Ochrona informacji niejawnych – Administracja wymiaru

sprawiedliwości – Policja – Straże – Broń i amunicja

oprac. Tomasz A. Winiarczyk

OCHRONA INFORMACJI NIEJAWNYCH

USTAWA z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych

Ustawa określa zasady ochrony informacji, które wymagają ochrony przed nieuprawnionym ujawnieniem, jako stanowiące
tajemnicę państwową lub służbową, niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania, także w trakcie ich opracowania,
zwanych „informacjami niejawnymi”, a w szczególności:
1) organizowania ochrony informacji niejawnych;
2) klasyfikowania informacji niejawnych;
3) udostępniania informacji niejawnych;
4) postępowania sprawdzającego, w celu ustalenia, czy osoba nim objęta daje rękojmię zachowania tajemnicy, zwanego
dalej „postępowaniem sprawdzającym”;
5) szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych;
6) ewidencjonowania, przechowywania, przetwarzania i udostępniania danych uzyskiwanych w związku z prowadzonymi
postępowaniami o ustalenie rękojmi zachowania tajemnicy, w zakresie określonym w ankiecie bezpieczeństwa osobowego
oraz w kwestionariuszu bezpieczeństwa przemysłowego;
7) organizacji kontroli przestrzegania zasad ochrony informacji niejawnych;
8) ochrony informacji niejawnych w systemach i sieciach teleinformatycznych;
9) stosowania środków fizycznej ochrony informacji niejawnych.

tajemnica państwowa - informacja określona w wykazie rodzajów informacji, stanowiącym załącznik
nr 1, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych
interesów Rzeczypospolitej Polskiej dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa,
stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa
tajemnica służbowa – informacja niejawna niebędąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z
czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie
mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli
albo jednostki organizacyjnej

rękojmia zachowania tajemnicy – spełnienie ustawowych wymogów dla zapewnienia ochrony informacji niejawnych
przed ich nieuprawnionym ujawnieniem

dokument – każda utrwalona informacja niejawna, w szczególności na piśmie, mikrofilmach, negatywach i fotografiach,
nośnikach do zapisów informacji w postaci cyfrowej i na taśmach elektromagnetycznych, także w formie mapy, wykresu,
rysunku, obrazu, grafiki, fotografii, broszury, książki, kopii, odpisu, wypisu, wyciągu i tłumaczenia dokumentu, zbędnego
lub wadliwego wydruku, odbitki, kliszy, matrycy i dysku optycznego, kalki, taśmy atramentowej, jak również informacja
niejawna utrwalona na elektronicznych nośnikach danych

materiał – dokument, jak też chroniony jako informacja niejawna przedmiot lub dowolna jego część, a zwłaszcza
urządzenie, wyposażenie lub broń wyprodukowana albo będąca w trakcie produkcji, a także składnik użyty do ich
wytworzenia

udostępnianie – Informacje niejawne mogą być udostępnione wyłącznie osobie dającej rękojmię zachowania tajemnicy i
tylko w zakresie niezbędnym do wykonywania przez nią pracy lub pełnienia służby na zajmowanym stanowisku albo innej
zleconej pracy

Za ochronę informacji niejawnych odpowiada kierownik jednostki organizacyjnej, w której takie
informacje są wytwarzane, przetwarzane, przekazywane lub przechowywane.
Kierownikowi jednostki organizacyjnej podlega bezpośrednio pełnomocnik do spraw ochrony
informacji niejawnych, zwany „pełnomocnikiem ochrony”, który odpowiada za zapewnienie
przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych.

Pełnomocnik ochrony kieruje wyodrębnioną, wyspecjalizowaną komórką organizacyjną do spraw
ochrony informacji niejawnych, zwaną „pionem ochrony”.

Klasyfikowanie informacji niejawnej oznacza przyznanie tej informacji, w sposób wyraźny,
przewidzianej w ustawie jednej z klauzul tajności.
Klasyfikowanie informacji niejawnej zawartej w materiale, a zwłaszcza utrwalonej w dokumencie,
polega na oznaczeniu tego materiału odpowiednią klauzulą tajności.

Informacje niejawne, którym przyznano określoną klauzulę tajności są chronione zgodnie z przepisami ustawy, które
dotyczą informacji niejawnych oznaczonych daną klauzulą tajności. Oznacza to w szczególności, że informacje takie:
1) mogą być udostępnione wyłącznie osobie uprawnionej do dostępu do informacji niejawnych o określonej klauzuli
tajności;
2) muszą być wytwarzane, przetwarzane, przekazywane lub przechowywane w warunkach uniemożliwiających ich
nieuprawnione ujawnienie, zgodnie z przepisami określającymi wymagania dotyczące kancelarii tajnych, obiegu i środków
fizycznej ochrony informacji niejawnych, odpowiednich dla przyznanej im klauzuli tajności;
3) muszą być chronione, odpowiednio do przyznanej klauzuli tajności, przy zastosowaniu środków określonych w
rozdziałach 9 i 10 ustawy.

Klauzulę tajności przyznaje osoba, która jest upoważniona do podpisania dokumentu lub oznaczenia
innego niż dokument materiału.
Uprawnienie do przyznawania, zmiany i znoszenia klauzuli tajności przysługuje wyłącznie w zakresie
posiadanego prawa dostępu do informacji niejawnych.
Zawyżanie lub zaniżanie klauzuli tajności jest niedopuszczalne.

Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę państwową oznacza się klauzulą:
1) „ściśle tajne” – zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (część I);
2) „tajne” – zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (część II).
Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę służbową oznacza się klauzulą:
1) „poufne” – w przypadku gdy ich nieuprawnione ujawnienie powodowałoby szkodę dla interesów państwa,
interesu publicznego lub prawnie chronionego interesu obywateli;
2) „zastrzeżone” – w przypadku gdy ich nieuprawnione ujawnienie mogłoby spowodować szkodę dla prawnie
chronionych interesów obywateli albo jednostki organizacyjnej.

Informacje niejawne stanowiące tajemnicę państwową podlegają ochronie, w sposób określony ustawą,
przez okres 50 lat od daty ich wytworzenia.

– niektóre informacje pozostają chronione wieczyście

Informacje niejawne stanowiące tajemnicę służbową podlegają ochronie przez okres:
1) 5 lat od daty wytworzenia – oznaczone klauzulą „poufne”;
2) 2 lat od daty wytworzenia – oznaczone klauzulą „zastrzeżone”.

Kierownik jednostki organizacyjnej określi stanowiska oraz rodzaje prac zleconych, z którymi może
łączyć się dostęp do informacji niejawnych, odrębnie dla każdej klauzuli tajności.

Dopuszczenie do pracy lub pełnienia służby na stanowisku albo zlecenie pracy, o której mowa powyżej, może nastąpić po:
1) przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego;
2) przeszkoleniu tej osoby w zakresie ochrony informacji niejawnych.

W stosunku do pewnych osób w państwie nie przeprowadza się postępowania.

Poświadczenie bezpieczeństwa – dokument tworzony w oparciu o ustawę o ochronie informacji niejawnych
umożliwiający danej osobie dostęp do informacji niejawnej. Wystawienie odbywa się po przeprowadzeniu (przez służby
ochrony państwa oraz pełnomocnika ochrony) szczegółowego postępowania sprawdzającego.
Poświadczenie bezpieczeństwa wydaje się na okres:
1) 10 lat w przypadku dostępu do informacji niejawnych oznaczonych klauzulą „zastrzeżone” lub „poufne”;
2) 7 lat w przypadku dostępu do informacji niejawnych oznaczonych klauzulą „tajne”;
3) 5 lat w przypadku dostępu do informacji niejawnych oznaczonych klauzulą „ściśle tajne”.

Jednostka organizacyjna, w której są wytwarzane, przetwarzane, przekazywane lub przechowywane
dokumenty zawierające informacje niejawne oznaczone klauzulą „poufne” lub stanowiące tajemnicę
państwową, ma obowiązek zorganizowania kancelarii, zwanej „kancelarią tajną”.
Kancelaria tajna stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną podległą bezpośrednio
pełnomocnikowi ochrony, odpowiedzialną za właściwe rejestrowanie, przechowywanie, obieg i
wydawanie takich dokumentów uprawnionym osobom.

Kancelaria tajna powinna być zorganizowana w wyodrębnionym pomieszczeniu, zabezpieczonym zgodnie z przepisami o
środkach ochrony fizycznej informacji niejawnych i być obsługiwana przez pracowników pionu ochrony.
W kancelarii tajnej dokumenty o różnych klauzulach powinny być fizycznie od siebie oddzielone i obsługiwane przez osobę
posiadającą poświadczenie bezpieczeństwa odpowiednie do najwyższej klauzuli wytwarzanych, przetwarzanych,
przekazywanych lub przechowywanych w kancelarii dokumentów.

