1

Kolektorek_v1.0

Dobór poszczególnych elementów instalacji solarnej wymaga przeprowadzenia

ż

mudnych i skomplikowanych obliczeń. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku powstał

program „Kolektorek_v1.0”

Aplikacja ta służy do samodzielnego zaprojektowania instalacji solarnej. Program

przeprowadza użytkownika przez poszczególne etapy projektowania i obliczeń, w kolejności:

I. Zakładka „Obliczenia wstępne”

−

obliczenie zapotrzebowania na energię do przygotowania C.W.U

−

wybór lokalizacji dla instalacji solarnej z konkretnymi warunkami
(nasłonecznia, temperatury, usłonecznienia)

−

wyliczenie współczynnika korekcyjnego dla wybranej orientacji kolektora

II. Zakładka „Zasobnik solarny, straty cieplne”

−

wybór okresu zapotrzebowania na C.W.U

−

obliczenie wymaganej pojemności zasobnika solarnego wraz z jego stratami
ciepła

−

określenie długości przewodów rurowych i dobór odpowiedniej izolacji

−

obliczenie strat ciepła przewodów nie zaizolowanych i zaizolowanych

III. Zakładka „Powierzchnia kolektora”

−

wybór kolektora i oszacowanie jego średnio miesięcznej sprawności

−

wyznaczenie wymaganej powierzchni kolektora dla poszczególnych miesięcy

−

dobór

odpowiedniej

liczby

kolektorów

w

zależności

od

okresu

zapotrzebowania na C.W.U i oczekiwanego pokrycia solarnego

IV. Zakładka „Naczynie wzbiorcze, system połączenia, straty ciśnienia”

−

oszacowanie wymaganej pojemności naczynia wzbiorczego

−

wybór sposobu połączenia kolektorów

−

obliczanie strat ciśnienia na całej instalacji solarnej

−

dobór pompy obiegowej

V. Zakładka „Zysk energetyczny, podsumowanie”

−

oszacowanie czasu zwrotu inwestycji

−

tabelaryczne podsumowanie zysku energetycznego w poszczególnych
miesiącach

Program „Kolektorek_v1.0” wyposażony został w szereg baz danych, które

zasadniczo ułatwią pracę. Zwalnia to użytkownika z obowiązku wpisywania wielu
niezbędnych danych, takich jak parametry zasobników solarnych, kolektorów czy też danych
meteorologicznych dla poszczególnych miejscowości.

Za pomocą programu można porównywać między sobą zarówno całe instalacje jak i

poszczególne jej elementy. Celem takiego działania jest optymalizacja parametrów instalacji
pod kątem redukcji strat i zwiększenia zysku energetycznego.

Program ten, w przeciwieństwie do innych tego typu aplikacji dostępnych na rynku,

pozwala również na szacunkowe określenie rocznych oszczędności z tytułu pozyskiwania
energii ze Słońca oraz czasu zwrotu planowanej inwestycji.

2

Tok poszczególnych obliczeń został oparty na algorytmach, które wybrano po analizie

wyników badań renomowanych instytutów badawczych (takich jak SPF). Pozwala to założyć,
ż

e obliczenia dokonane w programie będą poprawne a zaprojektowana w ten sposób

instalacja spełni oczekiwania użytkownika.

OPIS DZIAŁANIA PROGRAMU

Zakładka I „Obliczenia wstępne”

W zakładce pierwszej program dokonuje obliczeń zapotrzebowania na energię do

podgrzewania C.W.U. Wybierana jest miejscowość, w której będzie zlokalizowana instalacja
solarna. Określa się również orientację kolektora, jego nachylenie oraz azymut.

Zapotrzebowanie na C.W.U

Obliczanie zapotrzebowanie na C.W.U. – Kolektorek_v1.0

Obliczenie zapotrzebowania na energię wymaga od użytkownika podania

miesięcznego zużycia ciepłej wody. Dodatkowo należy podać temperaturę wody na
„wejściu”, czyli temperaturę zimnej wody sieciowej oraz temperaturę wody na „wyjściu”,
czyli maksymalnej temperatury, do jakiej będzie podgrzewana woda w zasobniku. Po
naciśnięciu przycisku Oblicz, program na podstawie algorytmu poda wymaganą ilość energii
niezbędnej do ogrzania zadeklarowanej ilości wody. Wyniki podawane są w [Wh/miesiąc],
[kWh/miesiąc], [GJ/miesiąc].

3

Wczytywanie danych o nasłonecznieniu, usłonecznieniu i temperaturze

Wybór lokalizacji instalacji solarnej – Kolektorek_v1.0

W tej części programu dokonuje się wyboru miejscowości, w której zostanie

zlokalizowana instalacja solarna. W bazie programu znajduje się 66 miejscowości z całej
Polski, co powoduje, że większość użytkowników znajdzie pożądany obszar lub jego okolice.
Wybór konkretnego miasta powoduje, że program automatycznie wczyta średnie miesięczne
wartości nasłonecznienia , usłonecznienia i temperatury dla tej miejscowości. Są to parametry
niezbędne, bez których dalsze obliczenia w programie „Kolektorek_v1.0” nie byłyby
możliwe.

Niemniej jednak, jeżeli instalacja nie jest zlokalizowana w Polsce lub użytkownik

posiada własne dane o nasłonecznieniu, usłonecznieniu i temperaturze program pozwala na
skorzystanie z nich.

4

Edycja danych i ich zapis

Program daje możliwość edycji i zmiany prezentowanych wartości. Jeżeli użytkownik

posiada dane o nasłonecznieniu, usłonecznieniu i temperaturze dla miejscowości, której nie
ma w bazie programu może ją dopisać.

Stworzenie nowej lokalizacji z własnymi danymi rozpoczynamy od naciśnięcia

przycisku Wyczyść spowoduje to usunięcie wszystkich wartości z pól edycyjnych. Następnie
wybieramy przycisk Edytuj i otrzymujemy aktywne pola edycyjne, w które możemy wpisać
własne wartości.

Rys. 3.4. Formularz edycji danych o lokalizacji miejscowości – Kolektorek_v1.0

Po wpisaniu wszystkich wartości w pola edycyjne przystępujemy do ich zapisu. Po

naciśnięciu przycisku Zapisz pojawia nam się okno edycyjne pozwalające zapisać dane.

5

Zapis lokalizacji do pliku – Kolektorek_v1.0

Podczas zapisu program proponuje nazwę pliku w postaci nazwy miasta, dla którego

dane zostały wprowadzone. Proponuje również rozszerzenie dla pliku „.nas”. Zachowanie
tego rozszerzenia jest bardzo istotne, ponieważ ten typ plików został stworzony na potrzeby
tego programu. Pozwala on aplikacji rozpoznać pliki z lokalizacją zawierającą dane o
nasłonecznieniu, usłonecznieniu temperaturze i wyświetlić tylko te, które są aktualnie
przydatne użytkownikowi.

