Czynniki chemiczne – oceń zagrożenia

Zapobiegaj wypadkom i chorobom zawodowym

LISTA KONTROLNA DLA MAŁYCH FIRM BRANśY MEBLARSKIEJ

JAK KORZYSTAĆ Z LISTY

1. Przeczytaj pytania.
2. Zaznacz odpowiedzi w odpowiednich rubrykach.
3. W przypadku zakreślenia odpowiedzi NIE( lub TAK w pkt. nr 5 i 17), odczytaj propozycje działań
korygujących.
4. Po wdrożeniu działań korygujących dokonaj oceny ryzyka dla czynników chemicznych , zgodnie
z:

„Uproszczon

ą

metodologi

ą

oceny zagro

ż

enia, wypadkiem, po

ż

arem lub wybuchem ...” opracowan

ą

przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials) .

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

1.

Czy stosujesz w procesie produkcji mebli czynniki
chemiczne?

Gdy odpowiedź negatywna – odstąp
od dalszej oceny

2

Czy czynniki chemiczne występujące podczas pracy
stale lub okresowo zostały zidentyfikowane i
zinwentaryzowane?
- czy jest spis substancji / mieszanin chemicznych
sklasyfikowanych jako niebezpieczne
(magazynowanych, stosowanych, powstających,
odpadowych)?

Sporządzić spis zmagazynowanych
oraz użytkowanych w zakładzie
substancji i mieszanin chemicznych.

3

Czy oryginalne opakowania niebezpiecznych czynników
chemicznych są oznakowane na etykiecie w języku polskim
m.in. nazwą, znakiem graficznym (piktogramem) i słownym
opisem stwarzanego zagrożenia?

Po otrzymaniu dostawy sprawdzać
etykietę na opakowaniu. W przypadku
braku etykiety w języku polskim
zwrócić się do dystrybutora o
uzupełnienie. Nie usuwać oryginalnych
etykiet.

4

Czy po przelaniu substancji lub mieszaniny do innych
pojemników (nieoryginalnych) opisano je taką samą
nazwą jak na etykiecie opakowania oryginalnego?

Oznakować pojemniki i zbiorniki
robocze zgodnie z oznakowaniem
oryginalnym, co najmniej nazwą i
piktogramem z interpretacją słowną
znaku.

5

Czy zbiorniki/ pojemniki napełniane są naprzemiennie
różnymi chemikaliami- jeżeli tak, to:
- czy dokonywane jest sprawdzanie stopnia oczyszczenia
zbiorników / pojemników, przed ich powtórnym
napełnieniem inną mieszaniną?

Zapewnić odpowiednią ilość odrębnych
pojemników i zbiorników w celu
wyeliminowania naprzemiennego ich
napełniania. Jeżeli ze względów
technologicznych jest to niemożliwe,
opracować szczegółową procedurę
oczyszczania i sprawdzania stopnia
czystości zbiorników/pojemników.

6

Czy uzyskano od dostawcy aktualne karty charakterystyki dla
wszystkich niebezpiecznych czynników chemicznych, które
mogą znajdować się na stanowiskach pracy, a jeśli to
konieczne, czy dostępne są wystarczające i odpowiednie
informacje dotyczące niebezpiecznych środków
chemicznych nieposiadających kart (odpady, produkty
pośrednie itd.)?

Uzyskać od dostawcy karty
charakterystyk lub informacje o
produktach dla których nie jest
wymagana karta charakterystyki oraz
sporządzić informacje dla
pracowników.

7

Czy rozpoznano proces technologiczny w zakresie
możliwości powstawania i wydzielania się substancji

Dokonać rozeznania procesu
technologicznego pod względem emisji

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

stwarzających zagrożenie dla pracownika?

substancji chemicznych – informacje
od producenta, technologów

8

Czy niebezpieczne czynniki chemiczne przechowuje się w
specjalnych pomieszczeniach zamkniętych, zależnie od
klasy ryzyka i odpowiednio oddzielone (odległość lub
odpowiednia przegroda) od środków, których z nimi
przechowywać nie wolno lub mogących powodować
niebezpieczne reakcje?

Sprawdzić dostosowanie magazynu do
rodzaju przechowywanych środków i
zgodnie z informacjami zawartymi w
kartach charakterystyki ( informacjach
dla produktów nie wymagających karty
charakterystyki).

9

Czy w magazynie jest zapewniona skuteczna
wentylacja grawitacyjna, a jeśli to konieczne
również wentylacja mechaniczna lub awaryjna,
zgodnie wymogami przepisów i informacjami
zawartymi w kartach charakterystyki?