Fakt zapoznania się przez osobę uprawnioną z dokumentem zawierającym informacje niejawne
stanowiące tajemnicę państwową podlega odnotowaniu w karcie zapoznania się z tym dokumentem.

Dopuszczenie do pracy lub służby, z którymi łączy się dostęp do informacji niejawnych, poprzedza
szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych

Środki ochrony fizycznej informacji niejawnych
Jednostki organizacyjne, w których materiały zawierające informacje niejawne są wytwarzane,
przetwarzane, przekazywane lub przechowywane, mają obowiązek stosowania środków ochrony
fizycznej w celu uniemożliwienia osobom nieupoważnionym dostępu do takich informacji
Systemy i sieci teleinformatyczne, w których mają być wytwarzane, przetwarzane, przechowywane lub
przekazywane informacje niejawne, podlegają akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego przez
służby ochrony państwa.

system teleinformatyczny – system, który tworzą urządzenia, narzędzia, metody postępowania i
procedury stosowane przez wyspecjalizowanych pracowników, w sposób zapewniający wytwarzanie,
przechowywanie, przetwarzanie lub przekazywanie informacji
sieć teleinformatyczna – organizacyjne i techniczne połączenie systemów teleinformatycznych
akredytacja bezpieczeństwa teleinformatycznego – dopuszczenie systemu lub sieci
teleinformatycznej do wytwarzania, przetwarzania, przechowywania lub przekazywania informacji
niejawnych, na zasadach określonych w ustawie

Bezpieczeństwo przemysłowe
Przedsiębiorca, jednostka naukowa lub badawczo-rozwojowa, zamierzający ubiegać się, ubiegający się
o zawarcie lub wykonujący umowę związaną z dostępem do informacji niejawnych albo wykonujący
na podstawie przepisów prawa zadania związane z dostępem do informacji niejawnych, mają
obowiązek zapewnienia warunków do ochrony informacji niejawnych.
Dokumentem potwierdzającym zdolność przedsiębiorcy, jednostki naukowej lub badawczo-
rozwojowej do ochrony informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową jest świadectwo
bezpieczeństwa przemysłowego wydane po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego, zwanego
„postępowaniem bezpieczeństwa przemysłowego”.

ADMINISTRACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
ustawa z 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. nr 240, poz. 2052 z późn. zm.)
ustawa z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. nr 98, poz. 1070 z późn. zm.)
USTAWA z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych
ustawa z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. nr 100, poz. 1082 z późn. zm.)
ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (tekst jedno Dz.U. z 2002 r. nr 21, poz. 206 z późn. zm.)
ustawa z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (tekst jedno Dz.U. z 2002 r. nr 123, poz. 1058 z późn. zm.)
ustawa z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedno Dz.U. z 2002 r. nr 123, poz. 1059 z późn. zm.)

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz (art. 173 Konstytucji RP).
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy
wojskowe.
Najważniejszymi podmiotami współpracującymi z włądzą sadowniczą są:

o

prokuratura

o

adwokatura

o

radcowie prawni

Minister właściwy do spraw sprawiedliwości
Minister właściwy do spraw sprawiedliwości sprawuje zwierzchni nadzór nad działalnością
administracyjną sądów powszechnych.
Informację o działalności sądów powszechnych przedstawia on Prezydentowi i Krajowej Radzie
Sądownictwa.
Zakres jego uprawnień w zakresie działalności administracyjnej sądów wynika z delegacji ustawowych
zawartych w szczególności w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawie o
prokuraturze.
Dział administracji rządowej - sprawiedliwość obejmuje sprawy:

o

sądownictwa,

o

prokuratury,

o

notariatu,

o

adwokatury i radców prawnych,

o

wykonywanie kar oraz środków wychowawczych i środka poprawczego orzeczonego przez
sądy, jak również sprawy pomocy postpenitencjarnej.

Ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości podlega również Centralny Zarząd Służby
Więziennej.

Minister sprawuje jednocześnie funkcję Prokuratora Generalnego i w tym zakresie jest naczelnym
organem prokuratury. Od kwietnia 2010 roku prokurator generalny będzie powoływany przez
prezydenta na jedną, sześcioletnią kadencję. Do wyboru głowa państwa ma mieć dwa nazwiska, które
przedstawiać będzie mająca dopiero powstać Krajowa Rada Prokuratorów. Funkcję prokuratora
generalnego będzie mógł pełnić prokurator lub sędzia z przynajmniej 10-letnim doświadczeniem.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy ma siedzibę w Warszawie. Jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:
1)

sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

a)

zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i

wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych,
b)

podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,

c)

rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach;

2) rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

3) rozpoznawanie protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego;
4) opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także
innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe;
5) wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

o

Cywilną;

o

Kamą;

o

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych;

o

Wojskową.

Organami SN są:

o

Pierwszy Prezes SN

–

Pierwszy Prezes SN jest powoływany przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród sędziów
Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

–

Kieruje on pracami i reprezentuje SN oraz wykonuje czynności określone ustawą, regulaminem i
innymi aktami normatywnymi.

o

Prezes SN

–

Zastępcą Pierwszego Prezesa SN jest Prezes SN, którego powołuje i odwołuje, na wniosek
Pierwszego Prezesa SN, Prezydent RP spośród sędziów SN w stanie czynnym.

Samorząd stanowią wszyscy sędziowie SN w stanie czynnym. W skład samorządu nie wchodzą
sędziowie delegowani do pełnienia czynności sędziowskich w SN. Organami samorządu SN są:

o

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

o

zgromadzenie sędziów izby SN

o

Kolegium SN

Krajowa Rada Sądownictwa
Krajowa Rada Sądownictwa realizuje cele określone w Konstytucji RP. Siedzibą jej jest Warszawa.
KRS składa się z:

–

Pierwszego Prezesa SN, ministra właściwego do spraw sprawiedliwości, Prezesa NSA i osoby
powołanej przez Prezydenta RP ,

–

piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów
administracyjnych i sądów wojskowych,

–

czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów,

–

dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

Kadencja KRS trwa cztery lata.
Krajowa Rada Sądownictwa – zadania w szczególności:

–

podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z
Konstytucją aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,

–

rozpatrywanie i ocenianie kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów SN i
NSA oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i w
sądach wojskowych oraz przedstawianie Prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów w tych sądach,

–

rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie
stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 rok życia,

–

wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego albo sądu
wojskowego,

–

uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i czuwanie nad ich przestrzeganiem.

Sądami powszechnymi są:

–

sądy rejonowe,

–

okręgowe

–

apelacyjne.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów
administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego.
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być
utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych.
Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych.
Sądy dzielą się na wydziały, które tworzy i znosi minister.

W sądzie rejonowym mogą być tworzone sądy grodzkie jako wydziały lub wydziały zamiejscowe tych sądów.
Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 26 września 2001 r. utworzono w sądach rejonowych sądy (wydziały)
grodzkie, określono obszary ich właściwości i zakresy spraw przekazanych do rozpoznania.

W sądzie rejonowym organem sądu jest jego prezes.
Organami sądów w sądach apelacyjnych i sądach okręgowych są:

–

prezes sądu

–

kolegium sądu.

W zakresie finansowym i gospodarczym organem sądu rejonowego jest kierownik finansowy sądu,
organem zaś sądu apelacyjnego i okręgowego – dyrektor.

Sędziowie tworzą samorząd sędziowski. Organami tego samorządu są:

–

zgromadzenie ogólne sędziów okręgu

–

zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.

–

sądownictwo powszechne

Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje minister właściwy do spraw
sprawiedliwości osobiście, przez właściwe organy lub wyznaczone osoby.

prezesi sądów

Prezes sądu kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, z wyjątkiem spraw należących do dyrektora sądu lub kierownika
finansowego sądu, oraz pełni czynności z zakresu administracji sądowej oraz inne przewidziane w przepisach prawa, jest
zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu.
Prezes sądu apelacyjnego sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną sądów okręgowych i rejonowych na obszarze
właściwości sądu apelacyjnego.
Prezes sądu okręgowego wykonuje czynności administracji sądowej w stosunku do sądów rejonowych na obszarze
właściwości sądu okręgowego oraz sprawuje nadzór nad działalnością tych sądów.
Prezes sądu w zakresie administracji sądowej jest podległy ministrowi.

prezesi sądów - powoływanie

SA) Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii
zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego.

Minister przedstawia zgromadzeniu kandydata na prezesa, w celu wydania opinii.

