UMOWA FACTORINGU

Factoring polega na nabyciu przez faktora określonych wierzytelności
przysługujących przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, dostawy lub usługi (z
wyłączeniem przypadków, gdy przedmiotem tych umów są towary lub usługi
przeznaczone do użytku osobistego lub rodzinnego z przeznaczeniem do
gospodarstwa domowego dłużnika) w zamian za określoną kwotę odpowiadającą
wierzytelności, a pomniejszoną o prowizję faktora. Faktor w ramach umowy
factoringu zobowiązuje się do wykonania czynności dodatkowych, niezwiązanych
już bezpośrednio z samą cesją.

Umowa factoringu jest umową nienazwaną, do której znajdą jednak, w zakresie
przelewu wierzytelności, zastosowanie przepisy m.in. kodeksu cywilnego części
ogólnej, części ogólnej zobowiązań, przepisy dotyczące cesji wierzytelności. W
zakresie dodatkowych czynności będą tu miały ponadto zastosowanie przepisy
dotyczące zlecenia. Umowa factoringu jest umową konsensualną, odpłatną,
dwustronnie zobowiązującą, wzajemną. Jest to umowa handlowa (co najmniej
jeden z podmiotów może być zaliczony do przedsiębiorców). Jest to ponadto,
podobnie jak przelew wierzytelności zasadniczo umowa o podwójnym skutku.

Stronami umowy factoringu są przedsiębiorca oraz faktor. Jednak na jej tle
można wyróżnić trzy podmioty:
Przedsiębiorca, a więc podmiot prowadzący działalność gospodarczą (we
własnym imieniu, na własny rachunek, w sposób zorganizowany i ciągły,
działalność produkcyjna, handlowa, usługowa etc.) Może on być osobą fizyczną,
prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Można go
nazwać zbywcą wierzytelności czy klientem faktora.
Faktor to także przedsiębiorca, który może występować w dowolnej formie
prawnej (os. fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej). Najczęściej będą to instytucje bankowe lub
wyspecjalizowane spółki factoringowe.
Dłużnik nie jest stroną umowy factoringu. Jest to podmiot, który względem
przedsiębiorcy występuje w roli odbiorcy, jest nabywcą towarów i usług. Dłużnik
jest obowiązany do spełnienia świadczenia w ramach stosunku obligacyjnego,
który pierwotnie łączy go z przedsiębiorcą, a po zawarciu umowy factoringu
między przedsiębiorcą a faktorem – z faktorem.

Podstawowym przedmiotem umowy factoringu jest przelew wierzytelności. Z
chwilą zawarcia umowy factoringu dochodzi do przeniesienia wierzytelności z
przedsiębiorcy na faktora chyba, że strony ustalą inną datę przejścia
wierzytelności albo gdy chodzi tylko o zobowiązanie do przedstawienia faktorowi
wierzytelności z prawem tego ostatniego do nabycia lub nie. Najczęściej są to
wierzytelności o krótkim terminie zaspokojenia, ale mogą być i o dłuższym. Wraz
z wierzytelnością główną przechodzą na faktora prawa związane z tą

wierzytelnością.
Sposób spełnienia świadczenia uzależniony jest od rodzaju factoringu. Przy tzw.
factoringu przyspieszonym, wraz z przelewem wierzytelności przez
przedsiębiorcę, faktor dokonuje zapłaty jej ekwiwalentu, pomniejszonego o
prowizję. W factoringu typu collection factoring, w chwili zawarcia umowy faktor
wypłaca przedsiębiorcy jedynie zaliczkę, a pozostałą kwota (pomniejszona o
prowizję) zostaje wypłacona wraz z zapłatą należności przez dłużnika lub z datą,
kiedy ta wierzytelność stała się wymagalna.

