1

KOLOKWIUM Z GRAMATYKI JĘZYKA STARO

-

CERKIEWNO

-

SŁOWIAŃSKIEGO

Oto tekst zapisany w języku staro-cerkiewno-słowiańskim

1

:

Ростиславъ бо, Моравьскъіи кн1зь, богомъ uстимъ, съв7тъ сътвори съ кн1зи
своими и с Моравл1нy, посла къ царю Михаилu, глагол1, людємъ нашимъ
поганьства с1 wтвръгшимъ, и по христіанєскъ с1 законъ дръжащимъ, uчитєл1 нє
имамъ таковаго, ижє бy нъі въ свои јазyкъ истuю в7рu христіаньскuю
сказалъ, да бyша и инъі странъі того зр1щє подобилис1 намъ | То посли намъ,
владyкw, єпископа и uчитєл1 таковаго | Wтъ васъ бо на вс1 странy въсєгда
добрyи законъ исходить | Събравъ жє царь съборъ, призва Коньстантина
филосwõа, и сътвори и слъішати р7чь сію и рєчє, филосwõє, в7мь т1 трuдна
сuща, но достоить тєб7 тамо ити | Сіа бо р7чи нє можєть инъ никтожє
исправити, јакожє тъі

Zadanie 1. Który zapis w transkrypcji półfonetycznej tekstu oznaczonego szarym tłem
można uznać za prawidłowy i znormalizowany?

a)

knęzь posla kъ carju glagolę ljudemъ našimъ poganьstva sę otvrъgšimъ



b) kъnęzь posla kъ carju glagolę ljudemъ našimъ poganьstva sę otъvrъgšimъ



c) kъnęʒь posъla kъ carju glagolę l’udijьmъ našimъ poganьstva

otъvrъgšijimъ



d) kъnęʒь posъla kъ caru glagolę l’udemь našimъ poganьstva otvrъgšijimъ



Zadanie 2. Po uważnym przeczytaniu tekstu ze zwróceniem uwagi na wartości fleksyjne
zawartych w nim form wyrazowych, błędy popełnione przez kopistę etc. proszę zakreślić
prawidłową odpowiedź (litera P oznacza prawdę, F – fałsz):

a) Rościsław, pobudzony przez Boga, zrobi naradę ze swoimi

książętami.

P

F

b) Nie mamy nauczyciela takiego, który by nam wyjaśnił wiarę.

P

F

c) Od was bowiem na cały kraj zawsze się dobre prawo rozchodziło.

P

F

d) Zebrawszy więc car doradców, przyzywa Konstantyna.

P

F

e) Tej więc prośby nie mógłby nikt inny spełnić, jak tylko ty.

P

F

Zadanie 3. W podanym wyżej tekście znajdują się m.in. wyrazy кн1зи, владyкw,
слъішати, których postać scs. jest wynikiem najrozmaitszych procesów fonetycznych.
Proszę alfabetem półfonetycznym zrekonstruować wczesnoprasłowiańską postać tych
wyrazów i nazwać procesy, które doprowadziły do ich powstania (dla ułatwienia do
rekonstrukcji zostały podane formy podstawowe i znormalizowane).

1

Uwaga, zawiera on liczne błędy w stosunku do klasycznej postaci scs., zwłaszcza w zakresie nosówki ǫ;

może ze względu na jego redakcję wschodnią. Oto niektóre z nich: дръжащимъ winno być zapisane
дрьж1щимъ, uxитєл1 – uxитєлја, истuю – ист24, христіаньскuю – христіаньск24, бъіша – бъіш1,
исходить – исходитъ, сію – сь4, сіа – сє4 itd.

B

IMIĘ I NAZWISKO

NR INDEKSU

GRUPA

2

KOLOKWIUM Z GRAMATYKI JĘZYKA STARO

-

CERKIEWNO

-

SŁOWIAŃSKIEGO

k]n1ś[



*kъnęgь < *kuningaz, wykazany proces to: III palatalizacja

vladyka



*voldyka, wykazany proces to: pdsłow. realizacja metatezy

слъішати



*slyxjati, wykazany proces to: palatalizacja przez j

Zadanie 4. Proszę dokonać analizy fleksyjnej odmiennych wyrażeń w zdaniu M2dr]
cарь сътвори i слъішати р7чь с[4. Dla ułatwienia zanalizowano już jedną z form.

Słowniczek:
sъtvoriti, -rjǫ, -riši – zrobić (tu: wezwać, zaprosić)
rěčь, -i - mowa

ANALIZOWANA

FORMA

(w

transkrypcji)

TEMAT

FLEKSYJNY

(w

transkrypcji)

KOŃCÓWKA

FLEKSYJNA

(w

transkrypcji)

WARTOŚCI

KATEGORII

GRAMATYCZNYCH

CZĘŚĆ MOWY

DAWNY

(

PIE

.)

MORFEM

TEMATYCZNY

slyšati

slyša-

-ti

inf.
(bezokolicznik)

czasownik

-i-

mǫdrъ

mǫdr-

-r

m. Nom. sg.

przymiotnik

-o- (odmiana
prosta)

carь

car-

-ь

m. Nom. sg.

rzeczownik

-jo-

sъtvori

sъtvori-

-ø

3. sg. aor. I

czasowniki

-i-

jь

j-

-ь

m. Acc. sg.

zaimek
anaforyczny

miękkotematowa
–jo-

rěčь

rěč-

-ь

f. Acc. sg.

rzeczownik

-i-

sьjǫ

s-

- ьjǫ

f. Acc. sg.

zaimek
wskazujący

miękkotematowa
–ja-

Zadanie 5. W tekście występują różne imiesłowy. Proszę zaznaczyć prawidłową
odpowiedź.

a)

ustimъ to imiesłów bierny czasu teraźniejszego rodzaju męskiego w mianowniku

liczby pojedynczej w odmianie zaimkowej



b) ōtvrъgšimъ to imiesłów czynny czasu przeszłego r

odzaju męskiego w

celowniku liczby mnogiej w odmianie rzeczownikowej



Zadanie 6. Proszę oznaczyć szereg, w którym umieszczono wyłącznie wyrażenia
południowosłowiańskie. Wszystkie wyrazy zapisano alfabetem łacińskim.

a. łodja, mołotь, noc, cvesti, vižu



b. mlít, lodь, vidím, vzkvétat, nočь



c. viždam, nošč, mleti, cvetati, lađa

