci.

§ 24. Kodeks niniejszy wchodzi w ¿ycie z dniem

uchwalenia go przez Krajow¹ Radê Polskiej Feder-

acji Stowarzyszeñ Zarz¹dców Nieruchomoœci.

Kodeks etyki zawodowej zarz¹dcy nieruchomoœci

Polskiego Stowarzyszenia Zarz¹dców Nieruchomo-

œci

–

cz³onka

Polskiej

Federacji

Rynku

Nieruchomoœci

§1. Zarz¹dc¹ nieruchomoœci w rozumieniu niniejs-

zego dokumentu jest osoba wykonuj¹ca zawód

zarz¹dcy nieruchomoœci na podstawie Ustawy o go-

spodarce nieruchomoœciami z 21 sierpnia 1997 roku.

§2. Zasady etyki zawodowej zarz¹dcy nierucho-

moœci s¹ zgodne z uznanymi zasadami moralnoœci

oraz nie naruszaj¹ w ¿aden sposób prawa obo-

wi¹zuj¹cego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

§3. Zarz¹dca nieruchomoœci obowi¹zany jest do

przestrzegania obowi¹zuj¹cych przepisów prawa,

norm wykonywania zawodu i zasad wspó³¿ycia

spo³ecznego oraz dba³oœci o swoj¹ godnoœæ osob-

24

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

ist¹, szczególnie w czasie wykonywania czynnoœci

zawodowych.

§4. Zarz¹dca nieruchomoœci przy wykonywaniu obo-

wi¹zków zawodowych obowi¹zany jest do pos-

têpowania zgodnie z zasadami zawartymi w tym

kodeksie oraz dba³oœci o s³uszny interes zlecaj¹cego

zarz¹d.

§5. Zarz¹dca nieruchomoœci obowi¹zany jest do po-

wstrzymania siê od wszelkich zachowañ, które

mog³yby zaszkodziæ dobrej opinii o zawodzie

zarz¹dców nieruchomoœci.

Postêpowanie zarz¹dcy nieruchomoœci, które po-

ni¿a go w opinii publicznej lub podwa¿a zaufanie do

wykonywanych przez niego czynnoœci zawodowych,

stanowi naruszenie norm etycznych.

§6. W celu profesjonalnej obs³ugi klienta zarz¹dca

nieruchomoœci obowi¹zany jest do sta³ego doskon-

alenia wiedzy w zakresie zagadnieñ prawnych,

ekonomiczno-podatkowych, technicznych oraz stan-

dardów zawodowych zarz¹dcy nieruchomoœci.

§7. Zarz¹dca nieruchomoœci powinien wykonywaæ

us³ugi wed³ug swojej najlepszej wiedzy i woli,

uczciwie i z nale¿yt¹ starannoœci¹.

§8. Zarz¹dcy nie mog¹ zatajaæ przed osob¹, na

rzecz której œwiadcz¹ us³ugi, istotnych i znanych fak-

tów zwi¹zanych z zarz¹dzana nieruchomoœci¹ ani

nie mog¹ osoby takiej wprowadzaæ w b³¹d co do fa-

któw

i

praw

dotycz¹cych

zarz¹dzanej

nieruchomoœci.

§9. Zarz¹dców obowi¹zuje tajemnica zawodowa

obejmuj¹ca wszystko, czego dowiedzia³ siê on w

zwi¹zku z wykonywaniem zawodu, a co mog³oby w

jakikolwiek sposób naruszyæ interesy osób trzecich

oraz zlecaj¹cego, chyba ¿e z obowi¹zku tego zwol-

niony zosta³ przez uprawniony organ. Zarz¹dca ni-

eruchomoœci zobowi¹zany jest w szczególnoœci do

nie ujawniania osobom trzecim informacji, które w

zwi¹zku z wykonywanym zawodem zyska³ od za-

mawiaj¹cego. Obowi¹zek zachowania tajemnicy

spoczywa na zarz¹dcy nieruchomoœci tak¿e po

ustaniu zarz¹dzania nieruchomoœci¹.

§10. Zarz¹dca nieruchomoœci pozostaje lojalny wo-

bec interesów zamawiaj¹cego i nie anga¿uje siê w

¿adne dzia³ania, co do których mo¿e zaistnieæ uzas-

adnione podejrzenie, ¿e pozostaj¹ sprzecznoœci z in-

teresami klienta.

§11. Zarz¹dca nieruchomoœci nie jest zwi¹zany

¿¹daniami zamawiaj¹cego, a tak¿e u¿ytkownika je-

¿eli pozostawa³yby one w sprzecznoœci z przepisami

prawa lub standardami zawodowymi.

§12. Stosunki miêdzy zarz¹dcami powinny opieraæ

siê na wzajemnej lojalnoœci i kole¿eñstwie.

§13. Zarz¹dca nieruchomoœci zobowi¹zany jest po-

wstrzymaæ siê od dzia³añ stanowi¹cych nieuczciw¹

konkurencjê lub nieuczciw¹ reklamê.
W szczególnoœci, je¿eli zarz¹dca negocjuje wynag-

rodzenia za zarz¹dzanie nieruchomoœci¹, nie wolno

innemu zarz¹dcy, który powzi¹³ o tym wiadomoœæ,

oferowaæ cenê ni¿sz¹ za tê us³ugê (nie dotyczy to

ustalania wynagrodzenia zarz¹dcy w drodze prze-

targu lub konkursu).
§14. Materia³y promocyjne i sposób ich prezentacji

nie mog¹ wywo³ywaæ wra¿enia negatywnego co do

jakoœci us³ug oferowanych przez innych zarz¹dców

nieruchomoœci lub w jakikolwiek sposób im szkodziæ.
§15. Je¿eli nie koliduje to z interesami zlecaj¹cych

zarz¹d, zarz¹dcy powinni udzielaæ sobie wzajemnej

pomocy w pracy zawodowej.
§16. Zarz¹dca utrzymuje nieruchomoœæ w stanie nie

pogorszonym, a w uzasadnionych przypadkach zo-

bowi¹zany jest do inwestowania w ni¹ zgodnie z

obowi¹zuj¹cymi przepisami prawa oraz mo¿-

liwoœciami finansowymi wynikaj¹cymi z umowy za-

wartej ze zlecaj¹cym.
§17. Zarz¹dca nieruchomoœci prowadzi wymagane

prawem ewidencje ksiêgowo – finansowe, odrêbne

dla ka¿dej zarz¹dzanej nieruchomoœci.
§18. Obowi¹zkiem zarz¹dcy nieruchomoœci jest gro-

madzenie i staranne przechowywanie wszelkich

dokumentów

dotycz¹cych

zarz¹dzanej

nieruchomoœci.
§19. Zarz¹dca nieruchomoœci, obracaj¹c œrodkami

pieniê¿nymi zamawiaj¹cego, w szczególnoœci:

1) Nie dopuszcza do mieszania œrodków pieniê¿-

nych swoich lub swojej firmy ze œrodkami finans-

owymi klientów;
2) Nie wykorzystuje pieniêdzy jednego zamaw-

iaj¹cego w celu przysporzenia korzyœci innemu

zamawiaj¹cemu;
3) Zabezpiecza œrodki finansowe klientów przed

wszelkimi daj¹cymi siê przewidzieæ niekorzystny-

mi sytuacjami.

Œrodki pieniê¿ne zamawiaj¹cych zarz¹dca nieru-

chomoœci przechowuje na rachunkach bankowych i

postêpuje z nimi zgodnie z pisemnym ¿¹daniem za-

mawiaj¹cego i postanowieniami umowy.
§20.

Umowy

zawierane

przez

zarz¹dców

nieruchomoœci z klientami powinny byæ formu³owane

jasno i powinny zawieraæ wszystkie warunki uzgodn-

ione prze strony, ³¹cznie z opisem obowi¹zków i odp-

owiedzialnoœci zarz¹dcy.
§21. Zarz¹dcy nieruchomoœci nie wolno przejmowaæ

od zainteresowanych, w zwi¹zku z wykonywanymi

czynnoœciami, jakichkolwiek korzyœci osobistych lub

© Adam Polanowski, 2003

25

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

maj¹tkowych poza wynagrodzeniem ustalonym w

umowie.
§22. Zarz¹dca nieruchomoœci powinien wykazywaæ

wysok¹ kulturê w kontaktach z u¿ytkownikami.
§23. Zarz¹dca nieruchomoœci nie przestrzegaj¹cy

zasad etyki zawodowej ponosi odpowiedzialnoϾ

dyscyplinarn¹. O odpowiedzialnoœci dyscyplinarnej

orzeka Komisja Etyki Zawodowej Polskiego Stowar-

zyszenia Zarz¹dców Nieruchomoœci.