Jeżeli opinia nie zostanie wydana w terminie dwóch miesięcy od przedstawienia kandydata właściwemu zgromadzeniu ogólnemu,
minister może powołać prezesa sądu apelacyjnego bez opinii.

W razie zaś wydania przez zgromadzenie negatywnej opinii o kandydacie, minister może go powołać po uzyskaniu pozytywnej opinii

Krajowej Rady Sądownictwa.
Negatywna opinia Krajowej Rady Sądownictwa jest dla Ministra Sprawiedliwości wiążąca.

Jeżeli Krajowa Rada Sądownictwa w terminie miesiąca od przedstawienia przez ministra zamiaru powołania prezesa, mimo negatywnej
opinii zgromadzenia ogólnego, nie wyda opinii, uważa się, że opinia jest pozytywna.

SO) Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego albo sądu apelacyjnego, po

zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i opinii prezesa przełożonego sądu apelacyjnego.
Do powołania prezesa sądu okręgowego stosuje się procedurę przewidzianą przy powoływaniu prezesa sądu apelacyjnego.

SR) Prezesa sądu rejonowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu rejonowego albo sądu okręgowego, po

zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu okręgowego.
Do powołania prezesa sądu rejonowego stosuje się odpowiednio procedurę przewidzianą dla prezesów sądów wyższej instancji, z tym że

termin do wydania opinii przez kolegium wynosi miesiąc.

Prezes i wiceprezes sądu może być odwołany przez Ministra Sprawiedliwości w toku kadencji w przypadku rażącego
niewywiązywania się z obowiązków służbowych lub gdy dalsze pełnienie przez prezesa jego funkcji z innych powodów nie
da się pogodzić z dobrem wymiaru sprawiedliwości.
Odwołanie następuje po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa.
Prezesi i wiceprezesi sądu apelacyjnego i sądu okręgowego powoływani są na 6 lat i nie mogą być, bezpośrednio po
zakończeniu kadencji, ponownie powołani do pełnienia tej samej funkcji, a sądu rejonowego - na 4 lata.

prokuratura
Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.
prokuratura
Prokuraturę stanowią:

–

Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury

–

prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu.

Naczelnym organem prokuratury jest Prokurator Generalny, którego funkcję sprawuje minister
właściwy do spraw sprawiedliwości.

Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy:

–

Prokuratury Krajowej,

–

prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych.

Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są:

–

prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i
wojskowych prokuratur garnizonowych.

Prokurator Generalny kieruje działalnością prokuratury osobiście bądź przez swoich zastępców oraz
wydaje zarządzenia, wytyczne i polecenia.

Powołuje on prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, a prokuratorów wojskowych
jednostek organizacyjnych powołuje na wniosek Ministra Obrony Narodowej.

Prokuratora Krajowego jako zastępcę Prokuratora Generalnego oraz innych zastępców Prokuratora
Generalnego powołuje, spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej, i odwołuje z tych stanowisk -
Prezes Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego.

Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych.
Prokuraturę okręgową tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych.
Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin.

W uzasadnionych przypadkach może być utworzona więcej niż jedna prokuratura rejonowa w obrębie tej samej
gminy.

pracownicy i urzędnicy sądów i prokuratur
Ustawą z 18 grudnia 1998 r. określone zostały prawa i obowiązki urzędników i innych pracowników
zatrudnionych w sądach powszechnych i wojskowych oraz powszechnych i wojskowych jednostkach
organizacyjnych prokuratury.

Ustawa określa kryteria, jakie musi spełniać osoba ubiegająca się o stanowisko urzędnika.

Jednym z nich jest konieczność odbycia stażu urzędniczego, trwającego 12 miesięcy, który kończy się
egzaminem.
Od odbycia stażu urzędniczego zwolnione są osoby, które ukończyły aplikację sądową, prokuratorską lub
referendarską.

Stosunek pracy z osobą ubiegającą się o przyjęcie na staż urzędniczy, a także z urzędnikiem nawiązuje
się na podstawie umowy o pracę (na staż - umowa na czas określony).
Na podstawie powołania zatrudniani są dyrektor sądu apelacyjnego, dyrektor sądu okręgowego,
kierownik finansowy sądu rejonowego oraz ich zastępcy.

Uprawnionym do nawiązania i rozwiązania stosunku pracy jest w poszczególnych sądach i jednostkach
prokuratury odpowiednio:

–

prezes sądu apelacyjnego,

–

prezes sądu okręgowego,

–

prezes sądu rejonowego,

–

prezes wojskowego sądu okręgowego,

–

Naczelny Prokurator Wojskowy,

–

prokurator apelacyjny,

–

prokurator okręgowy (w prokuraturze okręgowej i rejonowej),

–

wojskowy prokurator okręgowy (w wojskowej prokuraturze okręgowej i garnizonowej).

–

pracownicy sądów i prokuratury

Ustawa określa obowiązki urzędnika sądu lub prokuratury, podkreślając jego apolityczność.
Istotnym rozwiązaniem jest ustalenie zasad wynagradzania w odniesieniu do wynagrodzenia
zasadniczego sędziego sądu rejonowego.
W sprawach nieuregulowanych przepisami tej ustawy stosowane są przepisy ustawy z 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.
referendarz sądowy

Referendarz sądowy – sądowy organ jurysdykcyjny posiadający w zakresie powierzonych czynności
kompetencje sądu, wykonujący zadania z zakresu ochrony prawnej.

W praktyce referendarz rozpoznaje wnioski z zakresu postępowania wieczystoksięgowego, wnioski o wpis do rejestru
zastawów i do Krajowego Rejestru Sądowego.
W postępowaniu rejestrowym referendarz nie może prowadzić rozprawy (art. 5091 kodeksu postępowania cywilnego).
Referendarz może także:

–

wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (art. 3531 § 2 kpc).

–

rozpoznawać wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata lub radcy prawnego
dla strony zwolnionej od kosztów sądowych (art. 123 § 2 kpc).

–

nadawać klauzulę wykonalności niektórym tytułom egzekucyjnym (art. 781 § 11 kpc).

Może także wykonywać czynności w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy,
zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego(art. 5091§ 3 kodeksu postępowania cywilnego).

Referendarza nie obowiązują zakazy wykonywania niektórych rodzajów działalności i pełnienia pewnych funkcji, np.
prowadzenia działalności gospodarczej, członkostwa w partii politycznej, zasiadania w radach nadzorczych spółek,
sprawowania mandatu radnego, jeżeli nie koliduje to z powierzonymi obowiązkami i nie podważa zaufania do sądu.
Nie jest więc niezawisły i niezależny.

ORGANY i URZĘDY ODPOWIEDZIALNE ZA
PORZĄDEK I BEZPIECZEŃSTWO

W świetle aktualnych rozwiązań normatywnych wyodrębnić można trzy rodzaje określeń związanych z
bezpieczeństwem:

– bezpieczeństwo państwa

o

przede wszystkim ochrona ustroju konstytucyjnego przed niebezpieczeństwem
zewnętrznym i wewnętrznym

o

chodzi tu głównie o zwalczanie działalności szpiegowskiej, dywersyjnej prowadzonej
przez służby wywiadowcze i kontrwywiadowcze państw obcych i inne ośrodki
zagraniczne

– bezpieczeństwo publiczne

o

taki stan, w którym ogółowi obywateli indywidualnie nieoznaczonemu, żyjącemu w
państwie i społeczeństwie, nie grozi żadne niebezpieczeństwo, i to niezależnie od tego,
jakie byłyby jego źródła

o

ochrona tego bezpieczeństwa należy do państwa, które zakreśla granice bezpieczeństwa
i określa to, co zakłóca lub może utrudniać normalne funkcjonowanie państwa

o

chodzi tu przede wszystkim o niebezpieczeństwa w komunikacji, ruchu drogowym,
wodnym oraz w czasie katastrof, klęsk żywiołowych, epidemii, a także różnego rodzaju
napady, rozboje, a więc ochronę życia, zdrowia, mienia obywateli i mienia społecznego
przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra

– porządek publiczny

o

pojęcie to odnosi się do tych zadań organów spraw wewnętrznych i innych organów
administracji oraz niektórych organizacji społecznych, które bezpośrednio wiążą się z
utrzymaniem porządku umożliwiającego normalny rozwój życia w państwie

o

chodzi tu o zapewnienie właściwego stanu sanitarnego urządzeń użyteczności
publicznej, utrzymanie porządku na drogach, przestrzeganie przepisów meldunkowych,
stosowanie się do nakazów i zakazów organów spraw wewnętrznych i innych organów
państwowych, przestrzeganie przepisów o stowarzyszeniach, zbiórkach publicznych,
rejestracji pojazdów, przepisów budowlanych, leśnych, łowieckich

o

do zakresu tego pojęcia wchodzi również zwalczanie alkoholizmu i narkomanii,
zwalczanie skutków klęsk żywiołowych i epidemii, przestrzeganie przepisów o aktach
stanu cywilnego, znaków granicznych, przestrzeganie określonej dyscypliny społecznej
itp.