Aby dokonać odczytu zapisanych uprzednio danych, należy „kliknąć” przycisk

Otwórz. Następnie w analogiczny sposób jak podczas zapisu dokonuje się wyboru w oknie
dialogowym pliku z danymi.

Zatwierdzanie wartości

Po wyborze lokalizacji czy to z bazy danych programu czy stworzonej przez

użytkownika, Należy wprowadzić dane do okna głównego programu poprzez „kliknięcie”
przycisku Akceptuj. Po wykonaniu tej czynności w tabeli zostaną wyświetlone wybrane
wcześniej wartości. Jest to bardzo istotne, ponieważ program nie pozwoli na kontynuacje
obliczeń, jeżeli stwierdzi obecność pustych pól.

6

Dane o lokalizacji, temperaturze i nasłonecznieniu – Kolektorek_v1.0

W drugim wierszu tabeli zaprezentowano dane o nasłonecznieniu, w trzecim dane o

temperaturze a w czwartym liczb godzin słonecznych, czyli usłonecznienie. Poszczególne
kolumny reprezentują kolejne miesiące w roku.

Obliczanie współczynnika f

Współczynnik korekcyjny f można określić jako stosunek energii padającej na

powierzchnie pochylaną kolektora do energii padającej na powierzchnie poziomą. Program
oblicza współczynnik f dla poszczególnych miesięcy w zależności od orientacji kolektora
(kąty

ββββ , γγγγ)

. Program podaje również optymalny kąt pochylenia kolektora

ββββ

dla

poszczególnych pór roku.

Współczynnik korekcyjny f – Kolektorek_v1.0

Po wpisaniu odpowiednich wartości kątów

β , γ

β , γ

β , γ

β , γ

i naciśnięciu przycisku Oblicz

użytkownikowi zaprezentowany zostaje tabelarycznie jak również na wykresie, wyliczony
współczynnik f. Forma prezentacji pozwala użytkownikowi na łatwe prześledzenie zmian
wartości współczynnika korekcyjnego w poszczególnych miesiącach. Jeżeli istnieje
możliwość zmiany orientacji kolektora, w przypadku, gdy położenie kolektora nie jest
wymuszone np. usytuowaniem dachu, użytkownik może dobrać kąty

β , γ

β , γ

β , γ

β , γ

tak, aby

współczynnik f był jak największy w okresie przewidywanej pracy instalacji bądź w okresie
małego nasłonecznienia. Przy wyborze optymalnego kata pochylenia kolektora pomaga sam
program, prezentując optymalne kąty dla poszczególnych pór roku. Należy zwrócić uwagę na
rozpiętość pomiędzy optymalnym kątem dla lata i zimy. W polskiej szerokości geograficznej

7

wynosi ona ok. 55

o

. Dlatego już na tym etapie projektowania użytkownik powinien założyć,

w jakim okresie będzie pracowała instalacja solarna (całoroczna czy sezonowa) a zwłaszcza,
jakie pokrycie solarne planuje dla poszczególnych okresów. Pozwoli to na jak najlepsze
wykorzystanie energii słonecznej poprzez właściwe ustawienie kolektora.

Wykres wsp. f dla pochylenia kolektora

Wykres wsp. f dla pochylenia kolektora

16

o

optymalnego dla lata w południowej Polsce 74

o

optymalnego dla zimy w północnej Polsce

8

Zakładka II „Zasobnik solarny, straty cieplne”

W zakładce tej program dokonuje stosownych obliczeń, mających na celu dobór

odpowiedniej pojemności zasobnika solarnego, obliczenie jego strat cieplnych a także strat
cieplnych z przewodów rurowych łączących kolektory z pozostałymi elementami instalacji.

Instalacja solarna musi być dobrana tak, aby energia z niej uzyskana, była w stanie

pokryć zarówno straty z zasobnika jak i z przewodów. Straty cieplne, mogą prowadzić do
istotnego podwyższenia zapotrzebowania energetycznego.

Wiadomości wstępne o instalacji

Program na tym etapie wymaga od użytkownika podania wysokości statycznej

instalacji solarnej a także temperatury otoczenia zasobnika.

Wysokość statyczna instalacji, czyli odległość między najwyższym punktem

kolektora a naczyniem wzbiorczym instalacji nie jest, co prawda elementem
wykorzystywanym akurat na tym etapie projektowania instalacji, ale ma wpływ na dalszy tok
obliczeń.

Jeśli chodzi o temperaturę otoczenia zasobnika, użytkownik ma wolny wybór.

Oszacowanie temperatury otoczenia ma bardzo duży wpływ na wielkość strat cieplnych. Z
reguły w tego typu obliczeniach przyjmuje się, że zasobnik będzie zamontowany w
ogrzewanym pomieszczeniu o temperaturze 20

o

C [9]. W programie Kolektorek_1.0 nic nie

jest narzucone. Użytkownik sam określa miejsce zainstalowania zasobnika a zarazem
temperaturę jego otoczenia.

Okres zapotrzebowania na C.W.U

Ważnym elementem przy szacowaniu strat zasobnika jest określenie okresu w ciągu

roku, w jakim użytkownik życzy sobie korzystać z C.W.U przygotowanej przez instalację
solarną. Wybór ten jest niezbędny i ma duży wpływ na określanie wielkości strat cieplnych
przewodów rurowych.

Użytkownik ma do wyboru następujące okresy:

•

wiosna

•

lato

•

jesień

•

zima

•

cały rok

Program daje użytkownikowi możliwość wybrania jednego, bądź kilku okresów, w

zależności od potrzeb.

Formularz wyboru okresu pracy instalacji – Kolektorek_v1.0

9

Określenie współczynnika krotności, wymagana pojemność zasobnika

Określenie współczynnika krotności, rozumiane jest tu jako podanie liczby dni na ile

będzie gromadzona woda. Wielkość zasobnika powinna być na tyle duża, aby pomieścić
zasób wody, na co najmniej jeden dzień. Wiele firm przy projektowaniu wielkości zasobnika
używa wartości 1,5 oraz 2. Jak można zauważyć w programie pozostawiono użytkownikowi
znacznie większy wybór.

Formularz określania wymaganej pojemności zasobnika – Kolektorek_v1.0

Wybór zasobnika z bazy i jego straty cieplne

Baza zasobników podobnie jak baza kolektorów została wprowadzona po to, aby

ułatwić użytkownikowi pracę z programem. Umożliwia to wstawienie do obliczeń
rzeczywistych zasobników dostępnych na naszym rynku. Baza zasobników nie jest zbyt
bogata, ale jest to spowodowane niepełnymi dokumentacjami technicznymi poszczególnych
produktów, oferowanych przez producentów. Brak takich parametrów jak wymiary
zasobnika, czy też grubość zastosowanej izolacji, stanowi skuteczną przeszkodę dla dalszego
toku obliczeń.