Jedną z cech charakterystycznych, odróżniających factoring od klasycznego
przelewu wierzytelności jest jego funkcja usługowa. Przelew stanowi niewątpliwie
essentialium negotii umowy factoringu, niemniej faktor powinien zobowiązać się
do wykonania co najmniej dwóch czynności dodatkowych (zgodnie z konwencją
ottawską). W praktyce są to najczęściej: okresowe badania sytuacji finansowej
dłużników, prowadzenie ksiąg rachunkowych, badanie rynku na rzecz
przedsiębiorcy, działalność reklamowa, doradztwo prawne i ekonomiczne,
udzielanie zaliczek i kredytów.

Sposób zawarcia umowy podlega ogólnym regulacjom kodeksu cywilnego
(oferta i jej przyjęcie, negocjacje, przetarg i aukcja, umowa przedwstępna). Może
mieć tu miejsce konstrukcja umowy adhezyjnej. Brak wymagań co do formy. W
konwencji ottawskiej przyjęto dla umów factoringowych formę pisemną.
Przewiduje ona także wzorcowe postanowienia tych umów.

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje factoringu: właściwy i niewłaściwy.
Factoring właściwy polega na tym, że faktor na mocy umowy przejmuje nie tylko
wierzytelności służące sprzedawcy (usługodawcy, dostawcy) względem nabywcy,
ale dodatkowo obciąża go ryzyko wypłacalności owego nabywcy. Do momentu
zatem zawarcia umowy factoringu ryzyko to obciążało sprzedawcę. Oczywiście
przeniesienie tego ryzyka znajduje odzwierciedlenie w wysokości prowizji faktora.
Mamy tu ponadto do czynienia z definitywnym przejściem wierzytelności
przedsiębiorcy na rzecz faktora. Nawet w razie późniejszej niewypłacalności
dłużnika, faktor nie może żądać od przedsiębiorcy równej wartości nieściągalnej
wierzytelności.
Wśród factoringu właściwego można wyróżnić: factoring otwarty (dłużnik-
nabywca zostaje niezwłocznie powiadomiony o zawarciu umowy factoringu),
factoring półotwarty (sprzedawca, usługodawca, dostawca nie powiadamia
dłużnika-nabywcę o zawarciu umowy factoringu, a czyni to dopiero faktor, gdy
wzywa dłużnika do zapłaty), factoring tajny (dłużnik nie zostaje w ogóle
powiadomiony o zawarciu umowy factoringu), factoring powierniczy (bank, do
którego należy sprzedawca, usługodawca, dostawca upoważnia faktora do
wykonywania usług factoringowych na rzecz owego sprzedawcy... oraz do
ściągania od dłużników oznaczonych wierzytelności).
Factoring niewłaściwy polega na tym, że faktor na mocy umowy przejmuje tylko

wierzytelności służące sprzedawcy... względem nabywcy, a nie obciąża go ryzyko
wypłacalności owego nabywcy. Mimo zawarcia umowy factoringu, ryzyko
niewypłacalności dłużnika dalej związane jest z osobą przedsiębiorcy. W razie
niewypłacalności dłużnika wierzytelność powraca do przedsiębiorcy (zastrzeżenie
warunku). Przelew wierzytelności nie ma charakteru definitywnego. Znajduje to
odzwierciedlenie w wysokości prowizji faktora, odpowiednio niższej niż przy
factoringu właściwym. Wśród factoringu niewłaściwego można wyróżnić także
factoring otwarty, półotwarty i tajny.

Można jeszcze wspomnieć o wykonaniu zobowiązania i odpowiedzialności z
tytułu niewykonania – większość umów podlega tu regulacjom ogólnym kodeksu
cywilnego.