Wykonać odpowiednią wentylację,
zapewnić odpowiednią krotność
wymiany powietrza w magazynie
zamkniętym i sprawdzać jej
efektywność.

10

Czy w obszarach przechowywania, stosowania i
produkcji jest możliwe gromadzenie i usuwanie
wycieków lub rozlanych niebezpiecznych czynników
chemicznych do bezpiecznych pojemników lub na tzw.
tace przeciwrozlewowe;
czy istnieją specjalne środki do neutralizacji i usuwania
rozlanych czynników lub usuwania wycieków;
czy istnieją odpowiednie instrukcje?

Zapewnić odpowiednie pojemniki na
zebrane wycieki; zbiorniki i aparaty
technologiczne posadowić w wannach
(tacach) zbierających wyciekające
chemikalia; zapewnić środki
neutralizujące; opracować i wdrożyć
procedury postępowania, zgodnie z
informacjami zawartymi w kartach
charakterystyki i przepisami ochrony
środowiska [ 8 ].

11

Czy wprowadzono zakaz stosowania
„niekontrolowanych" źródeł zapłonu w miejscach
przechowywania łatwopalnych niebezpiecznych środków
chemicznych, a zakaz jest przestrzegany i
kontrolowany?

Wprowadzić zakaz używania
otwartego ognia oraz innych źródeł
zapłonu.

12

Czy opakowania zawierające niebezpieczne środki
chemiczne mają wystarczającą odporność fizyczną oraz
chemiczną i czy nie są na nich widoczne żadne ślady
uderzeń, rozcięć lub odkształceń?

Kontrolować stan opakowań, a
uszkodzone wymienić na nowe tego
samego typu / atestowane lub
odpowiednie dla danego środka
chemicznego.

13

Czy unika się ręcznego przelewania środków
chemicznych z otwartych pojemników?

Wyposażyć stanowiska w urządzenia
do przelewania, np. pompy, dozowniki

14

Czy do transportu (ręcznego i mechanicznego)
zastosowano sprzęt pomocniczy lub wyposażenie
gwarantujące stabilne zamocowanie, zabezpieczające
przed uszkodzeniem; czy opracowano i wdrożono
instrukcje transportu ręcznego / mechanicznego?

Zapewnić sprzęt pomocniczy lub
urządzenia transportowe, albo zmienić
system dostarczania chemikaliów na
stanowisko pracy (np. rurociąg, pompa
dozująca). Wydać odpowiednie
instrukcje i zapoznać z nimi
pracowników.

15

Czy ilość niebezpiecznego czynnika chemicznego
przechowywana na stanowisku / w pomieszczeniu pracy,
nie przekracza ilości technologicznej dla jednej zmiany
roboczej?

Zapewnić magazyny podręczne.

16

Czy zastosowano ochronę przed gromadzeniem się
ładunku elektrostatycznego podczas przelewania
cieczy łatwopalnych; czy kontrolowana jest okresowo
skuteczność zastosowanej instalacji odprowadzającej
ładunki elektrostatyczne.

Wykonać instalację do odprowadzania
ładunków elektrostatycznych, np. stałe
przewody połączone z pojemnikiem lub
jego obudową, końcówki zaciskowe
(klemy) przewodów instalacji
odprowadzającej ładunki,
umożliwiające podpięcie przenośnych

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

pojemników; wykonywanie okresowych
badań i pomiarów skuteczności
działania w/w instalacji.

17

Czy stosowane, magazynowane lub wydzielające
się substancje / mieszaniny chemiczne powodują
możliwość powstania atmosfery wybuchowej: pyłu,
gazu?

Jeżeli odpowiedź TAK, to przejść do
następnego pytania, jeżeli odpowiedź
NIE to przejść do pytania 26.

18

Czy dokonano oceny ryzyka wystąpienia atmosfery
wybuchowej?

Dokonać oceny ryzyka wystąpienia
atmosfery wybuchowej? [6]

19

Czy sporządzono dokument zabezpieczenia
stanowiska pracy przed wybuchem?

Sporządzić dokument zabezpieczenia
stanowiska przed wybuchem? [6]

20

Czy dokonano oznaczenia strefa zagrożonych
wystąpieniem atmosfery wybuchowej?

Oznaczyć strefy zagrożenia
wystąpieniem atmosfery wybuchowej
zgodnie z wyznaczonymi strefami –
ocena ryzyka wystąpienia atmosfery
wybuchowej i dokument
zabezpieczenia stanowiska przed
wybuchem.