§24. Niniejszy Kodeks wchodzi w ¿ycie z dniem

uchwalenia go przez Walne Zebranie cz³onków Pol-

skiego Stowarzyszenia Zarz¹dców Nieruchomoœci.

Kodeks Etyki S³u¿by Cywilnej

Wprowadzenie
11 paŸdziernika 2002 r. Prezes Rady Ministrów

Leszek Miller, jako konstytucyjny zwierzchnik kor-

pusu s³u¿by cywilnej, podpisa³ zarz¹dzenie w spra-

wie ustanowienia Kodeksu Etyki S³u¿by Cywilnej
Zgodnie z ustaw¹ z dnia 18 grudnia 1998 r. o s³u¿bie

cywilnej, cz³onkowie korpusu s³u¿by cywilnej winni

cieszyæ sie nieposzlakowan¹ opini¹. Koniecznoœæ

doprecyzowania tego sformu³owania, jak równie¿

dba³oœæ o etyczn¹ stronê realizacji zadañ pañstwa

przez korpus s³u¿by cywilnej le¿a³y u podstaw

decyzji Szefa S³u¿by Cywilnej o zainicjowaniu

dzia³añ na rzecz powstania Kodeksu Etyki S³u¿by

Cywilnej. Pierwszym krokiem by³o powo³anie spe-

cjalnej komisji ds. opracowania projektu kodeksu

etyki zawodowej. W sk³ad komisji wchodzi³o piêæ

osób, z czego cztery osoby stanowili przedstawiciele

œrodowiska akademickiego (WSAP w Bia³ymstoku,

KUL w Lublinie, UW w Warszawie).
Powsta³y kodeks jest efektem naukowego rozum-

ienia zagadnieñ etyki, a tak¿e ujêcia tej sfery od

strony praktyki urzêdniczej. W czasie badañ ankiet-

owych oraz wywiadów zgromadzono wiedzê o

zachowaniach w sytuacjach trudnych etycznie, w

których mog¹ znaleŸæ siê urzêdnicy w codziennej

pracy zawodowej. Uzyskane informacje pozwoli³y

na szczgó³owe, a przede wszystkim odpowiadaj¹ce

rzeczywistoœci urzêdniczej, opracowanie stan-

dardów etycznych i wzorcowych postaw wymag-

anych od nowoczesnego urzêdnika.
Tekst aktu

Zarz¹dzenie Nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia

11 paŸdziernika 2002 r. w sprawie ustanowienia Ko-

deksu Etyki S³u¿by Cywilnej (M.P. nr 46 z dnia 14 pa-

Ÿdziernika 2002 r., poz. 683).
Maj¹c na wzglêdzie podstawowe kryteria wykonywa-

nia zadañ Pañstwa w urzêdach administracji rz¹do-

wej, wyra¿one w art. 153 ust. 1 Konstytucji Rzeczyp-

ospolitej Polskiej i w art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia

1998 r. o s³u¿bie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz.

483, Nr 70, poz. 778 i Nr 110, poz. 1255, z 2001 r. Nr

102, poz. 1116, Nr 111, poz. 1194, Nr 128, poz. 1403

i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 150, poz. 1237 i

Nr 153, poz. 1271), oraz koniecznoœæ ich pe³nej re-

alizacji w praktyce dzia³ania korpusu s³u¿by cywilnej;

w celu ustanowienia standardów postêpowania,

których powinni przestrzegaæ urzêdnicy i pracownicy

s³u¿by cywilnej, oraz wspomagania ich w pra-

wid³owym wype³nianiu tych standardów, w zgodzie z

oczekiwaniami spo³ecznymi i obywatelskimi;

bior¹c pod uwagê Rekomendacjê Komitetu Minis-

trów Rady Europy nr R/2000/10 z dnia 11 maja 2000

r. w sprawie kodeksu postêpowania urzêdników w

s³u¿bie publicznej;

na wniosek Szefa S³u¿by Cywilnej, przed³o¿ony po

zasiêgniêciu opinii Rady S³u¿by Cywilnej

- stanowi siê, co nastêpuje:

§ 1. Ustanawia siê Kodeks Etyki S³u¿by Cywilnej,

stanowi¹cy za³¹cznik do zarz¹dzenia, i poleca jego

sumienne stosowanie w s³u¿bie.

§ 2. Szefowi S³u¿by Cywilnej powierza siê upow-

szechnianie Kodeksu Etyki S³u¿by Cywilnej wœród

urzêdników i pracowników s³u¿by cywilnej, badanie

praktyki jego stosowania, a tak¿e wyjaœnianie na tle

praktyki jego postanowieñ.

Za³¹cznik

KODEKS ETYKI S£U¯BY CYWILNEJ

§ 1. W³adza pañstwowa jest w³adz¹ s³u¿ebn¹ w sto-

sunku do praw obywateli i prawa w ogóle. Cz³onek

korpusu s³u¿by cywilnej traktuje pracê jako s³u¿bê

publiczn¹, ma zawsze na wzglêdzie dobro Rzeczyp-

ospolitej Polskiej, jej ustrój demokratyczny oraz chro-

ni uzasadnione interesy ka¿dej osoby, a w

szczególnoœci:

26

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

1) dzia³a tak, aby jego dzia³ania mog³y byæ wzo-

rem praworz¹dnoœci i prowadzi³y do pog³êbienia

zaufania obywateli do pañstwa i jego organów;

2) pamiêtaj¹c o s³u¿ebnym charakterze w³asnej

pracy, wykonuje j¹ z poszanowaniem godnoœci

innych i poczuciem godnoœci w³asnej;

3) pamiêta, ¿e swoim postêpowaniem daje œwi-

adectwo o Rzeczypospolitej Polskiej i jej organ-

ach oraz wspó³tworzy wizerunek s³u¿by cywilnej;

4) przedk³ada dobro publiczne nad interesy

w³asne i swojego œrodowiska.

§ 2. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej wykonuje obo-

wi¹zki rzetelnie, a w szczególnoœci:

1) pracuje sumiennie, d¹¿¹c do osi¹gniêcia naj-

lepszych rezultatów swej pracy i maj¹c na wzg-

lêdzie wnikliwe oraz rozwa¿ne wykonywanie

powierzonych mu zadañ;

2) jest twórczy w podejmowaniu zadañ, a wy-

znaczone obowi¹zki realizuje aktywnie, z naj-

lepsz¹ wol¹, nie ograniczaj¹c siê jedynie do ich

litery;

3) nie uchyla siê od podejmowania trudnych rozs-

trzygniêæ oraz odpowiedzialnoœci za swoje pos-

têpowanie; wie, ¿e interes publiczny wymaga

dzia³añ rozwa¿nych, ale skutecznych i realizowa-

nych w sposób zdecydowany;

4) w rozpatrywaniu spraw nie kieruje siê emoc-

jami, jest gotów do przyjêcia krytyki, uznania swo-

ich b³êdów i do naprawienia ich konsekwencji;

5) dotrzymuje zobowi¹zañ, kieruj¹c siê prawem i

przewidzianym trybem dzia³ania;

6) racjonalnie gospodaruje maj¹tkiem i œrodkami

publicznymi, z dba³oœci¹ o nie i bêd¹c gotowy do

rozliczenia swoich dzia³añ w tym zakresie;

7) jest lojalny wobec urzêdu i zwierzchników, go-

tów do wykonywania s³u¿bowych poleceñ, maj¹c

przy tym na wzglêdzie, aby nie zosta³o naruszone

prawo lub pope³niona pomy³ka;

8) wykazuje powœci¹gliwoœæ w publicznym wy-

powiadaniu pogl¹dów na temat pracy swego urz-

êdu oraz innych urzêdów i organów pañstwa;

9) rozumie i aprobuje fakt, i¿ podjêcie pracy w

s³u¿bie publicznej oznacza zgodê na ogranicz-

enie zasady poufnoœci informacji dotycz¹cej ró-

wnie¿ jego ¿ycia osobistego.

