Przedmiot: Ergonomia w procesie pracy

1.Temat: Dane antropometryczne do korygowania elementów i stanowisk

pracy.

Aby dokonać korekty elementów stanowisk pracy należy najpierw pokusić się

o ocenę antropometryczną stanowiska pracy lub elementu wchodzącego w jego skład.

W ocenie przestrzennych rozwiązań stanowisk pracy, należy uwzględnić kinematykę ruchów

człowieka w odniesieniu do:

1.układu: powierzchnia - przestrzeń robocza - przestrzeń odpoczynkowa,

2.wysokości i kształtu obszaru pracy,

3.ukształtowania pola widzenia,

4.usytuowania środków i przedmiotów pracy,

5.pozycji człowieka przy pracy.

Przykład: Pracownik służby bhp w trakcie czynności kontrolnych na stanowisku pracy

powinien zwrócić uwagę na rozmiary i kształty ciała pracownika, dostosowanie stanowiska

do pracownika oraz dominujące typy pozycji ciała przy wykonywanej pracy.

W ocenie struktury przestrzennej stanowiska pracownik służby bhp powinien także:

•uwzględnić zakres ruchów pracownika na stanowisku oraz pole widzenia pracownika;

•sprawdzić czy maszyna lub urządzenie oraz wyposażenie stanowiska posiadają elementy

dodatkowej regulacji, w celu zwiększenia liczby możliwych użytkowników i zapewnienia

wygody i bezpieczeństwa na stanowisku;

•zwrócić uwagę na zabezpieczenia maszyn i urządzeń oraz ich dostosowanie do

odpowiednich do rozmiarów i kształtów ciała oraz zakresu ruchów użytkownika.

Działania pracownika służby bhp w tym zakresie wspomogą określenie zagrożeń

występujących na stanowisku oraz opracowanie działań usprawniających w zakresie

dostosowania stanowiska pracy do rozmiarów i kształtów ciała pracownika.

Tak więc w przypadku korygowania stanowisk pracy dane antropometryczne to wymiary

rzeczywiste pracownika, pracowników wykonujących prace na analizowanym/ korygowanym

stanowisku, elemencie.

Oczywiście wymiary rzeczywiste porównuje się z danymi antropometrycznymi zawartymi

w dokumentach źródłowych: atlasach, normach aby stanowisko to było funkcjonalne, a nie

„dedykowane” konkretnemu Kowalskiemu.

Przy korygowaniu stanowisk/ elementów możemy ściślej dostosować przestrzeń pracy, by

była funkcjonalna, komfortowa gdyż nie bierzemy pod uwagę tylko wskaźników ogólnych ale

i rzeczywiste wartości dla danej grupy narodowościowej ( stanowisko w Polsce- wymiary

osoby faktycznie pracującego na tym stanowisku, wraz z jej opiniami, odczuciami,

spostrzeżeniami osób z komórki BHP, współpracowników).

2.Temat: Ocena ergonomiczna stanowiska pracy cechy oceniane, kryteria,

oceny, mierniki.

Diagnoza

– stwierdzenie określonego stanu rzeczy w danym zakresie.

Diagnoza

w odniesieniu do maszyny obejmuje:



Analizę charakterystyk technicznych i struktury urządzeń z punktu widzenia ich stanu

technicznego,



Metodyki badań diagnostycznych ( planowanie tych badań i sposoby ich realizacji ),



Techniczne środki realizacji badań diagnostycznych.



Diagnoza

w odniesieniu do otoczenia obejmuje:



Rozpoznanie aktualnych warunków pracy i dotyczy takich parametrów jak hałas, drgania,

mikroklimat, zanieczyszczenie powietrza, promieniowanie elektromagnetyczne ( pomiar

istniejących stężeń lub natężeń danego czynnika )



Porównanie otrzymanych wyników z normami higienicznymi określającymi granice

tolerancji organizmu ludzkiego na środowiskowe warunki pracy. Pomiary materialnego

środowiska pracy dokonuje się za pomocą stosownych mierników. Wartości wyników

tych pomiarów porównuje się z wartościami normatywnymi zawartymi w odpowiednich

aktach prawnych, materiałach.

Diagnoza ergonomiczna

jest to diagnoza, której przedmiotem są relacje zachodzące w

układzie człowiek – maszyna – otoczenie.

Celem diagnozy ergonomicznej stanowisk pracy

jest zidentyfikowanie elementów systemu,

ich wzajemnych relacji oraz analiza i ocena, aby działanie stanowisk przy wykonywaniu

określonych zadań przebiegało sprawnie, bez szkody dla człowieka i bez negatywnych zmian

w otoczeniu.

Procedury diagnostyczne



Ocena obciążenia fizycznego pracą,



Ocena obciążenia psychicznego pracą



Ocena antropometryczna obiektów technicznych



Ocena parametrów materialnego środowiska pracy



Kompleksowa ocena stanowiska pracy



Certyfikacja maszyn i urządzeń

Certyfikacja

to ocena zgodności wyrobów z odpowiednimi wymaganiami bezpieczeństwa i

zdrowia użytkowników, prowadzona przez trzecią stronę przed wprowadzeniem tych

wyrobów do obrotu handlowego.

