Przegl

ą

d zasad i kodeksów etycznych

Ogólnoludzkie zasady etyczne obowi

ą

zuj

ą

ka

ż

dego człowieka bez

wzgl

ę

du na stan, wiek, zawód, pozycj

ę

, stanowisko i

ś

rodowisko społeczne, w

jakim si

ę

znajduje.

3 złote reguły etycznego post

ę

powania w biznesie

1) b

ą

d

ź

uczciwy,

2) nie kłam,

3) b

ą

d

ź

odpowiedzialny (rzetelny, terminowy, punktualny).

Bardziej szczegółowe zasady etyczne s

ą

formułowane dla okre

ś

lonych

rodzajów:

1) działalno

ś

ci (reklama, marketing)

2) organizacji (przedsi

ę

biorstwo, zakład, firma)

3) grup zawodowych (prawnicy

→

s

ę

dzia, prokurator, adwokat)

Dyskusja nad zasadami i kodeksami etycznymi

Kodeks etyczny danej organizacji, zwany kodeksem post

ę

powania etycznego =

tre

ść

norm i zobowi

ą

za

ń

wymaganych od członków danej organizacji, która jest

uło

ż

ona w uporz

ą

dkowany logicznie zespół wytycznych Stosowane s

ą

tak

ż

e w

praktyce

nazwy:

kodeks

post

ę

powania/wytyczne

post

ę

powania/zasady

post

ę

powania etycznego

Przykładowa tre

ść

kodeksu etycznego firmy

●

Preambuła/przyrzeczenie

●

Zasady ogólne

●

Relacje firma – klient (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – klient (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje firma – pracownik (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – pracownik (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje firma – mened

ż

erowie/kierownictwo, przeło

ż

eni (i przykładowe za-

chowania nieetyczne)

●

Relacje firma – kontrahenci/współpracownicy zewn

ę

trzni (i przykładowe za-

chowania nieetyczne)

●

Relacje firma – konkurencja/reklama, promocja (i przykładowe zachowania

nieetyczne)

●

Relacje firma –

ś

rodowisko naturalne (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje firma – społeczno

ść

lokalna (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje firma – otoczenie (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Kary i sankcje

●

Inne informacje

●

Postanowienia ko

ń

cowe

Przykładowa tre

ść

kodeksu etycznego zawodu

●

Preambuła / przyrzeczenie

●

Zasady ogólne

●

Relacje pracownik – klient (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – pracownik (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – pracodawca (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – przeło

ż

eni (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – kontrahenci (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – konkurencja (i przykładowe zachowania nieetyczne)

●

Relacje pracownik – społeczno

ść

lokalna (i przykładowe zachowania nie-

etyczne)

●

Relacje pracownik –

ś

rodowisko naturalne (i przykładowe zachowania

nieetyczne)

●

Kary i sankcje

●

Inne informacje

●

Postanowienia ko

ń

cowe

Przykładowe zawody wymagaj

ą

ce opracowania zasad etycznych

●

Mened

ż

er/kadra zarz

ą

dzaj

ą

ca w górnictwie

●

Mened

ż

er jako

ś

ci/specjalista ds. jako

ś

ci

●

Auditor systemu zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

●

Auditor zintegrowanego systemu zarz

ą

dzania

Przykładowe grupy zawodowe, dla których zaproponowano zasady i

kodeksy etyczne

1) In

ż

ynier i technik

→

wytycznymi s

ą

„Ogólne zasady etycznego

post

ę

powania in

ż

ynierów i techników, przyj

ę

te przez Federacj

ę

Stowarzysze

ń

Naukowo - Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej

2) In

ż

ynier i technik mechanik

→

wytycznymi s

ą

Zasady Etyki Zawodowej

In

ż

ynierów i Techników Mechaników, zaproponowane przez Stowarzyszenie

In

ż

ynierów i Techników Mechaników Polskich

3) Konsultant/doradca

→

kompetencje i zasady etyczne okre

ś

laj

ą

kodeksy

etyki zawodowej stowarzysze

ń

i towarzystw doradczych i konsultingowych, np.

Wytyczne

ś

lubowania

konsultantów,

przyj

ę

te

przez

Stowarzyszenie

Konsultantów Rozwoju Organizacyjnego oraz Kodeks Etyczny Niezale

ż

nego

Konsultanta, zaproponowany przez Stowarzyszenie In

ż

ynierów Doradców i

Rzeczoznawców

4) Mened

ż

er/kierownik

→

kompetencje i zasady etyczne okre

ś

laj

ą

kodeksy

etyki zawodowej stowarzysze

ń

i towarzystw kadry zarz

ą

dzaj

ą

cej, np. Kodeks

Etyki Mened

ż

era, zaproponowany przez Stowarzyszenie Mened

ż

erów w Polsce

5) Auditor systemu zarz

ą

dzania

→

kompetencje i zasady etyczne okre

ś

la

polska norma PN-EN ISO 19011 Wytyczne dotycz

ą

ce auditowania systemów

zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i/lub zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego, przyj

ę

ta przez Polski

Komitet Normalizacyjny

6) Inspektor/specjalista bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

→

kompetencje i

zasady etyczne okre

ś

laj

ą

kodeksy etyki zawodowej stowarzysze

ń

i towarzystw

skupiaj

ą

cych instytucje i osoby zajmuj

ą

ce si

ę

ochron

ą

zdrowia pracuj

ą

cych, np.

Kodeks etyki specjalisty bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, zaproponowany przez

M. Krause

Ad 1)

Ogólne zasady etyczne in

ż

ynierów i techników

1) Ogólne zasady etyczne dla wszystkich in

ż

ynierów i techników wskazuje

Federacja Stowarzysze

ń

Naukowo - Technicznych Naczelnej Organizacji

Technicznej (FSNT-NOT). Poszczególne stowarzyszenia naukowo -

techniczne mog

ą

rozwin

ąć

i ewentualnie u

ś

ci

ś

li

ć

poszczególne zasady

etyczne, stosownie do specyfiki swojego zawodu, np. posiada

ć

własne

kodeksy szczegółowe – bran

ż

owe kodeksy etyczne.

2) Nale

ż

y tak

ż

e zapewni

ć

ochron

ę

członków, którzy znale

ź

liby si

ę

w kłopotach

z racji przestrzegania zasad etyki, a ochron

ę

t

ę

powinny zapewni

ć

stowarzyszenia w oparciu o autorytet Federacji FSNT-NOT jako Organizacji

Wy

ż

szej U

ż

yteczno

ś

ci

3) W kodeksach zawodowych mo

ż

na uło

ż

y

ć

konkretn

ą

list

ę

zakresu

odpowiedzialno

ś

ci specjalistów z zakresu rozmaitych technologii, a

zwłaszcza wynikaj

ą

cej z roli projektantów (autorów nowych rozwi

ą

za

ń

),

którzy odpowiadaj

ą

mi

ę

dzy innymi za:

a) zapewnienie bezpiecze

ń

stwa oferowanych dzieł techniki

b) przewidywanie mo

ż

liwych skutków ubocznych proponowanych rozwi

ą

za

ń

c) przejawianie dostatecznej troski o

ś

ledzenie skutków ubocznych rozwi

ą

za

ń

zrealizowanych oraz konsekwencji stosowania tych rozwi

ą

za

ń

na szersz

ą

skal

ę

d) bezpo

ś

rednie, osobiste i autentyczne anga

ż

owanie si

ę

we wszystkie stadia

realizacji przedsi

ę

wzi

ęć

technicznych

e) rzetelne informowanie o zagro

ż

eniach

f) stałe uwzgl

ę

dnianie eksperymentalnego charakteru ka

ż

dego przedsi

ę

wzi

ę

cia

g) uwzgl

ę

dnianie przyzwolenia społecznego na tworzenie, wytwarzanie i

rozpowszechnianie rozwi

ą

za

ń

technicznych

h) gotowo

ść

do ponoszenia odpowiedzialno

ś

ci za wyniki podejmowanych

przedsi

ę

wzi

ęć

Według ustale

ń

podj

ę

tych w 1987 r. na XXI Kongresie Techników Polskich

Federacja

FSNT-NOT

zaproponowała

Ogólne

zasady

etycznego

post

ę

powania in

ż

ynierów i techników, według których in

ż

ynier i technik

powinien kierowa

ć

si

ę

24 poni

ż

szymi zasadami etycznymi, zgrupowanymi

w 5 nast

ę

puj

ą

cych rozdziałach:

I. In

ż

ynier i technik zawsze musi by

ć

ś

wiadom,

ż

e:

a) praca zawodowa na ka

ż

dym stanowisku powinna by

ć

słu

ż

b

ą

społeczn

ą

dla

wspólnego dobra – jednostki, rodziny,

ś

rodowiska, Ojczyzny.

b) tworz

ą

c dobra materialne i rozwijaj

ą

c nauk

ę

, pami

ę

ta zawsze o współudziale

w rozwoju kultury i warto

ś

ci, daj

ą

cych dobrobyt, szcz

ęś

cie i post

ę

p.

