Poznawanie systemu

rodzinnego poprzez rysunek

psycholog Bożena

Ignut

Zastosowanie rysunku



Rysowanie znajduje zastosowanie w procesie poznawania
chorego , stanowi też cenną pomoc w czasie samej
psychoterapii



Rysunki są formą ujawniania lęków, pragnień, fantazji
oraz konkretnym wyrazem celów terapeutycznych



Pomagają zapanować nad frustracjami i impulsami
pojawiającymi się w trakcie procesu rozwijania
umiejętności komunikacyjnych, które wzmacniają
poczucie własnej wartości



Umożliwiają ustalenie wskaźników dojrzałości rozwojowej i
poznawczej oraz korelatów osobowości



Rysowanie służy diagnozie obecnego stanu danego
człowieka



W sposób niewerbalny umożliwia zwerbalizowanie
pozytywnych i negatywnych emocji

Czy negatywne doświadczenia

zawsze prowadzą do zaburzeń

rozwoju



Aspekty przywiązania dziecka do opiekuna



Nadmierna kontrola ze strony opiekuna

;

zbytnie narzucanie swojej woli dziecku



Niedostateczna kontrola ze strony opiekuna

;

niskie wymagania, niekonsekwencja



Narodziny rodzeństwa



Niepełnosprawność dziecka



Konflikt między rodzicami



Zaburzenia rodziców (depresja poporodowa)



Przemoc fizyczna, przemoc psychiczna

Poznawanie systemu

rodzinnego



Rodzina to nie tylko wzajemna
interakcja jej członków, ale ujmowanie
człowieka jako uczestnika grupy
rodzinnej



Analizuje się nie tylko wzajemne
oddziaływanie wszystkich członków
rodziny (np. wpływ matki na dziecko,
ojca i brata),

a także wszystkich

pozostałych relacji (np. relacja między
matką a dzieckiem zależy od jakości
związku między rodzicami)

Rysunek rodziny



Pokazuje relacje w rodzinie – ma

znaczenie diagnostyczne



Pomaga dziecku w wyrażaniu

problemów rodzinnych



Pokazuje obraz własnej rodziny

Metody projekcyjne



Metody projekcyjne są bardzo

przydatne w zbieraniu danych o
rodzinie, pozwalają zobaczyć
siebie w tej rodzinie i relacje jej
poszczególnych członków

Test

rysunku

rodziny



Rysunek jest dobrą metodą
rozwiązywania konfliktów,

ułatwia

osobie wyrażanie własnych lęków,
pragnień, fantazji i pomaga terapeucie
w pracy diagnostycznej i
terapeutyczej

, zwłaszcza jeśli chodzi o

dzieci, które jeszcze nie umieją
werbalizować swoich problemów

Rysunek Rodziny jako źródło

informacji o nim i jego rodzinie



Rysunek rodziny pozwala na zebranie

bardzo wielu informacji o badanym i jego

relacjach rodzinnych,

dociera do motywów

uświadomionych i nieświadomych

sposobów radzenia sobie z sytuacjami

trudnymi



Dla bardziej pogłębionego stosowania

trzeba zrozumieć dobrze ogólną zasadę

stosowania metod projekcyjnych,

zachować dobre warunki badania, poznać

zasady interpretacji i nabrać

doświadczenia

Technika

badania



Samo badanie jest bardzo łatwe ale

żeby mogło przynieść spodziewane
efekty,

należy zachować wszystkie

potrzebne warunki dotyczące
nawiązania kontaktu, rozmowy z
badanym i przygotowania
potrzebnych pomocy

Nawiązanie kontaktu



Ważne, żeby badany czuł się

swobodnie, żeby nie był
wystraszony



Nie można żałować czasu na

wprowadzenie korzystnej
atmosfery

Instrukcja



Prosimy badanego, żeby narysował rodzinę:

„

Narysuj rodzinę” lub „Wyobraź sobie rodzinę

i narysuj ją”

Dla dzieci rysowanie jest zajęciem

naturalnym, chętnie rysują i właśnie rysunek

jest nieraz sposobem na rozładowanie

napięcia i nawiązania kontaktu

Jeśli pyta czy może coś dodać,

wyjaśniamy, że może rysować wszystko,

co chce: osoby, zwierzęta, przedmioty.