Zasobniki dostępne w bazie danych programu pochodzą od różnych producentów

[10,11,12,13] i obejmują dziesięć różnych pojemności od 150 – 1000 litrów. Zastosowanie
takiego zakresu pojemności było konieczne, aby program „Kolektorek_v1.0” był uniwersalny
i sprostał wymaganiom różnych użytkowników..

10

Formularz wyboru zasobnika – Kolektorek_v1.0

Zaznaczenie wybranego zasobnika spowoduje wyświetlenie wszystkich niezbędnych

danych w odpowiednich polach edycyjnych. Jeśli użytkownik zdecyduje się już na konkretny
zasobnik, należy zatwierdzić swój wybór za pomocą przycisku Akceptuj. Spowoduje to
zamknięcie bazy i przejście z powrotem do głównego okna programu.

Parametry zasobnika – Kolektorek_v1.0

Wybór odpowiedniego zasobnika solarnego spowodowało automatyczne obliczenie

jego strat cieplnych. Często zdarza się, że producent sam podaje straty cieplne zasobnika. Są
to jednak wartości znormalizowane, które obliczane są dla jednej określonej różnicy
temperatur między zasobnikiem a jego otoczeniem. W programie, użytkownik sam podaje
temperatury a następnie na podstawie zależności dokonywane są stosowne obliczenia .

Tworzenie własnego zasobnika

Podobnie jak w przypadku kolektorów, użytkownik ma szanse stworzenia własnego

zasobnika. Jeśli baza okaże się dla niego zbyt uboga lub będzie posiadał parametry innego
zasobnika, którego chciałby użyć do obliczeń, wówczas program „Kolektorek_v1.0” daje mu
taką możliwość.

11

Rys. 4.4. Formularz tworzenia własnego zasobnika – Kolektorek_v1.0

Wprowadzenie danych rozpoczynamy od uaktywnienia pól edycyjnych za pomocą

przycisku Edytuj. Jeżeli w polach edycyjnych znajdują się już jakieś parametry można je
usunąć za pomocą przycisku Wyczyść. Dane należy wprowadzić we wszystkie wolne pola a
następnie zatwierdzić przyciskiem Zapisz. Powoduje to pojawienie się okna edycyjnego
pozwalającego na zapisanie wprowadzonych danych.

Zapisywanie własnego zasobnika – Kolektorek_v1.0

Program sam zaproponuje nazwę pliku, która odpowiada nazwie zasobnika, a także

rozszerzenie pliku „.zas”. Zachowanie tego rozszerzenia jest ważne, ponieważ jest to
element, po którym program rozpoznaje pliki zawierające dane naszego zasobnika. Pozwala
to na szybkie i proste wyszukanie odpowiednich plików.

12

Straty ciepła na przewodach rurowych

Czynnik roboczy przepływający przez przewody rurowe traci ciepło do otoczenia.

Straty ciepła z takich połączeń obniżają użyteczną moc cieplną układu kolektorów.
Uwzględnienie tych strat jest szczególnie ważne podczas projektowania instalacji solarnych,
zwłaszcza w okresach o niskich temperaturach powietrza. W celu minimalizowania strat
cieplnych stosuje się szereg materiałów izolacyjnych, które mają za zadanie jak najbardziej
obniżyć wartości traconego ciepła.

Dobór średnicy i długości przewodów

Jednym z ważniejszych elementów przy projektowaniu

instalacji solarnych jest dobór średnicy przewodów rurowych.
Przy wyborze średnicy nominalnej przewodu należy mieć na
uwadze kilka elementów. Małe przekroje poprzeczne mają, ze
względu na niewielką powierzchnię, znacznie mniejsze straty
cieplne niż przewody o większych średnicach. Mają, natomiast
wyższe straty ciśnienia niż przewody o większych nominalnych
ś

rednicach.

Wybór średnicy rury.

W programie „Kolektorek_v1,0”, użytkownik może dokonać wyboru spośród sześciu

wymiarów nominalnych przewodów. Najpopularniejszymi średnicami stosowanymi
powszechnie przy montażu instalacji solarnych są, co prawda tylko dwa przewody o

φ12

oraz

o

φ15

mm, jednak program daje użytkownikowi znacznie większy wybór.

Jeśli chodzi o materiały, z których wykonane są przewody do instalacji C.W.U, to

dopuszczone są praktycznie wszystkie materiały metalowe a także tworzywa sztuczne, o ile
ich przydatność została potwierdzona odpowiednimi ekspertyzami. Najczęściej są to stal,
miedź i tworzywa sztuczne takie jak polipropylen i polietylen.

W programie „Kolektorek_v1.0” zdecydowano się na wybór miedzi jako materiału,

dla którego wykonane będą obliczenia. Wynika to nie tylko z faktu, iż jest ona teraz
najpopularniejszym materiałem na instalacje, ale również dlatego, że ma najlepsze
właściwości z pośród wszystkich materiałów stosowanych w instalacjach.

Mając wybraną średnicę przewodów, można przystąpić do określania ich długości.

Długość powinna być mierzona od kolektora do zasobnika i z powrotem, (czyli zasilanie i
powrót). Całkowitą długość podzielono na część zewnętrzną i część wewnętrzną.
Rozdzielenie przewodów na te montowane na zewnątrz i wewnątrz budynku, podyktowane
jest koniecznością jak najdokładniejszego policzenia ich strat cieplnych. Przewody na
zewnątrz budynku, czyli te bezpośrednio wychodzące z kolektora, będą miały większe straty
cieplne, ze względu na większą różnicę temperatur między czynnikiem w przewodach a
temperaturą powietrza (chodzi tu głównie o okres jesienno-zimowy, kiedy temperatura
powietrza jest niska).

Formularz wyboru średnicy i długości przewodów – Kolektorek_v1.0

13

Określenie tych trzech parametrów, czyli średnicy przewodu a także długości na

zewnątrz i wewnątrz budynku, jest wystarczającym warunkiem do obliczenia strat cieplnych.

Program daje użytkownikowi również dodatkową opcję, jaką jest możliwość

zastosowania cyrkulacji.

Obieg z cyrkulacją

Jeśli użytkownik programu „Kolektorek_v1.0” zdecyduje się na zastosowanie obiegu

cyrkulacyjnego, wówczas będzie od niego wymagane podanie dwóch istotnych parametrów.
Jednym z nich jest długość przewodów w obiegu cyrkulacyjnym (jest to odległość od
zasobnika do punktu poboru wody) a także czas pracy pompy cyrkulacyjnej.

