„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Henryk Kowalik

Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji
podróżnym 311[46].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Zbigniew Kramek
mgr inż. Marcin Makowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Henryk Kowalik




Konsultacja:
mgr inż. Ryszard Dolata












Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[46].Z4.04
„Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji podróżnym” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym.



















Wydawca:

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Urządzenia do przekazu informacji podróżnym

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

18

4.1.3. Ćwiczenia

18

4.1.4. Sprawdzian postępów

21

5. Sprawdzian osiągnięć

22

6. Literatura

27

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Ci poradnik dla ucznia, który będzie pomocny w przyswajaniu wiedzy

z dziedziny telekomunikacji, rodzajów łączności stosowanych na kolei oraz ukształtowanie
umiejętności obsługiwania urządzeń łączności przewodowej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować podczas zajęć,

−

materiał nauczania, czyli wiedzę teoretyczną z aspektami informacji praktycznych,
pozwalającą na osiągnięcie podanych celów kształcenia,

−

zestaw pytań, który pozwoli Ci sprawdzić opanowanie podanych treści z materiału
nauczania,

−

przykładowe ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów, który pozwoli Ci sprawdzić opanowanie umiejętności
praktycznych,

−

sprawdzian osiągnięć, który sprawdzi Twoją wiedzę z opanowania treści programowych
materiału nauczania tej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Pamiętaj o tym, że w czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów,

przepisów bhp oraz przepisów instrukcji przeciwpożarowej, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

Schemat układu jednostek modułowych

311[46].Z4

Urządzenia telekomunikacji kolejowej

311[46].Z4.01

Obsługiwanie urządzeń łączności

przewodowej

311[46].Z4.02

Obsługiwanie urządzeń łączności

radiowej

311[46].Z4.03

Obsługiwanie urządzeń telewizji

przemysłowej

311[46].Z4.03

Obsługiwanie urządzeń telewizji

przemysłowej

311[46].Z4.04

Obsługiwanie urządzeń do

przekazu informacji podróżnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

analizować schematy blokowe i ideowe układów i urządzeń elektronicznych,

−

posiadać umiejętność korzystania z dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR),

−

analizować działanie analogowych i cyfrowych układów elektronicznych,

−

posługiwać się słownictwem technicznym z dziedziny elektrotechniki i elektroniki,

−

współpracować w grupie,

−

uczestniczyć w dyskusji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpożarowe i przepisy
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić działanie i zastosowanie sieci zegarowej,

−

określić rodzaje urządzeń megafonowych,

−

wyjaśnić zastosowanie urządzeń nagłaśniających,

−

wyjaśnić zastosowanie i rodzaje urządzeń informowania podróżnych,

−

zastosować urządzenia sygnalizacji alarmowej,

−

dobrać układy zasilające do urządzeń rozgłoszeniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Urządzenia do przekazu informacji podróżnym

4.1.1. Materiał nauczania

Do usprawnienia organizacji pracy, ochrony mienia i ludzi oraz przekazywania

informacji stosuje się urządzenia sygnalizacji teletechnicznej.

Sygnalizacja teletechniczna jest to przesyłanie na odległość sygnałów o określonym

znaczeniu. Podstawową cechą sygnalizacji jest przesyłanie sygnału w jednym kierunku.

W zależności od przeznaczenia rozróżnia się urządzenia:

−

sygnalizacji wywoławczej,

−

sygnalizacji alarmowej,

−

sygnalizacji informacyjnej.
Urządzenia sygnalizacji wywoławczej stosuje się do przesyłania sygnałów wywołania.

Instaluje się je w budynkach mieszkalnych, administracyjnych (instalacja dzwonkowa),
w hotelach (wezwanie obsługi), w szpitalach (przywołanie pielęgniarki) oraz w szkołach
(dzwonki lekcyjne).

Urządzenia sygnalizacji alarmowej sygnalizują grożące niebezpieczeństwo w obiekcie

chronionym. Ze względu na rodzaj zagrożenia urządzenia te dzielą się na urządzenia:

−

sygnalizacji pożarowej,

−

sygnalizacji napadowej,

−

sygnalizacji włamaniowej,

−

sygnalizacji poziomu wody.
Urządzenia sygnalizacji pożarowej montuje się w obiektach narażonych na wybuch

pożaru (np. w magazynach). Sygnał alarmowy nadany ręcznie lub samoczynnie przez czujkę
pożarową natychmiast zostaje przesłany do jednostki straży pożarnej.

Urządzenia sygnalizacji napadowej służą do ochrony ludzi, którzy ze względu na

wykonywane czynności zawodowe (np. kasjerzy) są narażeni na niebezpieczeństwo napadu.