Informujemy, że może rysować jak chce i

akceptujemy każdy sposób rysowania

Pomoce



Kartka papieru i kredki bambino



Ważne ! Papier i kredki powinny być

tego samego rodzaju, ponieważ
wtedy dopiero będziemy mogli
porównać elementy formalne
rysunku jak np. nacisk kredki



Niedopuszczalne jest używanie

linijki i gumki. Jeżeli badany chce
coś zmienić w rysunku, może
przekreślić to, co mu się nie podoba

Obserwacja

W obserwacji należy wziąć pod

uwagę :



Kolejność rysowania postaci, a także
ewentualnych zwierząt, przedmiotów itd.



Czas, przerwy, zastanowienia



Szczególną staranność przy
wykonywaniu niektórych elementów
rysunku



Komentarze i uwagi słowne, wiercenie
się na krześle itp.

Rozmowa



Badany sam najlepiej objaśni co narysował



Rozmowę zaczynamy od pochwalenia

rysunku



Pytamy:
„

kogo najbardziej lubisz w rodzinie”

„ jeśli ta rodzina wybierałaby się na

wycieczkę
to kogo byś nie zabrał”

„ kim w tej rodzinie chciałbyś być”

Sposoby rozmowy trzeba dostosować do

sytuacji

Elementy potrzebne do

interpretacji rysunku

Podstawą do interpretacji są wszystkie

elementy łącznie:



Rysunek



Obserwacja podczas badania,



Rozmowa o rysunku



Wywiad

Aspekty formalne rysunku



Na interpretację formalną składa się

kilka elementów, a mianowicie:

poziom formalny rysunku, typ
rysunku, elementy graficzne,
symbolika przestrzeni i symbolika
barw

Poziom formalny – wskaźniki

rozwoju rysunku dziecka

Okres przedschematu

2-3 rok życia – „bazgroty”
3-4 rok życia – pojawiają się postacie ludzkie, większość z nich to

głowonogi

5-6 rok życia – okres schematu uproszczonego, pojawia się ubiór

Okres schematu

7-11 rok życia – głowa zaczyna przyjmować kształt owalu usta z kreski
przechodzą w owal
9 rok życia - zaznaczenie stawów, wcięcie w pasie
10 rok życia – rośnie liczba postaci rysowanych z profilu

Okres realizmu

12-15 rok życia – znikają postacie będące tylko schematem bez

ubrania.

Pojawia się realistyczne ukazanie tułowia. W tym okresie rysunki tracą
najczęściej swój wdzięk i dzieci rysują coraz mniej chętnie

Rysunki osób dorosłych

Bywają różne czasem są to schematy, czasem ujęcia symboliczne,

czasem

realistyczne

Elementy graficzne



Analiza samego sposobu rysowania dużo mówi o
badanym. Jest to element najmniej poddający się
kontroli. Zwracamy uwagę na rozmach i siłę kreski



Silny nacisk kredki mówi o silnym napięciu, odwadze
czasem gwałtowności



Słaby nacisk kredki mówi o nieśmiałości, łagodności,
czasami nerwicy i wysokim poziomie niepokoju



Linia ciągła jest postrzegana czasami jako wskaźnik
niepokoju.

Cecha ta wzrasta i jest normalna dla

większości nastolatków, które niemal zawsze
wykazują pewien stopień niepokoju



Rysunek jest rysowany ze średnią siłą nacisku ale jedna
osoba lub przedmiot jest narysowany specjalnie mocno.
To może wskazywać na napięcie emocjonalne.