Czas pracy pompy cyrkulacyjnej jest to okres, w którym chcemy, aby ciepła woda

była natychmiast dostępna (np. 2 godziny rano, 2 po południu i 2 wieczorem).

Formularz wyboru obiegu z cyrkulacją – Kolektorek_v1.0

Obliczanie strat cieplnych bez izolacji

W tym podrozdziale użytkownik porusza się jeszcze cały czas wokół obliczania strat

cieplnych przewodów w instalacji solarnej, bez zastosowania izolacji. Jak łatwo się domyśleć
straty te będą bardzo wysokie, jako że miedź (tak jak i inne metale), ma duży współczynnik
przewodności cieplnej. Mając już określoną średnicę przewodu, jego całkowitą długość i
parametry obiegu cyrkulacyjnego (o ile użytkownik skorzysta z tej opcji), można przystąpić
do obliczenia strat energii cieplnej przewodów rurowych instalacji solarnej. Straty zostaną
podane w tabeli, z podziałem na elementy znajdujące się na zewnątrz budynku, wewnątrz a
także z obiegu cyrkulacyjnego instalacji. W tej części programu praca użytkownika ogranicza
się jedynie do klikniecie przycisku Oblicz.

14

Straty bez izolacji – Kolektorek_v1.0

Wybór izolacji

Użytkownik wybierając izolację ma możliwość porównania różnych typów

materiałów, zapoznania się z ich właściwościami i wybrania tego najbardziej odpowiedniego.

Formularz wyboru izolacji

– Kolektorek_v1.0

Według PN-B-02421:2000 [20] izolację cieplną należy stosować, o ile to możliwe, na

całej powierzchni prostych odcinków, kształtek i połączeń a także na całej lub części
powierzchni urządzeń służących do wytwarzania lub magazynowania ciepła, (czyli np.
izolowanie kolektorów i zasobników).

Określenie grubości izolacji

Wartość minimalnej grubości izolacji cieplnej dla różnych średnic nominalnych

przewodów rurowych określa norma PN-B-02421:2000. Wynika z niej, że dla elementów
zewnętrznych izolacja nie może być mniejsza niż 30 [mm] a dla elementów wewnętrznych

15

nie mniejsza niż 20 [mm]. Wynika to z warunków, w jakich pracuje otulina a mianowicie
temperatury otoczenia (im mniejsza temperatura tym izolacja powinna być grubsza).

Formularz wyboru grubości izolacji – Kolektorek_v1.0

Program „Kolektorek_v1.0” posiada stosowne zabezpieczenie, które uniemożliwia

użycie zbyt małych izolacji, niż zalecane. Jeśli chodzi o górną granicę grubości izolacji,
użytkownik ma pełną swobodę działania. Należy jednak pamiętać, że wzrost grubości izolacji
nie może trwać w nieskończoność. W pewnym momencie dojdzie do sytuacji, kiedy wzrost
grubości nie będzie proporcjonalny do zysku energetycznego. Należy mieć na uwadze
również fakt, że wraz ze wzrostem grubości izolacji rosną koszty inwestycyjne, które mogą
przewyższyć ewentualny zysk energetyczny.

Użytkownik musi również pamiętać o tym, że gotowe otuliny występują w

określonych średnicach, dlatego należy zawsze skonfrontować dostępne rozmiary na rynku,
ze swoimi założeniami, co do jej grubości.

Obliczenie strat cieplnych przewodów rurowych z izolacją

Formularz strat z izolacją

-

Zestawienie łącznych strat

-

Kolektorek_v1.0

Kolektorek_v1.0

Zakładka III „Powierzchnia kolektora”

W zakładce trzeciej dokonuje się obliczeń wymaganej powierzchni absorpcji

kolektora a co za tym idzie liczby kolektorów. Przy pomocy programu istnieje możliwość
porównania poszczególnych typów kolektorów, poprzez porównywanie ich sprawności.
Także na tym etapie program dokonuje wyliczenia współczynnika pokrycia solarnego, jaki
można osiągnąć przy użyciu zadeklarowanej przez użytkownika liczby kolektorów.

16

Wybór kolektora

Program daje możliwość wstawienia do obliczeń rzeczywistych kolektorów poprzez ich

wybór z bazy kolektorów zamieszczonych w programie. Jeżeli użytkownik nie jest jeszcze
zdecydowany na konkretny model kolektora może wybrać do obliczeń typowy kolektor
płaski, typowy kolektor płaski próżniowy, lub typowy kolektor próżniowy rurowy. Wybór
jednej z tych trzech opcji spowoduje, że w programie zostaną użyte średnie wartości
parametrów dla powyższych typów kolektorów. Istnieje także możliwość, że użytkownik znał
będzie model kolektora, jaki zamierza użyć, lecz podanego modelu nie będzie w bazie
programu. W takim wypadku należy wybrać opcje „ sam określam parametry”. Wówczas
program będzie prowadził obliczenia na parametrach wprowadzonych przez użytkownika.
Parametry, jakie należy padać w tym wypadku to k1 – liniowy wskaźnik przenikania ciepła,
k2- kwadratowy wskaźnik przenikania ciepła i

ηηηη

opt

– sprawność optyczna. Powyższe dane

powinny być zamieszczane w dokumentacji technicznej każdego kolektora.

Wybór typu kolektora – Kolektorek_v1.0

Wybór kolektora z bazy

Aby wejść do bazy kolektorów należy „kliknąć” przycisk Wybierz kolektor z bazy.

Spowoduje to otwarcie okna dialogowego, w którym można wybrać określony model
kolektora. Zaznaczenie wybranego kolektora spowoduje, że wszystkie dalsze obliczenia będą
prowadzone dla wybranego modelu a niezbędne parametry, program automatycznie będzie
wpisywał w odpowiednie pola edycyjne. Ograniczona baza kolektorów wynika z tego, iż na
polskim rynku wielu producentów nie podaje niezbędnych do wykonania obliczeń
parametrów. Wiele modeli kolektorów często znanych firm nie poddawanych jest żadnym
badaniom i testom. Możliwości takich kolektorów nie da się porównać. Z tego powodu
umieszczono w bazie tylko te modele kolektorów dostępnych na polskim rynku, do których
producenci [12,21,22] dostarczają dokumentację zawierającą niezbędne parametry, takie jak:
k1 – liniowy wskaźnik przenikania ciepła, [W/m

2

K]

k2- kwadratowy wskaźnik przenikania ciepła , [W/m

2

K

2

]

η

o

– sprawność optyczna, [%]

A – Powierzchnia czynna, absorpcji, [m

2

]

i - Jednostkowe natężenie przepływu [l/h]
p – jednostkowy spadek ciśnienia [mbar]
l – pojemność absorbera [litr]

17

Pierwsze cztery parametry są niezbędne do obliczenia sprawności kolektora, a co za

tym idzie wymaganej liczby kolektorów. Pozostałe trzy parametry potrzebne są do
prawidłowego dobrania pozostałych elementów instalacji solarnej takich jak średnica
przewodów rurowych, naczynia wzbiorczego czy pompy obiegowej.