Urządzenia sygnalizacji włamaniowej zabezpieczają różnego rodzaju pomieszczenia

przed wejściem do nich osób niepowołanych. W przedsiębiorstwie PKP urządzenia te
instaluje się w pomieszczeniach kas biletowych, pomieszczeniach dyrekcyjnych,
magazynach, kancelariach akt oraz innych pomieszczeniach, mogących stać się obiektem
zainteresowania osób niepowołanych.

Urządzenia sygnalizacji poziomu wody są przeznaczone do uruchomienia alarmu w razie

przekroczenia w zbiorniku wodnym (wieża wodna, hydrofory) określonego poziomu wody.

Do sygnalizacji informacyjnej zalicza się:

−

urządzenia sygnalizacji poszukiwania osób,

−

ruchome reklamy,

−

tablice informacyjne,

−

urządzenia sygnalizacji czasu,

−

urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń.
W kolejnictwie najczęściej są stosowane tablice informacyjne, urządzenia sygnalizacji

czasu oraz urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń.

Tablice informacyjne są stosowane w budynkach dworcowych oraz na peronach. Służą

one do informowania podróżnych o kierunkach oraz czasie odjazdu i przyjazdu pociągów
pasażerskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Tablice informacyjne mogą być:

−

stałe – zmiana informacji odbywa się poprzez ręczną wymianę poszczególnych palet
z literami, cyframi lub całymi wyrazami,

−

ruchome – zmiana informacji odbywa się za pomocą elektrycznie uruchamianych
mechanizmów powodujących obrót lub przesuwania palet z napisami, literami, cyframi,

−

ś

wietlne – napisy składają się z kombinacji elementów świetlnych.

Zadaniem urządzeń sygnalizacji czasu jest podawanie dokładnego czasu, jednakowego na

wszystkich zegarach rozmieszczonych na terenie danej stacji lub węzła kolejowego.

W skład scentralizowanych urządzeń sygnalizacji czasu wchodzą:

−

zegar główny (tzw. matka),

−

centrala zegarowa z zegarami wtórnymi przyłączonymi do niej za pomocą linii
dwuprzewodowej.
Zegar główny o bardzo dużej dokładności wskazań wysyła w odstępach minutowych

impulsy sterujące do zegarów wtórnych, które skokowo przesuwają swoje wskazówki w takt
impulsów sterujących.

Urządzenia sygnalizacji zajętości pomieszczeń są stosowane w salach konferencyjnych,

gabinetach dyrektorskich, szpitalach kolejowych oraz wszędzie tam, gdzie wejście osoby
niepowołanej może zakłócić przebieg pracy.

Do

dźwiękowego

rozgłaszania

wiadomości

służą

urządzenia

rozgłaszania

przewodowego. W przedsiębiorstwie PKP urządzenia te są stosowane na stacjach osobowych,
towarowych i w pociągach pasażerskich. Pod względem eksploatacji urządzenia rozgłaszania
przewodowego dzielą się na dyspozytorskie i informacyjne.

Urządzenia dyspozytorskie stosuje się na stacjach towarowych. Służą one do

przekazywania dyspozycji służbowych pracownikom zatrudnionym między innymi przy
rozrządzie wagonów, formowaniu składów pociągów i pracach przeładunkowych.

Urządzenia informacyjne są używane na stacjach osobowych i w pociągach pasażerskich.

Na stacjach osobowych służą one do informowania podróżnych o przyjazdach, odjazdach
i opóźnieniach pociągów pasażerskich oraz do nadawania krótkich komunikatów
informacyjnych, ostrzegawczych i porządkowych.

Urządzenia informacyjne w pociągach pasażerskich są przeznaczone do informowania

pasażerów o zbliżaniu się do danej stacji kolejowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Wizualne urządzenia informacji podróżnych

Na stacjach i dworcach kolejowych (hale główne, poczekalnie, perony, przejścia

podziemne) rozmieszczone są systemy tablic informacyjnych z rozkładem jazdy pociągów
pasażerskich. Wykonywane są one najczęściej w formie tablicy magnetycznej mocowanej na
stałe na ścianie. Zastosowana technologia pozwala na łatwą i szybką wymianę informacji na
tablicy (rys. 1).

Rys. 1. Tablica stała magnetyczna [3]

Na dużych dworcach PKP do informowania podróżnych o rozkładzie jazdy pociągów

stosuje się paletowe tablice informacyjne, które w zależności od miejsca instalacji dzielą się
na:

−

paletowe tablice zbiorcze instalowane w halach i poczekalniach dworcowych oraz
tunelach i dojściach do peronów,

−

paletowe tablice peronowe instalowane na peronach i dojściach do peronów,

−

paletowe tablice tunelowe instalowane w tunelach i dojściach do peronów.
Najważniejszymi podzespołami konstrukcyjnymi każdej tablicy paletowej są bębny

paletowe. Na paletach (płytkach) są umieszczone znaki literowe, cyfrowe albo całe wyrazy.
Maksymalna pojemność bębna wynosi 40 palet, 39 zapisanych i 1 czysta widoczna
w położeniu spoczynku tablicy. Liczba bębnów zależy od liczby ruchomych informacji
ukazujących się na tablicy (rys. 2).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Rys. 2. Paletowa tablica zbiorcza [3]