O emocjach powie nam kolor użyty w rysunku

Symbolika barw



Barwy użyte

w rysunku mówią przede

wszystkim o żywej emocjonalności

badanego



Brak kolorów

, posłużenie się tylko jedną

kredką, zwłaszcza szarą, wskazuje na

zahamowanie emocjonalne i niepokój



Barwy jasne

mówią o nastroju pogodnym,



Kolor czarny

mówi o rygoryzmie



Kolor czerwony

ma różne znaczenia -

może być kolorem aktywności, życia

(ogień),

ale w połączeniu z czarnym mówi

najczęściej o agresji

Symbolika barw c.d.



Żółta i pomarańczowa – dziecko
pozytywnie nastawione do świata



Zielona, niebieska, fioletowa –
dziecko zrównoważone, spokojne



Czerń i brąz – zły nastrój brak
poczucia bezpieczeństwa



Dużo barw w postaci – postać jest
kimś ważnym dla dziecka



Postać mało kolorowa bez
szczegółów – to złe relacje z tą osobą

Orientacyjne znaczenie

barw w teście Luschera



Szara

– jest neutralna: ani jasna ani ciemna, wyprana z

wszystkich tendencji psychologicznych. Osoby ją
wybierające nie chcą się angażować, podlegać
wzruszeniom, są ostrożne, umiarkowane, chcą by się nimi
opiekowano



Niebieska-

jest to kolor nieba w nocy, kiedy słabnie

wszelka aktywność. Oznacza spokój, wrażliwość pragnienie
miłości, zacisznego i uporządkowanego środowiska,
potrzebę uczucia i harmonii



Zielona

– mówi o zdecydowaniu, o tendencji do

konserwatyzmu, trwałości i byciu niezależnym od wpływów
zewnętrznych. Wyraża postawę obronną, przypisywanie
znaczenia swojemu „ja” i chęci utwierdzenia się



Czerwona

– barwa krwi i intensywności. Wybierają ją ludzie

zdobyczy, agresywni, aktywni. Mówi o chęci pełni życia,
działania, sukcesu, o sile woli i o pragnieniach seksualnych

Symbolika barw c.d.



Żółta

– kolor światła dziennego i słońca. Mówi o

spontaniczności, pogodnym rozluźnieniu, swobodzie,

otwartości. Osoby wybierające go szukają rozwiązań,

które otwarłyby nowe możliwości i pozwoliły na

zrealizowanie oczekiwań i nadziei



Fioletowa

– jest mieszaniną czerwonej i niebieskiej –

wyrażających tendencje przeciwstawne. Symbolizuje

niezdecydowanie, wahanie, gotowość do kontaktów

niezobowiązujących



Brązowa

– reprezentuje uczucia związane z ciałem,

umiarkowane. Osoby wybierające ją dążą do

zakorzenienia i osiągnięcia poczucia bezpieczeństwa w

prostym środowisku (rodzinnym, osób bliskich), nie są

indywidualistami



Czarna – barwa najciemniejsza, właściwie jest to negacja

koloru – wyraża nicość, koniec, zaprzeczenie. Osoby, które

ją wybierają, poszukują sytuacji trudnych i

wymagających. Odrzucają wszystko to, co mogłoby

wpływać na ich punkt widzenia, sprzeciwiają się temu, co

nie jest zupełnie tak, jak być powinno. Protestują z

poczucia niedocenienia

Symbolika przestrzeni



Rozmieszczanie rysunku na kartce

bywa różnorodne.