§ 3. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej dba o rozwój

w³asnych kompetencji, a w szczególnoœci:

1) rozwija wiedzê zawodow¹, potrzebn¹ do jak

najlepszego wykonywania pracy w urzêdzie;

2) d¹¿y do pe³nej znajomoœci aktów prawnych

oraz wszystkich faktycznych i prawnych okol-

icznoœci spraw;

3) jest gotów do wykorzystania wiedzy zwi-

erzchników, kolegów i podw³adnych, a w przy-

padku braku wiedzy specjalistycznej - do

korzystania z pomocy ekspertów;

4) zawsze jest przygotowany do jasnego - meryt-

orycznego i prawnego - uzasadnienia w³asnych

decyzji i sposobu postêpowania;

5) w wykonywaniu wspólnych zadañ administ-

racyjnych dba o ich jakoœæ merytoryczn¹ i o dobre

stosunki miêdzyludzkie;

6) je¿eli w sprawie s¹ wyra¿ane zró¿nicowane

opinie, d¹¿y do uzgodnieñ opartych na rzeczowej

argumentacji;

7) ¿yczliwy ludziom, zapobiega napiêciom w pra-

cy i roz³adowuje je, przestrzega zasad poprawn-

ego zachowania.

§ 4. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej jest bezstronny

w wykonywaniu zadañ i obowi¹zków, a w

szczególnoœci:

1) nie dopuszcza do podejrzeñ o zwi¹zek miêdzy

interesem publicznym i prywatnym;

2) nie podejmuje ¿adnych prac ani zajêæ, które

koliduj¹ z obowi¹zkami s³u¿bowymi;

3) nie przyjmuje ¿adnej formy zap³aty za pu-

bliczne wyst¹pienia, gdy maj¹ one zwi¹zek z zaj-

mowanym stanowiskiem lub wykonywan¹ prac¹

s³u¿bow¹;

4) w prowadzonych sprawach administracyjnych

równo traktuje wszystkich uczestników, nie uleg-

aj¹c ¿adnym naciskom i nie przyjmuj¹c ¿adnych

zobowi¹zañ wynikaj¹cych z pokrewieñstwa, zn-

ajomoœci, pracy lub przynale¿noœci;

5) od osób zaanga¿owanych w prowadzone spra-

wy nie przyjmuje ¿adnych korzyœci materialnych

ani osobistych;

6) nie demonstruje za¿y³oœci z osobami publiczn-

ie znanymi ze swej dzia³alnoœci politycznej, go-

spodarczej, spo³ecznej lub religijnej, wystrzega

siê okazji do promowania jakichkolwiek grup

interesu;

7) szanuje prawo obywateli do informacji, maj¹c

na wzglêdzie jawnoœæ dzia³ania administracji pu-

blicznej, dochowuj¹c przy tym tajemnicy ustaw-

owo chronionej;

8) akceptuje ograniczenia mo¿liwoœci podjêcia

przysz³ej pracy u osób, których sprawy by³y lub s¹

prowadzone przez zatrudniaj¹cy go urz¹d.

© Adam Polanowski, 2003

27

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

§ 5. Cz³onek korpusu s³u¿by cywilnej w wykonywa-

niu zadañ i obowi¹zków jest neutralny politycznie, a

w szczególnoœci:

1) lojalnie i rzetelnie realizuje strategiê i program

Rz¹du Rzeczypospolitej Polskiej, bez wzglêdu na

w³asne przekonania i polityczne pogl¹dy;
2) przygotowuj¹c propozycje dzia³añ administ-

racji rz¹dowej, udziela obiektywnych, zgodnych z

najlepsz¹ wol¹ i wiedz¹, porad i opinii

zwierzchnikom;
3) nie manifestuje publicznie pogl¹dów i sympatii

politycznych, a je¿eli jest urzêdnikiem s³u¿by cy-

wilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy w partiach

politycznych;

4) dystansuje siê otwarcie do wszelkich wp³ywów

i nacisków politycznych, które mog¹ prowadziæ

do dzia³añ stronniczych, i nie anga¿uje siê w

dzia³ania, które mog³yby s³u¿yæ celom partyjnym;
5) dba o jasnoœæ i przejrzystoœæ w³asnych relacji z

osobami pe³ni¹cymi funkcje polityczne;
6) nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protes-

tacyjnych, zak³ócaj¹cych normalne funkcjonowa-

nie urzêdu;
7) eliminuje wp³ywy polityczne na rekrutacjê i

awanse w s³u¿bie cywilnej.

Dobre obyczaje w nauce

Wprowdzenie
Opracowanie kodeksu etycznego ludzi nauki w Pol-

sce zainicjowa³ doc. hab. dr in¿. Jakub Mames

(Politechnika Lubelska). Kodeks ten pt. „Dobre oby-

czaje w nauce” zosta³ wydany w roku 1994 (w 50 tys.

egz.) przez Komitet Etyki w Nauce PAN.
Tekst aktu

Rozdzia³ 1

ZASADY OGÓLNE

Kto siê zaci¹ga pod sztandar nauki,

musi siê wyrzec wszystkiego,

co mog³oby go zepchn¹æ z drogi,

sztandarem tym wskazywanej.
(Kazimierz Twardowski)
1.1. Pracownika nauki obowi¹zuj¹ zasady etyki ogól-

noludzkiej, a w szczególnoœci zasady dobrych ob-

yczajów w nauce.

Etyka ogólnoludzka obowi¹zuje pracownika na-

uki tak jak ka¿dego cz³owieka, ale odpow-

iedzialnoœæ jego jest wiêksza ze wzglêdu na

wy¿szy stopieñ œwiadomoœci, a tak¿e dlatego, ¿e

pracownikom nauki przypisuje siê wysok¹ rangê

w spo³ecznej hierarchii i postrzega ich jako autor-

ytety w ¿yciu spo³ecznym.
Pracownika nauki obowi¹zuj¹ normy pra-

wdomównoœci i bezinteresownoœci.
Zasady etyki i dobrych obyczajów obowi¹zuj¹

pracownika nauki we wszystkich jego zachowani-

ach, a nie tylko w ramach dzia³alnoœci

profesjonalnej.

Jeœli przepisy prawne lub s³u¿bowe narusza³yby

etos ludzi nauki, to pracownik nauki powinien

d¹¿yæ do zmiany takich przepisów i uzgodnienia

ich z kanonami dobrych obyczajów w nauce.

1.2. Pracownik nauki nie mo¿e ¿¹daæ od swych

wspó³pracowników albo podw³adnych zachowania

sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w

nauce.
1.3. Pracownik nauki nie mo¿e usprawiedliwiaæ

pos³uszeñstwem ani lojalnoœci¹ swego zachowania

sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w

nauce.
1.4. W sytuacji, gdy zastosowanie zasad dobrych ob-

yczajów w nauce popada w kolizjê z innymi ogólnie

akceptowanymi systemami wartoœci, pracownik na-

uki powinien dokonywaæ wyboru zgodnie z w³asnym

sumieniem i podejmowaæ osobist¹ decyzjê w ka¿d-

ym konkretnym przypadku moralnego konfliktu.
1.5. Pracownik nauki uznaje naukê za wa¿ny sk³ad-

nik kultury i broni jej przed nieuzasadnionymi

zarzutami.

Pracownik nauki powinien broniæ prawa do ba-

dania ka¿dego zagadnienia naukowego niezal-

e¿nie od jego doraŸnej u¿ytecznoœci w

przeœwiadczeniu, ¿e:

- w skali historycznej rozwój nauki prowadzi do

ogólnego postêpu cywilizacyjnego i poprawy

ludzkiego bytu;
- nauka zaspokaja naturalne potrzeby po-

znawcze cz³owieka;
- upowszechnienie wiedzy o œwiecie ulepsza

ludzkie obyczaje.

28

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

1.6. Pracownik nauki jest obowi¹zany przeciwd-

zia³aæ z³emu wykorzystaniu osi¹gniêæ naukowych i

u¿yciu ich przeciw cz³owiekowi.