II. In

ż

ynier i technik w swej pracy:

a) jest uczciwy, pracowity, odpowiedzialny i kieruje si

ę

twórcz

ą

i zdrow

ą

ambicj

ą

zawodow

ą

b) daje swym post

ę

powaniem przykład wysokiej, moralnej i społecznej rangi

zawodu, przeciwstawiaj

ą

c si

ę

naruszaniu porz

ą

dku prawnego i społecznego

c) przeciwstawia si

ę

dost

ę

pnymi

ś

rodkami wadliwym koncepcjom oraz realizacji

złych rozwi

ą

za

ń

technicznych i bł

ę

dnych decyzji gospodarczych

d) swym rzetelnym działaniem stara si

ę

o zapewnienie najwy

ż

szej jako

ś

ci

produktów i usług, spełniaj

ą

c oczekiwania odbiorcy i u

ż

ytkownika oraz

wprowadzaj

ą

c szeroko poj

ę

te innowacje

e) nie uchyla si

ę

od decyzji trudnych i niepopularnych

f) sw

ą

godno

ść

osobist

ą

i zawodow

ą

ceni wy

ż

ej, ni

ż

korzy

ś

ci materialne,

przyjmuj

ą

c wynagrodzenie tylko za faktycznie wykonan

ą

prac

ę

g)

podnosz

ą

c

stale

swe

kwalifikacje

zawodowe,

podejmuje

prace

odpowiadaj

ą

ce jego wiedzy fachowej, do

ś

wiadczeniu oraz mo

ż

liwo

ś

ciom

h) działa zawsze na podstawie rzetelnego rozpoznania technicznego

i) dba o rozwój kultury technicznej i humanizacji pracy

III. In

ż

ynier i technik w odniesieniu do współpracowników:

a) jest rzecznikiem otwartej postawy w stosunkach kole

ż

e

ń

skich oraz na

płaszczy

ź

nie zwierzchnik – podwładny

b) szanuje osobowo

ść

swych współpracowników, niezale

ż

nie od ich przekona

ń

lub pozycji społecznej oraz stara si

ę

w swym zespole o wytworzenie szczerej,

kole

ż

e

ń

skiej współpracy

c) jest

ś

wiadom odpowiedzialno

ś

ci za styl i efekty pracy zarówno własnej, jak

swych kolegów i wymaga rzetelnej pracy

d) dba o sprawiedliw

ą

ocen

ę

pracy, zwłaszcza swych kolegów i podwładnych,

nie wywy

ż

szaj

ą

c si

ę

i nie przypisuj

ą

c sobie cudzych osi

ą

gni

ęć

i zasług

e)

stwarza

mo

ż

liwo

ś

ci

i

kieruje

rozwojem

zawodowym

swych

współpracowników, słu

żą

c im rad

ą

i do

ś

wiadczeniem

IV. In

ż

ynier i technik w swoim

ś

rodowisku:

a) zachowuje umiar i rzeczowo

ść

, przeciwstawiaj

ą

c si

ę

rutynie i działaniom

pozornym

b) dba w swym działaniu o zapewnienie bezpiecze

ń

stwa i zdrowia obywateli

oraz o zachowanie

ś

rodowiska naturalnego, nie dopuszczaj

ą

c do jego

degradacji

V. In

ż

ynier i technik w pracy społecznej:

a) bierze udział w miar

ę

swych mo

ż

liwo

ś

ci i zainteresowa

ń

w pracy społecznej,

szczególnie w swym stowarzyszeniu

b) podejmuj

ą

c si

ę

funkcji społecznej stara si

ę

mo

ż

liwie najlepiej wywi

ą

za

ć

z

przyj

ę

tych obowi

ą

zków.

c) działa na rzecz popularyzacji techniki i jej osi

ą

gni

ęć

d) pami

ę

ta zawsze,

ż

e prezentuj

ą

c pogl

ą

dy własnej organizacji lub jej ogniwa,

reprezentuje wspólne stanowisko, a nie swoje indywidualne zdanie. Stosuje w

pracy społecznej ogólne zasady etyczne.

Podsumowuj

ą

c:

1) In

ż

ynierowie i technicy swoj

ą

prac

ą

wpływaj

ą

na jako

ść

ż

ycia i zaspokajania

rosn

ą

cych potrzeb społecze

ń

stwa.

2) Konieczne jest etyczne post

ę

powanie, zasługuj

ą

ce na zaufanie i szacunek

kolegów, podwładnych i przeło

ż

onych, przy podtrzymywaniu chlubnych

tradycji zawodowych i przyczynianiu si

ę

do wszechstronnego rozwoju

Ojczyzny.

3) Nauka, wiedza i praktyka powinny słu

ż

y

ć

dobru, zdrowiu i szcz

ęś

ciu

ka

ż

dego człowieka. Wszelkie planowanie, działanie i tworzenie powoduj

ą

ce

zgub

ę

ludzk

ą

, zagład

ę

, cierpienie fizyczne i moralne jest działalno

ś

ci

ą

nieetyczn

ą

, zasługuj

ą

c

ą

na bezwzgl

ę

dne i powszechne pot

ę

pienie.

4) In

ż

ynier powinien utrzymywa

ć

swoje kwalifikacje na najwy

ż

szym poziomie

maj

ą

c na wzgl

ę

dzie zapewnienie doskonało

ś

ci zgodnie z tym, co jest

uwa

ż

ane za dobr

ą

praktyk

ę

w zawodzie i szacunek dla prawa kraju, w

którym pracuje. Jego zawodowa rzetelno

ść

i intelektualna uczciwo

ść

powinny by

ć

gwarancj

ą

bezstronno

ś

ci sporz

ą

dzanych analiz, ocen i

wynikaj

ą

cych z nich decyzji.

Zasady etyczne in

ż

ynierów i techników mechaników

Przykładem bran

ż

owego kodeksu etycznego s

ą

Zasady Etyki Zawodowej

In

ż

ynierów i Techników Mechaników, przyj

ę

te w 1985 r. przez Stowarzyszenie

In

ż

ynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP), jeszcze przed kodeksem

opracowanym przez FSNT-NOT.

1) Zadaniem zawodowym in

ż

yniera i technika mechanika jest, przy współpracy

z innymi lud

ź

mi opanowywa

ć

i przekształca

ć

najbli

ż

sze otoczenie dla

potrzeb społecznych.

2) Obowi

ą

zki zawodowe nie mog

ą

jednak przysłoni

ć

konieczno

ś

ci rozwoju jego

osobowo

ś

ci jako członka rodziny, obywatela, człowieka

3) Realizuj

ą

c

swoje

zadania,

wymagaj

ą

ce

nieraz

wielkiego

wysiłku

intelektualnego, powinien zna

ć

i ocenia

ć

u

ż

yteczno

ść

owoców swojej pracy

dla jednostek oraz dla społecze

ń

stwa, powinien zna

ć

, kultywowa

ć

oraz

pomna

ż

a

ć

szlachetne i cenne tradycje SIMP, a tak

ż

e wnosi

ć

te warto

ś

ci do

rozwoju kulturalnego, gospodarczego i społecznego narodu polskiego i kraju

– dzi

ś

i w przyszło

ś

ci.