Badani przesuwają

rysunek w lewo lub w prawo, w górę w

dół, zajmują całą kartkę jaką mają do

dyspozycji lub tylko jej małą część



Najzdrowsze i najnormalniejsze jest

wykorzystanie całości kartki



Przestrzenie białe

mówią o problemach

wypartych, stłumionych



U neurotyków

jest bardzo dużo

wolnych przestrzeni wskazujących na

sprawy, których nie chcą dopuścić do

świadomości

Mechanizmy obronne



Jeżeli sytuacja rodzinna budzi niepokój i
inne uczucia przykre badany broni się
przed nimi w różny sposób



Jeżeli coś w rodzinie budzi
niezadowolenie i lęk osoby badanej,
może ona w rysunku

„poprawić” sytuację

dodając np. ojca w rodzinie
rozwiedzionej, pomijając brata, o którego
jest zazdrosny lub przedstawiając siebie
w miejscu tej osoby, która w jego
mniemaniu jest najbardziej kochana

Przedstawianie osób

znaczących

Wskaźniki waloryzacji



Osoba rysowana jako pierwsza

(obserwacja)



Umieszczona w centrum kartki



Miejsce dla tej osoby jest najlepsze



Bywa większa od innych



Najdłużej rysowana, najstaranniej, z

największą ilością szczegółów



Użyto przy rysowaniu więcej kolorów

niż przy innych i przedmiotów tj.

kapelusz, torebka, fajka, kwiatek itd.

Wskaźniki dewaloryzacji



Osoba budząca lęk, niepokój może być
w rysunku pomijana. Badany twierdzi,
że zabrakło miejsca lub czasu



Pominięcie siebie wskazuje na
nieakceptowanie siebie w swojej
sytuacji



Dewaloryzacja nie musi być widoczna
poprzez pominięcie, można ją
rozpoznać też po pewnych
wskaźnikach

Wskaźniki dewaloryzacji c.d.



Osoba rysowana jako ostatnia

(obserwacja)



Osoba proporcjonalnie mniejsza



Osoba narysowana niestarannie, z

mniejszą liczbą szczegółów, czasami

brakiem części ciała



Osoba narysowana z użyciem mniejszej

liczby kolorów



Osoba rysowana pośpiesznie

(obserwacja)

Osoby dodane



Jeśli jakieś tendencje nie mogą być

zaspokojone ani przyjęte do ,

świadomości, gdyż przynoszą poczucie

winy

, mogą się ujawniać w rysunku

poprzez inną osobę. Są to najczęściej

postacie waloryzowane albo tzw. osoby

dodane

Osoba dodana – to osoba nie

należąca do składu faktycznej rodziny

osoby badanej, a jednak pojawiająca

się w rysunku

Osoby dodane:



Dziecko – mówi o potrzebie doznawania

opieki lub wyraża pragnienie powrotu do

„złotego wieku”, w którym nie miało się

kłopotów, np. dziecko, którego rodzice

się rozwiedli może pragnąć być

„dzidziusiem”, kiedy jeszcze wszystko –

przynajmniej w jego mniemaniu było

dobrze



Osoba dorosła –

wyrażająca siłę, np.

żołnierz, strażak, mówi o chęci

wyzwolenia od nadopiekuńczych

rodziców

, pragnieniu pokonania swojej

słabości i niepowodzeń, dążeniu do

samodzielności

Osoby dodane c.d.



Sobowtór – ktoś w tym samym wieku i

tej samej płci co badany, mogący

wyrazić pragnienia, do których badany

sam nie chce się przyznać



Zwierzę – wyraża tendencje silnie

tłumione. a zwłaszcza kiedy badany nie

rysuje samego siebie, zwierzę wyrażać

może tendencje osoby badanej.

Najczęściej będzie to agresja, zwłaszcza

jeśli jest to takie zwierzę jak wilk, lew,

duży pies itp.



Może też to być poczucie bezsilności.

Poczucie winy, pragnienie swobody i inne

Relacje odległości



Relacje między postaciami wskazują

na relacje prawdziwe lub upragnione

przez badanego



Bliska odległość

, trzymanie się za

ręce – wskazują na zażyłość



Duża odległość

, odwrócenie od

siebie - wskazują na niechęć



Poczucie wyobcowania

– autor

przedstawia siebie z dala od innych.

Izolacja może być wzmocniona

poprzez oddzielenie kreską lub jakąś

przeszkodą np. drzewem, szafą itp

Zmiany w stosunku do

rodziny realnej



Z rysunków rodziny realnej dziecka

można dowiedzieć się dużo o sytuacji

emocjonalnej dziecka .

