Chiny, kuchnia...., tajemnice medycyny

Claude Diolosa

WPROWADZENIE

Wi kszo informacji zawartych w tej ksi ce pochodzi z dw ch kilkugodzinnych

ść

ąż

wyk ad w znanego zachodniego specjalisty tradycyjnej medycyny chi skiej Claude'a Diolosy,

ł ó

wyg oszonych w studenckim klubie “Rotunda” w Krakowie wiosn 1988 roku. Maj c

przyjemno t umaczy te wyk ady, uczestniczy w kilku kursach medycyny chi skiej

ść

prowadzonych przez Claude'a Diolos i wreszcie asystowa licznym pacjentom zwracaj cym

si do niego o porad , zdecydowa em si opracowa zebrany materia w formie przyst pnej

dla wszystkich. Wyk ady z “Rotundy” zosta y przeze mnie miejscami znacznie rozszerzone,

uzupe nione przypisami i tablicami, zako czeniem oraz uwagami natury og lnej (dotycz cymi

odbioru tradycji chi skiej w kulturze zachodniej). Zamie ci em r wnie wybrane recepty i

ś ł

przepisy kulinarne, pozwalaj ce praktycznie stosowa zalecenia tradycyjnej medycyny

chi skiej.

Pragn bardzo gor co podzi kowa Claude'owi Diolosie za bezinteresowne przyjazdy

do Polski celem prowadzenia kurs w tradycyjnej medycyny chi skiej i po wi cenie ca ego

ś ę

swego czasu na diagnozowanie pacjent w oraz odpowiadanie na liczne pytania uczni w.

Jestem niezwykle wdzi czny tym wszystkim, kt rzy przyczynili si do powstania tej

ksi eczki, a wi c Robertowi Zawi lakowi za cenne uwagi i merytoryczne przegl dni cie

ąż

tekstu, Ma gorzacie Knapik za spisanie z ta my mojego t umaczenia wyk ad w z “Rotundy”,

ł ó

co zainspirowa o mnie do ich opracowania. Bardzo dzi kuje przede wszystkim Michalinie -

po wi caj cej ka d sw chwil medycynie chi skiej, Piotrowi Lisowskiemu i Robertowi

ś ę

ż ą

Skawi skiemu ze Studenckiego Ko a Homeopatycznego Akademii Medycznej w Krakowie za

zapraszanie Claude'a Diolosy do Polski i trud organizowania kurs w.

Tekst ten po wi cony jest g wnie sztuce od ywiania si i gotowania w spos b

ś ę

łó

s u cy zdrowiu i wzmocnieniu cia a. Tematyka ta przedstawiona zosta a z punktu widzenia

ł żą

medycyny chi skiej, jednak e z odniesieniami do naszej tradycji. Szersze om wienie

niekt rych zagadnie tradycyjnej medycyny chi skiej, szczeg lnie w zakresie akupunktury

znale mo na w ksi ce J.R. Worsley'a

źć

ąż

Rozmowy o akupunkturze, wydanej przez KAW w

1986 r., przejrzy cie i popularnie, a zarazem fachowo, wprowadzaj cej w podstawy tego

systemu.

Bez wzgl du na kraj i miejsce tradycyjna wiedza na temat zdrowia i od ywiania by a

bardzo zbli ona we wszystkich kulturach cho nie zawsze w r wnym stopniu

usystematyzowana. Nie nale y wi c s dzi , e Chi czycy byli m drzejsi ni np.

Europejczycy, bowiem podobn tradycj mo na odnale i w naszej historii. Zachowana do

źć

dzi we fragmentach jest b dnie rozumiana i niedoceniana.

łę

Dopiero w ostatnich latach obserwowa mo na ponowne - gwa townie rosn ce -

zainteresowanie dawnymi tradycjami leczniczymi. Bierze si to z jednej strony z cz sto

spotykanej bezduszno ci wsp czesnej medycyny lecz cej jednostki chorobowe, a nie

ół

dostrzegaj cej cierpi cego cz owieka. Dlatego - mimo wielkich osi gni technicznych i

ęć

diagnostycznych - w naszym cywilizowanym wiecie przybywa chorych. Leczy si bowiem

objawy choroby, a nie jej przyczyny. Z drugiej strony zaawansowana nauka, przyspieszony

rozw j cywilizacyjny i egoistyczna, bezmy lna ch

podporz dkowania sobie ca ego

ęć

rodowiska przyrodniczego stwarzaj coraz wi cej nowych problem w i niebezpiecze stw.

Technika i nauka nie s r wnie w stanie w spos b rzeczywisty upora si z

dotychczasowymi k opotami i zagro eniami. Wszystko to zacz o wywo ywa coraz

ęł

wyra niejszy kryzys zaufania do dotychczasowego modelu rozwoju kultury i cz owieka.