●

In

ż

ynier i technik mechanik powinien z przekonania post

ę

powa

ć

zgodnie z nast

ę

puj

ą

cymi 14 zasadami etycznymi:

a) słu

ż

y

ć

swoj

ą

prac

ą

Ojczy

ź

nie i odnosi

ć

si

ę

z nale

ż

ytym szacunkiem do

spu

ś

cizny historycznej,

ś

wiadcz

ą

cej o kulturze narodu

b) dba

ć

o wysoki poziom zawodowej etyki i osobistej moralno

ś

ci

c) w pracy zawodowej zawsze przyjmowa

ć

jako podstaw

ę

działania dobro

człowieka i społecze

ń

stwa oraz naturalnego

ś

rodowiska

d) d

ąż

y

ć

do uzyskania najbardziej ekonomicznych i najnowocze

ś

niejszych

rozwi

ą

za

ń

technicznych, technologicznych i organizacyjnych, a przez to

wyników dobrej pracy

e) budzi

ć

zaufanie załóg pracowniczych rzeteln

ą

prac

ą

zawodow

ą

i postaw

ą

obywatelsk

ą

f) współdziała

ć

w popularyzowaniu, zwłaszcza w

ś

ród młodzie

ż

y, dobrych

tradycji zawodu, jego roli i perspektyw rozwoju

g) w stosunku do przeło

ż

onych i podwładnych, przy wszelkiego rodzaju

orzeczeniach,

o

ś

wiadczeniach

i

opiniach,

posługiwa

ć

si

ę

zawsze

obiektywizmem i prawd

ą

h) podejmowa

ć

przemy

ś

lane,

ś

miałe i słuszne decyzje w zakresie swoich

obowi

ą

zków tak, aby przyczyni

ć

si

ę

do:

- zabezpieczenia gospodarno

ś

ci i sprawno

ś

ci zarz

ą

dzania

- zapewnienia wykorzystania polskiej my

ś

li technicznej

- podniesienia konkurencyjno

ś

ci własnych wyrobów i twórczej pracy

- stosowania racjonalnej gospodarki kadrami technicznymi

- zabezpieczenia moralnej i materialnej motywacji pracy

i) by

ć

ż

yczliwym, uczciwym, sprawiedliwym, wiarygodnym i odpowiedzialnym,

co przy wysokich kwalifikacjach zawodowych, zapewnia wysoki autorytet

osobisty.

j) respektowa

ć

opini

ę

społeczn

ą

i krytyk

ę

, a

ż

eby móc rzetelnie i

odpowiedzialnie wykonywa

ć

swoje obowi

ą

zki zawodowe, stale doskonali

ć

swoj

ą

fachowo

ść

, ceni

ą

c swój zawód i efekty wykonywanej pracy

k) podejmowa

ć

działania zgodne ze swoimi przekonaniami zawodowymi i

wyst

ę

powa

ć

przeciw temu, co mo

ż

e przynie

ść

szkody społeczne

l) czerpa

ć

korzy

ś

ci tylko prawnie uznane i nale

ż

ne, jako wynagrodzenie za

rzeczywi

ś

cie wykonan

ą

prac

ę

i swoj

ą

twórczo

ść

i bez zazdro

ś

ci ceni

ć

zasługi

innych osób, a sobie przypisywa

ć

tylko własne osi

ą

gni

ę

cia

ł) szanowa

ć

swoich kolegów i nigdy nie obni

ż

a

ć

warto

ś

ci ich pracy, uznawa

ć

ich

uprawnienia zawodowe i dba

ć

o utrzymanie ich godno

ś

ci osobistej

m) współpraca, solidarno

ść

, kole

ż

e

ń

stwo – to podstawy, które powinny

cechowa

ć

stosunek in

ż

yniera i technika mechanika do wszystkich

współpracowników. Powinna go przy tym cechowa

ć

lojalno

ść

wobec

przeło

ż

onych i sprawiedliwo

ść

wobec podwładnych.

●

Ka

ż

dy członek SIMP post

ę

puj

ą

cy zgodnie z powy

ż

szymi zasadami etyki musi

mie

ć

zapewnion

ą

wszechstronn

ą

, pełn

ą

i skuteczn

ą

ochron

ę

, pomoc i opiek

ę

w

przypadku, gdy z powodu stosowania tych zasad znajdzie si

ę

w trudno

ś

ciach

osobistych lub społecznych, w konflikcie ze

ś

rodowiskiem pracy albo z

władzami administracyjnymi i pa

ń

stwowymi. Tak

ą

opiek

ę

, ochron

ę

i pomoc

musi zapewni

ć

SIMP, przy wszechstronnej współpracy z FSNT-NOT.

●

Wszelkie nieprawidłowo

ś

ci i naruszenia powy

ż

szych zasad etyki nale

ż

y

rozwi

ą

zywa

ć

w najbli

ż

szym otoczeniu kole

ż

e

ń

skim, a je

ś

li to nie jest mo

ż

liwe, to

załatwia

ć

przez prawomocne orzeczenie S

ą

du Kole

ż

e

ń

skiego SIMP. Sprawy

takie powinny by

ć

rozpatrywane zgodnie z regulaminem S

ą

dów Kole

ż

e

ń

skich

SIMP i podporz

ą

dkowane dobru członków i

ś

rodowiska.

Ad 3)

Kompetencje i zasady etyczne konsultanta (doradcy)

3 złote reguły etycznego post

ę

powania w biznesie:

- b

ą

d

ź

uczciwy

- nie kłam

- b

ą

d

ź

odpowiedzialny (rzetelny, terminowy, punktualny)

Wi

ę

kszo

ść

kodeksów post

ę

powania obejmuje 3 podstawowe obszary działania

konsultanta, obejmuj

ą

ce:

- pełnione role i postawy

- stosunki ze zleceniodawc

ę

, sposób zbierania danych, formułowania opinii

- wykonywanie ekspertyz i projektów.

●

Odmian

ą

popularnych usług doradczych

→

tzw. konsulting wewn

ę

trzny, w

którym jednostka konsultingowa nale

ż

y do struktury organizacyjno - prawnej

podmiotu zlecaj

ą

cego, co powoduje stosunek zale

ż

no

ś

ci, a czasami nawet

podporz

ą

dkowania konsultanta. Dlatego w tym przypadku nie jest cz

ę

sto

spełniona reguła pełnej niezale

ż

no

ś

ci, która stanowi jedn

ą

z podstawowych

zasad etycznych dotycz

ą

cych konsultingu.

●

Etyczne reguły prowadzenia usług doradczych obliguj

ą

jednostk

ę

konsultingow

ą

do prezentowania podmiotowi zlecaj

ą

cemu pełnych i pewnych

wyników jej bada

ń

i ocen. Podstawow

ą

zasad

ą

i obowi

ą

zkiem jednostki

konsultingowej jest zachowanie tajemnicy oraz nie ujawnianie

ż

adnych

informacji uzyskanych od klienta i zdobytych podczas prowadzenia zleconych

bada

ń

, analiz i wniosków.

●

Podstawowe sytuacje nieetyczne w pracy konsultanta:

- nierzetelno

ść

i nielojalno

ść

wobec zleceniodawcy

- niedyskrecja w odniesieniu do informacji

- brak obiektywizmu w ocenie zjawisk i sytuacji

●

Konsultant powinien przestrzega

ć

3 elementarnych reguł etycznych:

- nie mo

ż

e by

ć

pracownikiem firmy klienta zlecaj

ą

cego usług

ę

- nie mo

ż

e by

ć

w jakikolwiek sposób uzale

ż

niony od klienta

- musi zachowa

ć

bezstronno

ść

swoich opinii i wniosków

Podstawowe zasady etyczne dla konsultanta

1) Konsultant w swoim działaniu powinien absolutnie przestrzega

ć

naczelnej

zasady: interes klienta przede wszystkim

2) Na etapie nawi

ą

zywania współpracy z klientem wymaga si

ę

od konsultanta

zachowania realizmu i obiektywizmu w przedstawianiu swojej wiedzy i

mo

ż

liwo

ś

ci

3) Konsultant nie powinien przyj

ąć

zlecenia, je

ś

li nie ma specjalistycznej wiedzy

niezb

ę

dnej do jego wykonania i je

ś

li nie ma pewno

ś

ci, co do terminowej

realizacji zlecenia

4) W interesie klienta konsultant przedstawia mu jak najbardziej aktualny i

obiektywny, a nie po

żą

dany przez niego obraz sytuacji.

5) Konsultant jest zobowi

ą

zany zachowa

ć

niezale

ż

no

ść

opinii i powinien

zapewni

ć

sobie mo

ż

liwo

ść

odst

ą

pienia od umowy, je

ś

li zaistniałyby wa

ż

ne

powody utrudniaj

ą

ce mu zachowanie niezale

ż

no

ś

ci.

6) Konsultant jest zobowi

ą

zany zachowa

ć

poufno

ść

wszelkich informacji. Nie

mo

ż

e ich w

ż

adnym przypadku wykorzystywa

ć

we własnym interesie bez zgody

klienta.

Niezale

ż

ny in

ż

ynier konsultant = wysoko wykwalifikowany in

ż

ynier prowadz

ą

cy

prywatn

ą

praktyk

ę

, sam lub z innymi in

ż

ynierami, zatrudniaj

ą

c personel do

pomocy w wykonywaniu jego obowi

ą

zków. Działa na własny rachunek i własn

ą

odpowiedzialno

ść

, a nie jest zwi

ą

zany z działalno

ś

ci

ą

handlow

ą

lub

wykonawcz

ą

i nie jest zatrudniony w instytucjach pa

ń

stwowych lub innych,

dotowanych z bud

ż

etu pa

ń

stwa albo gminy.

