52

Elektronika dla Wszystkich

Do czego to służy?

Kradzieże samochodów są dziś zjawiskiem
codziennym. Złodzieje aut są inteligentniej-
si niż np. dziesięć lat temu. Jedynie począt-
kujących włamywaczy (na szczęście jest ich
nadal przeważająca większość) udaje się
zniechęcić seryjnie montowanymi zabezpie-
czeniami elektronicznymi. Jednak receptą
dającą przynajmniej cień szansy na uchro-
nienie samochodu przed uprowadzeniem
przez „zawodowców” jest wykonanie i za-
montowanie układu zabezpieczającego wła-
snego pomysłu, nawet jeśli układ nie będzie
obfitował w „wodotryski” i będzie się zali-
czał do najprostszych zabezpieczeń.
Omówiony w niniejszym artykule autoalarm
można zaliczyć do takich właśnie układów.
Zasada jego działania nie jest wprawdzie
nietypowa, ale główną zaletą jest niski sto-
pień upowszechnienia na rynku, na którym
dominują skomplikowane, czyli kosztowne
konstrukcje. Jednym z dowodów na skutecz-
ność rozwiązań „domowej roboty” jest cho-
ciażby wypowiedź osadzonego w więzieniu

byłego szefa gangu samochodowego w jed-
nym z reportaży telewizyjnych, oglądanych
przez autora niniejszego artykułu. Stwier-
dził, że najwięcej kłopotu sprawiało mu roz-
pracowanie amatorskich konstrukcji alar-
mów, gdyż nie miał do nich jakiegokolwiek
schematu.

Jak to działa?

Opisywany autoalarm został maksymalnie
uproszczony pod względem elektronicznym.
Składa się z zaledwie jednego układu scalo-
nego CMOS. Schemat opisywanego zabez-
pieczenia przedstawia rysunek 1.

Jednym z kluczowych elementów auto-

alarmu jest ukryty wyłącznik S1. Przed opu-
szczeniem pojazdu należy go włączyć - auto-
alarm „uzbroi się” automatycznie po czasie
ustalonym przez elementy R1, C5 (około pół
minuty dla podanych wartości). Prezentowa-
ny układ zabezpieczający współpracuje
z włącznikami drzwiowymi auta. Otwarcie
drzwi spowoduje podanie niskiego potencja-
łu na jedno z wejść bramki Schmitta

U1C i tym samym uruchomienie przerzutni-
ka zbudowanego na bramkach U1C-U1D.
Wyjście przerzutnika zmieni swój stan na
przeciwny po upływie czasu ustalonego
przez R4, C2. Jest to czas opóźnienia umoż-
liwiający właścicielowi auta odnalezienie
i wyłączenie S1 (w układzie modelowym
mamy na to 10 sekund). Jeśli to nie nastąpi,
zadziała drugi przerzutnik bramki U1A-U1B.
Przerzutnik ten otwiera tranzystor T1 na czas
ustalony przez R6, C4 (czas trwania alarmu
w modelu wynosi około minuty dla poda-
nych wartości). Otwarcie tranzystora powo-
duje włączenie przekaźników sterujących
klaksonem i światłami awaryjnymi samocho-
du. Przekaźniki są sterowane cyklicznie dzię-
ki zastosowaniu diody migającej LED D1
w obwodzie bazy tranzystora T1. Dioda ta
pozwoliła zrezygnować z dodatkowego ukła-
du scalonego czy tranzystorów z kondensato-
rami i rezystorami pełniących tę samą rolę,
co uprościło znacznie konstrukcję.

+

+

A

A

u

u

t

t

o

o

a

a

l

l

a

a

r

r

m

m

Rys. 1 Schemat ideowy

Montaż i uruchomienie

Ze względu na niewielką ilość podzespołów

zmontowanie wszystkich elementów na płyt-
ce drukowanej nie powinno zająć zbyt wiele
czasu. Widok płytki od strony elementów
przedstawia rysunek 2. Uzbrajanie płytki za-
czynamy od wlutowania wszystkich rezysto-
rów, dwóch zwór, kondensatorów, diody,
tranzystorów i przekaźników. Na samym
końcu w płytkę lutujemy układ scalony. Po-
nieważ autoalarm będzie pracował w samo-
chodowych warunkach, a te jak wszyscy
wiedzą są trudne (wstrząsy, wilgoć, wahania
temperatury) - nie należy stosować podsta-
wek pod układy scalone.

Z płytki wychodzi siedem przewodów:

„masa”, „plus” zasilania (do ukrytego włącz-
nika - patrz: schemat), „czujnik” (do włączni-
ków drzwiowych), „A”+”B” oraz „C”+”D”
(do obwodów: klaksonu i świateł awaryjnych
- najprościej podłączyć równolegle do włącz-
ników). Wszystkie podłączono w obwód in-
stalacji samochodowej za pośrednictwem ko-
stek elektrotechnicznych z tworzywa sztucz-
nego przykręconych do obudowy autoalarmu.

