Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Nazwa przedmiotu:

MIKROEKONOMIA

Prowadzący: dr Andrzej Graczyk

studia I stopnia – licencjackie

kierunek: zarządzanie i marketing

semestr I

rok akademicki 2006/2007

Wykład II: Gospodarka rynkowa

Pojęcie i rodzaje rynków

Rynek w sensie przestrzennym to miejsce spotkań oferentów (sprzedających) i nabywców

(kupujących). Rynek w sensie ogólnym to ogół transakcji kupna sprzedaży towarów,

dokonujących się w sposób dobrowolny i ciągły.

Na rynku dokonuje się transakcji kupna/sprzedaży towarów. Towar to każdy przedmiot

wymiany. Celem tych transakcji jest dokonanie wymiany. Wymiana oznacza przeniesienie

praw własności do wymienianego dobra ze sprzedawcy na nabywcę w zamian za ekwiwalent

(równowartość) dobra, który jest własnością nabywcy. Podmiotami wymiany rynkowej są

więc kupujący i sprzedający.

We współczesnej gospodarce powszechnym ekwiwalentem oferowanych towarów jest

pieniądz. Cena stanowi zatem pieniężny ekwiwalent towaru.

Istnieje wiele możliwości wyróżniania rynków. Przyjmując za kryterium zasięg przestrzenny,

można wyróżnić rynek lokalny, regionalny, krajowy, globalny. Biorąc pod uwagę legalność

transakcji, popularnie mówi się o rynku białym (transakcji legalnych), czarnym

(nielegalnych) i szarym (transakcji o wątpliwej legalności, przeprowadzanych bez akceptacji

władz, które określiły tego typu transakcje za nielegalne, ale za wiedzą tych władz i

najczęściej przy ich małej aktywności w utrudnianiu transakcji - na przykład zatrudnianie "na

czarno"). Ze względu na przedmiot transakcji można wyróżniać rynki poszczególnych

towarów (na przykład jabłek), rynki grup towarowych (na przykład owoców), rynki

określonego rodzaju dóbr (np. konsumpcyjnych) itd. Można też wyróżniać rynki czynników

wytwórczych, albo wyróżniać rynki ze względu na formę (na przykład giełdowy), sposób

organizacji (na przykład międzybankowy) itp.

M

IKROEKONOMIA

wykład II

strona 2

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

Podstawowy model gospodarki rynkowej

Model zakłada, że:

•

istnieją tylko dwa typy podmiotów - gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa,

•

celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja stopnia zaspokojenia potrzeb

dobrami konsumpcyjnymi, a celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja nadwyżki

przychodów z działalności nad kosztami działalności,

•

gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji, a przedsiębiorstwa są

właścicielami technologii, za pomocą której mogą wytwarzać dobra konsumpcyjne,

•

istnieją tylko dwa rynki - rynek czynników produkcji i rynek dóbr konsumpcyjnych,

•

wymiana odbywa się tylko miedzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami,

•

wymiana ma charakter towarowo pieniężny, co oznacza, że w zamian za wymieniane

między podmiotami dobro (czynnik produkcji) przekazywany jest w formie ekwiwalentu

pieniądz.

Podmioty występują na każdym z rynków. Gospodarstwa domowe oferują na rynku

czynników produkcji czynniki produkcji (pracę, ziemię, kapitał). Natomiast na rynku dóbr

konsumpcyjnych występują w roli nabywców. Przedsiębiorstwa są nabywcami na rynku

czynników produkcji i oferentami na rynku dóbr konsumpcyjnych.

Mechanizm rynkowy i jego znaczenie dla koordynacji działań podmiotów,

Mechanizm rynkowy jest formą organizacji gospodarki, w której indywidualne gospodarstwa

domowe i poszczególne przedsiębiorstwa za pośrednictwem rynków współdziałają w procesie

rozwiązywania problemu "co, jak i dla kogo" wytwarzać. Koordynacyjna funkcja

mechanizmu rynkowego polega na tym, że:

1. o tym "co wytwarzać" decyduje głosowanie konsumentów (gospodarstw domowych) za

pomocą pieniądza - wyrażając się w decyzjach o zakupie tych, a nie innych dóbr.