Pracownik nauki powinien byæ œwiadomy, ¿e wy-

niki jego dzia³alnoœci naukowej mog¹ byæ Ÿle u¿-

yte, ale nie powinno go to powstrzymywaæ w

dzia³alnoœci czysto poznawczej. Zobowi¹zuje go

to natomiast do przeciwstawienia siê próbom wy-

korzystania nauki do niegodziwych - z punktu wi-

dzenia humanizmu - celów poprzez:

- ostrze¿enie decydenta o mo¿liwych nastê-

pstwach takich prób;
- odmowê wspó³pracy;
- informowanie i mobilizowanie opinii publiczn-

ej, a w szczególnoœci opinii œrodowisk

naukowych.

1.7. Pracownik nauki powinien ustawicznie posze-

rzaæ i pog³êbiaæ sw¹ wiedzê i doskonaliæ

umiejêtnoœci.
1.8. Pracownika nauki obowi¹zuje postawa

krytyczna.

W swojej dzia³alnoœci profesjonalnej pracownik

nauki szanuje pogl¹dy autorytetów naukowych,

ale wy¿ej ni¿ autorytet stawia rzeczowe

argumenty.
Pracownik nauki dostosowuje stanowczoϾ

swych wypowiedzi do stopnia ich uzasadnienia.
Pracownika nauki powinna cechowaæ sta³a go-

towoϾ do kwestionowania, rewidowania i od-

rzucania teorii, nawet bêd¹cej jego w³asnym

dorobkiem, jeœli fakty jej zaprzecz¹.

1.9. Pracownik nauki powinien broniæ jej wolnoœci.

Wolnoœæ nauki sprowadza siê do wolnoœci wy-

boru problematyki, wolnoœci wyboru metody roz-

wi¹zania, a przede wszystkim wolnoœci myœli i

wolnoœci s³owa g³oszonego. Pracownik nauki go-

dzi siê na ograniczenie wolnoœci s³owa i wyboru

tematyki, jeœli ograniczenia te s¹ niezbêdne w

œwietle nadrzêdnych racji (na przyk³ad tajemnicy

pañstwowej) i s¹ dokonywane przez kompet-

entne gremia naukowe.
Pracownik nauki przeciwstawia siê jako szkodliw-

ym dla jej rozwoju:

- cenzurowaniu wypowiedzi i publikacji

naukowych;
- ograniczaniu dostêpu do materia³ów

Ÿród³owych;
- utrudnianiu swobodnego przep³ywu inform-

acji naukowej;
- utrudnianiu osobistych kontaktów miêdzy

ludŸmi nauki.

Pracownik nauki d¹¿y do tego, aby samorz¹dn-

oœæ by³a powszechn¹ i trwa³¹ form¹ ¿ycia na-

ukowego na wszystkich szczeblach.
Wymaganie od pracownika nauki deklaracji lo-

jalnoœci wobec w³adz politycznych lub innych in-

stytucji pozanaukowych godzi w zasadê wolnoœci

nauki i powinno siê spotkaæ z protestem œrodow-

isk naukowych.

1.10. Pracownik nauki potêpia stosowanie w nauce

kryteriów pozanaukowych, natomiast jest pe³en re-

zerwy, a nie potêpienia wobec problemów, które

jeszcze nie s¹ nauk¹.

Pracownika nauki powinna cechowaæ bezstr-

onnoϾ i postawa sprzeciwu wobec wszelkich

form dyskryminacji w œwiecie nauki. Ocenianie

osi¹gniêæ naukowych w zale¿noœci od kryteriów

personalnych, narodowoœciowych, rasowych czy

œwiatopogl¹dowych jest niegodne pracownika

nauki.

1.11. Pracownik nauki nie dzia³a z³oœliwie na szkodê

reputacji zawodowej innego naukowca.

Je¿eli jednak ma dowody lub uzasadnione po-

dejrzenia sprzecznego z prawem albo dobrymi

obyczajami postêpowania w sferze nauki, w sz-

czególnoœci fa³szywych lub nierzetelnych wyn-

ików badañ, to powinien powiadomiæ o tym

w³aœciwe œrodowisko naukowe.

1.12. Pracownik nauki nie uzale¿nia jakoœci swej

pracy od wynagrodzenia.

Pracownik nauki ma prawo domagaæ siê godziw-

ego wynagrodzenia za sw¹ pracê. Je¿eli jednak

podejmie siê jakiegoœ zadania, to nie uzale¿nia

od niego jakoœci swej pracy i stara siê wykonaæ j¹

jak najlepiej.

Rozdzia³ 2

PRACOWNIK NAUKI JAKO TWÓRCA

2.1. Pracownik nauki uznaje wyniki twórczoœci na-

ukowej za osobiste dobro twórcy, ale zarazem za do-

bro wspólne.

Pracownik nauki przestrzega przyjêtych w skali

miêdzynarodowej i skonkretyzowanych w prawie

pañstwowym przepisów prawa autorskiego. Z

prac opublikowanych drukiem mo¿e korzystaæ

pod warunkiem wskazania Ÿród³a i wyraŸnego

rozgraniczenia osi¹gniêæ w³asnych i cudzych.

Dos³owne zaczerpniecie fotografii, rysunków, wy-

kresów tablic oraz d³u¿szych fragmentów tekstu

wymaga uprzedniej zgody autora lub wydawcy.

Zaczerpniêæ takich nale¿y unikaæ, je¿eli nie s¹

one dostatecznie umotywowane potrzebami na-

ukowymi. Przytaczanie cytatów z cudzych dzie³

naukowych jest dopuszczalne tylko w granicach

wyznaczonych potrzeb¹ dok³adnego i zwiêz³ego

poinformowania o cudzym autorstwie.

© Adam Polanowski, 2003

29

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Materia³y na prawach rêkopisu mog¹ byæ wykor-

zystane wy³¹cznie za pisemn¹ zgod¹ autora i ze

wskazaniem Ÿród³a.

Istotne sugestie lub rady wypowiedziane ustnie

lub korespondencyjnie s¹ intelektualn¹ w³asnoœ-

ci¹ autora i mog¹ byæ wykorzystane za jego

zgod¹ i pod warunkiem wskazania ich

pochodzenia.

2.2. Pracownik nauki dba o to, aby uznanie za

osi¹gniêcia naukowe przypad³o temu, komu uznanie

to rzeczywiœcie siê nale¿y.

Tylko rzeczywisty udzia³ twórczy uzasadnia

wyst¹pienie w roli autora pracy naukowej. Pomoc

redakcyjna lub techniczna, powinny byæ pokwit-

owane imiennym podziêkowaniem. Samo kie-

rownictwo zak³adu naukowego nie uzasadnia

wspó³autorstwa.

Odst¹pienie autorstwa pracy naukowej innej

osobie, przyjêcie odst¹pionego autorstwa, a

zw³aszcza ¿¹danie odst¹pienia autorstwa s¹ nie-

dopuszczalne. Zaofiarowanie nie uzasadnionego

wspó³autorstwa, przyjêcie takiego wspó³autors-

twa, a zw³aszcza domaganie siê takiego

wspó³autorstwa - s¹ niedopuszczalne. Tylko rze-

czywisty autor dzie³a ma prawo figurowaæ jako

taki i prawo to jest niezbywalne.

2.3. G³ówna motywacja pracownika nauki powinna

byæ pasja poznawcza i chêæ wzbogacenia dorobku

nauki. G³ówn¹ jego nagrod¹ powinno byæ poznanie

prawdy i uznanie œrodowiska naukowego.

Pracownik nauki ma prawo i obowi¹zek doc-

hodziæ swojego priorytetu naukowego. O prioryt-

ecie rozstrzyga data publikacji naukowej lub data

wp³yniêcia maszynopisu do redakcji wydawn-

ictwa naukowego.

Og³aszanie nierzetelnych wyników badañ, a tak-

¿e publikacje nieudokumentowane, tylko w celu

zapewnienia

sobie

priorytetu,

s¹

niedopuszczalne.

2.4. Pracownika nauki obowi¹zuje uczciwoœæ wobec

sponsora lub zleceniodawcy.