Jako obudowę najlepiej zastosować mo-

del o oznaczeniu handlowym KM-29, gdyż
umożliwia umocowanie (np. poprzez przy-
kręcenie) autoalarmu w pojeździe. Otwory,

przez które przechodzą przewody z płytki
drukowanej do kostki elektrotechnicznej,
warto uszczelnić jakimkolwiek „gumowym”
klejem (np. butaprenem) celem uniemożli-
wienia przedostawania się wilgoci do obudo-
wy. To samo dotyczy otworów mocujących
kostkę elektrotechniczną oraz miejsc styku
przykrywki zastosowanej obudowy (tuż
przed jej ostatecznym zamknięciem). Klej ta-
ki w razie ewentualnej awarii układu będzie
można potem dość łatwo oderwać.

Miejsce ukrycia autoalarmu powinno

być znane tylko prawowitym użytkowni-
kom auta a wszystkie połączenia starannie
ukryte i solidnie wykonane. „Uzbrojenie”
(tj. przygotowanie do działania) autoalarmu

polega na włączeniu S1 i szybkim (czas
ustalony przez wartości R1, C5) opu-
szczeniu pojazdu. Jeśli ktoś nie chce się
śpieszyć, może najpierw otworzyć drzwi,
przez które chce wysiąść, a następnie
włączyć S1. W tym ostatnim przypadku
autoalarm się nie włączy. Nastąpi to
z krótkim opóźnieniem (elementy: R4,
C2), dopiero po zamknięciu dotychczas
otwartych drzwi i ponownym, nawet
chwilowym, ich otwarciu. O ile alarm nie
zostanie szybko „rozbrojony”, będzie
trwał nadal do czasu automatycznego
wyłączenia się (czas trwania: R6, C4).

Nie trzeba chyba nikomu tłumaczyć,

jak ważna jest tutaj konieczność dobrego
ukrycia czy zamaskowania ukrytego
włącznika. W jego roli może wystąpić np.
przykręcane gniazdko „minijack mono”.
Wtedy „kluczem” zamykającym obwód
może być pasująca do tego gniazda wtycz-

ka (tj. minijack mono) o zwartych stykach. Po-
winna ona być noszona przy sobie. Rozbrojenie
alarmu będzie wtedy polegało na wyjęciu jej
z gniazda. Pomysłowy użytkownik wymyśli
zapewne lepsze odmiany ukrytego wyłącznika.

Autoalarm nie zawiera żadnych elementów

optycznych sygnalizujących jego obecność.
Nie powinno się także naklejać żadnych nakle-
jek obwieszczających o jego zainstalowaniu
w aucie. Niestety stosowane są one dość po-
wszechnie, co niepotrzebnie tylko informuje
planującego i tak ukraść samochód złodzieja.

Zmontowany ze sprawnych podzespołów

autoalarm powinien działać bezawaryjnie

bez żadnej regulacji. Niekiedy konieczne
okaże się dobranie innych wartości rezystan-
cji R8, R9 celem zapewnienia prawidłowego
kluczowania przekaźników podczas trwania
alarmu. Może (ale nie musi) się to okazać
niezbędne zwłaszcza przy zastosowaniu mi-
gającej LED D1 o innym kolorze, ewentual-
nie innego producenta.

Zastosowane przekaźniki mimo niewiel-

kich rozmiarów umożliwiają przełączanie
prądów o wartości do 15A/przekaźnik. Po-
zwoli to sterować klaksonem samochodo-
wym i światłami awaryjnymi auta. Można
zastosować przekaźniki innego producenta,
byle tylko zasilane były napięciem 12V, mia-
ły obciążalność styków min. 5A i taki sam
układ wyprowadzeń.

Dariusz Knull

Od Redakcji.
Ponieważ kondensatory C2 i C4 w spo-

czynku pozostają bez napiecia, warto by były
to kondensatory tantalowe.

53

Elektronika dla Wszystkich

Wykaz elementów

Rezystory
R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33kΩ
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470kΩ
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220kΩ
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5MΩ
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68kΩ
R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22kΩ
R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .680Ω
R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,9kΩ
Kondensatory
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33nF
C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47µF/16V
C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47nF
C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000µF/16V
C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/16V
C6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF
Półprzewodniki
D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED 5mm migająca zielona
D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548B
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4093
Pozostałe
REL1,REL2...JQC-3FG 012-ZST (12V/1x15A) lub podobny
S1- ukryty włącznik (patrz tekst)
Kostki elektrotechniczne
Obudowa plastikowa KM-29

Rys. 2 Schemat montażowy