Co mog´ zrobiç , ˝eby nie zachorowaç „na serce”?



Co to sà czynniki ryzyka?



O sercu „z sercem” – czyli po˝ytek ze zdrowej diety,

unikania t∏uszczu i cholesterolu



Serce, a nadciÊnienie – czyli mniej soli, wi´cej kontroli



AktywnoÊç fizyczna – powiedz jej wreszcie „tak”



Niebezpieczne kilogramy – powiedz im w koƒcu „nie”



Palenie tytoniu, czyli zbrodnia na w∏asnym organizmie.

Mam stwierdzonà chorob´ wieƒcowà, lub przeszed∏em zawa∏
– co teraz…?



Zdrowy tryb ˝ycia – zawsze i wsz´dzie



Kwas acetylosalicylowy – nie tylko na przezi´bienie



Jak leczyç chorob´ wieƒcowà?

Cho ro ba wieƒ co wa jest g∏ów nà przy czy nà zgo nów w Pol sce, a tak ˝e w bo ga tych kra jach

uprze my s∏o wio nych, na ca ∏ym Êwie cie. Jej du ˝a, nisz czy ciel ska si ∏a po le ga na tym, ˝e uszka dza

naj wa˝ niej szy na rzàd w or ga ni zmie cz∏o wie ka – na sze ser ce.

Bez chwi li prze rwy ser ce t∏o czy do tka nek ca ∏e go cia ∏a krew, bo ga tà w tlen i sk∏ad ni ki od ˝yw cze.

Aby mo g∏o spraw nie pra co waç, ser ce sa mo po trze bu je tle nu i sub stan cji ener ge tycz nych. Krew

do p∏y wa do ser ca spe cjal ny mi na czy nia mi zwa ny mi t´t ni ca mi wieƒ co wy mi (po nie wa˝ opla ta jà

po wierzch ni´ ser ca na kszta∏t wieƒ ca).

Nad miar t∏usz czów we krwi, ta kich jak cho le ste rol, mo ˝e gro ma dziç si´ we wnàtrz Êcia ny na czy nia

two rzàc blasz k´ mia˝ d˝y co wà. Blasz ka zw´ ˝a i nie ja ko „za ty ka” t´t ni c´ wieƒ co wà ogra ni cza jàc

do st´p krwi do ser ca. Jest to przy czy nà bó lu i za dysz ki, któ re po ja wia jà si´ naj cz´ Êciej pod czas wy si∏ ku,

kie dy ser ce po trze bu je wi´ cej tle nu. Uczu cie to zo sta ∏o traf nie na zwa ne „dusz ni cà bo le snà”.

Je Êli zw´ ˝e nie jest do sta tecz nie du ˝e, do p∏yw krwi do ser ca zo sta je ca∏ ko wi cie od ci´ ty i po wsta je

za wa∏. Jest to stan bez po Êred nio za gra ˝a jà cy ˝y ciu; ból za most kiem jest naj cz´ Êciej sil ny i upo rczy-

wy. Nie mi ja po przy j´ ciu ni tro gli ce ry ny i po po ∏o ˝e niu si´.

Po la tach ob ser wa cji i ba daƒ me dycz nych le ka rze usta li li w ja kich sy tu acjach i sta nach, zwi´k sza si´

praw do po do bieƒ stwo wy stà pie nia cho ro by wieƒ co wej. Sy tu acje te na zwa no „ czyn ni ka mi ry zy ka”.

Na szcz´ Êcie wi´k szoÊç z nich mo˝ na kon tro lo waç lub zmie niaç, tak aby praw do po do bieƒ stwo

wy stà pie nia za wa ∏u zmniej szyç do mi ni mum.