Pracownik nauki podejmuje siê tylko takich za-

dañ, do których wykonania ma odpowiedni¹ wi-

edzê i umiejêtnoœci. W przeciwnym razie

powinien bezstronnie wskazaæ osobê, mog¹c¹

najlepiej wykonaæ zadanie.

Pracownik nauki powinien d¹¿yæ do wykonania

zadania w sposób najprostszy i najoszczê-

dniejszy. Zakres przeprowadzonych badañ nale-

¿y ograniczyæ do rozmiarów podyktowanych

niezbêdn¹ potrzeb¹. Wykorzystanie istniej¹cych

rozwi¹zañ - cudzych lub w³asnych - powinno byæ

wyraŸnie zaznaczone w sprawozdaniu i uwzg-

lêdnione w koñcowym rozliczeniu kosztów

sponsorowanego tematu.

Pracownik nauki przedstawia wyniki badañ i

wnioski w sposób obiektywny.

2.5. Badania naukowe nale¿y prowadziæ w sposób

nie uw³aczaj¹cy godnoœci cz³owieka i nie narus-

zaj¹cy zasad humanitarnych.

Badania, których przedmiotem jest cz³owiek,

nale¿y prowadziæ zgodnie z przyjêtymi zasadami

Deklaracji Helsiñskiej i jej kolejnymi uzupe³nie-

niami. W postêpowaniu z cz³owiekiem jako przed-

miotem badañ nale¿y przestrzegaæ zasady

dobrowolnej i œwiadomej zgody na uczestnictwo

w badaniach oraz zasady poufnoœci i anoni-

mowoœci wyników badañ. Je¿eli badany jest

ma³oletni, to nale¿y dodatkowo uzyskaæ zgodê

jego rodziców lub prawnych opiekunów. Osobie

badanej trzeba przyznaæ prawo do wycofania siê

z uczestnictwa w trakcie prowadzonych badañ.

W przypadku badañ dolegliwych obowi¹zkiem

pracownika nauki jest analiza koniecznoœci takich

badañ, ograniczenie ich rozmiaru, zminimalizow-

anie stopnia ich dolegliwoœci i przywrócenie osób

badanych do stanu sprzed podjêcia badañ.

Osoba badana powinna byæ w pe³ni uœwiad-

omiona co do charakteru, celu i skutków badañ.

Naruszenie tej normy jest dopuszczalne tylko w

tych szczególnych sytuacjach, gdy uprzednia

pe³na informacja o badaniach mog³aby zniweczyæ

wartoœæ wyników badañ. W tych przypadkach za-

tajon¹ informacjê pracownik nauki powinien uj-

awniæ osobie badanej po zakoñczeniu badañ i

uznaæ jej prawo do odmowy zgody na wykorzyst-

anie uzyskanych od niej danych.

Na osobach, których wolnoœæ osobista jest ogran-

iczona ¿adnych badañ doœwiadczalnych nie pro-

wadzi siê.

Badania na zwierzêtach, podejmowane tylko w

razie koniecznoœci, nale¿y prowadziæ tak, aby nie

zadawaæ im cierpienia. W przypadku badañ do-

legliwych obowi¹zkiem pracownika nauki jest,

ograniczenie ich rozmiaru i zminimalizowanie

stopnia ich dolegliwoœci.

2.6. Badania naukowe nale¿y prowadziæ w taki sp-

osób, aby nie zagra¿a³y cz³owiekowi i spo³eczeñ-

stwu, a tak¿e nie szkodzi³y œrodowisku naturalnemu i

kulturowemu cz³owieka.

Je¿eli szkody takie s¹ nieuniknione, to nale¿y

zminimalizowaæ ingerencjê cz³owieka w œrodo-

wisko i po zakoñczeniu badañ przywróciæ je do

stanu pierwotnego.

2.7. Pracownik nauki dzieli siê z innymi swymi

osi¹gniêciami i wiedz¹.

30

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Naczelnym celem dzia³alnoœci uczonego jest po-

szukiwanie, poznanie i g³oszenie prawdy. OpóŸ-

nianie og³oszenia wyników pracy naukowej mo¿e

byæ usprawiedliwione jedynie dobrem samej na-

uki i dobrem ogólnym.
Pracownik nauki jest obowi¹zany do rzetelnego

przedstawienia wyników badañ, œwiadomy ¿e

nierzetelnoϾ w sferze nauki szkodzi nauce i

spo³eczeñstwu. Pracownik nauki nie ukrywa nie-

wygodnych wyników badañ, podwa¿aj¹cych jego

hipotezy robocze, ani nie zataja alternatywnych

hipotez i sposobów interpretacji. Pracownik nauki

nie wywiera jakiegokolwiek nacisku na innych pr-

acowników nauki w celu œwiadomego ukrycia

prawdy, ujawnionej w toku badañ naukowych.
Jêzyk publikacji naukowej powinien byæ kla-

rowny, logiczny, zrozumia³y i zwiêz³y. Stopieñ

szczegó³owoœci sprawozdania z prac badawc-

zych powinien umo¿liwiaæ powtórzenie badañ w

innym oœrodku.
Pracownika nauki powinno cechowaæ uznanie

dla innych dyscyplin naukowych i gotowoϾ do

¿yczliwej wspó³pracy z ich przedstawicielami.
Pracownik nauki mo¿e ubiegaæ siê o patenty.

Dzia³alnoœæ taka powinna mieæ na celu zastrz-

e¿enie praw autora w sferze praktyki, a nie ogran-

iczenie

swobodnego

przep³ywu

informacji

naukowej.

2.8. Pracownik nauki nie mno¿y publikacji naukow-

ych wy³¹cznie w celu upozorowanego wzbogacenia

swego dorobku.

Je¿eli upowszechnienie osi¹gniêæ naukowych

usprawiedliwia opublikowanie tej samej pracy w

ró¿nych czasopismach, to nale¿y powiadomiæ o

tym redakcje tych czasopism i uzyskaæ ich zgodê.

W takiej sytuacji konieczne jest powo³anie siê au-

tora na swe wczeœniejsze publikacje tego sa-

mego tekstu oraz wyraŸne zgrupowanie

powtórzonych publikacji w wykazie w³asnego do-

robku naukowego na jednej pozycji.

2.9. Pracownik nauki jest obiektywny w ocenie

w³asnych osi¹gniêæ.

Pracownik nauki powstrzymuje siê od samoc-

hwalczej reklamy. Wykorzystuje prasê, radio i te-

lewizjê w celu upowszechnienia osi¹gniêæ nauki,

w tym tak¿e osi¹gniêæ w³asnych, ale nie w celu

popularyzowania w³asnej osoby.
Pracownik nauki podlega wymogom redakcyjnym

wydawcy, ale zaleca siê, aby jako autor publikacji

naukowej wystêpowa³ bez tytu³ów i stopni na-

ukowych. Informacje o autorze powinny byæ

podane w oddzielnej notce.

2.10. Pracownik nauki unika u¿ywania tytu³ów i stop-

ni naukowych w wypowiedziach wykraczaj¹cych

poza obszar jego kompetencji naukowej i oddziela

swe naukowe opinie od innych s¹dów, a zw³aszcza

nie nadu¿ywa nauki do propagandy.

Rozdzia³ 3

PRACOWNIK NAUKI

JAKO MISTRZ I KIEROWNIK

3.1. Pracownik nauki anga¿uje i grupuje wokó³ siebie

adeptów nauki jedynie na podstawie bezstronnej

oceny ich kwalifikacji intelektualnych, etycznych i

charakterologicznych.

Pracownik nauki winien ujawniaæ i zwalczaæ

wszelkie przejawy protekcjonizmu, korupcji i

dyskryminacji.

3.2. Obowi¹zkiem pracownika nauki jest wyszukiwa-

nie i otaczanie szczególn¹ opiek¹ adeptów wybitnie

uzdolnionych i zachêcanie ich do podjêcia pracy

naukowej.
3.3. Pracownik nauki powinien s³owem i przyk³adem

przekazywaæ swym uczniom wiedzê, umiejêtnoœci i

zasady dobrych obyczajów w nauce.

Pracownik nauki, zw³aszcza samodzielny powin-

ien poczuwaæ siê do odpowiedzialnoœci za rozwój

naukowy swych uczniów i wspó³pracowników.

