1

Grafika inżynierska

21. Rysunek złożeniowy

1. Wprowadzenie

Liczba zespołów i części, ich poziom strukturalny oraz zakres informacji, jakie

zawierają, określają rodzaj rysunku złożeniowego stosowanego w budowie maszyn.

Jeżeli wyrób ma budowę bardzo skomplikowaną i złożoną, czyli stanowi tzw. „wyższy

poziom strukturalny”, wówczas sporządza się rysunek złożeniowy przedstawiający
tylko wzaje mne usytuowanie zespołów danego wyrobu, ewentualnie jeszcze ich
kształt.

2

1. Wprowadzenie

1. Wprowadzenie

Dla wyrobów złożonych z małej liczby części wykonuje się rysunki zestawów ele-

mentów. Rysunki te przedstawiają wszystkie części, ich wymiary, wyróżnienia iden-

tyfikacyjne oraz inne informacje dotyczące wykonania wszystkich elementów.

3

1. Wprowadzenie

Wyroby o przeciętnym stopniu złożoności i komplikacji, które można zobrazować

w całości, przedstawia się za pomocą rysunku złożeniowego ogólnego. Rysunek taki
musi zawierać wszystkie zespoły i części w takiej podziałce, aby je można było gra-
ficznie przedstawić i odczytać.

W przypadku wyrobu dużego, o skomplikowanej budowie, np. samochodu, obra-

biarki, dźwigu itp., przedstawienie wszystkich zespołów i części na jednym rysunku

nie jest możliwe. Wówczas wyrób dzieli się na funkcjonalne zespoły i podzespoły,
które przedstawia się na oddzielnych rysunkach. Rysunek taki, o niższym poziomie
strukturalnym, przedstawiający ograniczoną liczbę części, w PN jest nazywany

rysunkiem podzespołu.

2. Funkcje i cechy rysunku złożeniowego zespołu maszynowego

Rysunek złożeniowy zespołu maszynowego lub wyrobu o względnie prostej budo-

wie powinien:

 w rzucie głównym przedstawiać wyrób w położeniu użytkowym,

 odzwierciedlać w rzucie głównym przede wszystkim budowę całego wyrobu,

natomiast inne rzuty mogą jedynie te informacje uzupełniać,

 przedstawiać wszystkie części tworzące wyrób, ich wzajemne położenie oraz

zastosowane połączenia,

 zawierać wykaz części, a wszystkie części powinny być oznaczone zgodnie z tym

wykazem,

 umożliwiać odczytanie budowy i zasady działania wyrobu.

4

2. Funkcje i cechy rysunku złożeniowego zespołu maszynowego

Rysunek złożeniowy nie musi i nie powinien:

 zawierać wymiarów szczegółowych poszczególnych części lub całego wyrobu

(może on zawierać wymiary zewnętrzne lub inne charakterystyczne wymiary),

 odzwierciedlać szczegółów konstrukcyjnych poszczególnych części tworzących

wyrób, a zwłaszcza tych, które nie mają żadnego wpływu na zasadę działania

(ścięcia, zaokrąglenia, podcięcia, otwory zmniejszające masę itp.),

 zawierać dodatkowych rzutów odzwierciedlających jedynie ciekawe szczegóły lub

charakterystyczne kształty.

3. Oznaczanie części składowych

Poszczególne części składowe na rysunkach obrazujących zespoły lub kompletne

wyroby maszynowe muszą mieć oznaczenia jednoznacznie je identyfikujące.

 przedstawione na rysunku

elementy należy oznaczać
w kolejności, w jakiej wys-

tępują w zespole lub też
osobno każdą część na ry-
sunku,

Oznaczenia zespołu lub częś-

ci należy pisać cyframi arab-

skimi (tylko wyjątkowo wiel-

kimi literami) odpowiednio
połączonymi z liniami odnie-
sienia i oznaczonymi wyroba-

mi. W normie PN-EN ISO

6433, która ten problem re-
guluje, stwierdza się, że:

 wszystkie oznaczone częś-

ci należy umieścić w wy-

kazie części,

5

3. Oznaczanie części składowych

 znaki oznaczeń – cyfry,

wyjątkowo litery – należy
pisać taką wysokością pis-
ma, która odróżnia je od

wszystkich innych opisów
znajdujących się na tym

rysunku, np. o podwójnej

wysokości w stosunku do
liczb wymiarowych, obwo-
dzić kółkami lub stosować

połączenia tych sposo-

bów,

 każdą część (zespół) nale-

ży oznaczać tylko jeden

raz, a podczas ewentual-
nych powtórzeń stosować
to samo oznaczenie,

3. Oznaczanie części składowych

 oznaczenia powinno się

rozmieszczać w kolumnach

lub/i wierszach, stosując

numerację zgodną z:

 oznaczenie należy pisać:

 możliwością

montażu

zespołu,

 ważnością

zespołu

(części),

 dowolną logiczną kolej-

nością,

 na półkach linii odnie-

sienia,

 jako obwiedzione okrę-

gami rysowanymi linią

ciągłą cienką o jednako-
wej średnicy,

 przy końcu linii odnie-

sienia,

6

3. Oznaczanie części składowych

 oznaczenia części złącz-

nych, np. śrub, nakrętek,
podkładek, można pisać
przy jednej linii odniesie-

nia,

 linie odniesienia należy ry-

sować:

 jako cienkie ciągłe nie-

przecinające się,

 pod pewnym kątem

w stosunku do ozna-
czanych elementów,

 jako najkrótsze z moż-

liwych,

 promieniowo do okrę-

gów, gdy oznaczenia są
obwiedzione okręgami,

 zakończone kropką po

stronie oznaczonej częś-

ci.

4. Wykaz części

Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz

części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
 powinien mieć formę tablicy, w której linie obramowania lub linie oddzielające

poszczególne kolumny są liniami ciągłymi grubymi,

 należy go umieszczać bezpośrednio nad tabliczką rysunkową podstawową lub

sporządzać na oddzielnych arkuszach formatu A4,

 jeśli jest umieszczony bezpośrednio na rysunku złożeniowym, należy go wypeł-

niać od tabliczki rysunkowej ku górze arkusza,

7

4. Wykaz części

Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz

części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
 powinien zaczynać się nagłówkiem, a poszczególne kolumny powinny zawierać:

 Nr pozycji, czyli kolejny numer części lub zespołu, jakim są one oznaczone na

rysunku,

 Nazwę części lub zespołu, a dla przedmiotów znormalizowanych – ich ozna-

czenie wg normy przedmiotowej,

 Liczbę sztuk części lub zespołów potrzebnych do zmontowania jednego przed-

miotu przedstawionego na rysunku,

4. Wykaz części

Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz

części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
 powinien zaczynać się nagłówkiem, a poszczególne kolumny powinny zawierać:

 Oznaczenie numeru rysunku lub zespołu, numeru normy przedmiotu znor-

malizowanego lub inne identyfikujące informacje,

 Materiał, czyli wyszczególnienie gatunku i rodzaju materiału wg odpowiednich

norm,

 Uwagi, czyli miejsce na informacje dodatkowe,

8

4. Wykaz części

Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz

części. Zgodnie z PN-85/M-01121 wykaz części:
 jeśli jest umieszczony na oddzielnym arku-

szu, należy go wypełniać od nagłówka

umieszczonego u góry w kierunku tabliczki

rysunkowej,

 jeśli jest wykonywany na oddzielnym arku-

szu, arkusz ten – podobnie jak każdy rysu-
nek – powinien zawierać tabliczkę rysunko-
wą podstawową, w której w rubryce
Nazwa przedmiotu należy umieścić napis

Wykaz części.

5. Przykładowe rysunki złożeniowe

9

5. Przykładowe rysunki złożeniowe

5. Przykładowe rysunki złożeniowe

10

5. Przykładowe rysunki złożeniowe

6. Rysunki złożeniowe o specjalnym charakterze

Na rysunkach ofertowych, które mają charakter reklamowy, wyrób jest najczęściej

przedstawiony w sposób uproszczony, z pominięciem wszystkich mniej istotnych

szczegółów. Ponieważ do rysunku dołączona jest zwykle charakterystyka techniczna

wyrobu, w postaci odpowiedniego opisu, na rysunku podaje się zwykle tylko kilka
wymiarów gabarytowych i tych wymiarów, które są najbardziej interesujące dla
ewentualnego przyszłego nabywcy.

11

6. Rysunki złożeniowe o specjalnym charakterze

Rysunek fundamentowy, wykonywany dla urządzeń stacjonarnych, jest podstawą

do wykonania fundamentu oraz ustawienia na nim maszyny lub urządzenia. Dlatego
też na rysunku tym nie pokazuje się szczegółów budowy maszyny, przedstawiając ją
tylko w postaci widoków zaopatrzonych w wymiary określające przestrzeń potrzeb-

ną do jej ustawienia. Dokładnie rysuje i wymiaruje się tylko fundament.

Grafika inżynierska

21. Rysunek złożeniowy