W tym celu należy

przeanalizować wskaźniki formalne rysunku,

waloryzację, relacje bliskości i dystansu oraz

identyfikację i rozmowę o rysunku.



Rodzina wymyślona – im mniej jest

podobna do realnej, tym silniej wyraża

projekcję. Osoby pominięte mogą być

osobami, których badany nie lubi lub z

którymi nie chce lub nie może się

identyfikować. Tendencje badanego wyrażają

się przede wszystkim w osobach dodanych.

Im bardziej osoby te różnią się od badanego,

tym bardziej zakazane tendencje prezentują

Konflikty rodzinne wyrażane

w rysunkach

Konflikty jawne – mogą dotyczyć

rodziców lub rodzeństwa
Konflikt z rodzicami dotyczy

poczucia braku

miłości i akceptacji, żalu do rodziców o ich

zachowanie, np. o alkoholizm, kłótnie między

nimi albo rozwód lub zazdrości o rodzeństwo,

które wydaje się faworyzowane

Te konflikty wyrażają się w rysunku

poprzez:

- pominięcie rodziców lub jednego z nich
- dewaloryzację rodziców
- dewaloryzację rywala (zwykle kogoś z

rodzeństwa)

- pominięcie rywala

Konflikty maskowane



Konflikty maskowane mogą ujawniać podobnie

jak jawne (pominięcia, dewaloryzacja), ale także w

inny sposób. Są to reakcje; agresywne, depresyjne,

regresyjne



Agresja może być wyrażana wprost – w treści

rysunku (np. autor strzela do ludzi) –

zawdzięczamy to programom telewizyjnym i grom

komputerowym, które w bardzo wysokim stopniu

są nasycone agresją, a dzieci korzystają z nich

przez wiele godzin, można przypuszczać, że

powoduje to „oswojenie z agresją”

i zmniejszenie

zahamowań przy ukazywaniu agresji własnej



Złość może być bardzo silna, ale autor rysunku

ma przekonanie, że to uczucie jest nieaprobowane,

nie ujawnia się wprost

Konflikty maskowane c.d.

Dziecko wie, że trzeba kochać
braciszka
(lub siostrzyczkę), nie przyznaje się
do negatywnych uczuć w stosunku
do niego tylko ujawnia to pośrednio:
poprzez identyfikację z agresorem.
Np.

Osoba dodana lub waloryzowana

bije kogoś,
gniewa się krzyczy

(o tym możemy

dowiedzieć się
z rozmowy),

trzyma narzędzie agresji

nóż, karabin,
może to wyrażać agresję badanego

Konflikty maskowane c.d.

Agresja może być wyrażana poprzez zwierzę

Rysuje zwierzę, którego w ogóle nie ma w

rodzinie.

Zwierzęta symbolizują agresję różnego typu:

zwierzęta kotowate (np. lew, tygrys) -

walkę z
odwagą ale w formie delikatnej

zwierzęta zjadające padlinę (szakal) –

agresję bez
narażenia się na ryzyko

zwierzęta silne i ciężkie (np. słoń, dzik )

–
wybuchy silne, niekontrolowane, niezręczne

ptaki drapieżne – pragnienie trwałej

dominacji

węże – agresję niebezpieczną, przebiegłą

Konflikty maskowane c.d.

Agresja może się wyrażać

poprzez relację na dystans

. Ten do

kogo badany odczuwa złość może być

narysowany w znacznej odległości

Agresję mogą wyrażać

przedmioty służące do walki

, np.

karabin, kolor może
potęgować agresywność broni

Wskaźniki emocjonalne

zawarte w rysunkach

W rysunkach wykonywanych przez

dzieci dziesięcioletnie, starsze i
dorosłych można oczekiwać
uwzględnienia takich części ciała,
jak oczy, nos, stopy i szyja.