Formularz wyboru kolektora – Kolektorek_v1.0

Jeżeli użytkownik posiada własne parametry modeli kolektorów, które chce użyć do

obliczeń program daje mu taką możliwość. Do zmiany parametrów służy opcja Edytuj. Po
naciśnięciu tego klawisza wszystkie parametry pojawiają się w polach edycyjnych i można je
dowolnie zmieniać. Użytkownik ma również możliwość stworzenia w programie własnego
kolektora.

18

Stworzenie własnego kolektora

Formularz tworzenia własnego kolektora – Kolektorek_v1.0

Program „Kolektorek_v1.0” daje możliwość stworzenia i zapisania własnego

kolektora podając jego niezbędne parametry oraz opcjonalnie nazwę, typ i producenta.
Wprowadzanie danych rozpoczynamy od uaktywnienia pól edycyjnych za pomocą przycisku
Edytuj. Jeżeli w polach edycyjnych znajdują się już jakieś parametry można je szybko usunąć
za pomocą przycisku Wyczyść. Operacja ta powoduje wymazanie wszystkich parametrów ze
wszystkich pół edycyjnych. W taki sposób program jest gotowy do wprowadzania danych. Po
zakończeniu wprowadzania parametrów można skorzystać z opcji Zapisz. Dzięki tej opcji
zapisane zostaną parametry nowego kolektora i będzie je można wykorzystywać w
dowolnym momencie, na przykład w innych projektach.

Zapis parametrów kolektora – Kolektorek_v1.0

19

Program proponuje nazwę pliku odpowiadającą nazwie kolektora oraz rozszerzenie

pliku „.par” Zachowanie tego rozszerzenia jest ważne, ponieważ jest to element, po którym
program rozpoznaje własne pliki zawierające dane kolektora. Pozwala to na szybkie i proste
odnalezienie odpowiednich plików, ponieważ program w oknie dialogowym „Otwórz plik”
wyświetli tylko pliki zawierające dane o kolektorach. Uniemożliwia to otwieranie
niewłaściwych plików.

Porównywanie kolektorów

Program „Kolektorek_v1.0” daje możliwość prostego i szybkiego skonfrontowania

możliwości różnych kolektorów. Odbywa się to przez porównanie ich charakterystyk
sprawności w funkcji różnicy temperatury absorber-otoczenie przy różnych wariantach
natężenia promieniowania, oraz porównanie średnich miesięcznych sprawności osiąganych
przez dane kolektory.

Rysowanie charakterystyki sprawności kolektora w funkcji różnicy temperatury

absorber-otoczenie jak i wykresów miesięcznych sprawności odbywa się jednocześnie.
Rysowanie rozpoczyna się od wyboru wartości natężenia promieniowania. Domyślnie
wartość ta jest ustawiona na 1000[W/m

2

]. Następnie dokonuje się wyboru kolektora i „klika”

Oblicz. Dla porównania dwu kolektorów należy uprzednio zaznaczyć opcję Porównaj a
następnie wybrać kolejno dwa kolektory, a po każdym wyborze należy kliknąć przycisk
Oblicz.

Wykres zależności sprawności od różnicy temperatur absorber- otoczenie, dla różnych wartości natężenia

promieniowania - Kolektorek_v1.0

20

Wykres miesięcznych sprawności dla dwóch wybranych kolektorów – Kolektorek_ v1.0

Wykres miesięcznych sprawności dla trzech wybranych kolektorów – Kolektorek_v1.0

Program daje możliwość łatwego i bardzo szybkiego porównania możliwości

poszczególnych modeli kolektorów. Na jednym wykresie może być jednocześnie
porównywanych maksymalnie cztery kolektory. Można również rysować charakterystyki dla
jednego kolektora zmieniając warunki zewnętrzne takie jak kąty ustawienia kolektora w
przestrzeni

γγγγ

i

ββββ

, wartość nasłonecznienia, zmiana lokalizacji itp. Pozwala to na skuteczny

wybór najlepszego ustawienia kolektora w zależności od zastosowania instalacji solarnej
(praca całoroczna czy sezonowa). W tym względzie program może być bardzo przydatny dla
projektantów instalacji, ponieważ umożliwia sprawdzenie i porównanie wpływu lokalizacji
na sprawność kolektora. Ta cecha jest bardzo pomocna, ponieważ nie zwiększając nakładów
inwestycyjnych możemy zwiększyć wydajność instalacji solarnej poprzez optymalizację
ustawienia i lokalizacji kolektorów.

Wymagana powierzchnia kolektorów

Po dokonaniu obliczenia sprawności można przystąpić do wyliczenia niezbędnej

powierzchni efektywnej kolektorów [7], która w danym miesiącu będzie potrzebna do
ogrzania zadeklarowanej ilości C.W.U. Program dokonuje wyliczenia powierzchni
korzystając z wcześniej wyliczonych parametrów.

Wybór liczby kolektorów

Ze względu na olbrzymią rozbieżność w ilości energii, jaka dociera do ziemi w lecie i

w zimie (w umiarkowanej szerokości geograficznej) różnica pomiędzy powierzchnią
kolektorów, jaka jest potrzebna do podgrzania tej samej ilości C.W.U w poszczególnych

21

porach roku będzie duża. W wyborze odpowiedniej ilości kolektorów pomoże program, który
wylicza niezbędną powierzchnię efektywną i liczbę kolektorów.

Powierzchnia efektywna i liczba kolektorów – Kolektorek_ v1.0

Dla zapewnienia przez cały rok ciepłej wody z energii słonecznej (100% pokrycie

solarne), należy wybrać największą wyliczoną liczbę kolektorów. Taka instalacja nie byłaby
jednak uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia. Dodatkowo przez większość roku
duża część energii była by marnowana, ponieważ produkcja znacznie przewyższałaby nasze
możliwości odbioru ciepła. Prawidłowo dobrana powierzchnia kolektorów powinna
zapewniać ok. 100% pokrycie solarne w okresie letnim a w okresie jesiennym, zimowym czy
wiosennym, pokrycie to będzie odpowiednio mniejsze. Taki wybór powoduje, że energia
słoneczna jest jak najlepiej wykorzystana a instalacja solarna jest również ekonomicznie
uzasadniona. Przy wyborze odpowiedniej liczby kolektorów pomaga sam program, który
podaje liczbę kolektorów, jaka w danym miesiącu zapewni 100% pokrycia solarnego. Z
drugiej strony program wylicza średnioroczny współczynnik pokrycia solarnego, jaki
osiągnie się przy wyborze określonej liczby kolektorów.

