Praktyczny problem doboru środków
ochronnych do prasy hydraulicznej

Praktyczny problem doboru środków ochronnych do prasy hydraulicznej

Na prośbę producenta pras zespół pracowników Zakładu Techniki Bezpieczeństwa opracował ekspertyzę dotyczącą
zasad zapewniania bezpieczeństwa przy obsłudze prasy hydraulicznej. Ekspertyza dotyczyła następującego
problemu:
Czy na życzenie użytkownika, w budowanej na indywidualne zamówienie ramowej prasie hydraulicznej do obróbki
plastycznej metali o sile nacisku 250 kN można zastosować w trybie automatycznym dodatkowy rodzaj
sterowania, polegający na sterowaniu maszyny pedałem nożnym bez opuszczonej ruchomej osłony strefy roboczej
tej maszyny? Jest to wymuszone koniecznością przytrzymania ręką w czasie wykonywania operacji zagniatania
rurki aluminiowej, która może być wygięta w różny sposób i mieć różne długości. Koniec, za który jest ona
trzymana wystaje poza przestrzeń roboczą prasy.

Budowana prasa jest wyposażona w osłony stałe chroniące przed dostępem do przestrzeni roboczej z tyłu i z boku
oraz w pneumatycznie opuszczaną ruchomą osłonę przestrzeni roboczej od strony obsługi.

Praca na prasie może odbywać się w trybach:

ręcznym - serwisowym; wówczas możliwe jest wykonanie ruchów maszyny bez opuszczonej
osłony ruchomej
automatycznym - roboczym; wówczas możliwe są trzy rodzaje sterowania: oburęczne bez
opuszczonej osłony ruchomej lub z opuszczoną osłoną ruchomą oraz pedałem nożnym przy
opuszczonej osłonie ruchomej.

Tryb sterowania jest wybierany przełącznikiem ze stacyjką z wyjmowanym kluczykiem. Rodzaj sterowania w trybie
automatycznym jest zależny od ustawień w programie roboczym maszyny.

Czy z punktu widzenia bezpieczeństwa, jest dopuszczalne zastosowanie w trybie automatycznym czwartego
rodzaju sterowania - sterowanie maszyny pedałem nożnym bez opuszczonej osłony ruchomej?

Projektowana i budowana prasa hydrauliczna powinna spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia. Określa je przede wszystkim rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań
zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu
dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (DzU nr 127,
poz. 1391, zm. DzU z 2002 nr 231, poz. 1945). Rozporządzenie to wprowadza do prawodawstwa polskiego
postanowienia dyrektywy 95/37/WE, tzw. maszynowej.

Postanowienia tych aktów prawnych w odniesieniu do pras hydraulicznych uściśla i konkretyzuje
zharmonizowana z dyrektywą maszynową Norma Europejska EN 693.Norma ta została uznana jako Polska Norma
i na zamówienie jest dostępna w języku angielskim jako PN-EN 693:2002 (U), w Ośrodku Informacji
Normalizacyjnej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (00-Warszawa, ul. Świętokrzyska 14 B, tel. 556 77 77).
Projekt polskiej wersji tej normy (PN-EN 693 Obrabiarki - Bezpieczeństwo - Prasy hydrauliczne) będzie w
ankietyzacji w marcu br. i w tym czasie będzie dostępna w Ośrodku PKN (tel. [phone]).

Ogólną zasadą zapewnienia ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z ruchomymi częściami
maszyny jest:

uniemożliwienie dostępu do elementów ruchomych przeniesienia napędu realizowanego głównie
poprzez ich wbudowanie w korpus maszyny lub zastosowanie, najczęściej stałych osłon.
uniemożliwienie, lub co najmniej ograniczenie dostępu do jej strefy roboczej, w której poruszają
się te części; chodzi o to, aby dostęp do strefy roboczej był uniemożliwiony podczas wykonywania
niebezpiecznego ruchu części, jakim - w przypadku prasy - jest ruch zamykania w jej strefie
roboczej oraz ograniczony - stosownie do potrzeb technologicznych - wówczas gdy ruch odbywa się
w kierunku przeciwnym i ryzyko urazowe związane z tym ruchem jest niewielkie.