Na tablicy zbiorczej przedstawionej na rysunku umieszczone są następujące dane

o pociągach odjeżdżających:
1)

czas odjazdu (GODZ. ODJAZDU),

2)

nazwa stacji docelowej (STACJA DOCELOWA),

3)

nazwa stacji pośrednich (PRZEZ),

4)

rodzaj pociągu (RODZ. POCIĄGU),

5)

czas opóźnienia (OPÓŹN.),

6)

numer peronu (PERON).
Podane w nawiasach napisy są stałe, umieszczone na obudowie tablicy nad bębnami

paletowymi. Do zapisu informacji 2, 3, 4 i 6 są przewidziane cztery bębny, dla informacji 1
(czas odjazdu) są potrzebne trzy bębny (jeden dla godzin, drugi dla dziesiątek minut, a trzeci
dla jedności minut). Do zapisu informacji 5 (opóźnienie) potrzebne są dwa bębny. Łączna
liczba bębnów potrzebnych dla jednego wiersza w tablicy zbiorczej wynosi więc dziewięć.

Nastawianie informacji na tablicy odbywa się przez obracanie bębnów za pośrednictwem

silników elektrycznych sterowanych z pulpitu. Wszystkie informacje o danym pociągu mogą
być również nastawiane ręcznie za pomocą przełączników obrotowych. Do kasowania
informacji służy przełącznik powodujący doprowadzenie bębna do pozycji, w której znajduje
się czysta paleta.

W podobny sposób działają paletowe tablice tunelowe (rys. 3) i paletowe tablice

peronowe (rys. 4).

Rys. 3. Paletowa tablica tunelowa [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 4. Paletowa tablica peronowa [3]

Dodatkowo paletowe tablice informacyjne mogą być wyposażone w zegar dołączony do

dworcowej sieci zegarowej.

W pojazdach szynowych komunikacji pasażerskiej elementem systemu informacji

podróżnych są tablice diodowe. Służą do przekazywania informacji wizualnych o trasie
przejazdu pojazdu, to jest o przystankach pośrednich i końcowych. Pokazują również bieżącą
datę i czas. Tablice te montowane są wewnątrz pojazdu w kabinach pasażerskich.

Tablica diodowa wykonana jest z podzespołów elektronicznych. Pole odczytowe

zbudowane jest z segmentów diodowych (diody LED) 8x8 punktów. Kolor punktów
ś

wietlnych (żółto-pomarańczowy) sprawia, że pole jest bardzo dobrze widoczne zarówno

w świetle słonecznym jak i w świetle lamp oświetlenia kabin pasażerskich (rys. 5).

Rys. 5. Tablica diodowa [4]

Tablice diodowe sterowane są z jednostki centralnej systemu informacji podróżnych.

Zasilanie (24V DC) podawane jest z układów sterujących kabiny pojazdu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Urządzenia sygnalizacji czasu

Aby wskazania zegarów na stacjach kolejowych na terenie całego kraju były najbardziej

zbliżone zastosowano scentralizowane urządzenia zegarowe.

Na małych stacjach scentralizowane urządzenie zegarowe składa się z:

−

zegara głównego, zwanego również matką, o bardzo dużej dokładności wskazań,

−

zegarów wtórnych, włączonych do wspólnej linii przewodowej,

−

urządzeń zasilających.
Zegar główny w odstępach minutowych wysyła w linię dwukierunkowe impulsy

elektryczne, które sterują zegarami wtórnymi powodując przesuwanie ich wskazówek. W ten
sposób uzyskuje się zgodność wskazań zegarów wtórnych z zegarem głównym.

Na dużych stacjach kolejowych zamiast pojedynczego zegara głównego stosuje się

centrale zegarowe, w których są zazwyczaj dwa działające zegary główne: impulsujący
i rezerwowy. Do takiej centrali można przyłączyć kilka linii zegarowych (rys. 6).

Rys. 6. Schemat blokowy scentralizowanego urządzenia zegarowego [2, s. 257]

Zegary wtórne wskazówkowe dzielą się na:

−

wewnętrzne (rys. 7) instalowane w pomieszczeniach zamkniętych (poczekalniach, halach
dworcowych, pomieszczeniach służbowych, itp.),

−

zewnętrzne (rys. 8) instalowane na przestrzeniach otwartych (na peronach).

Rys. 7. Zegar wtórny wewnętrzny [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zegar wtórny wewnętrzny sterowany jest z sieci czasu polaryzowanym impulsem

minutowym ±24 V o minimalnym czasie trwania 500 ms. Dzięki małemu poborowi prądu
może być stosowany w długich liniach zegarowych, względnie większą ilość zegarów można
stosować w jednej linii krótkiej. Zegar wymaga oświetlenia zewnętrznego.