3.4.

Pracownik

nauki

traktuje

swych

wspó³pracowników sprawiedliwie.

Pracownik nauki okazuje ka¿demu adeptowi

¿yczliwoœæ i pomoc, nie przeci¹¿a nikogo nad-

miernymi obowi¹zkami i ocenia ka¿dego

wspó³pracownika wnikliwie i sumiennie, a ni-

ezale¿nie od pozanaukowych okolicznoœci.
Jako prze³o¿ony opiniuje wnioski awansowe oraz

rozdziela fundusze i nagrody stosownie do pracy i

osi¹gniêæ ka¿dego wspó³pracownika.

3.5. Pracownik nauki nie przerzuca na wspó³prac-

owników wykonywania zadañ, które zgodnie z za-

kresem obowi¹zków powinien wykonaæ sam.
3.6. Pracownik nauki unika autokratycznych form

kierowania prac¹ zespo³u.

W istotnych kwestiach naukowych i organizacyj-

nych zasiêga opinii zespo³u. Informuje ka¿dego

wspó³pracownika o ogólnych celach programu

badawczego i o wyznaczonej mu w nim roli. Dba

o wewnêtrzn¹ wymianê informacji na ka¿dym

etapie pracy badawczej. Pielêgnuje osobiste

wiêzi w zespole i tworzy w nim atmosferê ¿yc-

zliwego kole¿eñstwa.

3.7. Pracownik nauki nie powinien odczuwaæ zazdr-

oœci, a cieszyæ siê z sukcesów swoich uczniów, gdy¿

s¹ one tak¿e jego sukcesami.
3.8. Pracownik nauki nie popiera i nie u³atwia drogi

do œwiata nauki osobom nie maj¹cym odpowiednich

kwalifikacji naukowych i moralnych.

© Adam Polanowski, 2003

31

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Najlepszym sposobem realizacji tego postulatu

s¹ rzetelne i sprawiedliwe oceny i opinie.

Rozdzia³ 4

PRACOWNIK NAUKI JAKO NAUCZYCIEL

4.1. Pracownik nauki traktuje studenta z ¿yczliwoœci¹

i nale¿yt¹ powag¹.

Respektuje on przys³uguj¹ce studentowi prawa

cz³owieka i obywatela. Uznaje i popiera prawo

studentów do swobodnego zrzeszania siê, sa-

morz¹du i udzia³u w kolegialnych organach akad-

emickich, traktuje powa¿nie opinie œrodowiska

studenckiego o toku studiów i zajêciach

dydaktycznych.

4.2. Pracownik nauki dba o ustawiczne doskonalenie

jakoœci nauczania.

Pracownik nauki powinien prowadziæ zajêcia dy-

daktyczne w formie ciekawej i zrozumia³ej dla prz-

eciêtnego studenta. Troszczy siê o w³aœciwe

wyposa¿enie gabinetów, laboratoriów i bibliotek.

Ustala rozk³ad zajêæ dydaktycznych w sposób

mo¿liwie dogodny dla studentów. Unika nad-

miernego kumulowania zajêæ dydaktycznych w

skali tygodnia, semestru lub roku akademickiego.

Prowadzi zajêcia dydaktyczne punktualnie i

zgodnie z planem.
Treœæ zajêæ dydaktycznych powinna byæ zgodna

z aktualnym stanem nauki œwiatowej. Je¿eli treœæ

taka by³aby niezgodna z wewnêtrznym przeœwia-

dczeniem pracownika nauki, to jest on obo-

wi¹zany dodaæ w³asny odrêbny komentarz. W

wyk³adach nale¿y uwzglêdniaæ rywalizuj¹ce ze

sob¹ teorie i interpretacje faktów.

4.3. Pracownik nauki rozwija samodzielnoœæ myœlen-

ia studenta, jego krytycyzm i szanuje prawo studenta

do swobodnego wyra¿ania opinii tak¿e w kwestiach

naukowych.

Nadu¿ywanie stosunku zale¿noœci lub przewagi

erudycyjnej nie licuje z godnoœci¹ pracownika

nauki.

4.4. Pracownik nauki ocenia ka¿dego studenta spra-

wiedliwie na podstawie jego osi¹gniêæ.

Pracownik nauki stosuje jednakowe kryteria i

jedn¹ skalê ocen dla wszystkich studentów.

4.5. Pracownik naukowy traktuje jako poufne inform-

acje natury osobistej, uzyskane od studenta w ra-

mach dzia³alnoœci dydaktycznej.
4.6. Poza sfer¹ s³u¿bow¹ pracownik nauki nie wy-

powiada negatywnych opinii o swych studentach, w

sposób pozwalaj¹cy na zidentyfikowanie osoby

ocenianej.
4.7. Pracownik nauki nie nadu¿ywa pozycji i osobist-

ych wiêzi ze studentami.

Je¿eli pracownika nauki ³¹cz¹ pozaprofesjonalne

wiêzi z jakimœ studentem, to nie powinien on w

¿aden sposób wyró¿niaæ tego studenta spoœród

innych.

4.8. Za swoj¹ dzia³alnoœæ nauczycielsk¹ pracownik

nauki nie przyjmuje od studentów ¿adnego wynag-

rodzenia ani innych korzyœci.

Indywidualne i grupowe korepetycje, lekcje lub

konsultacje, op³acane bezpoœrednio przez

uczestnicz¹cych w nich w³asnych studentów s¹

niedopuszczalne.

Rozdzia³ 5

PRACOWNIK NAUKI JAKO OPINIODAWCA

5.1. Pracownik nauki wyra¿a sw¹ opiniê o cudzej

pracy i dorobku naukowym wnikliwie, bezstronnie i

konkretnie.

Opinie zdawkowe, grzecznoœciowe opinie przy-

chylne, jak te¿ z³oœliwe opinie negatywne s¹ nie-

dopuszczalne. Sporz¹dzenie opinii zas³u¿enie

negatywnej jest k³opotliwe, ale pracownik nauki

uwa¿a to za swój obowi¹zek, od którego nie nal-

e¿y siê uchylaæ.

Pracownik nauki jest szczególnie odpowiedzialny

za rzetelne i obiektywne opiniowanie prac dok-

torskich i habilitacyjnych.

Pracownik nauki nie powinien nigdy wyk-

orzystywaæ lub udostêpniaæ zawartoœci prac, któ-

re otrzyma³ przed ich przedstawieniem lub

publikacj¹ bez zgody autora.

5.2. Pracownik nauki stara siê przygotowaæ sw¹

opinie w terminie.

Umyœlne lub wynikaj¹ce z zaniedbania opóŸni-

anie sporz¹dzenia opinii jest niedopuszczalne.

5.3. Opiniuj¹c pracê przeznaczon¹ do publikacji,

pracownik nauki powinien rozwa¿yæ sw¹ kompe-

tencjê do oceny i stwierdziæ w³aœciwoœæ przedmiot-

ow¹ pracy, jej wartoœæ naukow¹ i brak jawnych

b³êdów.

Do publikacji nale¿y zakwalifikowaæ tylko wyp-

owied٠o charakterze naukowym. TreϾ wypow-

iedzi powinna wzbogacaæ wiedzê naukow¹ lub

przyczyniaæ siê do jej upowszechnienia. Ma byæ

sformu³owana z nale¿yt¹ œcis³oœci¹ i krytycyzm-

em, a zawarte w niej wywody maj¹ byæ poprawnie

skonstruowane, tekst pracy powinien œwiadczyæ

o rozeznaniu autora w tej dziedzinie nauki, do kt-

órej opiniowana praca nale¿y.

5.4. Ani promotor, ani opiniodawca rozprawy dok-

torskiej nie powinni anga¿owaæ siê w opracowanie

jej treœci w stopniu uprawniaj¹cym do wspó³autors-

twa rozprawy.

32

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

5.5. Pracownik nauki dba o to, aby krytyka, dyskusja i

polemika naukowa prowadzone by³y z poszanowa-

niem zasad szacunku, rzeczowoœci i rzetelnoœci.