21

Czy narzędzia i urządzenia stosowane w obszarach
zagrożonych wybuchem spełniają wymagania
dyrektywy ATEX do pracy w takich atmosferach?

Sprawdzić narzędzia i urządzenia
pracujące w strefie zagrożonej
wystąpieniem atmosfery wybuchowe,
czy posiadają dokumenty deklarujące
możliwość ich pracy w takich
miejscach i czy posiadają oznaczenie
Ex w sześciokącie oraz stosowne
oznaczenie kodowe, informujące o
możliwości pracy w takich atmosferach

22

Czy pracownicy zostali wyposażeni w obuwie i
odzież roboczą posiadające właściwości
antyelektrostatyczne?

Zapewnić pracownikom obuwie i
odzież roboczą odprowadzające
ładunki elektrostatyczne –
wyposażenie to powinno posiadać
stosowne deklaracje

23

Czy instalacja elektryczna używana w miejscach
zagrożonych wybuchem jest w wykonaniu
antywybuchowym?

Dostosować instalację elektryczną do
skuteczności działania

24

Czy na drzwiach prowadzących do pomieszczeń
pracy, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa,
umieszczono stosowny znak ostrzegawczy?

Umieścić na drzwiach trójkątny żółty
znak z napisem „EX” i czarną obwódką

25

Czy instalacje elektryczne wykonane są w sposób
zapewniający odporność na działanie
chemikaliów; czy corocznie sprawdzana jest
skuteczność działania zastosowanej ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym?

Dostosować instalację, sprawdzać jej
stan techniczny i skuteczność
działania.

26

Czy urządzenia, osprzęt i instalacje
technologiczne zostały dobrane w sposób
gwarantujący ich odporność na działanie
chemikaliów, czy ich stan techniczny jest
okresowo kontrolowany?

Dostosować urządzenia, osprzęt i
instalacje technologiczne do
właściwości chemikaliów;
sprawdzać okresowo ich stan
techniczny (w ustalonych
czasookresach);
poddawać okresowej konserwacji w
sposób zaplanowany.

27

Czy pokrycia ścian, sufitów i posadzek oraz
podesty robocze i zabezpieczenia kanałów

Pokryć ściany, sufity, posadzki
powłokami chemoodpornymi.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

technologicznych są odporne na agresywne
działanie chemikaliów; czy ich stan techniczny
gwarantuje bezpieczeństwo?

Zakonserwować przed działaniem
chemikaliów elementy konstrukcji (np.
drewniane podesty, metalowe pokrycia
kanałów technologicznych itp.).
Okresowo kontrolować stan
techniczny, zgodnie z ustalonym
planem kontroli.

28

Czy czynności, które mogą grozić uwolnieniem gazu, par,
pyłów itd. niebezpiecznych czynników chemicznych, są
wykonywane w układzie zamkniętym albo co najmniej w
obszarach dobrze wentylowanych lub w instalacjach
wyposażonych w wyciąg miejscowy, ze szczególnym
uwzględnieniem stanowisk lakierniczych?

Zastosować odpowiednie środki,
zgodnie z przepisami i kartą
charakterystyki [2, 5 ].

29

Czy wprowadzono środki zapobiegające
rozprzestrzenianiu się czynników chemicznych
niebezpiecznych na inne stanowiska pracy lub do
innych pomieszczeń pracy?

Podjąć działania zapobiegawcze np.:
zapewnić hermetyzację procesu,
przemieścić stanowiska niezwiązane z
procesem technologicznym do innego
pomieszczenia, rozdzielić ścianką
działową pomieszczenie produkcyjne,
wykonać szczelne drzwi pomiędzy
pomieszczeniami, wykonać kurtynę
powietrzną pomiędzy
pomieszczeniami, w pomieszczeniach
sąsiadujących zastosować wentylację
mechaniczną nadciśnieniową.

30

Czy została zagwarantowana kontrola dostępu
pracowników nieuprawnionych i osób z zewnątrz do
obszarów przechowywania, przetwarzania, załadunku
i rozładunku niebezpiecznych środków chemicznych?

Oznakować strefy i pomieszczenia w
sposób ustalony przepisami; zapewnić
zamknięcia pomieszczeń
uniemożliwiające dostęp osobom
nieuprawnionym , a jednocześnie
zapewniające możliwość swobodnego
opuszczenia pomieszczenia przez
obsługę; opracować instrukcje
informowania osób/ firm zewnętrznych
(np. serwis, usługi) o zagrożeniach i
sposobach ochrony.

31

Czy ustalono wykaz prac szczególnie
niebezpiecznych, obejmujący prace z chemikaliami?
Czy opracowano szczegółowe wymagania bhp przy
wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych?