G∏ów ny mi czyn ni ka mi ry zy ka

cho ro by wieƒ co wej,
z któ ry mi mo ˝e my so bie po ra dziç sà:

• Wy so ki po ziom cho le ste ro lu we krwi

• Wy so kie ci Ênie nie t´t ni cze (nad ci Ênie nie)

• Nie do sta tecz na ak tyw noÊç fi zycz na

• Pa le nie ty to niu

• Nad wa ga i oty ∏oÊç

• Cu krzy ca

• Nad mier ny stres

zdrowa t´tnica

t´tnica ze zmianami

mia˝d˝ycowymi

Cho le ste rol to ro dzaj t∏usz czu, któ re go nad miar we krwi przy czy nia si´ do po wsta nia zmian
mia˝ d˝y co wych. Le ka rze cz´ sto mó wià o „ z∏ym” cho le ste ro lu (zwa nym cho le ste ro lem LDL)
oraz „do brym” (zwa nym cho le ste ro lem HDL). Kie dy s∏y szy my po pro stu „cho le ste rol”, to cho dzi
o po ziom ca∏ ko wi te go (su ma „z∏e go” i „do bre go”) cho le ste ro lu we krwi. U osób z cho ro bà
wieƒ co wà po ziom z∏e go cho le ste ro lu (LDL) po wi nien byç mniej szy ni˝ 100 mg/dl, a po ziom
do bre go (HDL) cho le ste ro lu wy˝ szy ni˝ 35 mg/dl. Naj w∏a Êciw sze, w Two im przy pad ku war to Êci
po mo ˝e usta liç le karz.

Po ziom cho le ste ro lu we krwi za le ˝y od ilo Êci tej sub stan cji w naszym jedzeniu. Je go iloÊç
zwi´k sza te˝ die ta ob fi ta w in ne t∏usz cze, szcze gól nie zwie rz´ ce. Spe cja li Êci na zwa li te t∏usz cze
na sy co ny mi w prze ci wieƒ stwie do tych, któ re spo ty ka si´ w ro Êli nach i ry bach czy li nie na sy co nych.
T∏usz cze na sy co ne wy st´ pu jà w mle ku i je go prze two rach (ma s∏o, se ry); w czer wo nym mi´ sie
i sko ru pia kach.
Dla ser ca nie bez piecz ne sà szcze gól nie po tra wy sma ˝o ne; lep sze jest na to miast np. gri lo wa nie.
T∏usz cze nie na sy co ne sà zdrow sze ni˝ na sy co ne i to w∏a Ênie ten ro dzaj t∏usz czu po wi nien byç
jed nym z pod sta wo wych sk∏ad ni ków na szej die ty.
Du ˝o cho le ste ro lu za wie ra jà po dro by i ˝ó∏t ka jaj. Na le ˝y za tem zmie niç ˝ó∏t ka na bia∏ ka.

Czy znasz swój po ziom cho le ste ro lu?

...................................................................

Je Êli nie to naj wy˝ szy czas go zba daç.

Cho le ste rol ca∏ ko wi ty:

mniej szy ni˝ 200 mg/dl – ry zy ko cho ro by wieƒ co wej jest bar dzo ma ∏e,
do ta kie go po zio mu na le ˝y dà ˝yç
200 mg/dl a 240 mg/dl – ry zy ko wi´k sze, „sy gna∏ ostrze gaw czy”
po wy ˝ej 240 mg/dl – ry zy ko jest du ˝e, po win ni Êmy in ten syw nie dà ˝yç do je go ob ni ˝e nia

Prak tycz ne po ra dy:

• Czas przejÊç na chu de mle ko, zrób to stop-

nio wo prze

cho dzàc z pe∏

ne go mle

ka na

mle ko 2%, póê niej 1% i na koƒ cu na mle ko
bez t∏usz czo we

• „Za przy jaê nij si´” z ety kie ta mi na pro duk-

tach, wi´k szoÊç z nich za wie ra in for ma cje
o ilo Êci i ro dza ju cho le ste ro lu oraz in nych
t∏usz czów

• Od dzie laj wi docz ny t∏uszcz od ka wa∏ ków

sa me go mi´

sa; od

dzie laj t∏uszcz i skó

r´

z kur cza ka i in dy ka

• Za wsze sch∏a

dzaj zu

py i wy

rzu caj zbie

-

ra jà cy si´ na wierz chu t∏uszcz

• U˝y waj mar ga ry ny za miast ma s∏a
• Jedz owo ce i wa rzy wa za miast prze kà sek

w ro dza ju chip sów

Prak tycz ne po ra dy:

• Wy bie raj ˝yw noÊç z ety kie tà: „ni sko so do wa”, „nie so lo na”, „bez so li”
• Przy go to wa niu pró buj so liç o po ∏o w´ mniej ni˝ do tych czas
• Ogra ni czaj spo ˝y cie w´ dzo nych lub kon ser wo wa nych mi´s w ro dza ju szyn ki

czy kie∏ ba sy

• Za miast ma s∏a u˝y waj mar ga ry ny
• Za bierz sol nicz k´ ze sto ∏u
• Za

miast do sa la nia po kar mów prze staw

si´

na przy pra wy zio ∏o we:

czo snek, pa pry k´,

ore ga no, chi li

Wy so kie ci Ênie nie t´t ni cze zwi´k sza bar dzo sil nie ry zy ko cho ro by wieƒ co wej i uda ru mó zgu.
Kie dy le karz stwier dzi nad ci Ênie nie, trze ba Êci Êle prze strze gaç je go za le ceƒ: sta le braç le ki,
któ re prze pi sze, ogra ni czyç iloÊç so li w ja d∏o spi sie, sta raç si´ ob ni ˝yç ma s´ cia ∏a (je Êli jest zbyt
du ˝a) i (po uzgod nie niu z le ka rzem) zwi´k szyç iloÊç re gu lar nych çwi czeƒ fi zycz nych.

Pa mi´ taj my o tym, ˝e nad ci Ênie nie „nie bo li” i nie da je prak tycz nie ˝ad nych do le gli wo Êci,
dla te go jest tak bar dzo zdra dli we – uszka dza ser ce, mózg i ner ki bez sy gna ∏ów ostrze gaw czych.
Z te go po wo du na zy wa ne jest cz´ sto „ci chym za bój cà”.

Nie za po mi naj my tak ˝e, ˝e naj cz´ Êciej le ki na nad ci Ênie nie trze ba braç sta le. Je Êli si´ je od sta wia,
to ci Ênie nie zno wu wzra sta.

Czy znasz war to Êci swo je go ci Ênie nia?

Ci Ênie nie skur czo we ......................... (po da wa ne ja ko pierw sze, zwy kle wy˝ sze)

Ci Ênie nie roz kur czo we ............................ (po da wa ne ja ko dru gie, zwy kle ni˝ sze)

Po ˝à da ne ci Ênie nie t´t ni cze to 120/80

Je Êli masz ciÊnienie po wy ˝ej 140/90 (stwier dzo ne przez le ka rza

lub pie l´ gniar k´, w trak cie przy naj mniej 3 od dziel nych wi zyt),

to ozna cza to nad ci Ênie nie

Ak tyw noÊç fi zycz na pro wa dzi do spad ku wa gi cia ∏a, ob ni ˝e nia ci Ênie nia krwi i po zio mu ca∏ ko wi te go
cho le ste ro lu. Co wi´ cej, re gu lar ny, za pla no wa ny wy si ∏ek fi zycz ny po ma ga nam zre lak so waç si´,
le piej za sy pia my, czu je my si´ „na ∏a do wa ni” ener già, a na sze ser ce i p∏u ca po pro stu pra cu jà le piej.

Nie zwy kle wa˝ na jest re gu lar noÊç çwi czeƒ. Po mo ˝e nam w tym plan dzien ny lub ty go dnio wy,
któ re go na le ˝y prze strze gaç nie za le˝ nie od na szych „hu mo rów” czy z∏ej po go dy, szcze gól nie istot na
jest wi´c sa mo dy scy pli na i sa mo za par cie.

Je ˝e li je steÊ w Êred nim lub star szym wie ku, do tej po ry pro wa dzi ∏eÊ ma ∏o ak tyw ny tryb ˝y cia przed
roz po cz´ ciem re gu lar nie pro wa dzo nej ak tyw no Êci fi zycz nej, przy naj bli˝ szej wi zy cie po proÊ le ka rza
o oce n´ sta nu zdro wia i naj lep szy do bór çwi czeƒ.

Ty go dnio wy plan re gu lar nej ak tyw no Êci fi zycz nej

Po nie dzia∏ek ......................................................................................................................

Wto rek ..............................................................................................................................

Âro da ................................................................................................................................

Czwar tek ...........................................................................................................................

Pià tek ................................................................................................................................

So bo ta ...............................................................................................................................

Nie dzie la ...........................................................................................................................