Rys. 8. Zegar wtórny zewnętrzny [3]

Zegar wtórny zewnętrzny sterowany jest z sieci czasu polaryzowanym impulsem

minutowym ±12 V (lub ±24 V, lub ±48 V, lub ±60 V) o minimalnym czasie trwania impulsu
500 ms. Dzięki małemu poborowi prądu może być stosowany długich liniach zegarowych,
względnie większą ilość zegarów można stosować w jednej linii krótkiej. Podświetlana tarcza
pozwala na odczyt czasu po zapadnięciu zmroku. Napięcie zasilania oświetlenia tarczy
24V DC.

Obecnie coraz częściej do wskazań czasu bieżącego stosuje się zegary cyfrowe (rys. 9).

Rys. 9. Zegar cyfrowy [3]

Zegar przeznaczony jest do montażu w pomieszczeniach zamkniętych. Wyświetlacze

7-segmentowe sterowane są z mikroprocesorowego systemu zawierającego zegar czasu
rzeczywistego RTC, współpracującego z zewnętrznym odbiornikiem sygnału DCF, co daje
możliwość automatycznego synchronizowania z czasem wzorcowym DCF nadawanym
z Frankfurtu n/Menem. Zegar zasilany jest napięciem 24 V DC.

Rozbudowaną wersją zegara cyfrowego jest zegar wskazujący bieżący czas oraz datę

(rys. 10).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Rys. 10. Zegar cyfrowy z datownikiem [3]

Zegar przeznaczony jest do montażu w otwartej przestrzeni pod zadaszeniem lub

w pomieszczeniach zamkniętych. Zestaw czterech wyświetlaczy 7-segmentowych
przeznaczony jest do wizualizacji daty (rok, miesiąc, dzień). Wyświetlacze sterowane są
z mikroprocesorowego systemu zawierającego zegar czasu rzeczywistego RTC,
współpracującego z zewnętrznym odbiornikiem sygnału DCF. Zegar wskazuje na przemian
temperaturę mierzoną w miejscu zainstalowania czujnika oraz czas odliczany przez RTC,
synchronizowany automatycznie z czasem wzorcowym DCF nadawanym z Frankfurtu
n/Menem. Synchronizacja następuje automatycznie, przy czym do dokładnej pracy zegara
wystarcza jedna synchronizacja na kilka dni. Sterownik posiada wbudowaną opcję
automatycznej zmiany czasu zimowego na letni i odwrotnie oraz jest kompatybilny pod
względem lat przestępnych.

Funkcje sterownika zegara:

−

ręczne ustawienie czasu i daty,

−

ustawienie czasu widoczności godziny i minut,

−

ustawienie czasu widoczności temperatury,

−

wyłączenie opcji pokazywania temperatury,

−

wyłączenie opcji pokazywania czasu,

−

wyłączenie wskaźników cyfrowych.
Wyświetlacz znajdujący się w sterowniku pokazuje:

−

aktualny czas (godziny, minuty),

−

aktualną datę (rok, miesiąc, dzień),

−

dzień tygodnia,

−

temperaturę zewnętrzną (z dokładnością do ±0,5ºC),

−

znacznik synchronizacji DCF,

−

opcje ręcznych ustawień zegara.
Zegar posiada wewnętrzny zasilacz, może być zatem zasilany bezpośrednio z sieci

230 V, 50 Hz.

W skład urządzeń zegarowych wchodzą również translacje zegarowe stosowane

w długich liniach zegarowych, na których przekroczono dopuszczalny spadek napięcia, co
może spowodować niezadziałanie niektórych zegarów wtórnych. Praca translacji zegarowej
polega na odbiorze impulsów przychodzących od zegara głównego i przetworzeniu ich przy
współpracy z lokalnym źródłem napięcia na nowe impulsy elektryczne, które sterują dalszymi
odcinkami linii lub inną linią zegarową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Urządzenia rozgłaszania przewodowego

Zadaniem systemu rozgłoszeniowego jest przekazywanie informacji akustycznych dla

podróżnych korzystających z usług PKP oraz dla służb eksploatacyjnych PKP. Urządzenia
systemu przeznaczone są do zainstalowania w obiektach PKP, dworcach i przystankach
kolejowych.

System rozgłoszeniowy tworzy ujednoliconą grupę urządzeń elektroakustycznych

uniwersalnej aparatury stacjonarnej przeznaczoną głównie do nagłaśniania kolejowych stacji
ruchu osobowego wraz z obiektami dworcowymi oraz stacji towarowych. Zazwyczaj
urządzenia systemu posiadają budowę modułową pozwalającą na indywidualną konfigurację
wyposażenia zależną od specyfiki nagłaśnianego obiektu. Możliwa jest również późniejsza
rozbudowa systemu o dodatkowe moduły wzmacniaczy.