Niezale

ż

ny in

ż

ynier konsultant przestrzega zasad kodeksu etycznego,

obejmuj

ą

cego wskazówki dotycz

ą

ce etyki zawodowej, niezale

ż

no

ś

ci i

kompetencji.

●

Wi

ę

kszo

ść

renomowanych stowarzysze

ń

konsultingowych (doradczych)

opracowała własny projekt kodeksu post

ę

powania dostosowanego do specyfiki

pracy, ró

ż

ni

ą

cy si

ę

swoim zakresem i szczegółowo

ś

ci

ą

.

●

Przykładem zawodowego kodeksu konsultantów jest Kodeks Etyczny

Niezale

ż

nego

Konsultanta,

przyj

ę

ty

przez

Stowarzyszenie

In

ż

ynierów

Doradców i Rzeczoznawców (SIDiR), zgodnie z którymi konsultant (doradca)

powinien kierowa

ć

si

ę

16 poni

ż

szymi zasadami etycznymi, zgrupowanymi w 6

nast

ę

puj

ą

cych rozdziałach:

I. Odpowiedzialno

ść

wobec społecze

ń

stwa i zawodu konsultanta:

a) traktowa

ć

zawód in

ż

yniera z pełn

ą

odpowiedzialno

ś

ci

ą

b) poszukiwa

ć

rozwi

ą

za

ń

zgodnych z zasadami zrównowa

ż

onego rozwoju

c) zawsze podtrzymywa

ć

godno

ść

, pozycj

ę

i reputacj

ę

swojego zawodu

II. Kompetencje:

a) utrzymywa

ć

swoj

ą

wiedz

ę

i umiej

ę

tno

ś

ci na poziomie odpowiadaj

ą

cym

aktualnemu stanowi w dziedzinie techniki, prawa i zarz

ą

dzania oraz stosowa

ć

nale

ż

yte umiej

ę

tno

ś

ci, trosk

ę

i pilno

ść

w wykonywaniu swoich usług dla

klientów

b) powstrzymywa

ć

si

ę

od wykonywania jakichkolwiek usług, je

ż

eli nie jest do ich

wykonywania kompetentny

III. Prawo

ść

:

- zawsze działa

ć

w legalnym interesie swojego klienta i wykonywa

ć

swoje usługi

zawodowe w pełni i z oddaniem

IV. Bezstronno

ść

:

a) by

ć

bezstronnym, wydaj

ą

c swoj

ą

zawodow

ą

porad

ę

, os

ą

d czy decyzj

ę

b) informowa

ć

swojego klienta o ka

ż

dym konflikcie, który mógłby zaistnie

ć

przy

pełnieniu jego misji

c) nie akceptowa

ć

wynagrodzenia, które wpływa ujemnie na jego niezale

ż

ny

os

ą

d.

V. Uczciwo

ść

wobec innych in

ż

ynierów konsultantów:

a) popiera

ć

ide

ę

wyboru konsultanta według kwalifikacji

b) ani przez niedbalstwo, ani celowo nie robi

ć

niczego, co mogłoby naruszy

ć

reputacj

ę

lub interes innych.

c) ani po

ś

rednio, ani bezpo

ś

rednio nie usiłowa

ć

zaj

ąć

miejsca innego in

ż

yniera

konsultanta, który został ju

ż

zaanga

ż

owany do wykonania okre

ś

lonej pracy.

d) nie przejmowa

ć

pracy innego in

ż

yniera konsultanta przed uprzedzeniem go i

nie b

ę

d

ą

c poinformowany przez klienta na pi

ś

mie o zako

ń

czeniu

poprzedniego anga

ż

u do tej pracy.

e) b

ę

d

ą

c poproszony o przejrzenie pracy innego in

ż

yniera konsultanta

post

ę

powa

ć

zgodnie z wła

ś

ciwym zawodowym zachowaniem si

ę

i kurtuazj

ą

.

VI. Korupcja:

a) ani nie oferowa

ć

, ani nie akceptowa

ć

jakiegokolwiek rodzaju zapłaty, której,

w postrzeganiu innych lub faktycznie, jest celem:

- wpłyn

ąć

na proces wyboru lub wynagrodzenie in

ż

ynierów konsultantów i/lub

ich klientów

- oddziaływa

ć

na niezale

ż

ny os

ą

d in

ż

yniera konsultanta

b) w pełni współpracowa

ć

z ka

ż

dym legalnie utworzonym ciałem

ś

ledczym,

które bada administracj

ę

jakiegokolwiek kontraktu na usługi lub budow

ę

●

Inny przykład zasad etycznych dotycz

ą

cych konsultingu

→

opracowane w

USA Wytyczne

ś

lubowania konsultantów, przyj

ę

te przez Stowarzyszenie

Konsultantów Rozwoju Organizacyjnego), zgodnie z którymi konsultant

(doradca) powinien kierowa

ć

si

ę

17 poni

ż

szymi zasadami etycznymi,

zgrupowanymi w 5 osobnych rozdziałach.

Jako profesjonalny konsultant zobowi

ą

zuj

ę

si

ę

do post

ę

powania zgodnie z

wytycznymi etyki zawodowej konsultanta i jestem

ś

wiadomy,

ż

e swoim

post

ę

powaniem ponosz

ę

:

I. Odpowiedzialno

ść

za:

a) działania zgodne z prawd

ą

i szczero

ś

ci

ą

wobec samego siebie

b) doskonalenie własnej wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci

c) poszukiwanie rozwi

ą

za

ń

godz

ą

cych potrzeby własne z potrzebami innych

d) godno

ść

własnych interesów zawodowych z interesami i korzy

ś

ciami

klientów

II. Odpowiedzialno

ść

za rozwój zawodowy:

a) starania, aby wyniki konsultacji były prawidłowe i wła

ś

ciwie wykorzystane dla

poprawy istniej

ą

cej sytuacji klienta.

b)

ś

wiadczenie usług w granicach posiadanych kompetencji, kultury i

do

ś

wiadczenia.

c) konsultowanie si

ę

z lud

ź

mi znaj

ą

cymi tajniki kultury i

ś

rodowiska, w którym

konsultant podj

ą

ł działania.

III. Odpowiedzialno

ść

wobec klientów:

a) działania na rzecz korzy

ś

ci długoterminowych i rozwoju systemów organizacji

klienta nawet wówczas, je

ż

eli praca ma charakter krótkoterminowy

b) zawieranie kontraktów i opracowywanie programów prac na zasadach pełnej

odpowiedzialno

ś

ci i szczero

ś

ci

c) konstruktywne rozwi

ą

zywanie konfliktów, unikaj

ą

c przy tym tworzenia

konfliktów interesów

d) zachowywanie poufno

ś

ci kontraktów oraz zwi

ą

zanych z nimi informacji

e) przestrzeganie zgodno

ś

ci tre

ś

ci wyst

ą

pie

ń

publicznych konsultanta z tym, co

głosi w ofertach i promocji firmy.

IV. Odpowiedzialno

ść

zawodowa:

a) przyczynia

ć

si

ę

do stałego rozwoju zawodu konsultanta, z korzy

ś

ci

ą

dla

siebie i innych profesjonalistów

b) współpracowa

ć

z innymi konsultantami, aby było wiadome,

ż

e pracujemy

wspólnie zgodnie z naszymi ideami

c) aktywnie pracowa

ć

i przestrzega

ć

zasad etyki zawodu konsultanta, a

obserwowane działania negatywne eliminowa

ć

i minimalizowa

ć

V. Odpowiedzialno

ść

społeczna:

a) by

ć

ś

wiadomym,

ż

e działalno

ść

konsultanta mo

ż

e wpływa

ć

na zmian

ę

sposobu

ż

ycia osób b

ę

d

ą

cych w obszarze jego wpływów

b) szanowa

ć

cudze pogl

ą

dy i warto

ś

ci kulturowe pami

ę

taj

ą

c,

ż

e jest to system

wzajemnie si

ę

uzupełniaj

ą

cy

Kompetencje i zasady etyczne mened

ż

era/kierownika

Przykładem kodeksu etyczno-zawodowego w

ś

rodowisku kadry zarz

ą

dzaj

ą

cej

jest Kodeks Etyki Mened

ż

era, przyj

ę

ty w 2002 r. przez Stowarzyszenie

Mened

ż

erów w Polsce, zgodnie z którym mened

ż

er (kierownik) powinien

kierowa

ć

si

ę

18 poni

ż

szymi zasadami etycznymi, zgrupowanymi w 4

nast

ę

puj

ą

cych rozdziałach:

Zasady ogólne

1) Mened

ż

er w swojej działalno

ś

ci zawodowej d

ąż

y do osi

ą

gania mo

ż

liwie

najlepszych rezultatów, pozostaj

ą

c w zgodzie z obowi

ą

zuj

ą

cymi normami

prawnymi, etycznymi i obyczajowymi

2) Działania mened

ż

era cechuje poszanowanie praw i interesów klientów oraz

adresatów swoich działa

ń

3) Mened

ż

er zachowuje równowag

ę

pomi

ę

dzy

ż

yciem zawodowym i osobistym

- własnym oraz kierowanego przez niego zespołu pracowników

4) Działania mened

ż

era pozostaj

ą

w zgodzie z zasadami zrównowa

ż

onego

rozwoju oraz uwzgl

ę

dniaj

ą

interesy

ś

rodowiska, w którym funkcjonuje firma

5) Post

ę

powaniem mened

ż

era w codziennym spełnianiu funkcji zarz

ą

dczych

kieruj

ą

nast

ę

puj

ą

ce zasady:

a) oparcie funkcjonowania organizacji na najlepszej dost

ę

pnej wiedzy

b) rzetelno

ść

i uczciwo

ść

w wykonywaniu powierzonych zada

ń

c) obiektywizm w relacjach pracowniczych

d) konsekwencja w definiowaniu i rozliczaniu zada

ń

powierzonych podległym

pracownikom/komórkom organizacyjnym, zachowanie poufno

ś

ci

6) W swojej działalno

ś

ci mened

ż

er rozdziela sfer

ę

aktywno

ś

ci zawodowej od

publicznej i politycznej

Relacje wewn

ą

trz organizacji

1) Mened

ż

er dobiera i ocenia współpracowników zgodnie z obiektywnymi

kryteriami opartymi na kompetencjach

2) Mened

ż

er jasno definiuje cele i zadania oraz konsekwentnie rozlicza z ich

realizacji podległy mu zespół

3) Mened

ż

er jest zorientowany na stały i harmonijny rozwój własnej osobowo

ś

ci

oraz kierowanych przez siebie współpracowników

4) Mened

ż

er dba o to, aby jego codzienna postawa była dla współpracowników

wzorem do na

ś

ladowania.

5) Mened

ż

era cechuje lojalno

ść

i rzetelno

ść

w stosunkach z przeło

ż

onymi oraz

konsekwentne d

ąż

enie do realizacji wytyczonych celów

6) Wszelkie sytuacje rodz

ą

ce w

ą

tpliwo

ś

ci lub ró

ż

nice zda

ń

mened

ż

er wyja

ś

nia i

rozstrzyga w sposób konstruktywny, unikaj

ą

c zb

ę

dnych konfliktów

Relacje z otoczeniem zewn

ę

trznym

1) Przestrzeganie prawa stanowi najwy

ż

szy priorytet w post

ę

powaniu

mened

ż

era

2) Mened

ż

er zapewnia najwy

ż

szy poziom obsługi klientów

3) Maj

ą

c na uwadze dobro klienta mened

ż

er dba o respektowanie jego praw i

interesów.

4) Mened

ż

er przestrzega zasad etyczno - zawodowych okre

ś

lonych w

niniejszym kodeksie, pami

ę

taj

ą

c,

ż

e zawsze reprezentuje swoje

ś

rodowisko

zawodowe

Zasady uczciwej konkurencji

1) W swojej działalno

ś

ci zawodowej mened

ż

er kieruje si

ę

zasadami uczciwej

konkurencji, przestrzega obowi

ą

zuj

ą

cych norm i dobrych obyczajów

2) Za nieetyczne uwa

ż

a si

ę

wykorzystywanie wpływów wynikaj

ą

cych z

działalno

ś

ci publicznej na rzecz prowadzonej działalno

ś

ci gospodarczej

Kompetencje i zasady etyczne audytora systemu zarz

ą

dzania

Auditing = system rewizji gospodarczej i doradztwa ekonomicznego,

realizowany przez wyspecjalizowanych ekspertów, zwanych audytorami. Ten

system jest realizowany zgodnie z okre

ś

lonymi wzorcami, zaleceniami i

standardami. Polega na rewizji ksi

ą

g rachunkowych i innych dokumentów.

Cel auditingu

→

sprawdzenie, czy dokumenty daj

ą

prawdziwy i jasny obraz

sytuacji finansowej danego podmiotu gospodarczego i jego zysków/strat oraz

wykazanie okre

ś

lonych niedoci

ą

gni

ęć

.

Podstawowe

wymagania dotycz

ą

ce audytów i audytorów systemów

zarz

ą

dzania zostały zawarte w polskiej normie PN-EN ISO 19011:2003

Wytyczne dotycz

ą

ce audytowania systemów zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i/lub

zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego.

3 podstawowe zasady dotycz

ą

ce kompetencji audytorów:

●

post

ę

powanie etyczne

●

rzetelna prezentacja

●

nale

ż

yta staranno

ść

zawodowa, obejmuj

ą

ca:

a) post

ę

powanie etyczne

→

zaufanie, rzetelno

ść

, poufno

ść

i rozwaga s

ą

istotne

dla audytowania oraz stanowi

ą

podstaw

ę

etyczn

ą

profesjonalizmu

b) rzetelna prezentacja

→

obowi

ą

zek przedstawiania spraw dokładnie i zgodnie

z prawd

ą

c) nale

ż

yta staranno

ść

zawodowa

→

odpowiednia do wa

ż

no

ś

ci zada

ń

i

zaufania klienta

d) niezale

ż

no

ść

→

postawa bezstronno

ś

ci audytu i obiektywno

ś

ci wniosków z

audytu

e) podej

ś

cie oparte na dowodach

→

zastosowanie racjonalnych metod

umo

ż

liwia uzyskiwanie wiarygodnych i odtwarzalnych wniosków z audytu

Podstawowa zasada audytowania

→

wymaganie, aby audytorzy mieli

odpowiednie kompetencje. Powinni wykazywa

ć

staranno

ść

odpowiedni

ą

do

wa

ż

no

ś

ci zada

ń

, jakie wykonuj

ą

oraz zaufania, jakie maj

ą

do nich klienci audytu

i inne zainteresowane strony.

Wa

ż

ny wymóg

→

kryterium, aby audytorzy byli niezale

ż

ni od działalno

ś

ci

poddanej audytowi oraz wolni od uprzedze

ń

i konfliktu interesów. Audytorzy

zachowuj

ą

obiektywizm podczas całego procesu audytu, aby zapewni

ć

,

ż

e

ustalenia i wnioski z audytu s

ą

oparte wył

ą

cznie na dowodach z niego.

●

Zaufanie do procesu auditu i jego wiarygodno

ść

zale

żą

w du

ż

ej mierze od

kompetencji auditorów, które dotycz

ą

głównie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci oraz cech

osobowo

ś

ci. Auditorzy uzyskuj

ą

wymagany poziom wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci dzi

ę

ki

odpowiedniemu wykształceniu, do

ś

wiadczeniu w pracy, szkoleniu audytorskim i

do

ś

wiadczeniu w audytowaniu.

●

Audytorzy powinni utrzymywa

ć

i doskonali

ć

swoje kompetencje poprzez

ci

ą

gły rozwój zawodowy i regularne uczestnictwo w Judytach. Mo

ż

na to

osi

ą

gn

ąć

głównie dzi

ę

ki dodatkowemu do

ś

wiadczeniu w pracy, szkoleniu,

indywidualnemu dokształcaniu si

ę

, prowadzeniu szkole

ń

, udziałowi w

spotkaniach, seminariach i konferencjach.

Rodzaje audytorów systemów zarz

ą

dzania

1) audytor wewn

ę

trzny (lub w skrócie audytor) = osoba posiadaj

ą

ca upraw-

nienia do oceny funkcjonowania systemu zarz

ą

dzania w okre

ś

lonym zakładzie

pracy

2) audytor zewn

ę

trzny = osoba posiadaj

ą

ca uprawnienia do oceny funkcjono-

wania systemu zarz

ą

dzania w okre

ś

lonej lub dowolnej bran

ż

y

3) audytor wiod

ą

cy = osoba o wysokich kwalifikacjach zawodowych, maj

ą

ca

uprawnienia audytora wewn

ę

trznego lub zewn

ę

trznego, która pełni kluczow

ą

rol

ę

w systemie zarz

ą

dzania, mi

ę

dzy innymi przewodniczy pracom zespołu au-

dytuj

ą

cego

4) audytor szkol

ą

cy si

ę

= osoba przygotowuj

ą

ca si

ę

do funkcji audytora, mi

ę

-

dzy innymi przez specjalistyczne szkolenie i obserwacje pracy zespołu audytu-

j

ą

cego. Mo

ż

e by

ć

jednoosobowy lub obejmowa

ć

audytorów wewn

ę

trznych i

zewn

ę

trznych, z których jeden pełni funkcj

ę

audytora wiod

ą

cego oraz dodatko-

wo audytorów szkol

ą

cych si

ę

i w razie potrzeby ekspertów technicznych.