UMOWA FORFAITINGU

Forfaiting umożliwia finansowanie handlu zagranicznego. Forfaiting jest umową,
która umożliwia zbywcy wierzytelności osiągnięcie celu gospodarczego przez
osiągnięcie w szybkim czasie odpowiedniego kapitału.
Forfaiting jest umową, w której jedna strona zobowiązuje się do dostarczenia
wierzytelności, a druga zobowiązuje się do zapłaty uzgodnionej ceny z góry
(wcześniej, a forfait). Innymi słowy forfaiting polega na bezregresowej sprzedaży
odroczonych wierzytelności eksportowych, udokumentowanych wekslem
własnym, wekslem ciągnionym lub innymi instrumentami (np. akredytywa, zapis w
księgach) reprezentującymi należności eksportera. Instytucja forfaitingowa
nabywa wierzytelność przedsiębiorcy (może tu przejąć ryzyko związane z ową
wierzytelnością), a przedsiębiorca jako ekwiwalent za wierzytelność otrzymuje
różnicę między wysokością wierzytelności a prowizją instytucji forfaitingowej.

Umowa forfaitingu jest umową nienazwaną, do której znajdą jednak, w zakresie
przelewu wierzytelności, zastosowanie przepisy m.in. kodeksu cywilnego części
ogólnej, części ogólnej zobowiązań, przepisy dotyczące cesji wierzytelności.
Umowa factoringu jest umową konsensualną, odpłatną, dwustronnie
zobowiązującą, wzajemną. Jest to umowa handlowa (obydwie strony umowy są
przedsiębiorcami). Jest to ponadto, podobnie jak przelew wierzytelności
zasadniczo umowa o podwójnym skutku.

Stronami umowy forfaitingu są przedsiębiorca oraz faktor. Jednak na jej tle
można wyróżnić trzy podmioty:
Przedsiębiorca, a więc podmiot prowadzący działalność gospodarczą (we
własnym imieniu, na własny rachunek, w sposób zorganizowany i ciągły,
działalność produkcyjna, handlowa, usługowa etc.) Może on być osobą fizyczną,
prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Można go
nazwać zbywcą wierzytelności.
Instytucja forfaitingowa to także przedsiębiorca, który może występować w

dowolnej formie prawnej (os. fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej). W praktyce w celu realizacji umów
forfaitingowych o znacznej wartości instytucje forfaitingowe tworzą konsorcja.
Dłużnik nie jest stroną umowy forfaitingu. Jest to podmiot, który względem
przedsiębiorcy występuje w roli odbiorcy, jest nabywcą towarów i usług. Dłużnik
jest obowiązany do spełnienia świadczenia w ramach stosunku obligacyjnego,
który pierwotnie łączy go z przedsiębiorcą, a po zawarciu umowy forfaitingu
między przedsiębiorcą a instytucją forfaitingową – z instytucją forfaitingową.
W ramach umowy forfaitingu mogą również występować: krajowa i pośrednicząca
instytucja forfaitingowa.

Przedmiotem umowy forfaitingu jest obrót wierzytelnościami pieniężnymi z
tytułu umowy sprzedaży, dostawy, leasingu, o wykonywanie usług,
wierzytelnościami wekslowymi, wierzytelnościami objętymi akredytywami. Bez
znaczenia jest tu fakt, czy podmioty, które są związane forfaitingiem, mają swoje
siedziby w różnych krajach czy też na terenie tego samego państwa. Z reguły
przedmiotem umowy forfaitingu jest indywidualnie oznaczona, już powstała
wierzytelność. Najczęściej są to wierzytelności o krótkim terminie zaspokojenia,
ale mogą być i o dłuższym.

Sposób zawarcia umowy podlega ogólnym regulacjom kodeksu cywilnego
(oferta i jej przyjęcie, negocjacje, przetarg i aukcja, umowa przedwstępna). Może
mieć tu miejsce konstrukcja umowy adhezyjnej. Przesłanką skutecznego zawarcia
umowy forfaitingu o charakterze podstawowym jest przedłożenie przez zbywcę
wierzytelności instytucji forfaitingowej odpowiednich dokumentów określających
m.in. umowę podstawową, wartość przedmiotu umowy, termin i sposób zapłaty
etc. Brak wymagań co do formy. W praktyce zwykle stosuje się formę pisemną ad
probationem. Często instytucje forfaitingowe dysponują gotowymi formularzami
umów forfaitingowych.