Urządzenia systemu rozgłoszeniowego zasadniczo przeznaczone są do nagłaśniania

obiektów o charakterze lokalnym (hale dworcowe, poczekalnie itp.), jednak system także
umożliwia zdalne sterowanie i nagłaśnianie odległych obiektów takich jak bezobsługowe
przystanki kolejowe. Zdalne sterowanie i nagłaśnianie obiektu realizowane jest poprzez kabel
dalekosiężny lub lokalny.

Sterowanie urządzeniami systemu oraz nadawanie komunikatów odbywa się za pomocą

zainstalowanych w obiekcie pulpitów mikrofonowych poprzez dwutorową linię
teletransmisyjną. Dodatkowo, funkcje pulpitu może pełnić specjalnie oprogramowany
komputer PC, którego zadaniem jest automatyczne nadawanie informacji dla podróżnych na
poszczególne obwody rozgłoszeniowe. Oprogramowanie komputera realizuje również
automatyczne zdalne wybieranie i nagłaśnianie bezobsługowych stacji i przystanków
kolejowych.

Do podstawowych parametrów eksploatacyjnych systemu rozgłoszeniowego należy:

−

nadawanie z kilku stanowisk zapowiadania mikrofonowego,

−

tworzenie elastycznych, określanych przez użytkownika obwodów zapowiadawczych,

−

dowolne konfigurowanie i nadawanie informacji na wybrane obwody rozgłoszeniowe,

−

nadawanie 3-tonowego gongu, poprzedzającego emisję komunikatów,

−

nadawanie informacji priorytetowych z uprzywilejowanego stanowiska zapowiadania,

−

nadawanie informacji o zmniejszonym poziomie rozgłoszenia w porze nocnej,

−

możliwość rozbudowy systemu o dodatkowe moduły wzmacniaczy i stanowiska
zapowiadawcze (pulpity),

−

opcjonalnie sterowanie i nadawanie informacji w sposób automatyczny z komputera PC,

−

zasilanie urządzeń systemu z sieci 230 V, 50 Hz.
W skład typowego systemu rozgłoszeniowego wchodzą:

−

pulpit sterujący duży (rys. 11) – ma możliwość współpracy z kilkoma obwodami
rozgłoszeniowymi,

−

pulpit sterujący mały (rys. 12) – współpracuje z jednym obwodem rozgłoszeniowym,

−

wzmacniacz mocy – stanowi podstawową jednostkę rozgłoszeniową dla obwodu
rozgłoszeniowego,

−

moduł sterujący – umożliwia konfigurowanie kilku obwodów rozgłoszeniowych,

−

serwer automatycznych zapowiedzi – jest komputerem PC z nagranymi informacjami
i komunikatami związanymi z ruchem pociągów i bezpieczeństwem podróżnych
w obrębie danej stacji lub na przyległych nieobsługiwanych przystankach,

−

głośniki i megafony (zestaw kilku głośników znacznej mocy) rozmieszczone w obrębie
danej stacji lub na przyległych nieobsługiwanych przystankach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 11. Pulpit mikrofonowy duży [3]

Rys. 12. Pulpit mikrofonowy mały [3]

Do nagłośnienia przestrzeni pasażerskiej w pociągach osobowych oraz umożliwienia

obsłudze przekazywanie komunikatów głosowych służy system nagłaśniania pociągu.

W skład systemu wchodzą mikrofony z przedwzmacniaczami i przyciskami

aktywującymi, umieszczone na pulpicie sterowniczym, wzmacniacz mocy m.cz. oraz
instalacja głośnikowa. System aktywuje się po załączeniu zasilania pokładowego 24 V DC.

W dowolnej chwili obsługa pociągu może skorzystać z mikrofonu w celu przekazania do

przestrzeni pasażerskiej komunikatu głosowego. Aktywacja mikrofonu następuje po
naciśnięciu przycisku znajdującego się na pulpicie sterowniczym.

Wzmacniacz mocy m.cz. umożliwia ręczną regulację wzmocnienia i barwy dźwięku.

Posiada wewnętrzne zabezpieczenie przed zwarciami na nisko impedancyjnej linii
głośnikowej.

We wzmacniaczu zastosowana jest automatyka ustawiająca go w tryb pracy „Master” lub

„Slave” zależny od statusu wagonu w składzie pociągu. Pracując jako „Master” wzmacniacz
jest źródłem sygnału odtwarzanego przez identyczne wzmacniacze zainstalowane
w pozostałych wagonach ustawiane automatycznie w tryb „Slave”. Sygnał akustyczny
przekazywany jest między wzmacniaczami łączem międzywagonowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Serwer automatycznych zapowiedzi

Serwer automatycznych zapowiedzi przyjazdów i odjazdów pociągów jest urządzeniem,

którego głównym zadaniem jest automatyczne powiadamianie podróżnych o kursowaniu
pociągów w ramach danej stacji (lub kilku stacji przyległych). Działania dotyczące danej
zapowiedzi są w pełni zautomatyzowane (obsługiwane przez serwer), obsługa systemu
sprowadza się tylko do wprowadzania informacji o ewentualnych opóźnieniach pociągów
i zmianie rozkładu jazdy.