Ustawa o Policji mówi też o bezpieczeństwie ludzi, co w zasadzie jest tożsame z bezpieczeństwem
publicznym.

Podmioty ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego można przedstawić w pięciu podstawowych
grupach, z uwagi na ich usytuowanie w strukturze organów administracji publicznej.
Będą to:

–

organy administracji rządowej typu formacje umundurowane (np. policja, ABW, Straż Graniczna,
PSP),

–

jednostki samorządu terytorialnego (straż miejska),

–

policja administracyjna (inspekcja handlowa, sanitarna),

–

organizacje społeczne (OSP, WOPR, GOPR),

–

podmioty prywatne (firmy ochrony osób i mienia, firmy detektywistyczne).

Organy administracji rządowej typu formacje umundurowane

POLICJA

USTAWA z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji

Policja to umundurowana i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony
bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego

zadania Policji

1) ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,

2) ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego
transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,
3) inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i

współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
4) wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,

5) nadzór nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach,
6) kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach

publicznych,
7) współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych
oraz odrębnych przepisów,

8) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych,
9) prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA).

Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej
działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.
W skład Policji wchodzi policja sądowa.
W skład Policji wchodzą również:
1) Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne,
2) wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne,
3) jednostki badawczo-rozwojowe.

Pracownicy na stanowiskach administracyjnych, technicznych i gospodarczych w komendach i
komisariatach Policji, z wyjątkiem stanowisk określonych przez Komendanta Głównego Policji, są
zatrudniani na zasadach określonych w przepisach o pracownikach urzędów państwowych.

Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa
ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji,
podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra
właściwego do spraw wewnętrznych.
Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych
„policjantami”

Organami administracji rządowej na obszarze województwa właściwymi w sprawach ochrony
bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego są:

1) wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu albo komendant
wojewódzki P olicji działający w imieniu własnym w sprawach:

a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowośledczych i czynności z zakresu ścigania
wykroczeń,
b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,

2) komendant powiatowy (miejski) Policji,
3) komendant komisariatu Policji.

Komendanta wojewódzkiego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych
na wniosek Komendanta Głównego Policji złożony po zasięgnięciu opinii wojewody.

Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje i odwołuje komendant wojewódzki Policji,
po zasięgnięciu opinii starosty.
Komendanta komisariatu Policji powołuje i odwołuje komendant powiatowy (miejski) Policji po
zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) lub wójtów.
Opiniowanie to nie dotyczy komendanta komisariatu specjalistycznego.

Komendant wojewódzki Policji oraz komendant powiatowy (miejski) Policji są przełożonymi
policjantów na terenie swojego działania.

Komendant wojewódzki Policji w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji tworzy, w razie potrzeby, komisariat
kolejowy, wodny, lotniczy lub inny komisariat specjalistyczny. Komendanci komisariatów specjalistycznych podlegają
właściwemu terytorialnie komendantowi wojewódzkiemu Policji.
Komendant powiatowy (miejski) Policji może tworzyć rewiry dzielnicowych oraz posterunki Policji na zasadach
określonych przez Komendanta Głównego Policji.

Komendanci Policji składają roczne sprawozdania ze swojej działalności, a także informacje o stanie porządku i
bezpieczeństwa publicznego właściwym wojewodom, starostom, wójtom (burmistrzom lub prezydentom miast), a także
radom powiatu i radom gmin.

W razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego sprawozdania i informacje
składa się tym organom niezwłocznie na każde ich żądanie.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta może żądać od właściwego komendanta Policji
przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu
prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Koszty związane z funkcjonowaniem Policji są pokrywane z budżetu państwa.
Etaty Policji określa ustawa budżetowa.
Jednostki samorządu terytorialnego, państwowe jednostki organizacyjne, stowarzyszenia, fundacje,
banki oraz instytucje ubezpieczeniowe mogą uczestniczyć w pokrywaniu wydatków inwestycyjnych,
modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek
organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług.

T worzy się Fundusz Wsparcia Policji, składający się z funduszy: centralnego, wojewódzkich i Szkół Policji.
Środki Funduszu są przeznaczone na:

1) pokrywanie wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych

oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, a także zakup niezbędnych na ich potrzeby towarów i usług,

2) rekompensatę pieniężną dla policjantów za czas służby przekraczający normę,

3) nagrody dla policjantów za osiągnięcia w służbie.

Środki finansowe w wysokości 20% dochodów uzyskanych przez Skarb Państwa tytułem przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z
ujawnionych przez Policję przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeznacza się na fundusz
motywacyjny na nagrody dla policjantów, którzy przyczynili się bezpośrednio do ich ujawnienia.

Zakres uprawnień Policji – art. 14 ustawy o Policji

W granicach swych zadań Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności:

operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe.
Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w

zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach.

Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony
praw człowieka.

Policja w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z danych o osobie, w tym również w formie zapisu elektronicznego,
uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz

przetwarzać je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, bez wiedzy i zgody osoby, której dane te

dotyczą.
Policja może, w zakresie koniecznym do wykonywania jej ustawowych zadań, korzystać z informacji kryminalnej zgromadzonej w

Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych.

Zakres uprawnień Policji

Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo:
1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,

2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,

2a) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład
karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,

3) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia,

3a) pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków:
a) w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego,

b) w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny
sposób nie jest możliwe,

3b) pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości,

4) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,
5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w

środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego

pod groźbą kary,
5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności

operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy – także i dźwięku towarzyszącego
tym zdarzeniom,

6) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek

gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; wymienione instytucje, organy i jednostki obowiązane są,
w zakresie swojego działania, do udzielenia tej pomocy, w zakresie obowiązujących przepisów prawa,

7) zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych

wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa,
8) dokonywania kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego.

przymus

W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów Policji lub jej funkcjonariuszy,
policjanci mogą stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:
1) fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do zatrzymywania
pojazdów,

2) pałki służbowe,
3) wodne środki obezwładniające,
4) psy i konie służbowe,
5) pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.
Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej
sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego, wymienione powyżej, okazały się niewystarczające lub ich użycie, ze względu na
okoliczności danego zdarzenia, nie jest możliwe, policjant ma prawo użycia broni palnej wyłącznie w ściśle określonych
sytuacjach.

kontrola operacyjna

art. 19

Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia,

ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych
przestępstw niektórych rodzajów,

gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub

nieprzydatne,

sąd okręgowy, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora

Generalnego albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody
właściwego miejscowo prokuratora okręgowego,

może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną.
Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:
1) kontrolowaniu treści korespondencji,
2) kontrolowaniu zawartości przesyłek,
3) stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich
utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci
telekomunikacyjnych.

zakup kontrolowany

W sprawach o przestępstwa określone w art. 19 ust. 1 czynności operacyjno-rozpoznawcze zmierzające do sprawdzenia
uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenia sprawców i uzyskania dowodów
przestępstwa mogą polegać na dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z
przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są
zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze, o których mowa powyżej, mogą polegać także na złożeniu propozycji nabycia,
zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie,
posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęcia lub wręczenia korzyści majątkowej.

informacje

Policja, z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 19, może uzyskiwać informacje, w tym także niejawnie, gromadzić
je, sprawdzać oraz przetwarzać.
Policja może pobierać, uzyskiwać, gromadzić, przetwarzać i wykorzystywać w celu realizacji zadań ustawowych
informacje, w tym dane osobowe, o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego,
nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego,
osobach o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość oraz o osobach poszukiwanych, także bez ich
wiedzy i zgody.

służba w policji
Służbę w Policji może pełnić obywatel polski o nieposzlakowanej opinii, nie karany, korzystający z
pełni praw publicznych, posiadający co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i
psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której
gotów jest się podporządkować.