Wśród forfaitingu można wyróżnić następujące rodzaje:
Forfaiting właściwy polega na tym, że z chwilą zbycia wierzytelności zbywca jest
zwolniony od wszelkiej odpowiedzialności dotyczącej sprzedanej wierzytelności.
Odpowiedzialność przechodzi na instytucję forfaitingową. Instytucji tej nie
przysługuje prawo regresu wobec zbywcy wierzytelności np. w przypadku
niewypłacalności dłużnika. Ma tu miejsce definitywne przejście wierzytelności
przedsiębiorcy na rzecz instytucji forfaitingowej. Wierzytelność nie może powrócić
do zbywcy.
Forfaiting niewłaściwy polega na braku obciążenia instytucji forfaitingowej
jakimkolwiek ryzykiem związanym z nabywaną wierzytelnością. Mimo zawarcia
umowy forfaitingu, ryzyko nadal ponosi zbywca wierzytelności. W razie
niewypłacalności dłużnika, wierzytelność przechodzi z powrotem na zbywcę. Nie
ma tu miejsca definitywne przejście wierzytelności.

Innymi typami forfaitingu są:
Hermes forfaiting – przedmiotem umowy są wierzytelności eksportowe
zabezpieczone gwarancjami udzielanymi przez rząd;
Forfaiting poszerzony – oprócz nabycia wierzytelności, instytucja forfaitingowa
zobowiązuje się do spełnienia świadczeń dodatkowych (np. reklama, badanie
rynku etc.);
Forfaiting otwarty/półotwarty/tajny – jak przy factoringu;
Forfaiting bezpośredni – występuje tylko jedna instytucja forfaitingowa, która
nabywa wierzytelność;
Forfaiting pośredni – występuje więcej niż jedna instytucja forfaitingowa, która
nabywa wierzytelność;
Forfaiting eksportowy bezpośredni – polski eksporter dyskontuje w banku
wierzytelność eksportową bez regresu;
Forfaiting eksportowy pośredni – polski eksporter zgłasza zamiar
zdyskontowania w banku wierzytelności eksportowej, a bank działając nie na
własny rachunek sprzedaje tę wierzytelność wyspecjalizowanej instytucji
forfaitingowej, bez regresu do banku i polskiego eksportera.
Forfaiting importowy – zagraniczny eksporter, jego banku lub instytucja
forfaitingowa zwraca się do banku z ofertą sprzedaży należności od importera
polskiego bez regresu. Oferta może być skierowana do banku polskiego;
Forfaiting międzynarodowy – żadna ze stron transakcji z której wynika
wierzytelność nie ma siedziby w Polsce; bank nabywa za pośrednictwem instytucji
forfaitingowej, bez regresu do ten instytucji i do zagranicznego eksportera, jego
wierzytelność od zagranicznego importera.

Różnice factoring – forfaiting:

1. Factoring dotyczy zasadniczo wszystkich wierzytelności przedsiębiorcy w

stosunku do jego odbiorcy lub w stosunku do wszystkich jego odbiorców;
może dotyczyć wierzytelności istniejących lub przyszłych. Forfaiting
dotyczy z reguły jednej indywidualnie oznaczonej i istniejącej
wierzytelności.

2. Factoring to finansowanie krótkoterminowe. Forfaiting to średnie i

długoterminowe formy finansowania.

3. Z factoringiem związane są świadczenia dodatkowe, a finansowanie

wcale nie musi odgrywać roli najważniejszej. W forfaitingu finansowanie
dominuje, a świadczenia dodatkowe są podporządkowane świadczeniu
głównemu.

4. Factoring związany z finansowaniem obrotu krajowego i zagranicznego.

Forfaiting związany z finansowaniem głownie eksportu.