Prak tycz ne po ra dy:

• Co dzien nie po Êwi´ç 30 mi nut na çwi cze nia fi zycz ne
• Uni kaj scho dów ru cho mych, wchodê i schodê

po „zwy k∏ych” scho dach

• Wy siàdê przy sta nek lub dwa wcze Êniej,

przejdê ten od ci nek pie szo

• Wi´ cej cza su sp´ dzaj w ogro dzie lub

na spa ce rach;
je Êli mo ˝esz kup ro wer,
za pisz si´ na kurs taƒ ca

• Po pew nym cza sie mo ˝esz

za czàç re gu lar nie upra wiaç:
bie ga nie, p∏y wa nie,

gr´ w pi∏ k´ no˝ nà,

jaz d´ na ro we rze

Prak tycz ne po ra dy:

• Szu

kaj na opa ko wa niach pro duk tów spo ˝yw czych

in for ma cji o ilo Êci ka lo rii

• Wi´ cej go tuj, mniej sma˝

• Jedz mniej po kar mów bo ga tych

w t∏usz cze np. t∏u stych w´ dlin

czy

sma ˝o ne go kur cza ka

• Ogra nicz lub zre zy gnuj z po kar mów

bo ga tych w ener gi´ (ka lo rie)
takich jak: ciast ka, cu kier ki,

ma ka ro ny

• Jedz wi´ cej wa rzyw, owo ców,

pe∏ no ziar ni ste go pie czy wa

• Za mieƒ ta lerz na mniej szy,

jedz mniej sze por cje,
nie po zwa laj so bie na do k∏ad k´

• Nie omi jaj po si∏ ków,

jedz mniej a cz´ Êciej

• Po Êwi´ caj przy naj mniej 30 mi nut

na ak tyw noÊç fi zycz nà,
po mo˝e Ci nawet
10-mi nu to wy spa cer

Oty ∏oÊç przy

czy nia si´ do po

wsta nia cho

ro by wieƒ

co wej i zwi´k

sza praw

do po do bieƒ stwo

roz wo ju cu krzy cy. Zb´d ne ki lo gra my pod wy˝ sza jà ci Ênie nie krwi.

Po móc mo ˝e do brze za pla no wa na ubo go ka lo rycz na die ta oraz re gu lar ny wy si ∏ek fi zycz ny. Wa˝-
ne jest przy tym, aby utra ta nie po trzeb nych ki lo gra mów na st´ po wa ∏a stop nio wo, nie po przez
g∏o dów k´ czy in nà „die t´ -cud”, ale we wspó∏ pra cy z le ka rzem czy die te ty kiem. Na le ˝y wy zna-
czyç so bie ce le d∏u go ter mi no we, np. schud ni´ cie o 20 kg w cià gu ro ku, a póê niej roz pi saç je na
po szcze gól ne mie sià ce i ty go dnie np. 0,5 kg na ty dzieƒ.

W okre Êle niu pra wi d∏o wej ma sy cia ∏a le ka rzom i pa cjen tom po ma ga wskaê nik BMI (Bo dy Mass
In dex). Pra wi d∏o wo po wi nien wy no siç 18,5-24,9; przy war to Êciach po wy ˝ej 25 do 29,9 mó wi my
o nad wa dze, po wy ˝ej 30 to ju˝ oty ∏oÊç. Po moc ne sà tak ˝e ró˝ ne me to dy kon tro lo wa nia wa gi
cia ∏a, np. spe cjal ne kar ty czy wy kre sy, na któ rych mo˝ na spraw dziç czy nie ma my zbyt wie lu
ki lo gra mów.

Czy znasz swój wskaê nik BMI?

BMI = wa ga w kg/wzrost w me trach do kwa dra tu = .................................................

(np. u oso by któ ra wa ˝y 90 kg i ma 1,75 m wzro stu wskaê nik ten wy no si 90/1,75

2

= 29,4)

Prak tycz ne po ra dy:

• Ustal da

t´ rzu ce nia na ∏o gu na 2 do 4 ty go dni od tej chwi li. Do te go cza su

pro wadê dzien ni czek, w któ rym za pi sy waç b´ dziesz kie dy i dla cze go si´ gnà ∏eÊ po
pa pie ro sa. Ta ki dzien ni czek po mo ˝e To bie i le ka rzo wi na opra co wa nie pla nu
zwal cza nia na wy ków zwià za nych z pa le niem.