Brak tych detali może okazać się

znaczący podczas ostatecznej
analizy

Wskaźniki emocjonalne



Słabo zintegrowane części ciała –
niska tolerancja frustracji, impulsywność



Zaczernienie pustych pól – niepokój
(im większy stopień zaczernienia, tym
bardziej intensywny)



Zaczernienie twarzy – poważnie
zaburzony, negatywny wizerunek siebie



Zaczernienie rąk – przejawy agresji



Nachylenie postaci – niestabilność,
brak równowagi psychicznej

Wskaźniki emocjonalne

c.d.



Niewielkie wymiary postaci – skrajny brak
poczucia bezpieczeństwa, wycofanie ,
depresja, poczucie nieprzystosowania



Duże wymiary postaci – ekspansywność,
słaba kontrola wewnętrzna



Przezroczyste elementy rysunku –
niedojrzałość, impulsywność, skłonność do
wyładowywania się



Zęby – agresywność (oralna)



Usta przesadnie podkreślone –
niedojrzałość, agresywność oralna



Bardzo duże – erotyzm oralny

Wskaźniki emocjonalne

c.d.



Ręce – służą do zmiany lub kontrolowania otaczającego
środowiska



Założone na piersiach – wrogość lub podejrzliwość



Trzymane za plecami – pragnienie kontrolowania złości,
niechęć do kontaktów interpersonalnych



Brak rąk – nieprzystosowanie, bezradność



Krótkie ręce – tendencja do wycofywania się



Długie ręce – pragnienie zdobywania lub gromadzenia,
sięganie w kierunku innych



Duże dłonie – zachowania „acting-out” (wyładowywanie się)



Stopy – poziom aktywności interpersonalnej



Palce długi i spiczaste – agresywność, wrogość



Palce zaznaczone pętlami lub pojedynczą kreską –
pragnienie stłumienia impulsywnych impulsów



Spoglądanie w bok – podejrzliwość i skłonności paranoidalne

Wskaźniki emocjonalne

c.d.



Duża głowa – zaabsorbowanie światem wyobraźni,
koncentracja na aktywności umysłowej



Mała głowa – osobowość obsesyjno-kompulsywna, poczucie
niższości intelektualnej



Głowa odwrócona tyłem – tendencje paranoidalne lub
schizoidalne



Brak nóg – stłumienie



Różnice wielkości nóg – sprzeczne uczucia dotyczące
niezależności



Długie nogi – dążenie do autonomii



Krótkie nogi – upośledzenie życia emocjonalnego



Ramiona nierówne – niestabilność emocjonalna



Ramiona szerokie – zaabsorbowanie odczuwaną potrzebą siły



Ramiona kwadratowe – nadmierna defensywność, wrogość w
stosunku do innych

Reakcje depresyjne

manifestowane w rysunkach



Złość do rodziców, których „kocha każde
dobre dziecko”, zazdrość o brata,
„którym powinno się opiekować”, czy też
pogarda dla ojca alkoholika, podczas gdy
ojca należy szanować”,

budzi u dziecka

poczucie winy



Wynikają z powodu niemożności
sprostania wysokim wymaganiom,
braku wiary w siebie i niskiej samooceny

Reakcje depresyjne c.d.

Reakcje depresyjne wyrażają się następująco:

uznanie siebie w

rysunku jako najgorszego, najmniej

grzecznego, zasługującego na karę

, tego „dla którego

zabraknie miejsca”

dewaloryzacja siebie, wyrażona poprzez wyobcowanie

na rysunku

lub np. pominięcie jakiejś części ciała

( może być narysowana tylko głowa)