Serwer (rys. 13) składa się z:

−

komputera klasy PC z systemem operacyjnym,

−

karty rozszerzenia lub modemu ISDN umożliwiającego komunikację z centralą systemu
łączności kolejowej SLK,

−

wzmacniaczy i sterowników na poszczególnych stacjach,

−

oprogramowania umożliwiającego sterowanie automatycznymi zapowiedziami oraz
zmianę konfiguracji,

−

oprogramowania dyspozytorskiego umożliwiającego komunikację z odpowiednimi
stacjami za pośrednictwem central łączności kolejowej SLK.

Rys. 13. Umiejscowienie serwera automatycznych zapowiedzi [3]

Do podstawowych zadań serwera należy:

−

prezentacja wizualna bieżącego rozkładu jazdy pociągów pasażerskich na danej stacji,
Użytkownik może odczytać podstawowe wiadomości o rozkładzie jazdy pociągów,
numerze i rodzaju pociągu, godzinie przyjazdu lub odjazdu, relacji, numerze toru
i peronu oraz ewentualnych opóźnieniach.
Osoba obsługująca może wprowadzić informację o ewentualnych opóźnieniach oraz
zmianach torów i peronów przyjazdu lub odjazdu pociągu. Wprowadzone informacje
(np. opóźnienia) są automatycznie zapowiadane.

−

prezentacja wizualna bieżących zapowiedzi.
Dana zapowiedź składana jest z kilku innych fraz zapowiedzi lub nagranych wcześniej
słów. Okno „bufora zapowiedzi” programu prezentuje użytkownikowi tekst aktualnie
zapowiadanych pociągów.

−

automatyczne wysyłanie zapowiedzi o wjeździe pociągu na daną stację przy połączeniu
z systemem sterowania ruchem kolejowym oraz uprzednio wprowadzonym numerze
pociągu znajdującego się na szlaku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

−

wybranie z menu programowego odpowiedniej zapowiedzi typu „... wjedzie ...”,
„... wjeżdża ...”, „... stoi ...”, „... wjechał ...”, „... odjedzie ...” dla danego pociągu
i wybranej stacji.
Automatyczne zapowiedzi o wjeździe pociągu na daną stację generowane są na

podstawie informacji o zajętości odcinka przed daną stacją dla określonego pociągu. Zajętość
odcinka przez pociąg o danym numerze uzyskiwana jest z serwera komunikacyjnego systemu
sterowania ruchem kolejowym.

Program automatycznych zapowiedzi po otrzymaniu telegramu o zajęciu odcinka przez

pociąg o określonym numerze, dokonuje korelacji ze swoją wewnętrzną bazą (rozkładem
jazdy oraz wszystkimi obsługiwanymi miejscowościami) a następnie tworzy określoną
zapowiedź i wysyła ją przez cyfrowy kanał ISDN systemu central SLK do danej stacji lub
przystanku.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak dzieli się sygnalizacja teletechniczna ze względu na przeznaczenie?

2.

Jak dzieli się sygnalizacja teletechniczna ze względu na rodzaj zagrożenia?

3.

Jakie urządzenia zaliczamy do sygnalizacji informacyjnej?

4.

Jakie zadania spełnia sygnalizacja informacyjna?

5.

Jakie znasz rodzaje tablic informacyjnych?

6.

Jaka jest zasada działania paletowej tablicy informacyjnej?

7.

Z jakich elementów składa się scentralizowane urządzenie zegarowe?

8.

Jakie rodzaje zegarów stosuje się na kolei?

9.

Jakie funkcje użytkowe posiadają zegary cyfrowe?

10.

Jakie zadania realizują urządzenia rozgłaszania przewodowego?

11.

Jakie są podstawowe parametry eksploatacyjne typowego systemu rozgłoszeniowego?

12.

Jakie urządzenia wchodzą w skład typowego systemu rozgłoszeniowego?

13.

Jaka jest zasada działania systemu nagłaśniania w pociągach osobowych?

14.

Jakie urządzenia wchodzą w skład serwera automatycznych zapowiedzi?

15.