22

Powierzchnia efektywna, liczba kolektorów oraz współczynnik pokrycia solarnego przy wyborze przez

użytkownika dwóch kolektorów, wraz z prezentacją graficzną – Kolektorek v_1.0

W powyższym przykładzie zadeklarowana liczba dwóch kolektorów o powierzchni

łącznej 4,4 [m

2

], pozwala na uzyskanie pokrycia solarnego na poziomie 55% jednak

dwukrotne zwiększenie liczby kolektorów do czterech spowoduje zaledwie wzrost pokrycia
do

73%

(według

wyliczeń

programu).

Użytkownik

korzystający

z

programu

„Kolektorek_v1.0” ma szeroką możliwość śledzenia zmian pokrycia solarnego w zależności
nie tylko od liczby kolektorów, ale również od wielkości zasobnika czy ustawienia kolektora.
Funkcja ta jest bardzo przydatna, ponieważ pozwala w pełni wykorzystać możliwości
instalacji solarnej i uzyskanie dobrego kompromisu pomiędzy efektywnością a ekonomią.

23

Zakładka IV „Naczynie wzbiorcze, system połączenia, straty ciśnienia,
pompa obiegowa”

Zakładka czwarta służy do planowania ostatnich już elementów instalacji solarnej.

Chodzi mianowicie o obliczenie wymaganej pojemności dla naczynia wzbiorczego, czy też
wybór rodzaju połączenia kolektorów. Dokonuje się również doboru elementów armatury
wraz z obliczeniem ich strat ciśnienia a także doboru pompy obiegowej, niezbędnej do
prawidłowego funkcjonowania instalacji.

System połączenia

Mając określoną liczbę kolektorów, użytkownik zobowiązany jest do określenia

sposobu ich połączenia. Są trzy możliwości do wyboru:

połączenie równoległe

szeregowe

szeregowo-równoległe

Każdy ze sposobów posiada zarówno zalety jak i wady.

Połączenie równoległe

W tym przypadku ciecz solarna zostaje równomiernie rozdzielona na wszystkie

kolektory. Połączenie to cechuje się wysokim całkowitym natężeniem przepływu i niskimi
stratami ciśnienia. Ponadto w układzie tym, temperatura czynnika roboczego na wejściu do
każdego z kolektorów jest taka sama. Jeśli kolektory są takie same a strumień masy czynnika
jest również taki sam, to temperatura na wyjściu z każdego kolektorów jest również taka
sama. Wszystkie kolektory w układzie równoległym pracują wówczas z taka samą
sprawnością. Po wybraniu przez użytkownika tej opcji, program automatycznie wpisuje ilość
zadeklarowanych wcześniej kolektorów i oblicza całkowite natężenie przepływu oraz straty
ciśnienia.

W przypadku połączenia równoległego, całkowita strata ciśnienia w polu

kolektorowym

∆∆∆∆

p

pk

[15], równa jest jednostkowej stracie ciśnienia pojedynczego kolektora

∆∆∆∆

p

k.

Łączne natężenie przepływu [15] mierzone jest według zależności

I = i*n

r

[l/h]

gdzie:
i – natężenie jednostkowe kolektora
n

r

– liczba kolektorów połączonych równolegle

Połączenie równoległe – Kolektorek_v1.0

24

Połączenie szeregowe

W tym przypadku ciecz solarna będzie płynąć sekwencyjnie od pierwszego kolektora

do ostatniego. Powoduje to niskie całkowite natężenie przepływu, ale za to wysokie straty
ciśnienia. Ponadto w takim układzie czynnik roboczy pogrzany w pierwszym kolektorze
przepływa do drugiego kolektora, gdzie jego temperatura dalej wzrasta itd. Ze względu na to,
ż

e temperatura czynnika na wlocie do kolejnego kolektora w układzie szeregowym jest

wyższa od temperatury wlotowej do poprzedniego, każdy kolejny kolektor pracuje z coraz
niższą sprawnością. Analogicznie jak przy połączeniu równoległym program automatycznie
obliczy całkowite natężenie przepływu oraz straty ciśnienia.

W przypadku połączenia szeregowego, łączne natężenie przepływu I, równe jest

natężeniu przepływu pojedynczego kolektora [15].

Straty ciśnienia w polu kolektorowym [15] wyznaczane są wówczas z zależności

∆

p

pk

=

∆

p

k

*n

s

[mbar]

gdzie:
n

s

– liczba kolektorów połączonych szeregowo

Połączenie szeregowe – Kolektorek_v1.0

Połączenie szeregowo-równoległe

Jest to połączenie dwóch systemów opisanych powyżej. Takie rozwiązanie stosowane

jest dla dużych pól kolektorowych. Czołowi producenci kolektorów zalecają stosowanie
połączenia szeregowo-równoległego powyżej 6 sztuk. Po wybraniu tej opcji użytkownik
będzie musiał sam podać ilości kolektorów połączonych szeregowo i tych połączonych
równolegle. Również i w tym przypadku program automatycznie policzy całkowite natężenie
przepływu oraz straty ciśnienia.

W celu zabezpieczenia przed błędami, program posiada stosowne blokady

uniemożliwiające podanie większej liczby kolektorów niż zadeklarowana wcześniej. W takim
przypadku użytkownik zostanie poinformowany o błędzie.

25

Połączenie szeregowo-równoległe – Kolektorek_v1.0

Straty ciśnienia na rurach i armaturze, pompa obiegowa

W tym rozdziale przedstawiono rzecz bardzo istotną z punktu widzenia poprawnie

zaprojektowanej instalacji solarnej a mianowicie obliczenie strat ciśnienia na przewodach
rurowych i całej armaturze. Znajomość całkowitej straty ciśnienia na obiegu solarnym, jest
niezbędna do prawidłowego doboru pompy obiegowej (solarnej). Na całkowitą stratę [15] z
obiegu solarnego

∆∆∆∆

p

o

, składa się strata ciśnienia wymiennika ciepła

∆∆∆∆

p

w

, strata ciśnienia pola

kolektorowego

∆∆∆∆

p

pk

, a także straty z przewodów rurowych

∆∆∆∆

p

r

i z armatury

∆∆∆∆

p

a

.