●

Je

ż

eli audytorzy zespołu audytuj

ą

cego nie w pełni maj

ą

niezb

ę

dn

ą

wiedz

ę

i

umiej

ę

tno

ś

ci, mog

ą

by

ć

uzupełniani przez wł

ą

czenie ekspertów technicznych,

którzy powinni działa

ć

pod kierunkiem audytora.

Ekspert techniczny = osoba słu

żą

ca zespołowi audytuj

ą

cemu specjalistyczn

ą

wiedz

ą

i umiej

ę

tno

ś

ciami, które odnosz

ą

si

ę

na przykład do specyfiki

organizacji, procesu lub działalno

ś

ci podlegaj

ą

cej audytowi.

●

Zaleca si

ę

, aby audytor wiod

ą

cy, dokonuj

ą

c okre

ś

lenia zakresu

odpowiedzialno

ś

ci dla ka

ż

dego członka zespołu audytuj

ą

cego, wzi

ą

ł pod uwag

ę

potrzeb

ę

zachowania niezale

ż

no

ś

ci i kompetencji audytorów oraz skutecznego

wykorzystania zasobów, jak równie

ż

zró

ż

nicowanej roli i odpowiedzialno

ś

ci

audytorów i ekspertów technicznych.

●

Ocena audytora stanowi wa

ż

ne narz

ę

dzie utrzymywania i doskonalenia

kompetencji, mo

ż

e ona dotyczy

ć

ró

ż

nych etapów działalno

ś

ci zawodowej,

przykładowo:

- wst

ę

pna ocena osób, które chc

ą

zosta

ć

audytorami

- ocena kwalifikacji osób podczas egzaminu na audytora wewn

ę

trznego lub

wiod

ą

cego

- systematyczna ocena dokona

ń

audytorów w celu okre

ś

lania potrzeb w zakre-

sie utrzymania i doskonalenia wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci.

Cechy osobowo

ś

ci

→

wspólne dla audytorów i audytorów wiod

ą

cych, a

wymagania zalecaj

ą

, aby audytor był mi

ę

dzy innymi:

a) etyczny = prawy, prawdomówny, szczery, uczciwy, rozwa

ż

ny

b) otwarty = ch

ę

tny do rozwa

ż

enia alternatywnych pomysłów lub punktów wi-

dzenia

c) dyplomatyczny = taktowny w post

ę

powaniu z lud

ź

mi

d) spostrzegawczy = aktywnie u

ś

wiadamiaj

ą

cy sobie fizyczne warunki otocze-

nia i działania

e) percepcyjny = z natury

ś

wiadomy sytuacji i zdolny do jej zrozumienia

f) elastyczny = przystosowuj

ą

cy si

ę

łatwo do ró

ż

nych sytuacji

g) wytrwały = ci

ą

gle ukierunkowany na osi

ą

ganie celów

h) zdecydowany – wyci

ą

gaj

ą

cy w por

ę

wnioski logicznie uzasadnione i oparte

na analizie

i) niezale

ż

ny = działaj

ą

cy i funkcjonuj

ą

cy bezstronnie, a jednocze

ś

nie skutecz-

nie współdziałaj

ą

cy z innymi

Wiedza i umiej

ę

tno

ś

ci

→

dotycz

ą

zró

ż

nicowania w zakresie ogólnej wiedzy i

umiej

ę

tno

ś

ci oraz specyficznej wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci w odniesieniu do

audytorów systemu zarz

ą

dzania bezpiecze

ń

stwem i higien

ą

pracy oraz

systemu zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i/lub systemu zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego

●

Audytorzy powinni posiada

ć

wiedz

ę

i umiej

ę

tno

ś

ci mi

ę

dzy innymi w

nast

ę

puj

ą

cych obszarach:

−

zasady, procedury i techniki audytowania

−

system zarz

ą

dzania i dokumenty odniesienia

−

sytuacje zwi

ą

zane z organizacj

ą

−

wymagania dotycz

ą

ce okre

ś

lonej dziedziny

−

prawo, przepisy i inne wymagania maj

ą

ce zastosowanie w danej sytuacji

●

Wytyczne zalecaj

ą

, aby audytor potrafił mi

ę

dzy innymi:

−

stosowa

ć

zasady, procedury i techniki audytowania

−

skutecznie planowa

ć

i organizowa

ć

prac

ę

−

prowadzi

ć

audit w ustalonym czasie

−

dokonywa

ć

wyboru priorytetów i skupia

ć

si

ę

na sprawach istotnych

−

zbiera

ć

informacje w wyniku rozmów, słuchania, obserwowania, przegl

ą

du

dokumentów, zapisów i danych

−

weryfikowa

ć

dokładno

ść

zebranych informacji

−

potwierdza

ć

dowody i przygotowa

ć

raporty z audytu

●

Ogólna wiedza i umiej

ę

tno

ś

ci audytorów wiod

ą

cych w kierowaniu audytem

maj

ą

umo

ż

liwi

ć

przeprowadzenie audytu w sposób skuteczny i efektywny.

Zaleca si

ę

wi

ę

c, aby audytor wiod

ą

cy potrafił:

−

planowa

ć

audyt i skutecznie wykorzystywa

ć

zasoby podczas audytu

−

reprezentowa

ć

zespół audytuj

ą

cy w kontaktach z klientem i audytowanym

−

organizowa

ć

i kierowa

ć

zespołem audytuj

ą

cym

−

przekazywa

ć

wskazówki i wytyczne audytorom szkol

ą

cym si

ę

−

kierowa

ć

zespołem audytuj

ą

cym tak, aby doprowadzi

ć

do sformułowania

wniosków z audytu

−

zapobiega

ć

konfliktom i rozwi

ą

zywa

ć

je

−

przygotowa

ć

i sporz

ą

dza

ć

raport z audytu

●

Specyficzna wiedza i umiej

ę

tno

ś

ci audytorów wiod

ą

cych dotycz

ą

rodzaju

audytowanej działalno

ś

ci w zakresie:

−

wymaga

ń

prawnych oraz zasad bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, a tak

ż

e

ergonomii

−

terminologii z zakresu bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

−

czynników szkodliwych, niebezpiecznych i uci

ąż

liwych

−

identyfikacji zagro

ż

e

ń

oraz oceny ryzyka zawodowego i zasad jego

ograniczania poprzez stosowanie

ś

rodków technicznych i organizacyjnych

−

analizy przyczyn wypadków przy pracy, zdarze

ń

potencjalnie wypadkowych i

chorób zawodowych oraz zasad ich dokumentowania.

Propozycja kodeksu etyki specjalisty bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

(bhp)

Przykład kodeksu etyczno-zawodowego w

ś

rodowisku instytucji i osób

zajmuj

ą

cych si

ę

ochron

ą

zdrowia pracuj

ą

cych

→

Kodeks etyki specjalisty

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, zaproponowany przez M. Krause, mi

ę

dzy

innymi na łamach czasopisma Praca Zdrowie Bezpiecze

ń

stwo (ZG SITPH) oraz

poradnika Zarz

ą

dzanie bezpiecze

ń

stwem pracy – ocena ryzyka zawodowego

(Wyd. FORUM).

●

Specjalista bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy powinien kierowa

ć

si

ę

poni

ż

szymi

zasadami etycznymi, zgrupowanymi w 4 nast

ę

puj

ą

cych rozdziałach:

1) Główne cele:

a) integracja

ś

rodowiska specjalistów bhp

b) odnoszenie rangi zawodu specjalisty bhp

c) punkt odniesienia w sytuacjach trudnych i konfliktowych

d) popularyzacja standardów etyczno-zawodowych specjalisty bhp

e) narz

ę

dzie samokontroli post

ę

powania zawodowego specjalisty bhp

f) pomoc w przygotowaniu do certyfikacji i akredytacji specjalisty bhp

2) Główni adresaci:

a) pracownicy słu

ż

by bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy i słu

ż

by medycyny pracy

b) ergonomi

ś

ci (na przykład lekarze, in

ż

ynierowie)

c) higieni

ś

ci przemysłowi i pracy

d) konsultanci i doradcy, nauczyciele akademiccy oraz wykładowcy i instrukto-

rzy w zakresie bhp

e) specjali

ś

ci w zakresie bada

ń

i pomiarów

ś

rodowiska pracy

f) specjali

ś

ci w zakresie zarz

ą

dzania bhp (na przykład audytorzy)

g) biegli s

ą

dowi (na przykład ds. prawa pracy, ds. po

ż

arnictwa)

h) rzeczoznawcy (na przykład ds. bhp, ds. sanitarnohigienicznych)

i) reprezentanci pa

ń

stwowego nadzoru

j) reprezentanci społecznego nadzoru

3) Potencjalni promotorzy:

●

Bezpo

ś

redni promotorzy kodeksu etyki specjalisty bhp:

- pracownicy słu

ż

by bhp, medycyny pracy

- ergonomi

ś

ci

- konsultanci i doradcy w zakresie bhp

- nauczyciele i wykładowcy w zakresie bhp.