Metody i techniki diagnostyczne



Metody badań ankietowych,



Listy kontrolne ( check-list ),



Metody badań testowych,



Metody wskaźnikowe,



Metody punktowo – wskaźnikowe,



Atestacja,



Metody analizy sieciowej,



Metody bilansowe

1.

Badania ankietowe

polegają na udzielaniu pisemnych odpowiedzi na pytania ( w formie

swobodnych wypowiedzi), albo na wyborze niektórych z dołączonych do każdego pytania

alternatyw ( możliwości ).

2.

Listy kontrolne

są rozszerzoną formą ankiety. Celem tych list jest usystematyzowanie,

analiza oraz ocena różnych czynników pracy i wydajności pracy.

Lista Dortmundzka

– 10 pytań wstępnych, 155 pytań podstawowych ( oznaczonych literą A

) i 188 pytań szczegółowych ( oznaczonych literą B ).

CET-II ( The Control Ergonomic Test – II )

unowocześniona wersja listy Dortmundzkiej. W

skład tej listy wchodzi:



11 pytań ogólnych ( oznaczonych cyframi rzymskimi ),



68 pytań podstawowych ( oznaczonych literą A i kolejnymi cyframi arabskimi ),



138 pytań szczegółowych typu B,



99 pytań szczegółowych typu C,



45 pytań szczegółowych typu D.

Wszystkie pytania podzielono na sześć grup, dotyczących:

1. Przestrzeni pracy,

2. Metod pracy,

3. Obciążeń czynnikami środowiskowymi,

4. Organizacji pracy,

5. Obciążenia czynnościowego i całkowitego,

6. Wydajności układu.

3.

Badania testowe

to znormalizowane badanie (normalizacja dotyczy materiałów lub

narzędzi pomiaru ) w celu uzyskania informacji o cechach badanego zjawiska.

( ocena stanu organizacji stanowisk roboczych )

Odmianą metod testowych są tzw.

arkusze ocen.

4.

Metody wskaźnikowe

mają charakter uniwersalny, oparte są na metodach

matematycznych, charakteryzują się możliwością bezpośredniego przeprowadzenia

porównań.

5.

Metody punktowo – wskaźnikowe

polegają na jakościowej budowie kryteriów oceny,

wykorzystujących wg określonego klucza zestaw ocen punktowych.

6.

Atestacja

należy do rzędu podstawowych procedur diagnostyczno – organizacyjnych

służących racjonalizacji i modernizacji zakładowego systemu pracy. Polega ona na

kompleksowym badaniu i ocenie stanowisk pod względem poziomu: technicznego,

organizacyjnego, ekonomicznego, ergonomicznego oraz bhp.

Syntetyczne wyniki procedury atestacyjnej, a szczególnie orzeczenia o skali

bezpieczeństwa, opisuje się w dokumencie zwanym

atestem.

7.

Metoda analizy sieciowej

polega na rejestracji stanu dotychczasowego i wnioskowania

przy usprawnianiu organizacji stanowisk roboczych. Wykorzystuje ona siatki powiązań

czynności wykonywanych wg zasad obowiązujących w znanych metodach analizy

sieciowej (CPM, PERT, itp.)

8.

Metoda bilansowa

opiera się na technice mierzenia czasu pracy ( normowaniu ), na

podstawie którego ocenia się stan organizacji stanowisk roboczych

Poszczególne metody oceny różnią się między sobą:

 Liczbą ocenianych czynników ergonomicznych – narzuconych zwykle przez autorów

metody,

 Przedmiotem oceny ( wyróżniamy tu metody uniwersalne, mogące znaleźć zastosowanie

w różnych układach człowiek – maszyna – otoczenie i specjalistyczne, przeznaczone

tylko dla układów ściśle określonych ),

 Sposobem oceny ( ilościowy, jakościowy, ilościowo – jakościowy ),

 formą oceny, tj. zbiorem pytań, listą problemów, specjalnie opracowanym arkuszem

oceny opartym na zbiorze kryteriów ilościowych, normatywnych,

 wynikiem oceny ( opisowy, wskaźnikowy ),

 obszarem oceny (jednostanowiskowy , wielostanowiskowe, itd.),

 zakresem metody: pełna i częściowa ( wszystkie aspekty układu człowiek – maszyna –

otoczenie lub tylko wybrane jego elementy ).

Metoda oceny antropometrycznej stanowiska pracy:

Procedura oceny antropometrycznej stanowiska pracy składa się z sześciu kroków.

Prowadzenie oceny antropometrycznej przy zastosowaniu danych antropometrycznych polega na

porównaniu parametrów wymiarowych badanych struktur (maszyn, urządzeń, stanowisk pracy)

z ekstremalnymi cechami wymiarowymi użytkowników, wyrażonymi kwantylami: górnym i dolnym.