∆

p

o

=

∆

p

w

+

∆

p

pk

+

∆

p

r

+

∆

p

a

[mbar]

Określenie liczby komponentów

Pierwszym krokiem do oszacowania wartości strat ciśnienia na armaturze jest

określenie rodzaju i ilości poszczególnych jej komponentów. Ze względu na szeroką ofertę
różnego rodzaju elementów armatury, które są dostępne na naszym rynku, nie możliwym
byłoby zamieszczenie ich wszystkich w programie. Zdecydowano się na użycie sześciu
podstawowych elementów, takich jak:

•

kolanko

•

trójnik przepływowy

•

trójnik rozgałęziający

•

zasuwa odcinająca

•

zawór zwrotny

•

zawór odcinający

Parametrem, który charakteryzuje poszczególne komponenty, jest współczynnik strat

ciśnienia (oporu miejscowego)

ξξξξ.

Jest to wielkość bezwymiarowa, stosowana przy

projektowaniu rurociągów. Określa ona stratę ciśnienia powodowaną przez przepływ wody
przez dany element.

W Tablicy przedstawiono wartości

ξξξξ

dla elementów użytych w programie.

26

Wartości współczynnika strat ciśnienia

ξξξξ

[15,25]

Komponenty

Symbol

Współczynnik strat

ξξξξ

Kolanko

0,5

Trójnik

przepływowy

0,5

Trójnik

rozgałęziający

1,5

Zasuwa

odcinająca

0,5

Zawór zwrotny

2

Zawór

odcinający

8

Do zadania użytkownika należy podanie jak najdokładniejszej liczby poszczególnych

komponentów, których zamierza użyć w instalacji solarnej.

Formularz wyboru przykładowych komponentów

– Kolektorek_v1.0

Dodaj nowe elementy armatury

Dobranie elementów armatury – Kolektorek_v1.0

Jak już wcześniej wspomniano, program „Kolektorek_v1.0” daje użytkownikowi

dużą swobodę działania. Nie inaczej jest w przypadku doboru armatury.

Jeśli użytkownik uzna elementy armatury umieszczone w programie, za

nieodpowiednie i będzie chciał zastąpić je swoimi lub będzie chciał wykorzystać własne
parametry dla wprowadzonych już komponentów, wówczas ma taką możliwość.

Zaznaczając opcję Dodaj nowe elementy armatury, zostanie wyświetlone okno

edycyjne, w którym należy podać ilość danego elementu oraz jego współczynnik oporu
miejscowego

ξξξξ

. Wybór należy zatwierdzić przyciskiem Akceptuj.

27

Formularz doboru nowych elementów armatury – Kolektorek_v1.0

Obliczanie strat ciśnienia na armaturze

Całkowita strata ciśnienia na armaturze

∆∆∆∆

p

a

jest sumą strat ciśnienia poszczególnych

elementów

∆∆∆∆

p

e

(kolanek, zaworów itd.).

Wartości strat zostaną wyświetlone w specjalnej tabeli, z podziałem na straty z

poszczególnych elementów (w tym także na straty z dodanych elementów o ile użytkownik
skorzysta z tej opcji).

Wykaz strat na poszczególnych elementach -

Wykaz strat uwzględniający dodane

Kolektorek_v1.0

elementy - Kolektorek_v1.0

Dobór pompy obiegowej

Pompa obiegowa jest maszyną przepływową służącą do przemieszczania cieczy w

instalacji. W instalacjach solarnych stosuje się najczęściej pompy wirowe [27].
Charakteryzują się one przede wszystkim równomiernością przepływu a także możliwością
regulacji.

28

W programie „Kolektorek_v1.0” zamieszczono bazę z przykładowymi pompami

obiegowymi stosowanymi w instalacjach solarnych.

Każda pompa opisywana jest przez dwa parametry:

•

wysokość podnoszenia H

•

wydajność pompy Q

Rys. 6.10. Formularz z wymaganymi parametrami pompy – Kolektorek_v1.0.

Wybór pompy z bazy

Wybór pompy obiegowej z bazy nie jest elementem obowiązkowym. Ma on jedynie

wskazać użytkownikowi, na jakie parametry powinien zwrócić uwagę przy wyborze
konkretnego produktu.

Formularz wyboru pompy obiegowej – Kolektorek_v1.0

W bazie zamieszczono siedem pomp obiegowych dostępnych na rynku [28,29] o

różnych parametrach, aby każdy użytkownik mógł znaleźć odpowiadający mu produkt.

Każda pompa posiada własną charakterystykę, która mówi o zależności między

wysokością podnoszenia a wydajnością. Dobierając pompę do instalacji, trzeba znaleźć na tej
charakterystyce punkt pracy - czyli punkt, który odpowiada jednocześnie danej wysokości
podnoszenia i danej wydajności. Punkt ten powinien leżeć na krzywej wyznaczającej
charakterystykę. Nie musi odpowiadać dokładnie rzeczywistemu punktowi pracy, np.
wysokość podnoszenia może być większa niż rzeczywiście potrzebna, ale powinien być
możliwie blisko (nie może być mniejsza). Zapewnia to nie tylko skuteczną, ale i optymalną
pracę pompy obiegowej.

29

Zakładka V „Zysk energetyczny i podsumowanie”

W tej zakładce, zamieszczony jest kalkulator zwrotu nakładów inwestycyjnych.

Generalnie jednak, zakładka ta poświęcona jest wszelkiego rodzaju podsumowaniom
zarówno obliczeń jak i wybranych elementów instalacji.

Zwrot inwestycji

W programie zamieszczono prosty kalkulator, który po podaniu przez użytkownika

kosztów zakupu i montażu instalacji oraz po wyborze paliwa, jakie było używane do
przygotowywania ciepłej wody, wyliczy okres zwrotu inwestycji oraz poda roczne
oszczędności z tytułu pozyskiwania energii ze słońca. Najtrudniejszą rzeczą w tego typu
obliczeniach jest właściwe oszacowanie rocznej ilości energii, jaką są w stanie dostarczyć
kolektory słoneczne. Najczęściej popełnianym błędem jest oparcie się na rocznych danych o
nasłonecznieniu. Powoduje to, że zazwyczaj zawyżany jest zysk energetyczny, ponieważ do
obliczeń bierzemy energię, jaka może być teoretycznie dostarczana przez kolektory natomiast
nie wiemy ile z tej energii jesteśmy stanie wykorzystać. Zwłaszcza w przypadku wysokich
współczynników pokrycia solarnego kolektory w lecie produkują o wiele więcej energii niż
wynosi zapotrzebowanie. Zauważyć ten problem można opierając się z wartościach
miesięcznych lub mniejszych. W tym względzie przydatny staje się program
„Kolektorek_v1.0”, który wykonuje dokładne obliczenia zysku energetycznego dla każdego
miesiąca uwzględniając letnie okresy stagnacji. Wyliczona wartość rocznego zysku
energetycznego zostaje automatycznie zamieszczona w polu „Energia uzyskana ze słońca” a
do zadań użytkownika należy jedynie wpisanie kosztów instalacji solarnej, wybór paliwa i
podanie ceny jego zakupu. Obliczenia wykonywanie są automatycznie po klęknięciu na
przycisk Oblicz.