Biuro Ochrony Rządu

Biuro Ochrony Rządu utworzone zostało jako jednolita, umundurowana, uzbrojona formacja,
wykonująca zadania z zakresu ochrony osób, obiektów i urządzeń.
Zasady jej funkcjonowania, organizację i zakres zadań, a także status prawny funkcjonariuszy BOR
określa ustawa z 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu

Do zadań BOR należy ochrona:

1) Prezydenta RP, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa RM, wiceprezesa RM, ministra właściwego do spraw
wewnętrznych oraz ministra właściwego do spraw zagranicznych,
2) innych osób ze względu na dobro państwa, co do których decyzję podejmuje minister właściwy do spraw wewnętrznych
z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych,
3) byłych prezydentów RP,
4) delegacji państw obcych przebywających na terytorium RP,
5) polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz przedstawicielstw przy organizacjach
międzynarodowych poza granicami RP,
6) obiektów i urządzeń o szczególnym znaczeniu oraz zapewnienie ich funkcjonowania,
7) prowadzenie rozpoznania pirotechniczno-radiologicznego obiektów Sejmu i Senatu,
8) obiektów służących Prezydentowi RP, Prezesowi RM, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz ministrowi
właściwemu do spraw zagranicznych.

Szefa BOR powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych.

Jest on przełożonym funkcjonariuszy BOR oraz pracowników zatrudnionych w BOR.

Szef BOR kieruje BOR i zapewnia sprawne oraz efektywne wykonywanie jego zadań, w
szczególności:

–

organizuje ochronę,

–

prowadzi politykę kadrową,

–

określa program szkolenia funkcjonariuszy.

Funkcjonariusze BOR w czasie wykonywania obowiązków służbowych mogą - w razie
niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa po-leceniom - stosować środki przymusu
bezpośredniego, łącznie z możliwością użycia broni palnej w sytuacjach określonych wart. 15 ustawy.

ABW i AW

Ustawą z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, która
weszła w życie z dniem 29 czerwca 2002 r. zlikwidowano poprzednio istniejący UOP a utworzone
zostały:

–

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) właściwa w sprawa:ch ochrony bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego

–

Agencja Wywiadu (AW) właściwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa.

Centralnymi organami administracji rządowej, działającymi odpowiednio przy pomocy ABW i AW,
będącymi urzędami administracji rządowej, są:

–

Szef ABW

–

Szef AW

podlegli bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów.
Działalność tych organów podlega kontroli Sejmu.
Szefów ABW i A W, w randze sekretarzy stanu, powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, po
zasięgnięciu opinii Prezydenta RP, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz Sejmowej Komisji do
Spraw Służb Specjalnych.

zadania ABW w szczególności:

–

rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz
jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i
nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa;

–

rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy
państwowej, godzących w podstawy ekonomiczne państwa, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, w
zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla
bezpieczeństwa państwa, nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami
wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w
obrocie międzynarodowym;

–

realizowanie zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w
zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych;

–

uzyskiwanie i analizowanie oraz przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne
znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.

zadania AW w szczególności:

–

rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność,
niepodległość i nienaruszalność terytorium RP;

–

ochrona zagranicznych przedstawicielstw RP i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych
i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom RP;

–

rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości
zorganizowanej;

–

rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i innymi środkami wybuchowymi oraz
psychotropowymi, prowadzenie wywiadu elektronicznego;

–

zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi
oraz poczty kurierskiej.

Straż Graniczna

Ochrona granicy państwowej jest w państwie funkcją porządkową administracji, a jej zadaniem jest
zapewnienie nienaruszalności granicy.
Obejmuje zespół administracyjno-politycznych, celnych i sanitarnych oraz militarnych przedsięwzięć
podejmowanych przez suwerenne państwo celem niedopuszczenia do nielegalnego przekroczenia
granicy państwowej i przewożenia bądź przenoszenia przez nią bez zezwolenia określonych towarów.

USTAWA z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej

Granicą Rzeczypospolitej Polskiej jest powierzchnia pionowa przechodząca przez linię graniczną, oddzielająca terytorium
państwa polskiego od terytoriów innych państw i od morza pełnego.
Granica państwowa rozgranicza również przestrzeń powietrzną, wody i wnętrze ziemi.
Przebieg granicy państwowej na lądzie oraz rozgraniczenia morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego z
państwami sąsiednimi są określone w umowach międzynarodowych, zawartych przez Rzeczpospolitą Polską.

Granica państwowa na morzu przebiega w odległości 12 mil morskich od linii podstawowej, określonej w odrębnych
przepisach, lub po zewnętrznej granicy red włączonych do morza terytorialnego.

W celu ochrony granicy państwowej ustanawia się pas drogi granicznej i strefę nadgraniczną.

Pasem drogi granicznej jest obszar o szerokości 15 metrów, licząc w głąb kraju od linii granicy państwowej lub od brzegu
wód granicznych albo brzegu morskiego.

wojewoda może, na wniosek lub po zaopiniowaniu przez właściwy organ ochrony granicy państwowej, wprowadzić zakaz
przebywania na niektórych odcinkach pasa drogi granicznej

Strefa nadgraniczna obejmuje cały obszar gmin przyległych do granicy państwowej, a na odcinku morskim – do brzegu
morskiego. Jeżeli określona w ten sposób szerokość strefy nadgranicznej nie osiąga 15 km, włącza się do strefy
nadgranicznej również obszar gmin bezpośrednio sąsiadujących z gminami przyległymi do granicy państwowej lub brzegu
morskiego.

Przekraczanie granicy państwowej jest dozwolone na podstawie dokumentów uprawniających do jej przekroczenia.
Osoby przekraczające granicę państwową obowiązane są poddać się kontroli granicznej, w zakresie określonym kodeksem
granicznym Schengen oraz innymi przepisami odrębnymi, wykonywanej przez uprawnionych funkcjonariuszy Straży
Granicznej.
W razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, osoba przekraczjąca granicę
obowiązana jest do udostępnienia do przejrzenia przedmioty, bagaże i środki transportu, a także powinna poddać się
kontroli osobistej na żądanie funkcjonariusza Straży Granicznej.

Drogowe, kolejowe i rzeczne przejścia graniczne oraz rodzaje ruchu dozwolonego w tych przejściach ustala się w
umowach międzynarodowych.
Wojewoda jest zobowiązany do stałego utrzymywania drogowych, kolejowych, lotniczych, morskich i rzecznych przejść
granicznych, przejść granicznych przeznaczonych wyłącznie dla małego ruchu granicznego, przejść turystycznych, przejść
granicznych na szlakach turystycznych przecinających granicę państwową, miejsc przekraczania granicy na szlakach
turystycznych oraz punktów nocnego postoju na rzekach granicznych znajdujących się na obszarze województwa w stanie
umożliwiającym przeprowadzenie sprawnej i skutecznej kontroli bezpieczeństwa, granicznej, celnej, sanitarnej,
weterynaryjnej, fitosanitarnej, chemicznej i radiometrycznej oraz jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

USTAWA z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej

Do ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz kontroli ruchu granicznego tworzy się
jednolitą umundurowaną i uzbrojoną formację – Straż Graniczną.

zadania Straży Granicznej – art 1 ust. 2

1) ochrona granicy państwowej;
2) organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego;
3) wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz;
4) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie
właściwości Straży Granicznej, a w szczególności:

a) przestępstw i wykroczeń dotyczących zgodności przekraczania granicy państwowej z przepisami, związanych z jej
oznakowaniem oraz dotyczących wiarygodności dokumentów uprawniających do przekraczania granicy państwowej,
b) przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych wymienionych w art. 134 § 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego,
c) przestępstw i wykroczeń pozostających w związku z przekraczaniem granicy państwowej lub przemieszczaniem
przez granicę państwową towarów oraz wyrobów akcyzowych podlegających obowiązkowi oznaczania znakami
akcyzy, jak również przedmiotów określonych w przepisach o broni i amunicji, o materiałach wybuchowych, o
ochronie dóbr kultury, o narodowym zasobie archiwalnym, o przeciwdziałaniu narkomanii oraz o ewidencji
ludności i dowodach osobistych,
d) przestępstw i wykroczeń określonych w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach oraz ustawie z dnia
13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

e) przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu oraz przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w
komunikacji, pozostających w związku z wykonywaniem komunikacji lotniczej,
f) przestępstw określonych w art. 228, 229 i 231 Kodeksu karnego, popełnionych przez pracowników Straży
Granicznej w związku z wykonywaniem czynności służbowych,
g) przestępstw określonych w art. 229 Kodeksu karnego, popełnionych przez osoby niebędące funkcjonariuszami
lub pracownikami Straży Granicznej w związku z wykonywaniem czynności służbowych przez funkcjonariuszy
lub pracowników Straży Granicznej,
h) przestępstw określonych w art. 190, 222, 223 i 226 Kodeksu karnego skierowanych przeciwko
funkcjonariuszom Straży Granicznej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych;

5) zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej i porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia
granicznego, a w zakresie właściwości Straży Granicznej – także w strefie nadgranicznej;
5a) przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego oraz w środkach transportu w
komunikacji międzynarodowej;
5b) zapewnienie bezpieczeństwa na pokładzie statków powietrznych wykonujących przewóz lotniczy pasażerów;
5c) ochrona szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym przed przestępczością, której
zwalczanie należy do właściwości Straży Granicznej;
5d) prowadzenie czynności w celu rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom terroryzmem;
6) osadzanie i utrzymywanie znaków granicznych na lądzie oraz sporządzanie, aktualizacja i przechowywanie granicznej
dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej;
7) ochrona nienaruszalności znaków i urządzeń służących do ochrony granicy państwowej;
8) (uchylony);
9) gromadzenie i przetwarzanie informacji z zakresu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego oraz
udostępnianie ich właściwym organom państwowym;
10) nadzór nad eksploatacją polskich obszarów morskich oraz przestrzeganiem przez statki przepisów obowiązujących na
tych obszarach;
11) ochrona granicy państwowej w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej przez prowadzenie obserwacji
statków powietrznych i obiektów latających, przelatujących przez granicę państwową na małych wysokościach, oraz
informowanie o tych przelotach właściwych jednostek Sił Powietrznych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
12) zapobieganie transportowaniu, bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów, przez granicę państwową
odpadów, szkodliwych substancji chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwórczych, a także zanieczyszczaniu
wód granicznych;
13) zapobieganie przemieszczaniu, bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów przez granicę państwową
środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych;
14) wykonywanie zadań określonych w innych ustawach.

Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony granicy państwowej i

kontroli ruchu granicznego jest Komendant Główny Straży Granicznej, podległy ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych.
Komendanta Głównego Straży Granicznej powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek
ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Terenowymi organami Straży Granicznej są:
1) komendanci oddziałów Straży Granicznej;
2) komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej.

Status Straży Granicznej ulega zmianie w czasie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Wówczas staje się ona z mocy prawa częścią Sił Zbrojnych, podległą ministrowi właściwemu do spraw
obrony narodowej.

Uprawnienia Straży Granicznej zostały zrównane z uprawnieniami przyznanymi Policji.

Straż Graniczna uzyskała m.in. prawo obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych
służących do rejestracji obrazu i dźwięku, zdarzeń na drogach i w innych miejscach publicznych, a także
zatrzymywania pojazdów i wykonywanie innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego - na obszarze
całego kraju.

Przy wykonywaniu czynności uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy Policji przysługują
odpowiednio funkcjonariuszom Straży Granicznej.

W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń w zakresie określonym w art. 1 ust.
2 pkt 4 i w ust. 2a funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne,
wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania
przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie
sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych w zakresie, w jakim obowiązek ten został
określony w odrębnych przepisach.
Straż Graniczna w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z informacji o osobie, w tym danych
osobowych uzyskanych przez uprawnione organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania
czynności operacyjno-rozpoznawczych lub prowadzenia kontroli operacyjnej oraz przetwarzać je w rozumieniu
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
Straż Graniczna może, w zakresie koniecznym do wykonywania jej ustawowych zadań, korzystać z informacji
kryminalnej zgromadzonej w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych.

Funkcjonariusze w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności
oraz przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Straż Graniczna, w zakresie swojej właściwości, z zachowaniem pewnych ograniczeń, może uzyskiwać
informacje, w tym także niejawnie, gromadzić je, sprawdzać oraz przetwarzać.
Funkcjonariusze, wykonując zadania, o których mowa w art. 1 ust. 2, mają prawo do:

1) dokonywania kontroli granicznej;
2) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży, sprawdzania ładunków w portach i na
dworcach oraz w środkach komunikacji lotniczej, drogowej, kolejowej i wodnej – w celu wykluczenia możliwości
popełnienia przestępstw lub wykroczeń, zwłaszcza skierowanych przeciwko nienaruszalności granicy państwowej lub
bezpieczeństwu w międzynarodowej komunikacji;
2a) dokonywania kontroli bezpieczeństwa w przejściach granicznych oraz w środkach komunikacji lotniczej, drogowej,
kolejowej i wodnej – w celu wykluczenia możliwości popełnienia przestępstw lub wykroczeń, zwłaszcza skierowanych
przeciwko nienaruszalności granicy państwowej lub bezpieczeństwu w międzynarodowej komunikacji;
2b) pełnienia wart ochronnych na pokładzie statku powietrznego oraz stosowania niezbędnych środków, łącznie z użyciem
środków przymusu bezpośredniego i broni służbowej, w celu unieszkodliwienia osoby, która stanowi bezpośrednie
zagrożenie bezpieczeństwa lotu, zdrowia lub życia pasażerów lub członków załogi;

3) wydawania wiz i innych zezwoleń na przekroczenie granicy państwowej na podstawie odrębnych przepisów;
4) legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości osoby;
5) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw
oraz doprowadzania ich do właściwego organu Straży Granicznej, sądu lub prokuratury;
5a) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a
także dla mienia;
6) przeszukiwania osób, rzeczy, pomieszczeń i środków transportu w trybie i przypadkach określonych w przepisach
Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;

6a) nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia;
7) obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych służących do rejestracji obrazu i dźwięku, zdarzeń na
drogach oraz w innych miejscach publicznych;
8) zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego w trybie i przypadkach
określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym;
9) zatrzymywania i cofania z granicy państwowej do nadawcy szkodliwych materiałów jądrowych i promieniotwórczych,
środków chemicznych i biologicznych, jak również odpadów;
10) przebywania i poruszania się na gruntach bez uzyskiwania zgody ich właścicieli lub użytkowników oraz przechodzenia
przez pola uprawne w czasie bezpośredniego pościgu, również z użyciem psa służbowego, jeżeli nie ma możliwości

korzystania z dróg;
11) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego
oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; wymienione instytucje,
organy i jednostki obowiązane są, w zakresie swojego działania, do udzielenia tej pomocy, w zakresie obowiązujących
przepisów prawa;
12) zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania
się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.

Zatrzymanie osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki okazały się bezcelowe lub
nieskuteczne.
W razie zagrożenia nienaruszalności granicy państwowej lub niepodporządkowania się wydanym na
podstawie prawa poleceniom oraz bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia własnego lub innej
osoby, funkcjonariusze mogą używać następujących środków przymusu bezpośredniego:

1) fizycznych i technicznych środków służących do obezwładniania bądź do
konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów;
2) indywidualnych, chemicznych środków obezwładniających;
3) psów służbowych;
4) pałek służbowych;
5) pocisków niepenetracyjnych, miotanych z broni palnej;
6) paralizatorów elektrycznych.

służba w SG
Służbę w Straży Granicznej może pełnić osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie, o
nieposzlakowanej opinii, niekarana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, korzystająca w pełni z
praw publicznych, posiadająca co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną
do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotowa jest
się podporządkować, a także dająca rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów
określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

Organy administracji samorządowej typu formacje umundurowane

straż gminna/miejska

Jest to umundurowana formacja tworzona przez radę miasta (gminy) mająca na celu ochronę porządku
publicznego na terenie miasta (gminy).
Straże miejskie działają w Polsce na podstawie ustawy o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r., Nr 123,
poz. 779 z późn. zm.)

W średniowieczu straż miejską nazywano "drabami miejskimi"

Strażą kieruje Komendant powoływany i odwoływany przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) po
zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.
Przełożonym Komendanta jest wójt, burmistrz (prezydent miasta).

Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt, burmistrz (prezydent miasta),
a w zakresie fachowym - wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji
działającego w jego imieniu.

Do zadań straży należy w szczególności:

1) ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
2) czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego – w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym,
3) współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii
technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych
miejscowych zagrożeń,
4) zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim
zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem
śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia,
5) ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
6) współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych,
7) doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem
swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub
zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób,
8) informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach
mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w
tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
9) konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.

Uprawnienia strażników miejskich

1) udzielania pouczeń, zwracania uwagi, ostrzegania lub stosowania innych środków oddziaływania wychowawczego,
2) legitymowanie osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
3) ujęcie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla
mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,
4) dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości podręcznych bagaży osoby:

a) w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
b) w związku z wykonywaniem czynności określonych w ust. 1 pkt 3,
c) w związku z wykonywaniem czynności określonych w art. 11 pkt 7, jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że
osoba, wobec której czynności te są podejmowane, posiada przy sobie niebezpieczne przedmioty dla życia lub zdrowia
ludzkiego.

5) nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o
postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
6) dokonywanie czynności wyjaśniających, kierowanie wniosków o ukaranie do sądu, oskarżanie przed sądem i
wnoszenie środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonymi w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,
7) usuwanie pojazdów i ich unieruchamianie przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonymi w
przepisach o ruchu drogowym,

8) wydawanie poleceń,
9) żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
10) zwracanie się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie
użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na
zasadach określonych w ustawie o Policji,
11) obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych.

Strażnik może stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemożliwiających wykonywanie przez niego zadań
określonych w ustawie.
Środkami przymusu bezpośredniego są:
1) siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,
2) kajdanki,
3) pałki obronne wielofunkcyjne,
4) psy i konie służbowe,
5) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, na które jest wymagane pozwolenie
na broń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z późn.

zm.),
6) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, na które nie jest wymagane
pozwolenie na broń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji,
7) ręczne miotacze gazu.
Strażnik może stosować jedynie środki, o których mowa powyżej, odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej
sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
Jeżeli środki przymusu bezpośredniego wymienione w art. 14 ust. 2 okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu
na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, strażnik w szczególnych sytuacjach ma prawo użycia broni palnej
bojowej.

Strażnikiem może być osoba, która:
1) posiada obywatelstwo polskie,
2) ukończyła 21 lat,
3) korzysta z pełni praw publicznych,
4) posiada co najmniej wykształcenie średnie,
5) cieszy się nienaganną opinią,
6) jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym,
7) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za ścigane z oskarżenia publicznego i umyślnie
popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
8) ma uregulowany stosunek do służby wojskowej.

Podmioty prywatne

agencje ochrony osób i mienia

USTAWA z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia

ochrona osób – działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa życia, zdrowia i nietykalności
osobistej
ochrona mienia – działania zapobiegające przestępstwom i wykroczeniom przeciwko mieniu, a także
przeciwdziałające powstawaniu szkody wynikającej z tych zdarzeń oraz niedopuszczające do wstępu
osób nieuprawnionych na teren chroniony
pracownik ochrony – osoba posiadająca licencję pracownika ochrony fizycznej lub licencję
pracownika zabezpieczenia technicznego i wykonującą zadania ochrony w ramach wewnętrznej służby
ochrony albo na rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia, lub osobę wykonującą zadania ochrony w zakresie
niewymagającym licencji

Ochrona osób i mienia

Ochrona osób i mienia realizowana jest w formie:
1) bezpośredniej ochrony fizycznej:

a) stałej lub doraźnej,
b) polegającej na stałym dozorze sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w elektronicznych
urządzeniach i systemach alarmowych,
c) polegającej na konwojowaniu wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub

niebezpiecznych;
2) zabezpieczenia technicznego, polegającego na:

a) montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych, sygnalizujących zagrożenie chronionych osób i
mienia, oraz eksploatacji, konserwacji i naprawach w miejscach ich zainstalowania,
b) montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz ich eksploatacji, konserwacji, naprawach i
awaryjnym otwieraniu w miejscach zainstalowania.

wewnętrzne służby ochrony – uzbrojone i umundurowane zespoły pracowników przedsiębiorców lub
jednostek organizacyjnych, powołane do ich ochrony

Wewnętrzne służby ochrony w szczególności:
1) zapewniają ochronę mienia w granicach chronionych obszarów i obiektów;
2) zapewniają ochronę ważnych urządzeń jednostki, znajdujących się poza granicami chronionych obszarów i obiektów;
3) konwojują mienie jednostki;
4) wykonują inne zadania wynikające z planu ochrony jednostki.

Wewnętrzne służby ochrony w zakresie ochrony osób i mienia współpracują z Policją, jednostkami
ochrony przeciwpożarowej, obrony cywilnej i strażami gminnymi (miejskimi).

specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne – wewnętrzne służby ochrony oraz przedsiębiorców,
którzy uzyskali koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i
mienia, posiadających pozwolenie na broń na okaziciela, wydane na podstawie odrębnych przepisów

obligatoryjność ochrony
Obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego państwa,
bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa podlegają obowiązkowej ochronie
przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

zezwolenie na wso
Właściwy terytorialnie komendant wojewódzki Policji może, w drodze decyzji administracyjnej,
wydać zezwolenie na utworzenie wewnętrznej służby ochrony w jednostce, w skład której nie wchodzą
obszary, obiekty i urządzenia umieszczone w ewidencji, o której mowa w art. 5 ust. 5 (obiekty ochrony
obligatoryjnej), na wniosek kierowników tych jednostek, uzasadniony ważnym interesem
gospodarczym lub publicznym.

ochrona osób i mienia – działalność gospodarcza
Podjęcie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia wymaga uzyskania
koncesji, określającej zakres i formy prowadzenia tych usług.
Koncesji nie wymaga działalność gospodarcza w zakresie, o którym mowa w art. 3 pkt 2
(zabezpieczenie techniczne), jeżeli nie dotyczy obszarów, obiektów i urządzeń określonych w art. 5
ust. 5 (obiekty ochrony obligatoryjnej).
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po zasięgnięciu opinii właściwego komendanta
wojewódzkiego Policji, jest organem właściwym do udzielenia, odmowy udzielenia, ograniczenia
zakresu działalności gospodarczej lub formy usług oraz cofania koncesji na działalność gospodarczą w
zakresie usług ochrony osób i mienia.
wydanie koncesji
Koncesję wydaje się na wniosek:

1) przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, jeżeli osoba ta posiada licencję drugiego stopnia, o której mowa w
art. 27 ust. 1 lub art. 29 ust. 1;
2) przedsiębiorcy innego niż osoba fizyczna, jeżeli licencję, o której mowa w pkt 1, posiada co najmniej jedna
osoba będąca wspólnikiem spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej, członkiem zarządu, prokurentem lub
pełnomocnikiem ustanowionym przez przedsiębiorcę do kierowania działalnością określoną w koncesji.

pracownicy
Przedsiębiorca obowiązany jest:
1) oznaczyć pracowników ochrony w sposób jednolity, umożliwiający ich identyfikację oraz
identyfikację podmiotu zatrudniającego;
2) zapewnić noszenie ubioru przez pracowników ochrony, umożliwiającego ich identyfikację oraz
identyfikację podmiotu zatrudniającego.
pracownicy
Zadania ochrony osób i mienia realizowane przez wewnętrzne służby ochrony oraz przedsiębiorców,
którzy uzyskali koncesję w zakresie usług ochrony osób i mienia, wykonują pracownicy ochrony.
pracownicy

Wykonywanie czynności określonych w art. 26 ust. 1, art. 27 ust. 1, art. 28 ust. 1 i art. 29 ust. 1
wymaga posiadania licencji:
1) pracownika ochrony fizycznej lub
2) pracownika zabezpieczenia technicznego.

Licencje wydaje, odmawia wydania, zawiesza i cofa, w formie decyzji administracyjnej, właściwy ze
względu na miejsce zamieszkania osoby komendant wojewódzki Policji.
Licencje wydaje się na czas nieokreślony.
Za wydanie licencji pobiera się opłatę.
Licencja wygasa z mocy prawa w przypadku niewykonywania przez pracownika ochrony zawodu
przez okres dłuższy niż 2 lata.

środki fizycznej ochrony osób i mienia

Pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia w granicach chronionych obiektów i obszarów ma
prawo do:
1) ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych oraz legitymowania osób, w celu
ustalenia ich tożsamości;
2) wezwania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na
terenie chronionego obszaru lub obiektu albo stwierdzenia zakłócania porządku;
3) ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla
chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji;
4) stosowania środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w art. 38 ust. 2, w przypadku zagrożenia dóbr
powierzonych ochronie lub odparcia ataku na pracownika ochrony;

Środkami przymusu bezpośredniego, o których mow a, są:

1) siła fizyczna w postaci chwytów obezw ładniających oraz podobnych technik obrony;
2) kajdanki;
3) pałki obronne w ielofunkcyjne;
4) psy obronne;
5) paralizatory elektryczne;

6) broń gazow a i ręczne miotacze gazu.

5) użycia broni palnej w następujących przypadkach:

a) w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie pracownika ochrony albo innej
osoby,
b) przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania natychmiastowego porzucenia broni lub innego
niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu pracownika ochrony albo innej osoby,
c) przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną pracownikowi ochrony,
d) w celu odparcia gwałtownego bezpośredniego i bezprawnego zamachu na ochraniane osoby, wartości pieniężne
oraz inne przedmioty wartościowe lub niebezpieczne.