reakcja depresyjna, brak wiary w siebie wyraża się też

pominięciu siebie na rysunku

( badany czasami

wyjaśnia, że nie zrozumiał instrukcji lub nie zdążył

siebie narysować

o depresyjnych tendencjach może też mówić

identyfikacja ze zwierzęciem , ale nie

ze zwierzęciem

dużym i agresywnym lecz małym i bojaźliwym

, np. z

zającem, pisklęciem

smutek i depresja może też wyrażać poprzez

umieszczenie siebie w dolnej części kartki

, zwłaszcza

w prawej dolnej ćwiartce, mówiącej o poczuciu porażki

Dzieci agresywne -

wskaźniki



Używanie w tym samym rysunku

koloru

czerwonego i czarnego, często w połączeniu z

dużym naciskiem kredki



Kreska silna z dużym naciskiem



Postacie rysowane są duże

(powyżej10 cm),

niekiedy zajmują całą kartkę lub się na niej nie

mieszczą.

Można je nazwać jako olbrzymie zwłaszcza w

porównaniu z dziećmi podwyższonym niepokojem



Częste występowanie

zwierząt agresywnych



Zaznaczanie elementów podkreślających

różnice

seksualne (np. biust), niekiedy w sposób wulgarny

Ma na to wpływ nasycenie obrazami erotycznymi

programów telewizyjnych, także programów dla

dzieci



Częstsze występowanie treści agresywnych, jak

bójki, zranienia itp.

Niepokój połączony z

agresją



Dzieci przeżywające wiele konfliktów; niepokój,

poczucie niezadowolenia z siebie ze swojego

ciała rysują rysunki ujawniające jednocześnie

wskaźniki niepokoju i agresji



Silny nacisk kredki, kolory intensywne barwy

czarno-czerwone lub tylko czarne. Zawierają

treści agresywne (np. strzelanie) lub postacie

agresywne np. (potwory)



Bez rozmachu i bez wykorzystania całej

przestrzeni (robią wrażenie ściśniętych)



Ich autorzy przeżywają agresję ale nie mają

odwagi aby ją wyrazić, tłumią ją



Są napięci i mają przekonanie o małej wartości, a

jednocześnie czują złość do innych



Takie rysunki często występują u dzieci

poświęcających dużo czasu na gry komputerowe

nasycone agresją

Tendencje schizofreniczne



Rysunek jest projekcją

„prywatnego świata” osoby
badanej



W psychozie ten świat wydaje się

dziwny, inny



Rysunki też są dziwne i

zaskakujące

Najważniejsze wskaźniki

rysunku schizofrenicznego



Niespokojny rytm rysowania



Dekoratywność- zdobienie rysunku,

ornamenty. Natłok form i postaci często

zachodzących na siebie



Kontaminacje – przechodzenie z jednej formy

czy postaci w drugą np. „w brzuchu tej

osoby jest nos tamtej”



Surrealizm - Dziwne, niespodziewane treści.

Zwielokrotnienie części ciała



Geometryzacja – figury, litery, napisy, hasła.

Mogą być dziwaczne maszynerie, aparaty

Najważniejsze wskaźniki

rysunku schizofrenicznego

c.d.

Okaleczone postacie – pojawiają się wyraziście
zaznaczone ręce, uszy, zwłaszcza oczy (często
wielokrotnie powtarzające się), także
anatomie, ciała obnażone, pojawiają się
wulgarne sceny seksualne
W opisie rysunku treści są również dziwaczne
np.

„ ta postać jest duszą pozostałych,

ona zna prawdę”,

„

to jest las, który jednocześnie jest

zwierzęciem albo częścią zwierzęcia”

Ten sposób rysowania jest bardzo rzadki u
chorych na schizofrenię. Najczęściej spotyka
się rysunki wskazujące na podwyższony
niepokój, a także dewaloryzację siebie

Podsumowanie:

Rysunek rodziny ujmuje osobowość

człowieka na tle relacji tworzących

strukturę rodziny ma też wiele

dodatkowych walorów:



Jest szybki i łatwy w stosowaniu



Może być stosowany niezależnie od

wieku



Rysunku badany nie może się nauczyć –

metoda, którą można stosować

wielokrotnie



W serii rysunków u badanego można

wskazać stałe cechy jego osobowości, a

także zachodzące zmiany

Podsumowanie c.d.