Zasada ta, uwzględniając potrzeby technologiczne i występujące przy tym ryzyko, może być zrealizowana wieloma
sposobami.
Rozwiązania zastosowane w opisanej w pytaniu prasie, mające na celu zapewnienie ochrony przed dostępem do tej

Praktyczny problem doboru środków ochronnych do prasy hydrauliczn...

http://osha.europa.eu/fop/poland/pl/good_practice/prasa.stm

1 z 2

2009-06-5 08:31

strefy są właściwe, jeśli spełnione zostały co najmniej wymagania dotyczące tej kwestii ujęte w pr PN-EN 693 oraz
w normach:

PN-EN 999:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo - Umiejscowienie wyposażenia ochronnego ze
względu na prędkości zbliżania części ciała człowieka
PN-EN 574:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo - Oburęczne urządzenia sterujące. Aspekty
funkcjonalne - Zasady projektowania
PN-EN 953:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo - Osłony - Ogólne wymagania dotyczące
projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych
PN-EN 294:1992 Bezpieczeństwo maszyn - Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające
sięganie kończynami górnymi do stref niebezpiecznych
PN-EN 954-1:2001 Maszyny. Bezpieczeństwo - Elementy systemów sterowania związane z
bezpieczeństwem. Część 1: Ogólne zasady projektowania.

Wyjątek może stanowić praca w cyklu automatycznym, która zgodnie z zasadami bezpieczeństwa powinna się
odbywać przy zamkniętej, a nie otwartej osłonie. Chroni bowiem ona nie tylko przed dostępem do strefy
zagrożenia przy normalnym przebiegu cyklu automatycznego, ale także w przypadku jego ewentualnych zakłóceń
oraz przed ewentualnymi odpryskami mogącymi powstać, np. w wyniku zakłóceń w procesie technologicznym.

Zakładamy, że w przyjętym rozwiązaniu ochrona rąk operatora została zapewniona w ten sposób, że ruch części w
strefie roboczej prasy pracującej w cyklu automatycznym przy sterowaniu oburęcznym i podniesionej osłonie jest
możliwy tylko wówczas, gdy obie ręce operatora znajdują się na przyciskach lub innych elementach sterowniczych
urządzenia oburęcznego sterowania usytuowanego tak, aby zapewniona była odległość bezpieczeństwa wg PN-EN
999:2002. Jeśli uniemożliwiony jest przy tym dostęp innych osób do strefy zagrożenia, ryzyko powodowane
zagrożeniami związanymi z dostępem do strefy roboczej podczas normalnej pracy, można uznać za akceptowalne,
a oceny wymaga ryzyko związane z tym dostępem podczas ewentualnych zakłóceń automatycznego cyklu
technologicznego oraz zagrożeniami związanymi z odpryskami i ewentualnie innymi niebezpiecznymi czynnikami
w obydwu tych przypadkach.

Należy także pamiętać, aby zaprojektowany system sterowania prasą spełniał wymagania normy PN-EN
954-1:2001, a w przypadku ewentualnego zastosowania w tym systemie sterownika programowalnego -
wymagania bezpieczeństwa funkcjonalnego wg PN-EN 61508:2002 (U).

Zakładamy, że ruchy części w strefie roboczej prasy bez opuszczonej osłony tej strefy, a więc przy umożliwionym
dostępie do niej, dopuszczone zostały, w trybie ręcznego sterowania, dla potrzeb serwisowych na podstawie
wyników oceny związanego z tym ryzyka, przeprowadzonej wg PN-EN 1050:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo -
Zasady oceny ryzyka. Przyjęte przy tej ocenie warunki, jak np. wykonywanie czynności serwisowych tylko przez
upoważnionych pracowników, poinformowanych jednoznacznie o sposobach wykonywania poszczególnych
czynności i związanym z tym ryzyku zawodowym oraz ewentualna możliwość zmniejszenia prędkości ruchów,
zostaną ujęte w przekazanej użytkownikowi dokumentacji tej maszyny, np. DTR, instrukcji obsługi.

Rozwiązanie, które życzy sobie przyszły użytkownik, nie realizując omówionej wcześniej zasady, stwarza duże
ryzyko urazu, zwłaszcza rąk, do ich obcięcia włącznie, i nie może być zastosowane.

Aby umożliwić przyszłemu użytkownikowi zgniatanie na tej prasie opisanych detali, zapewniając przy tym
bezpieczeństwo operatorowi, można rozważyć zastosowanie np.:

kurtyny świetlnej o progu wykrywania (rozdzielczości) większym niż średnica obrabianej rurki;
kurtyna ta powinna być umieszczona w takiej odległości, aby było zapewnione zatrzymanie prasy
przed dosięgnięciem ręką granicy strefy zagrożenia. Odległość tę należy ustalić wg PN-EN
999:2002.

Informacje dotyczące tej problematyki można znaleźć w publikacji pt. Maszyny i inne urządzenia techniczne.
Środki ochrony przed zagrożeniami mechanicznymi, bezpłatnie rozpowszechnianej przez CIOP-PIB.

Praktyczny problem doboru środków ochronnych do prasy hydrauliczn...

http://osha.europa.eu/fop/poland/pl/good_practice/prasa.stm

2 z 2

2009-06-5 08:31