Kalkulator zwrotu inwestycji - Kolektorek_v1.0

Elementy instalacji

W tym miejscu program wyświetla wszystkie najważniejsze informacje o

zaprojektowanej instalacji solarnej. Użytkownik znajdzie tu podsumowanie dotyczące
wybranego kolektora, zasobnika, naczynia wzbiorczego oraz izolacji wraz ze wszystkimi
najważniejszymi parametrami.

30

Formularz z wybranymi elementami instalacji – Kolektorek_v1.0

Zysk energetyczny i pokrycie solarne

W zakładce piątej umieszczono obszerne podsumowanie możliwości pozyskiwania

energii ze słońca przez stworzą w poszczególnych etapach projektu instalację.
Podsumowująca tabela składa się z pięciu kolumn, w których zamieszczane są kolejno
informację dotyczące danych miesięcznych takich jak:

•

Zapotrzebowanie na energię do podgrzania C.W.U, [kWh]. – Ilość energii
niezbędnej do podgrzania zadeklarowanej przez użytkownika ilości C.W.U. Wielkość
ta jest stała dla każdego miesiąca.

•

Energii możliwej do uzyskania z kolektorów, [kWh]. – Ilość energii, jaką są
teoretycznie w stanie dostarczyć wybrane przez użytkownika kolektory słoneczne.
Nie są tu uwzględniane możliwości odbioru tej energii.

•

Energii możliwej do uzyskania i wykorzystania z kolektorów, [kWh]. – Jest to
właściwa ilość energii, jaką są w stanie zgromadzić kolektory słoneczne
uwzględniając możliwości odbioru tej energii. Dostarczona energia nie może
przewyższać zapotrzebowania. Uwzględniana jest także wielkość zasobnika, który ma
duży wpływ na możliwości wykorzystania energii poprzez gromadzenie nadwyżki
energetycznej w dniach słonecznych i jej zwracanie w dni pochmurne.

•

Niedobór lub nadmiar energii, [kWh] – ilość energii brakującej do zapewnienia
całkowitego zapotrzebowania solarnego lub nadmiar energii ponad zapotrzebowanie.
W miesiącach, w których pojawia się nadmiar energii należy spodziewać się
występowania okresów stagnacji kolektorów.

•

Możliwe do uzyskania pokrycie solarne, [%]. – Procentowy udział energii solarnej
w miesięcznym zapotrzebowaniu na energię. Obliczany jako stosunek „Energii
możliwej do uzyskania i wykorzystania z kolektorów [kWh]” do „Zapotrzebowanie
na energię do pogrzania C.W.U [kWh]”.

31

Tabela podsumowująca zysk energetyczny i procentowe pokrycie solarne dla każdego

miesiąca. Wykres pokrycia solarnego w poszczególnych miesiącach

– Kolektorek_v1.0

Tabela podsumowująca jest bardzo praktyczna, ponieważ daje przejrzyste rozeznanie

w ilości energii, jakiej można się spodziewać w poszczególnych miesiącach. Jest to na tyle
istotne, że w wielu przypadkach dobiera się tak instalację solarną, aby pokrywała ona pełne
zapotrzebowanie na energię w pewnym okresie np. poza sezonem grzewczym.

32

10. Bibliografia

[1]. Dorobek Maciej: „C++ Builder – podręcznik”, wydawnictwo MIKOM Warszawa 2002

[2]. Neibauer Alan: „Języki C i C++”, wydanie czwarte, wydawnictwo HELP Warszawa

2004

[3]. Wiśniewski G., Gołębiowski S., Gryciuk M., Kurowski K.: „Kolektory słoneczne –

Poradnik wykorzystania energii słonecznej”, wydanie czwarte, Centralny

ośrodek informacji budownictwa Warszawa 2006.

[4]. Materiały szkoleniowe z Powiatowego Centrum Kształcenia Praktycznego w Bielawie,

2005.

[5]. „Rocznik Statystyczny 2000” GUS.

[6]. Tymiński J.: „Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w Polsce do 2030 roku.

Aspekt energetyczny i ekologiczny” IBMER Warszawa 1997.

[7]. Boyle Godfrey: „Renewable Energy Power for a sustainable future

”,

wydanie drugie,

Oxford university press 2005.

[8]. Smolec Włodzimierz: „Fototermiczna konwersja energii słonecznej”, wydawnictwo

PWN 2000.

[9]. Koczyk Halina: „Ogrzewnictwo praktyczne”, wydawnictwo Systherm Serwis 2005

[10]. Materiały katalogowe Firmy Elektromet.

[11]. Materiały katalogowe Firmy Paradigma.

[12]. Materiały Katalogowe Firmy Vaillant.

[13]. Materiały katalogowe Firmy Wolf.

[14]. Recknagel, Sprenger,Honmann, Schramek: „Poradnik – Ogrzewanie + Klimatyzacja”

1994/1995.

[15]. Korner Wolf, Kirchhoff Wolfgang, Schabbach Thomas: „Termiczne instalacje solarne”

Bielawa 2001.

[16]. PN-89/B-04620 „Materiały i wyroby termoizolacyjne. Terminologia i klasyfikacja”

[17]. Materiały katalogowe Firmy Paroc.

[18]. Materiały katalogowe Firmy Thermaflex.

[19]. Materiały katalogowe Firmy Armacell.

[20]. PN-B-02421:2000 „Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Izolacja cieplna przewodów,

armatury i urządzeń. Wymagania i badania odbiorcze”.

[21]. Materiały projektowe Firmy Viessmann.

[22]. Materiały katalogowe Firmy Sunergy.

[23]. Materiały projektowe Firmy SPF (Solartechnik Prufung Forschung).

33

[24]. Materiały projektowe Firmy Paradigma.

[25]. Hobler Tadeusz: „Ruch ciepła i wymienniki”, wydawnictwo NT Warszawa 1979.

[26]. PN-76/M-34034 „Rurociągi. Zasady obliczeń strat ciśnienia”.

[27]. Ryńska Joanna: „Instalacje Grzewcze – elementy instalacji”, 2005

[28]. Materiały katalogowe Firmy Halm.

[29]. Materiały katalogowe Firmy Grundfos.

Autorzy programu:

mgr inż. Bogdan Szymański

mgr inż. Łukasz Tasak

Jeżeli jesteś zainteresowany rozwojem programu Kolektorek i masz ciekawe

pomysły lub, znalazłeś w nim jakieś błędy skontaktuj się z nami.

Kontakt:

[e-mail]

34