●

Organizacje mog

ą

ce promowa

ć

standardy etyczno - zawodowe specjalisty

bhp to:

- Instytucje pa

ń

stwowe i centralne (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,

Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Nauki i

Szkolnictwa Wy

ż

szego, Rada Ochrony Pracy, Pa

ń

stwowa Inspekcja Pracy,

Pa

ń

stwowa Inspekcja Sanitarna, Wy

ż

szy Urz

ą

d Górniczy, O

ś

rodek Szkolenia

Pa

ń

stwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu)

●

Specjalistyczne wydawnictwa i czasopisma z zakresu bhp (Atest – Ochrona

Pracy, Bezpiecze

ń

stwo Pracy – Nauka i Praktyka, Bezpiecze

ń

stwo Pracy i

Ochrona

Ś

rodowiska w Górnictwie, BHP w Budownictwie, Gospodarce

Komunalnej i Przemy

ś

le, Ergonomia, Informator Ochrony Pracy, Inspektor

Pracy, Medycyna Pracy, Medycyna

Ś

rodowiskowa, Praca i Zdrowie, Praca

Zdrowie Bezpiecze

ń

stwo, Promotor – Bezpiecze

ń

stwo Komfort Praca,

Przyjaciel przy Pracy, Zastosowania Ergonomii)

●

Stowarzyszenia skupiaj

ą

ce pracowników słu

ż

by bhp, ergonomistów, lekarzy

medycyny pracy, higienistów przemysłowych i pracy, in

ż

ynierów i techników,

konsultantów i doradców (Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Słu

ż

by

Bezpiecze

ń

stwa i Higieny Pracy, Polskie Stowarzyszenie Pracowników Słu

ż

by

Bezpiecze

ń

stwa i Higieny Pracy, Krajowy Zwi

ą

zek In

ż

ynierów i Techników

Bezpiecze

ń

stwa i Higieny Pracy, Stowarzyszenie Absolwentów Studiów

Podyplomowych

CIOP,

Polskie

Towarzystwo

Ergonomiczne,

Polskie

Towarzystwo

Medycyny

Pracy,

Polskie

Towarzystwo

Higienistów

Przemysłowych, Stowarzyszenie Higienistów Pracy, Stowarzyszenie Ochrony

Pracy)

●

Szkoły wy

ż

sze i ich jednostki organizacyjne (Wy

ż

sza Szkoła Zarz

ą

dzania

Ochron

ą

Pracy w Katowicach, Wy

ż

sza In

ż

ynierska Szkoła Bezpiecze

ń

stwa i

Organizacji Pracy w Radomiu, Wy

ż

sza Szkoła Bezpiecze

ń

stwa w Poznaniu,

Politechnika

Ś

l

ą

ska, Politechnika Białostocka, Politechnika Łódzka, Politechnika

Pozna

ń

ska, Politechnika Warszawska)

●

Jednostki naukowo - badawcze i badawczo – rozwojowe (Centralny Instytut

Ochrony Pracy, Pa

ń

stwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Instytut Medycyny

Pracy w Łodzi, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia

Ś

rodowiskowego w

Sosnowcu, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Główny Instytut Górnictwa w

Katowicach)

●

Firmy i jednostki konsultingowe i doradcze oraz firmy i o

ś

rodki szkoleniowe,

(jednostki organizacyjne, które poddały si

ę

dobrowolnej akredytacji przez

kuratoria o

ś

wiaty lub posiadaj

ą

tytuł honorowy PARTNER OSPIP we

Wrocławiu)

Uwagi wst

ę

pne

1) Zaproponowany kodeks etyki specjalisty bhp dotyczy w pierwszej kolejno

ś

ci

osób o odpowiednich kwalifikacjach i do

ś

wiadczeniu zawodowym, zajmuj

ą

cych

si

ę

szeroko poj

ę

t

ą

problematyk

ą

ochrony człowieka w

ś

rodowisku pracy

2) Autorytet specjalisty bhp zale

ż

y nie tylko od posiadanych kwalifikacji i do-

ś

wiadczenia zawodowego (na przykład ilo

ś

ci lat sta

ż

u pracy, pełnionej funkcji,

zajmowanego stanowiska, tytułu lub stopnia naukowego), ale tak

ż

e w du

ż

ej

mierze od jego zachowania, na przykład w czasie kontroli i doradztwa, podczas

wykładów i szkole

ń

, w stosunkach słu

ż

bowych.

3) Podstawowym punktem odniesienia dotycz

ą

cym obowi

ą

zków i uprawnie

ń

specjalisty bhp, który jest zatrudniony w słu

ż

bie bhp lub wykonuje zadania tej

słu

ż

by, stanowi aktualne rozporz

ą

dzenie w sprawie słu

ż

by bezpiecze

ń

stwa i hi-

gieny pracy (Dz. U. z 1997r. nr 109 poz. 704, z pó

ź

n. zm.)

4) Szczegółowe standardy etyczno - zawodowe dla okre

ś

lonych grup zawodów,

w ramach których działa zawodowo specjalista bhp, reguluj

ą

odr

ę

bne wymaga-

nia i wytyczne, na przykład:

a) in

ż

ynier i technik

→

Ogólne zasady etycznego post

ę

powania in

ż

ynierów i

techników (XXI Kongres Techników Polskich, Gda

ń

sk 1987)

b) lekarz medycyny pracy

→

Kodeks Etyki Lekarskiej (Naczelna Izba Lekarska i

Polskie Towarzystwo Lekarskie,

http://www.nil.org.pl

)

c) nauczyciel akademicki i wykładowca

→

Dobre obyczaje w nauce – zbiór za-

sad i wytycznych (Komitet Etyki w Nauce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

2001)

d) inspektor pracy

→

Etyka Inspektora Pracy (Zaj

ą

c E., „Inspektor Pracy”, nr 1,

nr 7-8, nr 9, Główny Inspektorat Pracy, Warszawa 1996)

e) konsultant i doradca

→

Kodeks Etyczny Niezale

ż

nego Konsultanta (Stowa-

rzyszenie In

ż

ynierów Doradców i Rzeczoznawców,

http://www.sidir.pl

)

f) kierownik i mened

ż

er

→

Kodeks Etyki Mened

ż

era (Stowarzyszenie Mened

ż

e-

rów w Polsce,

http://www.smwp.org/

)

g) audytor systemu zarz

ą

dzania to polska norma PN-EN ISO 19011 Wytyczne

dotycz

ą

ce auditowania systemów zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i/lub zarz

ą

dzania

ś

ro-

dowiskowego (Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 2003).

Zasady ogólne

1) Nadrz

ę

dna warto

ść

specjalisty bhp

→

ż

ycie i zdrowie zatrudnionych. Aktual-

na sytuacja ekonomiczna i społeczna oraz naciski pracodawcy i innych osób z

zakładu pracy nie zwalniaj

ą

z przestrzegania tej zasady.

2) Specjalista bhp jest obowi

ą

zany stale podnosi

ć

swoje kwalifikacje zawodo-

we, na przykład poprzez systematyczne samokształcenie kierowane oraz okre-

sowy udział w szkoleniach, kursach, seminariach i konferencjach

3) Nie mo

ż

na usprawiedliwia

ć

post

ę

powania zawodowego specjalisty bhp bra-

kiem czasu na zapoznanie si

ę

aktualnymi aktami prawnymi i literatur

ą

fachow

ą

oraz aktualnym stanem warunków pracy w zakładzie pracy, na przykład maj

ą

c

szczególnie na uwadze zaniedbania dotycz

ą

ce przeprowadzania przegl

ą

du do-

kumentacji, wizji lokalnej i obserwacji pracy.