BROŃ I AMUNICJA

USTAWA z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji

Poza przypadkami określonymi w ustawie nabywanie, posiadanie oraz zbywanie broni i amunicji jest
zabronione.

broń w rozumieniu ustawy

1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową;
2) broń pneumatyczną;
3) miotacze gazu obezwładniającego;
4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:

a) broń białą w postaci:

– ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni,

– kastetów i nunczaków,

– pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału,
– pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy,

b) broń cięciwową w postaci kusz,
c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.

amunicja w rozumieniu ustawy

Ilekroć w ustawie jest mowa o amunicji, należy przez to rozumieć amunicję do broni palnej.
W rozumieniu ustawy amunicją są naboje scalone i naboje ślepe przeznaczone do strzelania z broni palnej.

art. 5 ustawy
1. Gotowe lub obrobione istotne części broni lub amunicji uważa się za broń lub amunicję.
2. Istotnymi częściami broni palnej i pneumatycznej są: szkielet broni, baskila, lufa, zamek, komora zamkowa oraz bęben
nabojowy.
3. Istotnymi częściami amunicji są: pociski wypełnione materiałami wybuchowymi, chemicznymi środkami
obezwładniającymi lub zapalającymi albo innymi substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu, spłonki
inicjujące spalanie materiału miotającego i materiał miotający w postaci prochu strzelniczego.

broń palna

W rozumieniu ustawy bronią palną jest niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania
sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub
substancji z lufy albo z elementu zastępującego lufę, a przez to do rażenia celów na odległość, z zastrzeżeniem poniższym:
W rozumieniu ustawy bronią palną sygnałową jest urządzenie wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych
gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia z lufy o kalibrze nie mniejszym
niż 25 mm substancji w postaci ładunku pirotechnicznego celem wywołania efektu wizualnego lub akustycznego.
W rozumieniu ustawy bronią palną alarmową jest urządzenie wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych
gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, wywołuje efekt akustyczny, a wystrzelona z lufy lub
elementu ją zastępującego substancja razi cel na odległość nie większą niż 1 metr.

posiadanie broni
Broń palną i amunicję do tej broni, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 11, można
posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego
pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta wojewódzkiego
Policji, a w przypadku żołnierzy zawodowych – na podstawie pozwolenia wydanego przez właściwego
komendanta oddziału Żandarmerii Wojskowej.
Broń palną pozbawioną cech użytkowych można posiadać na podstawie karty rejestracyjnej broni
pozbawionej cech użytkowych wydanej przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu
zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta wojewódzkiego Policji, a
w przypadku żołnierzy zawodowych - właściwego komendanta oddziału Żandarmerii Wojskowej.

Miotacze gazu obezwładniającego oraz narzędzia i urządzenia, o których mowa w art. 4 ust. 1
pkt 3 i 4, można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu
na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta
powiatowego Policji, a w przypadku żołnierzy zawodowych – na podstawie pozwolenia wydanego
przez właściwego komendanta oddziału Żandarmerii Wojskowej.
Broń pneumatyczną można posiadać na podstawie karty rejestracyjnej broni pneumatycznej wydanej
przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę
zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego Policji, a w przypadku żołnierzy zawodowych
– właściwego komendanta oddziału Żandarmerii Wojskowej.

Pozwolenie na broń, karta rejestracyjna broni palnej pozbawionej cech użytkowych oraz karta
rejestracyjna broni pneumatycznej są wydawane na czas nieokreślony.

Właściwy organ Policji wydaje pozwolenie na broń, jeżeli okoliczności, na które powołuje się osoba
ubiegająca się o pozwolenie, uzasadniają jego wydanie.

Pozwoleniena broń nie może być wydane na broń szczególnie niebezpieczną.

Pozwolenie na broń może być wydane w szczególności w następujących celach:
1) ochrony osobistej lub ochrony bezpieczeństwa innych osób oraz mienia;
2) łowieckich;
3) sportowych;
4) kolekcjonerskich;
5) pamiątkowych;
6) szkoleniowych.

Właściwy organ Policji może, w pozwoleniu na broń, ograniczyć lub wykluczyć możliwość jej
noszenia, co potwierdza się w legitymacji posiadacza broni.
Na wniosek osoby posiadającej pozwolenie na broń palną właściwy organ Policji wydaje Europejską
kartę broni palnej. Europejską kartę broni palnej wydaje się na okres do 5 lat.

Pozwolenia na broń nie wymaga się w przypadku:
1) posiadania broni palnej wytworzonej przed rokiem 1850 lub replikę tej broni;
2) gromadzenia broni w zbiorach muzealnych na podstawie odrębnych przepisów;
3) dysponowania bronią przez przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią i amunicją na podstawie koncesji lub
świadczących usługi rusznikarskie na podstawie odrębnych przepisów, o ile jest to związane bezpośrednio z prowadzeniem
działalności gospodarczej;
3a) dysponowania bronią przekazaną w celu pozbawienia lub potwierdzenia pozbawienia cech użytkowych;
4) używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie
zezwolenia właściwego organu;
5) posiadania broni alarmowej o kalibrze do 6 mm;
6) posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego;
7) posiadania przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej o średniej wartości
prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA;

8) używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do celów wzywania pomocy, ratowniczych, poszukiwawczych oraz przez
osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych, jeżeli
wymaga ona takiej sygnalizacji;
9) posiadania broni palnej pozbawionej cech użytkowych;
10) posiadania broni pneumatycznej.

art. 12 ustawy

1. Pozwolenie na broń wydawane jest w drodze decyzji administracyjnej.
2. W pozwoleniu określa się:
1) cel, w jakim zostało wydane;
2) rodzaj broni;
3) liczbę egzemplarzy broni.
3. Wraz z pozwoleniem wydaje się zaświadczenie uprawniające do nabycia, w terminie trzech miesięcy od daty wydania
zaświadczenia, określonego w pozwoleniu rodzaju broni i amunicji do tej broni oraz określonej w pozwoleniu liczby
egzemplarzy broni wraz z amunicją.
4. Jeżeli broń nie została nabyta w terminie, o którym mowa w ust. 3, na żądanie zainteresowanej osoby wydaje się kolejne
zaświadczenie.

Nabywca broni jest zobowiązany zarejestrować ją w ciągu 5 dni od dnia nabycia.

Amunicję można nabywać na podstawie legitymacji posiadacza broni lub świadectwa broni, wyłącznie
dla tej broni, która jest określona w legitymacji albo na podstawie świadectwa broni i pisemnego
zamówienia podmiotu uprawnionego do nabycia amunicji.

zakaz wydawania pozwoleń – art. 15 ust. 1

Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom:
1) niemającym ukończonych 21 lat, z zastrzeżeniem ust. 2 (broń sportowa lub łowiecka);
2) z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,
lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej;
3) wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;
4) uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych;
5) nieposiadającym miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
6) co do których istnieje uzasadniona obawa, że mogą użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub
porządku publicznego, w szczególności skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu,
zdrowiu lub mieniu albo wobec których toczy się postępowanie karne o popełnienie takich przestępstw.

cofnięcie zezwolenia

Właściwy organ Policji cofa pozwolenie na broń, jeżeli osoba, której takie pozwolenie wydano:
1) nie przestrzega warunków określonych w pozwoleniu na broń, o których mowa w art. 10 ust. 4 (ograniczenia co do
noszenia);
2) należy do osób, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2–6 (zaburzenia, uzależnienia, brak stałego pobytu, obawa co do
sposobu użycia);
3) naruszyła obowiązek zawiadomienia o utracie broni, o którym mowa w art. 25;
4) nosi broń, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo środka
zastępczego.

wymogi otrzymania pozwolenia

Osoba, która występuje z podaniem o wydanie pozwolenia na broń lub zgłasza do rejestru broń pneumatyczną, przedstawia
właściwemu organowi Policji orzeczenia lekarskie i psychologiczne wydane przez upoważnionych: lekarza i psychologa,
stwierdzające, że nie należy ona do osób wymienionych w pkt 2–4, i potwierdzające, że może ona dysponować bronią.
Osoba, która występuje z podaniem o wydanie pozwolenia na broń, jest obowiązana zdać egzamin przed komisją powołaną
przez właściwy organ Policji ze znajomości przepisów dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności
posługiwania się tą bronią.

Broń i amunicję należy przechowywać i nosić w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych.
Broń, która jest zdolna do rażenia celów na odległość, może być używana w celach szkoleniowych i sportowych tylko na
strzelnicach.
Strzelnice powinny być zlokalizowane, zbudowane i zorganizowane w sposób nienaruszający wymogów związanych z
ochroną środowiska oraz wykluczający możliwość wydostania się poza ich obręb pocisku wystrzelonego z broni ze
stanowiska strzeleckiego w sposób zgodny z regulaminem strzelnicy.