Jakie są podstawowe zadania serwera automatycznych zapowiedzi?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nastaw żądaną informację na tablicy paletowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych źródeł
informacji,

2)

zapoznać się z instrukcją obsługi tablicy paletowej,

3)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,

4)

dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,

5)

podłączyć pulpit sterujący do tablicy paletowej,

6)

nastawić żądaną informację na tablicy paletowej,

7)

zaprezentować efekt swojej pracy,

8)

opracować wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi tablicy paletowej,

−

tablica paletowa,

−

pulpit sterujący do tablicy paletowej,

−

kable połączeniowe,

−

literatura techniczna,

−

materiały i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Sprawdź parametry impulsu sterującego zegara głównego układu sygnalizacji czasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych źródeł
informacji,

2)

zapoznać się z dokumentacją techniczną zegara głównego,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi częstościomierza-czasomierza cyfrowego,

4)

zapoznać się z instrukcją obsługi woltomierza cyfrowego DC,

5)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,

6)

dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,

7)

wykonać pomiar poziomu napięcia impulsu zegarowego,

8)

wykonać pomiar czasu trwania impulsu zegarowego,

9)

wykonać pomiar częstotliwości taktowania zegara głównego,

10)

zaprezentować efekt swojej pracy,

11)

opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna zegara głównego,

−

instrukcja obsługi częstościomierza-czasomierza cyfrowego,

−

instrukcja obsługi woltomierza cyfrowego DC,

−

zegar główny,

−

częstościomierz-czasomierz cyfrowy,

−

woltomierz cyfrowy DC,

−

kable połączeniowe,

−

literatura techniczna,

−

materiały i przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Zaprogramuj zegar cyfrowy z datownikiem w sposób podany przez prowadzącego

zajęcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych źródeł
informacji,

2)

zapoznać się z dokumentacją techniczną zegara cyfrowego,

3)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4)

dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,

5)

zaprogramować zegar,

6)

sprawdzić działanie zegara,

7)

zaprezentować efekt swojej pracy,

8)

opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna zegara cyfrowego,

−

zegar cyfrowy z datownikiem,

−

literatura techniczna,

−

materiały i przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Sprawdź działanie urządzeń systemu rozgłoszeniowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych źródeł
informacji,

2)

zapoznać się z dokumentacją techniczną urządzeń systemu rozgłoszeniowego,

3)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,

4)

dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,

5)

sprawdzić działanie pulpitów mikrofonowych,

6)

sprawdzić działanie wzmacniacza mocy,

7)

sprawdzić działanie głośników i megafonów,

8)

zaprezentować efekt swojej pracy,

9)

opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna urządzeń stosowanych w ćwiczeniu,

−

system rozgłoszeniowy,

−

literatura techniczna,

−

materiały i przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z możliwościami użytkowymi oprogramowania serwera automatycznych

zapowiedzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania w poradniku oraz skorzystać z innych źródeł
informacji,

2)

zapoznać się z dokumentacją techniczną serwera automatycznych zapowiedzi,

3)

zapoznać się z oprogramowaniem serwera automatycznych zapowiedzi,

4)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp,

5)

dyskutować w grupie na temat sposobu wykonania ćwiczenia,

6)

zapoznać się z ekranem wyboru,

7)

zapoznać się z ekranem wprowadzania danych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

8)

zaprezentować efekt swojej pracy,

9)

opracować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna serwera automatycznych zapowiedzi,

−

komputer PC z programem serwera automatycznych zapowiedzi,

−

literatura techniczna,

−

materiały i przybory do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić rodzaje tablic informacyjnych?

2)

nastawić żądaną informację na tablicy paletowej?

3)

zmierzyć parametry sygnału sterującego zegara głównego?

4)

zaprogramować zegar cyfrowy?

5)

sprawdzić działanie urządzeń systemu rozgłoszeniowego?

6)

obsługiwać program serwera automatycznych zapowiedzi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań.

5.

Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego
zadania na później i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Sygnalizacja alarmowa to zespół urządzeń służących do przesyłania na odległość
sygnałów
a)

wywołania.

b)

zagrożenia.

c)

czasu.

d)

zajętości.

2.

Zadaniem urządzeń informacyjnych na kolei jest
a)

informowanie o rozkładzie jazdy pociągów.

b)

informowanie o zagrożeniu pożarowym.

c)

sygnalizowanie włamania.

d)

sygnalizowanie napadu.

3.

Poniższy rysunek przedstawia tablicę paletową

a)

stałą.

b)

zbiorczą.

c)

peronową.

d)

tunelową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.

Wizualizacja informacji na tablicy paletowej realizowana jest za pomocą
a)

płytek z literami, cyframi i wyrazami.

b)

pól odczytowych z diodami LED.

c)

wskaźników ciekłokrystalicznych LCD.

d)

ż

arówek.

5.

Do zapisu poniższej informacji na tablicy paletowej potrzebne jest

GODZ.

ODJAZDU

STACJA DOCELOWA

PRZEZ

RODZAJ

POCIĄGU

OPÓŹN.

1 8

2 0

POZNAŃ

KONIN

POSP.