• Bàdê Êwia

dom ob ja wów zwià za nych z od sta wie niem ni ko ty ny: zde ner wo wa nia,

utra ty kon cen tra cji, na si le nia kasz lu, bó lów g∏o wy, uczu cia g∏o du. Ob ja wy te
za ni ka jà stop nio wo w cià gu kil ku ty go dni; ∏a go dzà je lub zno szà zu pe∏ nie gu my
lub pla stry z ma ∏à ilo Êcià ni ko ty ny

• Za

py taj le ka rza o bu pro pion – Êro dek przyj mo wa ny sam lub ra zem z ni ko ty no wà

te ra pià za st´p czà; zwi´k sza on szan s´ rzu ce nia pa le nia

• Uwolnij swój dom od dy mu ty to nio we go, nie po zwól ni ko mu w nim pa liç
• Da

waj so bie na gro dy za „nie pa le nie”, co pe wien czas mo ˝esz ta kà na gro d´

ku piç. Po mo gà za osz cz´ dzo ne
na pa pie ro sach pie nià dze.

• Pa

mi´ taj, ˝e do dat ko we ki lo gra my,

któ re sà cz´ sto nie ko rzyst nym efek tem
rzu ce nia pa pie ro sów sà o wie le
mniej szym ry zy kiem dla Two je go
ser ca ni˝ pa pie ro sy. Aby unik nàç
przy bie ra nia na wa dze war to
prze gry zaç ni sko ka lo rycz ne
prze kà ski np. owo ce i roz po czàç
re gu lar ne çwi cze nia fi zycz ne.

Szko dli we dzia ∏a nie pa le nia ty to niu na uk∏ad krà ˝e nia nie ule ga naj mniej szej wàt pli wo Êci.
Za gra ˝a roz wo jem mia˝ d˝y cy i jest rów nie˝ wa˝ nym czyn ni kiem ry zy ka roz wo ju ra ka, ro ze dmy
p∏uc, czy uda ru mó zgu. Pa làc w miej scu pu blicz nym, w pra cy czy w do mu szko dzi my nie tyl ko
so bie, ale rów nie˝ prze by wa jà cym obok nas oso bom nie pa là cym, w tym w∏a snym dzie ciom.
Rzu ca nie pa le nia jest trud ne. Ni ko ty na jest sub stan cjà uza le˝ nia jà cà, wy twa rza si´ te˝ wie le
na wy ków zwià za nych z pa le niem. U wi´k szo Êci pa la czy, na wet tych, któ rzy po wa˝ nie my Êlà
o rzu ce niu pa le nia, wie lo krot nie pró by koƒ czà si´ nie po wo dze niem. Na szcz´ Êcie po ja wi ∏o si´
wie le Êrod

ków i pro

gra mów, któ

re mo

gà nam w tym po

móc. Naj

wa˝ niej sze to uzy

skaç

od po wied nie wpar cie; przede wszyst kim od swo je go le ka rza lub in ne go spe cja li sty, zaj mu jà ce go
si´ wy cho dze niem z na ∏o gów. Ta ka oso ba na uczy nas jak ra dziç so bie ze stre sem i tym sa mym
po trze bà si´ gni´ cia po pa pie ro sa. Po mo gà nam cz∏on ko wie ro dzi ny, zna jo mi z pra cy, przy ja cie le.
W ap te kach do st´p ne sà pre pa ra ty za st´ pu jà ce ni ko ty n´, w po sta ci gu my i pla strów. Le karz
mo ˝e tak ˝e za pi saç sku tecz ny Êro dek far ma ko lo gicz ny.

Czy wiesz, z ja ki mi czyn no Êcia mi wià ˝e si´ ch´ç si´ gni´ cia po pa pie ro sa, co mo ˝esz zro biç za miast te go?

1 Pa l´ za wsze przy fi li ˝an ce ka wy. Za miast ka wy b´ d´ pi∏ her ba t´

2 Pa l´ wte dy, kie dy je stem zde ner wo wa ny. Za miast te go pój d´ na krót ki spa cer.

3 Pa l´ w prze rwach w pra cy. Za miast te go b´ d´ roz ma wiaç z ko le ga mi, któ rzy nie pa là.

4............................................................ Za miast te go........................................................