Ustalić wykaz, opracować procedury.

32

Czy pracownicy i inne osoby świadczące pracę na rzecz
pracodawcy zostali we właściwy sposób poinformowani o
ryzyku związanym z niebezpiecznymi środkami
chemicznymi i przeszli odpowiednie szkolenie w zakresie
stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych?

Opracować instrukcje.
Poinformować pracowników i inne
osoby świadczące pracę oraz osoby/
firmy zewnętrzne (np. serwis, usługi) o
zagrożeniach i sposobach ochrony.
Poddawać pracowników okresowym
szkoleniom z zakresu bhp nie rzadziej
niż raz w roku.

33

Czy istnieją pisemne instrukcje stanowiskowe,
dotyczące wykonywania czynności z
niebezpiecznymi środkami chemicznymi?

Opracować i udostępnić pracownikom
instrukcje.

34

Czy istnieje instrukcja określająca sposób gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi, zgodna z przepisami i czy jest

Opracować instrukcję gospodarki
odpadami, wdrożyć do stosowania.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

kontrolowane jej przestrzeganie?

35

Czy wprowadzono odpowiednie zasady higieny osobistej
(mycie rąk, zmiana odzieży, zakaz jedzenia, picia i palenia
na stanowiskach pracy itd.), a ich stosowanie jest
kontrolowane?

Wdrożyć odpowiednie zasady i zapisać
je w instrukcjach stanowiskowych.

36

Czy istnieją instrukcje postępowania w sytuacjach
awaryjnych na wypadek np. wycieku, zmieszania,
pożaru, wybuchu chemikaliów?

Opracować instrukcję, wdrożyć je do
stosowania, przeprowadzać okresowe
ćwiczenia pozorowane.

37

Czy w zakładowym wykazie środków ochrony
indywidualnej uwzględniono środki niezbędne dla
ograniczenia narażenia inhalacyjnego i kontaktowego z
uwzględnieniem informacji zawartych w kartach
charakterystyki;
czy ustalone środki ochrony indywidualnej są na bieżąco
wydawane;
czy jest kontrolowane ich odpowiednie stosowanie,
przechowywanie i konserwacja?

Ustalić odpowiednie do zagrożenia
rodzaje ochron indywidualnych oraz
odzieży ochronnej i obuwia;
poinformować użytkowników o
zasadach i sposobie ich stosowania,
przechowywania i konserwacji; wydać
do indywidualnego użytku ustalone
środki i umożliwić ich wymianę w
przypadku zniszczenia lub utraty cech
ochronnych, przez cały czas
wykonywania pracy.

38

Czy w pobliżu miejsc stosowania i magazynowania
chemikaliów o własnościach łatwopalnych są natryski
ratunkowe do obmycia całego ciała i oddzielne natryski
ratunkowe do płukania oczu.

Zamontować odpowiednie natryski
zgodnie z przepisami [ 2 ],
kontrolować ich działanie.

39

Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno-sanitarne
dla pracowników i innych osób wykonujących pracę na
rzecz pracodawcy;
Czy w przypadku stosowania chemikaliów
zakwalifikowanych jako toksyczne, drażniące,
uczulające, a także chemikaliów pylących lub o
nieprzyjemnym zapachu, wydzielono dla pracowników
odrębne szatnie i jadalnie;
Czy przed wejściem do jadalni są przedsionki
umożliwiające pracownikom zdjęcie odzieży ochronnej
oraz umywalki z bieżącą, ciepłą wodą;
Czy zapewniono miejsca i urządzenia do oczyszczania
i suszenia odzieży ochronnej, obuwia i innych środków
ochrony indywidualnej wymagających oczyszczenia.

Zapewnić odpowiednie pomieszczenia
i urządzenia, zgodnie z przepisami[ 2 ].

1. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z
2009 r. Nr 6, poz. 33),
2. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2008 r.
Nr 108, poz. 690),
3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji
niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53,
poz. 439),
4. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc,
rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje
niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61, poz. 552),
5. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki (Dz. U.
Nr 215, poz. 1588),

6. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na
stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004 ze zmianami
z 2006 r. Nr 121, poz. 836),
7. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 oraz z
2008 r. Nr 203, poz.1275),
8. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami oraz z
2009 r. Nr 18 poz. 97),

9. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 56,
poz. 462),
10. rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 196, poz. 1420).
11. rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006r.

w sprawie

rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),
utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające
rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE,

Opracowanie:
Tomasz Grausz - starszy inspektor pracy w OIP Olsztyn