Zasada egalitaryzmu zapewnia wszystkim

uczestnikom dyskusji lub polemiki, mo¿liwoœæ ró-

wnoprawnego udzia³u niezale¿nie od stanowiska

i tytu³ów naukowych. Zasada rzeczowoœci wy-

klucza nadawanie krytyce lub polemice charakt-

eru personalnego. Zasada rzetelnoœci potêpia

deformowanie przedmiotu krytyki w celu jego

oœmieszenia lub ³atwiejszego stawiania zar-

zutów. Nie wolno utrudniaæ odpowiedzi na

krytykê.

5.6. W swej dzia³alnoœci opiniodawczej i krytycznej

pracownik nauki powinien kierowaæ siê zaleceniami

sumienia oraz normami prawa i braæ pod uwagê na-

uki p³yn¹ce z niniejszego zbioru dobrych obyczajów

w nauce.

Rozdzia³ 6

PRACOWNIK NAUKI JAKO EKSPERT

6.1. Pracownik nauki podejmuje siê opracowania

ekspertyzy lub jej czêœci tylko w zakresie swojej spe-

cjalnoœci i tylko wtedy, kiedy mo¿e j¹ oprzeæ na od-

powiedniej wiedzy i doœwiadczeniu.
6.2. Pracownik nauki poprzedza ka¿d¹ ekspertyzê

wyraŸnym stwierdzeniem w czyim imieniu i dla kogo

zosta³a ona opracowana.
6.3. Pracownik nauki opracowuje ka¿d¹ ekspertyzê

rzetelnie i odpowiedzialnie, w oparciu o aktualny stan

wiedzy naukowej i pe³ne rozpoznanie istotnych

faktów i okolicznoœci.
6.4. Przy opracowaniu ekspertyzy pracownik na-

ukowy nie sugeruje siê oczekiwaniami zlecenioda-

wcy i nie dopuszcza, aby presja zleceniodawcy

wywar³a wp³yw na merytoryczn¹ zawartoœæ

ekspertyzy.
6.5. Aby unikn¹æ podejrzenia o stronniczoœæ, pra-

cownik nauki odmawia opracowania ekspertyzy, któ-

rej czêœæ i koñcowe wnioski mia³yby zwi¹zek z jego

interesem osobistym.

W takim przypadku pracownik nauki powinien po-

wiadomiæ zleceniodawcê o przyczynie odmowy.

6.6. Informacji uzyskanych w zwi¹zku z opracowa-

niem ekspertyzy, pracownik nauki nie wykorzystuje

na szkodê zleceniodawcy ani dla osi¹gniêcia

nies³usznych korzyœci w³asnych.

W przypadku konfliktu interesów ekspert powin-

ien stawiaæ wy¿ej prawdê i dobro ogólne ni¿ inter-

es zleceniodawcy.

Rozdzia³ 7

PRACOWNIK NAUKI

JAKO KRZEWICIEL WIEDZY

7.1. Pracownik nauki upowszechnia w spo³ecze-

ñstwie rzetelne wiadomoœci o nauce i jej osi¹gn-

iêciach, nie ukrywaj¹c przy tym jej ograniczeñ.

Pracownik nauki nie odmawia wspó³pracy z cza-

sopismami popularno-naukowymi i nie uchyla siê

od uczestnictwa w akcjach odczytowych dla sze-

rokiego krêgu s³uchaczy.

Pracownik nauki powinien piêtnowaæ pseud-

onaukowoœæ chroni¹c¹ siê za parawanem na-

ukowej frazeologii.

7.2. Pracownik nauki respektuje prawo cz³owieka do

prawdy i informacji i stara siê je urzeczywistniæ.

Pracownik nauki uwa¿a za swój obowi¹zek do-

starczenie spo³eczeñstwu lub zainteresowanym

grupom spo³ecznym rzetelnych informacji na-

ukowych w zakresie i stopniu umo¿liwiaj¹cym im

prawid³owe

rozeznanie

i

obronê

swych

interesów. Pracownik nauki przeciwstawia siê

wszelkim próbom blokowania, zniekszta³cania

lub opóŸniania takich informacji.

Rozdzia³ 8

PRACOWNIK NAUKI

JAKO CZ£ONEK SPO£ECZEÑSTWA

8.1. W miarê swoich zainteresowañ i mo¿liwoœci pra-

cownik nauki powinien wykorzystywaæ sw¹ wiedzê,

intelekt i autorytet w praktycznej dzia³alnoœci dla do-

bra spo³ecznego.

8.2. Pracownik nauki powinien uczestniczyæ w ¿yciu

swego œrodowiska naukowego.

Bez wa¿nych przyczyn pracownik nie powinien

uchylaæ siê od kandydowania na stanowiska

obieralne w swoim œrodowisku naukowym. Po-

winien braæ czynny udzia³ w pracach organów ko-

legialnych. Jako cz³onek organów kolegialnych

powinien mieæ na uwadze najpierw dobro nauki, a

dopiero póŸniej dobro macierzystej instytucji

naukowej.

8.3. Pracownik nauki sprzeciwia siê wykorzystywan-

iu autorytetu nauki lub swego w³asnego do celów re-

klamowych b¹dŸ propagandowych.

8.4. Pracownik nauki na stanowisku publicznym nie

powinien sprzeniewierzaæ siê normom etycznym,

przyjêtym w œwiecie nauki.

© Adam Polanowski, 2003

33

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

Zbiór Zasad Postêpowania Sêdziów

Wprowadzenie
Stowarzyszenie Sêdziów Polskich “IUSTITIA” ist-

nieje od lipca 1990 r. Cz³onkiem Stowarzyszenia

Sêdziów Polskich IUSTITIA mo¿e zostaæ ka¿dy

sêdzia, zarówno pe³ni¹cy s³u¿bê, jak te¿ w stanie

spoczynku.
Tekst aktu
Powierzona niezawis³ym sêdziom funkcja publiczna

polega na ochronie praw i wolnoœci, w ramach

obowi¹zku wymierzania sprawiedliwoœci. Jednym z

tych praw - potwierdzonym w art. 45 ust. 1 Konstyt-

ucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 6 Europ-

ejskiej Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i

Podstawowych Wolnoœci - jest prawo do rzetelnego

procesu s¹dowego.
Istot¹ tego prawa, a zarazem istot¹ sprawowanego

przez niezale¿ne s¹dy wymiaru sprawiedliwoœci, jest

prawo ka¿dego do sprawiedliwego i jawnego rozpat-

rzenia jego sprawy, bez nieuzasadnionej zw³oki

przez w³aœciwych, bezstronnych i niezawis³ych sêd-

ziów.
Prawo do rzetelnego procesu s¹dowego jest jedno-

czeœnie gwarancj¹ zachowania innych praw i

wolnoœci. Tylko w rzetelnym procesie s¹dowym jed-

nostka mo¿e oczekiwaæ ochrony swoich praw i wol-

noœci i tylko w rzetelnym procesie s¹dowym mo¿e

zostaæ wa¿nie ich pozbawiona.
Szczególna rola sêdziów polega zatem na zapewn-

ieniu ka¿demu prawa do rzetelnego procesu

s¹dowego, rozumianego nie tylko jako cel sam w

sobie, ale równie¿ jako œrodek ochrony innych praw i

wolnoœci.
Z tej przyczyny, w³aœciwa postawa sêdziów i ich

odpowiedzialne zachowanie, wsparte wiedz¹ i

doœwiadczeniem, stanowi¹ najwy¿sze gwarancje

przestrzegania prawa i maj¹ zasadnicze znaczenie

dla spo³ecznego rozumienia sprawiedliwoœci.
Sêdziowie maj¹ zatem obowi¹zek szanowania urz-

êdu sêdziego i dok³adania wszelkich starañ w celu

utrzymywania i wzmacniania zaufania publicznego

wobec s¹dowego wymiaru sprawiedliwoœci.
Zbiór Zasad Postêpowania Sêdziów zmierza do

ustanowienia kryteriów oceny zachowania siê

sêdziów oraz norm etycznego ich postêpowania.