Może być miarą postępu w psychoterapii i
ukazywać zmiany w osobowości związane
ze zmianą sytuacji



Rysunek to nie tylko metoda
diagnostyczna ale również metoda terapii



Jeśli nie dowiemy się o osobie badanej
wszystkiego to nie jest najważniejsze



Ważna jest współpraca nad zrozumieniem
sytuacji i możliwości jej poprawy

Tematy rysunków

„Ja wśród ludzi”
„Co lubię”
„Czego nie lubię”
„Ja w szkole”
„Moje lęki”

Z punku widzenia formalnego można je

interpretować jak rysunek rodziny, a

treści analizować zależnie od tematu

Rysunek w interwencji

kryzysowej



Stosowanie w sytuacji kryzysowej i w

wypadku ostrych wstrząsów emocjonalnych



Przykłady:

próba samobójcza prowadząca

do hospitalizacji, silny głód narkotyczny,

choroba somatyczna , utrata pracy

prowadząca do braku satysfakcji z siebie,

przeprowadzka, śmierć kogoś bliskiego albo

separacja czy rozwód



Te sytuacje mogą doprowadzić jednostkę

do kryzysu, podczas, którego nie będzie

ona w stanie uporać się szybko ze swoimi

konfliktami, a jej rezerwy psychiczne

zostaną wyczerpane

Rysunek w interwencji

kryzysowej



Jest to interwencja ograniczona w czasie



Rysunek ma pomóc w rozpoznaniu
przyczyn i konfliktów, które
doprowadziły go do leczenia



Pomocne bywa nakłonienie pacjenta do
narysowania

swoich mocnych stron,

otrzymywanego wsparcia oraz obecnych
i dawnych sposobów radzenia sobie



Kolejny rysunek może być zatytułowany

„ Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość”

Jak mózg przetwarza

muzykę?



Muzyka działa na człowieka

jako zjawisko

fizyczne – jako określony zbiór drgań

akustycznych, wzbogacających konkretne

zjawisko fizyczne, w połączeniu z

jednoczesnymi reakcjami psychicznymi



Bierny lub czynny kontakt z muzyką

wywołuje odpowiednie doznania

emocjonalne,

którym towarzyszą przemiany

biochemiczne i reakcje wegetatywne



Silny rezonans emocjonalny, wegetatywny i

neurofizjologiczny na muzykę wyjaśniany

jest ścisłym połączeniem organu słuchu,

wzgórza i układu limbicznego

(odpowiadającego za nasze emocje i

pamięć)

Kontakt z pacjentem



Muzyka pozwala na nawiązanie

kontaktu w sytuacjach, gdy kontakt

słowny jest niemożliwy

np. w autyzmie

wczesnodziecięcym, u głuchoniemych



Wpływa na rozwój aktywności twórczej

pacjenta, co może sprzyjać twórczemu

i pełniejszemu kształtowaniu przez

niego własnego życia, wzbogacając je

o nowe zainteresowania, doznania i

wartości



Gdy słuchamy dzieła muzycznego to

jesteśmy w kontakcie ze sztuką, co

rozwija naszą wrażliwość estetyczną

Funkcje muzyki

Na poziomie fizjologicznym:
wpływa na oddech, rytm bicia serca,

ciśnienie krwi, redukuje napięcie
mięśniowe, wpływa na temperaturę
ciała, reguluje poziom hormonów
(redukuje poziom hormonu stresu,
podnosi poziom endorfin),
harmonizuje rytm serca i mózgu,
stymuluje mózg do pracy na
określonych poziomach

Funkcje muzyki c.d.



Na poziomie senso-

motorycznym: aktywizuje układ
senso-motoryczny, redukuje ból,
motywuje do działania,
aktywności, poprawia koordynację
całego ciała, harmonizuje
aktywność zewnętrzną, aktywizuje
i harmonizuje percepcję słuchową