Powoduje to konieczność ujmowania w liczbach wymiarów i proporcji człowieka. Do ustalenia tych

wartości wykonywane są pomiary cech antropometrycznych populacji ludności, dla której projektuje

się określone urządzenia lub przedmioty, względnie pomiary pewnej grupy osób przyszłych

użytkowników produkowanych urządzeń i wyrobów.

W wielu krajach, w tym również w Polsce, przeprowadza się pomiary antropometryczne ludności i

opracowuje się bazy danych zawierające charakterystyki statystyczne obu płci. Najbardziej popularną

formą zestawiania danych o cechach budowy anatomicznej człowieka są atlasy antropometryczne.

Zawarte są w nich szkice wymiarowe sylwetek człowieka, z oznaczonymi numerami cech oraz tablice

antropometryczne zawierające charakterystyki i wartości wszystkich cech, obliczone dla skrajnych i
medialnych osobników. W Warszawie w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego opracowany został

„Atlas antropometryczny dorosłej ludności Polski dla potrzeb projektowania”, zawierający dane 90%

populacji.

Korzystanie z atlasu byłoby wskazane podczas czynności kontrolnych na stanowisku pracy

wykonywanych przez pracownika służby bhp. W prosty i szybki sposób można ocenić czy wymiary

danego stanowiska są prawidłowo dostosowane do pracującego na nim pracownika i ewentualnie

podjąć decyzje o zmianie stanowiska na nowe lub modernizacji już istniejącego. Przy użyciu atlasu
antropometrycznego można także określić w jakim miejscu, na jakiej wysokości i w jakiej odległości

powinny znajdować się elementy wyposażenia stanowiska pracy oraz elementy regulacyjne.

Ocena materialnego środowiska pracy

Przy ocenie materialnego środowiska pracy warto zwrócić uwagę na następujące jego

parametry: mikroklimat, hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza i promieniowanie.

Ocena najczęściej wykonywana jest na podstawie zmierzonych stężeń lub natężeń danego

parametru. Otrzymane wyniki porównuje się z normatywami higienicznymi zawartymi w

odpowiednich przepisach lub normach. Środowisko pracy dla pracownika może być

przyjazne, obojętne, szkodliwe lub uciążliwe i wpływa znacząco na samopoczucie

pracownika,

jego

stan

zdrowia

i

jakość

pracy

na

danym

stanowisku.

Ważną rolę w ocenie środowiska materialnego odgrywają także relacje między czynnikami

środowiska a odpornością pracownika oraz ustalenie środowiskowych warunków pracy

(oświetlenia, temperatury, wilgotności). Warunki i rodzaje pomiarów czynników

materialnego środowiska pracy zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z

dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w

środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645 z późn. zm.). Wartości stężeń i natężeń czynników

materialnego środowiska pracy zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń

czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn.

zm.)

Rola pracownika służby bhp w zakresie materialnego środowiska pracy powinna nie tylko

ograniczać się do zlecenia wykonania prze pracodawcę pomiarów środowiska pracy.

Pracownik służby bhp powinien także umieć zinterpretować uzyskane wyniki, odnieść się do

przepisów i norm w tym zakresie oraz w razie potrzeby zalecić pracodawcy zmianę

technologii na bardziej przyjazną pracownikowi lub zastosowanie środków ochrony

zbiorowej lub indywidualnej.

Warto zapamiętać:

1.Stanowisko pracy wraz z maszynami i urządzeniami i jego otoczeniem powinno być

przystosowane do autonomicznych i psychofizycznych cech i możliwości pracownika, jego

potrzeb i oczekiwań, zapewniających sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez

niego pracy. Nigdy nie powinno być odwrotnej sytuacji, że pracownik musi się dostosować

do stanowiska i jego otoczenia.

2.Pracownicy służby bhp nie powinni pomijać w trakcie czynności kontrolnych elementów

przestrzegania ergonomicznego składnika procesu pracy środowiska pracy służącemu pracy

wydajnej i dobrej jakościowo.

3.Korekta maszyny lub urządzenia w zakresie ergonomii na etapie projektu jest łatwiejsza i

tańsza niż korekta maszyny lub urządzenia już istniejącego.

4.Pracownicy służby bhp powinni wiedzieć jakie stanowisko pracy jest ergonomiczne i

można na nim pracować, a jakie wymaga natychmiastowych usprawnień w celu spełnienia

wymagań ergonomii.

5.Kompleksowa ocena warunków pracy składa się z pięciu etapów:

•określenie obciążenia fizycznego pracą,

•określenie obciążenia psychicznego pracą,

•ocena antropometryczna stanowiska pracy,

•ocena rozmieszczenia układów kontrolno - sterowniczych oraz możliwości odbioru

sygnałów przez pracownika,

•ocena materialnego środowiska pracy.

6.Działania pracownika służby bhp w zakresie oceny warunków pracy z uwzględnieniem

wymagań ergonomii powinny wspomóc określenie dodatkowych zagrożeń występujących na

stanowisku oraz opracowanie działań usprawniających w tym zakresie, co może doprowadzić

do zmniejszenia liczy wypadków oraz chorób zawodowych.