Nieodpowiedzialnym i niew³aœciwym jest zatem nie

tylko takie postêpowanie sêdziego, które prowadzi

do naruszenia prawa do sprawiedliwego procesu

s¹dowego lub podwa¿a zaufanie spo³eczne do

s¹dowego wymiaru sprawiedliwoœci i prawa w

ogóle, ale tak¿e takie postêpowanie sêdziego, które

mo¿e wywo³aæ odczucie, ¿e umniejsza ono

zdolnoœci sêdziego do wykonywania obowi¹zków

jego urzêdu w sposób uczciwy, bezstronny i

fachowy lub mo¿e prowadziæ do podwa¿enia

zaufania spo³ecznego wobec urzêdu sêdziego,

wobec powy¿szego uchwala siê Zbiór Zasad Postêp-

owania Sêdziów nastêpuj¹cej treœci:

Sêdziowie - cz³onkowie Stowarzyszenia Sêdziów

Polskich "IUSTITIA",

przywo³uj¹c rotê œlubowania, nakazuj¹c¹ sêdziemu

staæ na stra¿y prawa, obowi¹zki urzêdu wype³niaæ

sumiennie, sprawiedliwoœæ wymierzaæ bezstronnie,

a w postêpowaniu kierowaæ siê zasadami godnoœci i

uczciwoœci,

œwiadomi, ¿e os¹d moralny towarzyszy ka¿demu

rozstrzygniêciu s¹dowemu oraz ¿e ten, kto ocenia

innych, sam przestrzegaæ musi najwy¿szych

standardów moralnych,

wyra¿aj¹c przekonanie, ¿e sprawowanie urzêdu

sêdziego to zaszczyt i obowi¹zek spe³niany w inter-

esie wszystkich cz³onków spo³eczeñstwa,

uznaj¹ za s³uszne i w³aœciwe przestrzeganie zasad

nastêpuj¹cych:

I. Zasady ogólne postêpowania sêdziów

1. Sêdzia przestrzega najwy¿szych standardów

moralnych w s³u¿bie i poza s³u¿b¹.

2. Sêdziemu nie wolno dopuœciæ, aby ktokolwiek z

jakiejkolwiek przyczyny bezpoœrednio lub poœr-

ednio wywar³ wp³yw na jego postêpowanie lub os¹d.

W szczególnoœci sêdziemu nie wolno dopuœciæ, aby

wp³yw na jego postêpowanie lub os¹d wywiera³y

zwi¹zki rodzinne, towarzyskie, przekonania polit-

yczne, religijne b¹dŸ œwiatopogl¹dowe. Sêdzia nie

ulega naciskom opinii publicznej ani obawie przed

krytyk¹.

34

© Adam Polanowski, 2003

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami

3. Sêdziemu nie wolno wykorzystywaæ statusu sêd-

ziego lub presti¿u urzêdu w celu wspierania interesu

w³asnego lub innych osób. W szczególnoœci sêdzia

nie nadu¿ywa posiadanego immunitetu.
4. Sêdzia, który dopuœci³ siê z³amania zasad zawart-

ych w niniejszym zbiorze, ma obowi¹zek podj¹æ

dzia³ania zmierzaj¹ce do usuniêcia skutków takiego

naruszenia.
5. Sêdzia wymaga od innych sêdziów nienagannego

zachowania i kierowania siê zasadami zawartymi w

niniejszym zbiorze, a w razie uchybieñ zachowanie

takie swoj¹ postaw¹ piêtnuje oraz mo¿e zwróciæ na

nie uwagê organów s¹du, samorz¹du sêdziowskiego

lub w³adz Stowarzyszenia.

II. Zasady pe³nienia s³u¿by

1. We wszystkich przydzielonych sprawach sêdzia

ma obowi¹zek podejmowaæ czynnoœci bez zbêdnej

zw³oki, bez nara¿ania stron i Skarbu Pañstwa na nie-

potrzebne koszty.
2. Sêdzia wykonuje swoje czynnoœci bezstronnie.
3. Sêdzia wyjaœniaj¹c stronom kwestie proceduralne

i podaj¹c motywy orzeczenia czyni to w sposób

jasny i zrozumia³y.
4. Sêdzia powinien zachowywaæ siê kulturalnie

wobec wszystkich osób, z którymi ma do czynienia

w trakcie wykonywania czynnoœci, a tak¿e wymagaæ

podobnego postêpowania oraz zachowania porz¹dku

i dobrych obyczajów od pracowników s¹du i wszyst-

kich osób bior¹cych udzia³ w postêpowaniu.
5. Sêdzia odpowiednio reaguje w przypadku okaz-

ywania przez osoby uczestnicz¹ce w postêpowaniu

nastawienia lub uprzedzenia ze wzglêdu na rasê,

p³eæ, wyznanie, narodowoœæ, niepe³nosprawnoœæ,

wiek, orientacjê seksualn¹ lub status spo³eczny i

maj¹tkowy czy jakiekolwiek inne przyczyny.
6. Sêdzia nie mo¿e stwarzaæ swoim zachowaniem

choæby pozorów wra¿enia, ¿e kontakty utrzym-

ywane z którymkolwiek z uczestników postêpowa-

nia mog¹ mieæ wp³yw na jego bezstronnoœæ.
7. Sêdziemu nie wolno wyra¿aæ publicznie opinii na

temat tocz¹cego siê lub maj¹cego siê toczyæ post-

êpowania. Sêdzia powinien wymagaæ podobnego

zachowania od pracowników s¹du.
8. Sêdziemu nie wolno ujawniaæ ani u¿ywaæ w

jakimkolwiek celu nie zwi¹zanym z obowi¹zkami

sêdziowskimi informacji nie udostêpnianych

powszechnie, uzyskanych przez niego jako sêdz-

iego.
9. Sêdzia wykonuje swoje obowi¹zki w zakresie

administracji

i

w

organach

samorz¹du

sêdziowskiego sumiennie, maj¹c na uwadze dobro

wymiaru sprawiedliwoœci i autorytet urzêdu sêdzi-

ego.
10. Sêdzia wymaga od pracowników s¹du oraz

innych osób podlegaj¹cych jego kierownictwu i kon-

troli punktualnoœci i sumiennoœci oraz kulturalnego i

uprzejmego zachowania.
11. Sêdzia ma obowi¹zek doskonalenia umiejêtnoœci

zawodowych.
12. Sêdzia ma obowi¹zek z³o¿yæ wniosek o wy³¹cze-

nie od rozpoznania sprawy wtedy i tylko wtedy, gdy

istniej¹ do tego uzasadnione podstawy. Niedop-

uszczalne jest nadu¿ywanie instytucji wy³¹czenia

sêdziego.

III. Zasady zachowania sêdziego poza s³u¿b¹

1. Sêdzia zawsze powinien kierowaæ siê zasadami

uczciwoœci, honoru i szacunku dla innych oraz

przestrzegaæ dobrych obyczajów i uznanych zasad

wspó³¿ycia spo³ecznego.
2. Sêdzia nie mo¿e swoim zachowaniem wspieraæ

dyskryminacji z jakichkolwiek przyczyn.
3. Sêdzia powinien unikaæ kontaktów osobistych i

zwi¹zków ekonomicznych z osobami, organizacjami

lub grupami nieformalnymi, je¿eli kontakty te

mog³yby wzbudzaæ w¹tpliwoœci co do bezstronnego

wykonywania obowi¹zków, b¹dŸ podwa¿aæ presti¿ i

zaufanie do urzêdu sêdziowskiego.
4. Sêdziemu nie wolno zajmowaæ siê dzia³alnoœci¹

finansow¹ lub gospodarcz¹, która mo¿e byæ odeb-

rana jako wykorzystywanie pozycji sêdziego.
5. Sêdziemu nie wolno przyjmowaæ prezentów ani

jakichkolwiek innych korzyœci, mog¹cych wywo³aæ

odczucie, ¿e stanowi¹ próbê wp³ywu na jego osobê.

Sêdzia powinien dbaæ równie¿ o to, aby cz³onkowie

jego najbli¿szej rodziny nie przyjmowali takich

korzyœci.
6. Sêdzia korzystaj¹c z ofert kierowanych wy³¹cznie

do sêdziów winien rozwa¿yæ, czy nie s¹ one prób¹

wywarcia wp³ywu na jego osobê.
7. Sêdzia nie mo¿e w jakiejkolwiek formie œwi-

adczyæ odp³atnych porad prawnych.

© Adam Polanowski, 2003

35

Wy¿sza Szko³a Gospodarowania Nieruchomoœciami