Przedsiębiorstwa, kierując się maksymalizacją zysku decydują się na wytwarzanie tych

dóbr, których sprzedaż zapewnia wysoki zysk, a rezygnują z produkowania towarów mało

zyskownych.

2. O tym, "jak" wytwarzane są dobra decyduje konkurencja między przedsiębiorstwami. Dla

maksymalizacji zysku i w celu sprostania konkurencji innych przedsiębiorstw (o czynniki

produkcji, ale też o uznanie nabywców) muszą one dążyć do zastosowania

najefektywniejszych technologii. Zapewnia to minimalizację kosztów.

M

IKROEKONOMIA

wykład II

strona 3

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

3. O tym "dla kogo" wytwarzać decydują dochody uzyskiwane przez gospodarstwa domowe.

Uzyskują je ze sprzedaży czynników produkcji na rynku tych czynników. Podział

dochodu jest wyznaczany przez posiadane ilości czynników oraz przez ceny tych

czynników. Dochody gospodarstw domowych i ich chęć, by zapłacić określoną cenę za

dobra konsumpcyjne wyznaczają więc strukturę wytwarzanych towarów.

Mechanizm rynkowy zatem to proces automatycznego, niezależnego od woli

poszczególnych podmiotów regulowania procesów produkcji i podziału dóbr.

Mechanizm rynkowy wprowadza zatem ład w systemie, którego podstawą jest dążenie

poszczególnych podmiotów do maksymalizacji indywidualnych celów. Zasadę tę

sformułował w 1776 roku Adam Smith, określając ją działaniem "niewidzialnej ręki rynku".

We współczesnej gospodarce rynek niekiedy zawodzi; nie jest, jak w teorii, doskonałym

koordynatorem.

System cen a informacja na rynku

Istota koordynacyjnej funkcji mechanizmu rynkowego polega na dostosowaniu się

podmiotów do informacji cenowych. Informacje te dotyczą rzadkości czynników produkcji i

dóbr na rynku.

Podstawą sygnałów cenowych dla uczestników rynku są relacje cen (ceny relatywne), a nie

ceny nominalne (ceny absolutne) towarów. Zmiana relacji cen między dwoma dowolnymi

czynnikami produkcji oznacza, że jeden staje się względnie droższy, a drugi względnie

tańszy, Uruchamia to dostosowanie producentów. Zaczynają nabywać więcej niż dotąd

czynnika tańszego. Niższa cena relatywna była więc sygnałem o zmniejszeniu się rzadkości

tego czynnika (w porównaniu do drugiego czynnika, który tym samym względnie podrożał).

Skoro jest on bardziej dostępny, to reakcja producentów kupujących więcej tańszego

czynnika jest zgodna z relacjami dotyczącymi rzadkości. Na podobnej zasadzie (kupuje się

więcej dóbr, które relatywnie potaniały, a mniej relatywnie drożejących), dokonują wyborów

gospodarstwa domowe.

System cen to ogół wszystkich relacji cenowych. Dostarcza on sygnałom wszystkim

uczestnikom rynku. Sygnały te są dla nich jednakowo dostępne. Ci uczestnicy, którzy potrafią

je odpowiednio wykorzystać, mają większe szanse na realizację swoich celów. Na przykład,

M

IKROEKONOMIA

wykład II

strona 4

Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów
Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.

przedsiębiorstwo, które w porę dostrzega , że pewne czynniki produkcji stają się relatywnie

tańsze i dokona odpowiedniej zmiany w zestawie nabywanych czynników może obniżyć

koszty produkcji. Uzyska w ten sposób przewagę nad tym przedsiębiorstwem, które takiego

dostosowania nie podejmie.

Literatura uzupełniająca

1. Rekowski M.: Wprowadzenie do mikroekonomii. Wydawnictwo AKADEMIA, Poznań,

1997 , r. 2

2. Begg D., Fisher S., Dornbusch R.: Ekonomia tom 1. PWE, Warszawa, 1993, r. 3,4

3. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia tom 1, PWN, Warszawa 1995 i 1996, r.3,4

4. Klimczak B.: Mikroekonomia. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,

Wrocław, 1998, r.5