5............................................................ Za miast te go........................................................

Je Êli nie ma my cho ro by wieƒ co wej, a chce my si´ przed nià uchro niç, po win ni Êmy za po bie gaç
jej, zwal cza jàc na sze czyn ni ki ry zy ka. Po st´ po wa nie to na zy wa my pre wen cjà pier wot nà.
Pre wen cja wtór

na ma na ce

lu za

ha mo wa nie lub od

wró ce nie ju˝ ist

nie jà cej cho

ro by.

W przy pad ku cho ro by wieƒ co wej ozna cza to na przy k∏ad nie do pusz cze nie do za wa ∏u
ser ca.
Zdro wy styl ˝y cia i za sa dy sto so wa ne w pre wen cji pier wot nej obo wià zu jà rów nie˝ w pre-
wen cji wtór nej. Na le ˝y jed nak zwró ciç uwa g´ na kil ka istot nych ró˝ nic:

•

Za sa dy do ty czà ce po zio mów cho le ste ro lu sà bar dziej re stryk cyj ne u osób cho rych ni˝
u osób bez stwier dzo nej cho ro by wieƒ co wej. Przyj mu je si´, ˝e „z∏y” cho le ste rol – LDL
po wi nien byç po ni ˝ej 100 mg/dl. Cz´ sto ko niecz ne b´ dà, w tej sy tu acji nie tyl ko zmia na
die ty i zwi´k szo na ak tyw noÊç fi zycz na, ale tak ˝e spe cjal ne le ki zwa ne „sta ty na mi”.

•

Za sto so wa nie le ków b´ dzie te˝ praw do po dob nie nie zb´d ne w le cze niu nad ci Ênie nia to wa-
rzy szà ce go cho ro bie wieƒ co wej. Po win ni Êmy ob ni ˝yç je go war to Êci do 140/90 mmHg lub
ni ˝ej. Sto su je si´ tu taj ta kie le ki jak: be ta -bl ok ery, blo ke ry ka na ∏u wap nio we go, in hi bi to ry
kon wer ta zy an gio ten sy ny. Wy star czy ob ni ˝yç war toÊç ci Ênie nia tyl ko o 5 mmHg, aby zmniej-
szyç ry zy ko za wa ∏u (i in nych po wa˝ nych po wi k∏aƒ cho ro by wieƒ co wej) o 15%.

•

Cho rym po za wa le mi´ Ênia ser co we go, a tak ˝e u wie lu osób z cho ro bà wieƒ co wà bez
prze by te go za wa ∏u wy ko nu je si´ test wy si∏ ko wy. Po zwa la on mi´ dzy in ny mi na okre Êle nie
mak sy mal ne go wy

si∏ ku, któ

ry cho

ry mo

˝e wy

ko naç bez ob

ja wów dusz

ni cy bo

le snej.

Dla te go pro gram re gu lar ne go wy si∏ ku fi zycz ne go po wi nien byç usta lo ny przez le ka rza w opar ciu

o ten w∏a Ênie wskaê nik. Ja ko cel mi ni mal ny Pol skie To wa rzy stwo Kar dio lo gicz ne za le ca wy ko-
ny wa nie umiar ko wa nej ak tyw no Êci fi zycz nej 3-4 ra zy w ty go dniu przez 30-60 mi nut.

•

Za prze sta nie pa le nia pa pie ro sów przez oso by z cho ro bà wieƒ co wà

jest ko niecz no Êcià. Na ∏óg ten sta no wi bez po Êred nie za gro ˝e nie ich

˝y cia. Pa

le nie na

si la po

wsta wa nie bla

szek mia˝

d˝y co wych; jest

przy czy nà zwi´k szo nej krze pli wo Êci krwi i wy raê nie zwi´k sza

ry zy ko za wa ∏u ser ca. Szko dli we jest tak ˝e pa le nie bier ne, ka˝ da

oso ba z cho ro bà wieƒ co wà po win na uni kaç dy mu ty to nio we go

w swo im oto cze niu. Ko rzy Êci z rzu ce nia pa le nia sà wi docz ne

bar dzo szyb ko. Ju˝ po 2-3 la tach od za prze sta nia pa le nia

ry zy ko za wa ∏u wra ca do po zio mu, któ ry ob ser wu je si´

u osób z cho ro bà wieƒ co wà, któ re ni gdy nie by ∏y pa la cza mi.