1 2 0

a)

5 bębnów paletowych.

b)

6 bębnów paletowych.

c)

7 bębnów paletowych.

d)

8 bębnów paletowych.

6.

Zegarem „matką” nazywamy zegar
a)

wtórny wewnętrzny.

b)

główny.

c)

wtórny zewnętrzny.

d)

wtórny z datownikiem.

7.

Zadaniem zegara głównego jest
a)

wysyłać impulsy sterujące do zegarów wtórnych.

b)

kontrolować ruch pociągów w obrębie stacji.

c)

informować o rozkładzie jazdy pociągów.

d)

przekazywać dyspozycje przy formowaniu składów pociągów.

8.

Minimalny czas trwania zegarowego impulsu sterującego wynosi
a)

1 s.

b)

1 min.

c)

500 ms.

d)

5 s.

9.

Poniższy rysunek przedstawia zegar

a)

główny.

b)

wtórny zewnętrzny.

c)

cyfrowy.

d)

wtórny wewnętrzny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

10.

Możliwość automatycznego synchronizowania wskazań z czasem wzorcowym DCF
posiadają zegary
a)

wtórne zewnętrzne.

b)

cyfrowe.

c)

wtórne wewnętrzne.

d)

mechaniczne.

11.

Zespół urządzeń elektroakustycznych przeznaczony do nagłośnienia obszaru stacji
kolejowej nazywamy systemem
a)

kontroli ruchu pociągów.

b)

sygnalizacji czasu.

c)

rozgłoszeniowym.

d)

alarmowym.

12.

Sterowanie urządzeniami nagłaśniającymi systemu rozgłoszeniowego odbywa się za
pomocą
a)

pulpitów mikrofonowych.

b)

tablic paletowych.

c)

centralek selektorowych.

d)

łącznic telefonicznych.

13.

Do podstawowych parametrów eksploatacyjnych systemu rozgłoszeniowego należy
a)

przesyłanie sygnałów wywołania.

b)

samoczynne nadawanie sygnału alarmowego.

c)

podawanie dokładnego jednakowego czasu.

d)

nadawanie informacji z kilku stanowisk zapowiadania mikrofonowego.

14.

W skład typowego systemu rozgłoszeniowego wchodzą
a)

sygnalizatory wywoławcze.

b)

głośniki i megafony.

c)

zegar główny.

d)

czujniki ruchu.

15.

Poniższy rysunek przedstawia

a)

pulpit mikrofonowy duży.

b)

urządzenie głośnomówiące.

c)

radiotelefon.

d)

centralkę abonencką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

16.

Wzmacniacz mocy m.cz. systemu nagłaśniania pociągu pracujący w trybie „Master” jest
ź

ródłem sygnału

a)

odtwarzanego przez zestaw mikrofonów systemu.

b)

odtwarzanego przez zestaw przedwzmacniaczy systemu.

c)

dla innych wzmacniaczy systemu pracujących w trybie „Slave”.

d)

dla pulpitu sterującego systemem.

17.

W skład serwera automatycznych zapowiedzi wchodzi
a)

informacyjna tablica paletowa.

b)

scentralizowane urządzenie zegarowe.

c)

system wywoławczy.

d)

komputer klasy PC.

18.

Modem ISDN serwera automatycznych zapowiedzi umożliwia
a)

aktualizację wskazań zegarów wtórnych.

b)

komunikację serwera z centralą systemu łączności kolejowej.

c)

zmianę informacji na tablicach paletowych.

d)

kontrolę systemu sygnalizacji alarmowej.

19.

Uprawnienia użytkownika serwera automatycznych zapowiedzi pozwalają na
a)

odczytanie podstawowych wiadomości o rozkładzie jazdy pociągów.

b)

wprowadzenie informacji o zmianie rozkładu jazdy pociągów.

c)

wprowadzenie informacji o opóźnieniu pociągu.

d)

wprowadzenie informacji o zmianie numeru peronu.

20.

Automatyczne zapowiedzi o wjeździe pociągu na stację generowane są na podstawie
a)

wybrania z menu programowego odpowiedniej zapowiedzi.

b)

składania nagranych wcześniej fraz zapowiedzi.

c)

uzyskania informacji o zajętości odcinka przed daną stacją.

d)

wprowadzenia informacji o wjeździe pociągu na stację.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:..................................................................................

Obsługiwanie urządzeń do przekazu informacji podróżnym

Zaznacz poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedzi

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

6. LITERATURA

1.

Hołub J.: Podstawy konstrukcji i działania urządzeń fonicznych. WSiP, Warszawa 1999

2.

Machlowski J.: Zarys telekomunikacji kolejowej. WKiŁ, Warszawa 1992

Strony WWW
3.

www.kzl.com.pl

4.

www.tabliceled.pl

5.

www.gmm.com.pl

6.

www.100v.pl