4) Najwy

ż

szy priorytet w post

ę

powaniu zawodowym specjalisty bhp:

a) przestrzeganie prawa (a w szczególno

ś

ci prawa pracy i przepisów bhp)

b) zachowanie obiektywizmu i niezale

ż

no

ś

ci

c) działanie w granicach własnych kwalifikacji i kompetencji

5) Podstawowe obowi

ą

zki specjalisty bhp to w pierwszej kolejno

ś

ci kontrola wa-

runków pracy i analiza stanu bhp, które obejmuj

ą

mi

ę

dzy innymi analiz

ę

wypad-

ków przy pracy i chorób zawodowych oraz ocen

ę

ryzyka zawodowego zwi

ą

za-

nego z wykonywan

ą

prac

ą

.

6) Podstawowym zadaniem specjalisty bhp jest bie

żą

ce informowanie zaintere-

sowanych (np. pracodawców, osób kieruj

ą

cych pracownikami, pracowników i

ich przedstawicieli) o zagro

ż

eniach i ryzyku zawodowym oraz o działaniach

profilaktycznych obejmuj

ą

cych

ś

rodki techniczne i organizacyjne,

ś

rodki

ochrony zbiorowej i ochrony indywidualnej.

Etyka dotycz

ą

ca kontroli

W czasie przeprowadzania kontroli warunków pracy (np. inspekcji, przegl

ą

dów,

auditów) specjalista bhp powinien:

1) Identyfikowa

ć

problemy i niezgodno

ś

ci (np. zwi

ą

zane z wymaganiami zawar-

tymi w aktach prawnych ogólnych i bran

ż

owych oraz w polskich normach), a nie

szuka

ć

osób winnych i odpowiedzialnych za bł

ę

dy i zaniedbania.

2) Przestrzega

ć

tajemnicy pa

ń

stwowej i słu

ż

bowej, tajemnic technologicznych i

handlowych oraz przepisów dotycz

ą

cych ochrony danych osobowych zawar-

tych w dokumentacji zakładu pracy.

3) Nie przyjmowa

ć

bezpo

ś

rednich lub po

ś

rednich korzy

ś

ci materialnych w za-

mian za wpływ na wyniki kontroli.

4) Nie traktowa

ć

osób kontrolowanych przedmiotowo, ale jako podmiot, który

posiada swoj

ą

godno

ść

i prawa.

5) Zachowywa

ć

szczególny takt i wyczucie wobec osób niepełnosprawnych,

starszych, młodocianych i kobiet w ci

ąż

y.

6) Wykazywa

ć

du

żą

pow

ś

ci

ą

gliwo

ść

i umiar w swoim zachowaniu oraz w wy-

powiedziach w mowie i pi

ś

mie wobec osób kontrolowanych.

●

Przykładowe post

ę

powanie nieetyczne specjalisty bhp:

- przyjmowanie korzy

ś

ci materialnych w zwi

ą

zku z czynno

ś

ciami kontrolnymi

- u

ż

ywanie ironicznych poucze

ń

i uszczypliwych rad wobec osób kontrolowa-

nych

- traktowanie osób kontrolowanych bez poszanowania ich godno

ś

ci i prawa do

obrony

Etyka dotycz

ą

ca doradztwa

W trakcie doradztwa w zakresie ochrony pracy (zwanego tak

ż

e usługami do-

radczymi, konsultingiem lub usługami konsultingowymi) specjalista bhp powi-

nien:

1) Przestrzega

ć

w swoim post

ę

powaniu zawodowym podstawowej zasady inte-

res klienta liczy si

ę

przede wszystkim

2) Przedstawia

ć

klientowi jak najbardziej aktualny i obiektywny, a niepo

żą

dany

przez niego obraz sytuacji w zakładzie pracy

3) Zachowywa

ć

realizm w prezentacji swoich kwalifikacji zawodowych obejmu-

j

ą

cych specjalistyczn

ą

wiedz

ę

i do

ś

wiadczenie

4) Wykazywa

ć

niezale

ż

no

ść

i obiektywizm w ocenie analizowanych zjawisk i sy-

tuacji w zakładzie pracy oraz w formułowaniu na ich podstawie opinii i wniosków

5) Nie przyjmowa

ć

zlecenia, je

ś

li nie ma odpowiednich kwalifikacji i kompetencji

do jego wykonania oraz nie ma pewno

ś

ci, co do terminowej realizacji zlecenia

6) Zachowywa

ć

poufno

ść

wszelkich informacji uzyskanych bezpo

ś

rednio od

klienta oraz zdobytych po

ś

rednio w czasie prowadzenia zleconych bada

ń

i ana-

liz

●

Przykładowe post

ę

powanie nieetyczne specjalisty bhp:

- przejmowanie pracy innego konsultanta przed zako

ń

czeniem zlecenia

- przyjmowanie zlecenia w zakresie przekraczaj

ą

cym posiadane kwalifikacje

- wykorzystywanie we własnym interesie informacji o kliencie bez jego zgody

Etyka dotycz

ą

ca edukacji

●

Podczas edukacji w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy (np. kształcenia,

szkolenia, instrukta

ż

y) specjalista bhp powinien:

1) Posiada

ć

specjalistyczne kwalifikacje i do

ś

wiadczenie oraz przygotowanie

dydaktyczne odpowiednie do realizowanego przedmiotu i programu nauczania

oraz poziomu i rodzaju nauczania (na przykład szkoła

ś

rednia lub wy

ż

sza,

studia in

ż

ynierskie lub podyplomowe)

2) Udost

ę

pnia

ć

słuchaczom wszelkie dost

ę

pne

ź

ródła danych i informacji, ale

maj

ą

c na uwadze zastrze

ż

enie dotycz

ą

ce przestrzegania przepisów prawa

autorskiego

3) Przygotowywa

ć

si

ę

sumiennie do zaj

ęć

dydaktycznych oraz opracowywa

ć

i

uaktualnia

ć

swoje materiały dydaktyczne

4) Dba

ć

o ustawiczne doskonalenie jako

ś

ci nauczania, na przykład poprzez

regularn

ą

samokontrol

ę

wyników pracy dydaktycznej

5) Rozwija

ć

w

ś

ród słuchaczy zdolno

ść

do samodzielnego i twórczego my

ś

lenia,

na przykład poprzez wprowadzanie metod aktywizuj

ą

cych

6) Wykazywa

ć

w stosunku do słuchaczy (niezale

ż

nie od rodzaju zaj

ęć

i

stosunku pracy) odpowiedni

ą

powag

ę

, cierpliwo

ść

i

ż

yczliwo

ść

●

Przykładowe post

ę

powanie nieetyczne specjalisty bhp:

- prowadzenie zaj

ęć

w zakresie nie uprawianej specjalno

ś

ci zawodowej lub dy-

daktycznej

- przejmowanie prowadzenia zaj

ęć

bez odpowiedniego przygotowania dydak-

tycznego

- przywłaszczenie sobie cudzych materiałów dydaktycznych lub dorobku na-

ukowego

Etyka dotycz

ą

ca stosunków słu

ż

bowych

●

W stosunkach słu

ż

bowych specjalista bhp powinien:

1) Pomaga

ć

w adaptacji zawodowej młodym i mało do

ś

wiadczonym

pracownikom oraz w zaj

ę

ciach praktycznych uczniom i studentom

2) Stwarza

ć

z jednej strony atmosfer

ę

szczerej i kole

ż

e

ń

skiej współpracy, a z

drugiej strony warunki uczciwej i zdrowej rywalizacji w podnoszeniu jako

ś

ci

ś

wiadczonych usług

3) Wyja

ś

nia

ć

i rozstrzyga

ć

w sposób konstruktywny wszelkie ró

ż

nice zda

ń

,

staraj

ą

c

si

ę

ogranicza

ć

niepotrzebne

napi

ę

cia

i

konflikty

w

ś

ród

współpracowników i podwładnych

4) Dobiera

ć

i ocenia

ć

współpracowników i podwładnych zgodnie z

obiektywnymi i jawnymi kryteriami opartymi na kwalifikacjach i kompetencjach.

Stwarza

ć

mo

ż

liwo

ś

ci

podnoszenia

kwalifikacji

zawodowych

przez

współpracowników i podwładnych, słu

żą

c im rad

ą

i do

ś

wiadczeniem

5) Zach

ę

ca

ć

współpracowników i podwładnych do przygotowania i realizacji

prac naukowo-badawczych, słu

żą

c im opiek

ą

merytoryczn

ą

●

Przykładowe post

ę

powanie nieetyczne specjalisty bhp:

1) U

ż

ywanie argumentu siły zamiast siły argumentów, na przykład wobec pod-

władnych

2) Przywłaszczenie sobie cudzych osi

ą

gni

ęć

i zasług, na przykład dorobku

podwładnych

3) Uniemo

ż

liwianie lub utrudnianie rozwoju zawodowego, na przykład podno-

szenia kwalifikacji