Ten lek to wa rzy szy nam od wie ków. Je go na tu ral nie wy st´ pu jà cy od po wied nik, kwas sa li cy lo wy spo-

ty ka ny jest w ko rze wierz by. Na si przod ko wie za uwa ˝y li, ˝e wy war z ko ry dzia ∏a prze ciw go ràcz ko-

wo i prze ciw bó lo wo. Zwal cza rów nie˝ sta ny za pal ne. Do tej po ry u˝y wa si´ kwa su ace ty lo sa li cy lo-

we go w∏a Ênie w tych sy tu acjach. Mo gà to byç bó le g∏o wy, za pa le nia sta wów czy an gi na z wy so kà

go ràcz kà.

Jed nak w cià gu ostat nich 20 lat me dy cy na od kry ∏a jesz cze jed no, bar dzo wa˝ ne za sto so wa nie kwa su

ace ty lo sa li cy lo we go. Sub stan cja ta po ma ga w za po bie ga niu za wa ∏om ser ca i uda rom mó zgu. Kwas

ace ty lo sa li cy lo wy zmniej sza sk∏on noÊç p∏y tek krwi do zle pia nia si´ i two rze nia za krze pów, któ re

bez po Êred nio od po wia da jà za za wa∏ ser ca czy udar mó zgu. Mó wi si´ za tem o „ prze ciw p∏yt ko wym

dzia ∏a niu kwa su ace ty lo sa li cy lo we go”. Mo˝ na po wie dzieç, ˝e kwas ace ty lo sa li cy lo wy po ma ga utrzy-

maç „dro˝ ne t´t ni ce”.

We d∏ug Ame ry kaƒ skie go Sto wa rzy sze nia Cho rób Ser ca przy j´ cie jed nej ta blet ki kwa su ace ty lo sa-

li cy lo we go w trak cie pierw szych ob ja wów za wa ∏u mo ˝e ura to waç ty sià ce lu dzi. Po dob nie, du ˝e

ko rzy Êci od no szà cho rzy z nie sta bil nà po sta cià cho ro by wieƒ co wej, oso by po za wa le ser ca, po

za bie gu po mo sto wa nia t´t nic wieƒ co wych (tzw. by -pa ssach), po za bie gu an gio pla sty ki („ba lo ni ko-

wa nia”). Sto wa rzy sze nie za le ca co dzien ne przyj mo wa nie kwa su ace ty lo sa li cy lo we go u wszyst kich

osób po za wa le ser ca lub osób z wy so kim ry zy kiem za wa ∏u ser ca lub uda ru mó zgu. Pol skie To wa-

rzy stwo Kar dio lo gicz ne za le ca po da wa nie kwa su ace ty lo sa li cy lo we go ka˝ de mu cho re mu na cho-

ro b´ wieƒ co wà, je Êli nie ma prze ciw wska zaƒ do jej przyj mo wa nia.

Nie któ re to wa rzy stwa le kar skie i in ne or ga ni za cje idà jesz cze da lej, uwa ˝a jàc ˝e ko rzy Êci z przyj mo-
wa nia kwa su ace ty lo sa li cy lo we go mo gà od nieÊç nie tyl ko oso by z cho ro bà wieƒ co wà, ale tak ˝e:
m´˝ czyê ni po wy ˝ej 40 roku ˝ycia, ko bie ty po me no pau zie lub oso by m∏od sze je Êli ist nie jà u nich
czyn ni ki ry zy ka cho ro by wieƒ co wej.

Sys te ma tycz ne przyj mo wa nie kwa su ace ty lo sa li cy lo we go po win no byç skon sul to wa ne z le ka rzem.
Jak ka˝ dy lek rów nie˝ i ten ma swo je dzia ∏a nia ubocz ne. Mo ˝e to byç po dra˝ nie nie b∏o ny Êlu zo wej
˝o ∏àd ka, krwo tok, uczu le nie. Le ku nie po win no si´ sto so waç u osób, któ re mia ∏y w prze sz∏o Êci lub
ma jà obec nie wrzo dy ˝o ∏àd ka lub dwu nast ni cy, któ re ma jà nie ure gu lo wa ne wy so kie ci Ênie nie,
cho ro b´ prze bie ga jà cà z krwa wie niem, uczu le nie na kwas ace ty lo sa li cy lo wy. U dzie ci na le ˝y ten lek
sto so waç ostro˝ nie.

Le karz po wi nien okre Êliç od po wied nià dla Cie bie

daw k´ kwa su ace ty lo sa li cy lo we go.

B´ dzie to za pew ne od 75 mg

(ACARD

®

- Po lfa War sza wa S.A.)

do 250 mg dzien nie.

Za nim wkro czy w na sze ˝y cie chi rurg

spró buj my za po bie gaç lub za trzy maç

mia˝ d˝y c´ i tym sa mym

roz wój cho ro by wieƒ co wej.

Za dbaj my o na sze ser ce

bo jest te go war te!

Oprócz zmia ny sty lu ˝y cia u osób z cho ro bà wieƒ co wà ko niecz ne b´ dzie sto so wa nie le ków. Po zwa-
la jà one na z∏a go dze nie lub ca∏ ko wi te znie sie nie ob ja wów (bó lu lub dusz no Êci), spra wia jà, ˝e ser ce
jest mniej ob cià ˝o ne, za po bie ga jà roz wo jo wi mia˝ d˝y cy i two rze niu za krze pów. Udo wod nio no, ˝e
dzi´ ki nie któ rym z nich (np. be ta -bl ok erom przyj mo wa nym przez oso by po prze by tym za wa le ser-
ca) wy d∏u ˝a si´ okres prze ˝y cia. Do naj wa˝ niej szych grup le ków sto so wa nych u osób z cho ro bà
wieƒ co wà na le ˝à: be ta -bl ok ery, azo ta ny, an ta go ni Êci ka na ∏u wap nio we go, in hi bi to ry kon wer ta zy, tri-
me ta zy dy na.

Aby za po bie gaç roz wo jo wi mia˝ d˝y cy i ob ni ˝yç po ziom cho le ste ro lu u wie lu osób ko niecz ne b´ dzie
przyj mo wa nie „sta tyn”. Oprócz kwa su ace ty lo sa li cy lo we go po trzeb ne mo gà byç do ust ne le ki prze-
ciw za krze po we, a u nie któ rych cho rych ti klo pi dy na i klo pi do grel.

Cho ro ba wieƒ co wa po wsta je na sku tek „za blo ko wa nia” prze p∏y wu krwi w t´t ni cy wieƒ co wej przez
blasz k´ mia˝ d˝y co wà. Mo˝ li we jest (de cy du je o tym wy nik ba da nia zwa ne go ko ro na ro gra fià)
„od blo ko wa nie” te go na czy nia za po mo cà spe cjal ne go cew ni ka wpro wa dzo ne go przez t´t ni c´ udo-
wà a˝ do ser ca. Cew nik ten jest za koƒ czo ny ba lo ni kiem. W miej scu zw´ ˝e nia ba lo nik na pe∏ nia si´
p∏y nem, co po wo du je roz sze rze nie zw´ ˝o nej t´t ni cy. W to po sze rzo ne miej sce wpro wa dza si´ (nie
za wsze, ale cz´ sto) ro dzaj sia tecz ki ze szla chet ne go me ta lu zwa ny „sten tem”. Stent po zwa la na d∏u-
go trwa ∏e utrzy ma nie dro˝ no Êci na czy nia. Ten ro dzaj le cze nia na zy wa my an gio pla sty kà wieƒ co wà.

Je Êli an gio pla sty ka jest nie sku tecz na lub nie mo˝ li wa do prze pro wa dze nia, a cho ry wy ma ga za bie gu
ope ra cyj ne go, wy ko nu je si´ wte dy by -pa ssy. Omi ja si´ zw´ ˝o ny od ci nek t´t ni cy wieƒ co wej i wsz-
cze pia do dat ko we po ∏à cze nia. Wy ko rzy stu je si´ do te go ˝y ∏y po bra ne z koƒ czyn dol nych.