Rozbudzi o te potrzeb studiowania (r wnie w r d wielu lekarzy) dawnych metod, kt re

ś ó

cho mo e nie tak spektakularnie, to jednak nieraz skuteczniej i bez dzia a ubocznych

ł ń

leczy y, a przede wszystkim uczy y, jak y w dobrym zdrowiu i spokoju ducha, pokazuj c

ż ć

cz owiekowi jego nieoddzielno od wiata, w kt rym yje.

ść

Mam nadziej , e ksi eczka ta zainspiruje czytelnika do zwr cenia wi kszej uwagi na

ę ż

ąż

zwyczajne sprawy codziennego ycia. Nawet drobiazgi maj wp yw na samopoczucie i

zdrowie. Informacje tu zawarte pozwol na zastosowanie ywienia jako skutecznego rodka

profilaktycznego i terapeutycznego, nieraz o r wnie silnym dzia aniu, jak lekarstwa.

WST P

Przez wiele wiek w w Europie, w naszej zachodniej tradycji, rozwija a si bardzo

g boka wiedza duchowa i medyczna. W wiekach rednich jej ostoj sta y si klasztory.

łę

Jednak e w wyniku r nych konflikt w i kolei losu mnisi zostali pozbawieni mo liwo ci

óż

leczenia ludzi i stosowania tradycyjnych terapii zio owych. W zwi zku z tym zaistnia rozdzia

mi dzy duchowo ci a uzdrawianiem.

ś ą

Ostatnio w niekt rych krajach usi uje si ponownie powr ci do tej dawnej tradycji.

ó ć

Czasem wydaje si nawet ksi ki zawieraj ce t bardzo star wiedz , si gaj c swymi

ąż

ą ą

korzeniami m.in. do staro ytnego Egiptu i Grecji, a rozwini t dalej w wiekach rednich.

ę ą

Studiuj c takie teksty, mo na zauwa y , e zawieraj one znaczny procent informacji, kt re

ż ć ż

r wnie wyst puj w ywych do dzi tradycjach wschodnich system w medycznych, np. w

medycynie chi skiej. Oczywi cie europejskie rozprawy medyczne nie stanowi y kopii systemu

chi skiego, ale nie zmienia to faktu, e reprezentowa y system bardzo g boki i zbli ony do

łę

wschodnich. S w Europie klasztory, w bibliotekach kt rych mo na znale teksty

źć

zawieraj ce wiele informacji .dotycz cych koncepcji “pi ciu ywio w”

łó

Prezentowane tu pogl dy nie b d wi c czym ca kowicie egzotycznym, lecz wiedz ,

ę ą

kt ra zosta a w naszej tradycji zagubiona, a niekiedy tylko popad a w zapomnienie. yj cy

Ż ą

przed wiekami wielcy lekarze, jak np. Hipokrates, Awicenna czy Paracelsus, leczyli

skutecznie wykorzystuj c znajomo pi ciu przemian, klasyfikuj c jedzenie w zale no ci od

ść

ż ś

r nych rodzaj w energii. Hipokrates napisa wiele dzie , spo r d kt rych dwadzie cia

óż

ś ó

dziewi znanych jest do dzisiaj. Cztery z nich m wi tylko o po ywieniu. Wszystkie zio a,

ęć

ó ą

wszystkie rodzaje jarzyn, kt re s w nich przedstawione, s sklasyfikowane w kategoriach

czterech natur energii:

1) jako wywo uj ce gor co,

ł ą

2) rozgrzewaj ce,

3) och adzaj ce,

4) wywo uj ce zimno.

ł ą

Tylko wtedy, gdy rozumie si dany system, mo na z du skuteczno ci pracowa ,

żą

ś ą

wykorzystuj c jego dane. Bez zdolno ci postawienia odpowiedniej diagnozy i bez znajomo ci

podstaw systemu tradycyjne leczenie nie ma sensu.

Do dzisiaj jest wi c dost pna ta m dro wiek w rednich, i staro ytno ci

ść

europejskiej, jak r wnie tradycje chi ska, indyjska (ajur-wedyczna) i tybeta ska oparte na

zbli onych holistycznych modelach wiata i cz owieka. Bazuj c na nich, mo na powr ci do

ó ć

tradycyjnego diagnozowania i leczenia, istnieje dalej mo liwo ich studiowania i

ść

wykorzystania na nowo.

Tak wi c, by uzupe ni informacje o alternatywnych mo liwo ciach leczenia i

ł ć

utrzymania zdrowia poprzez poprawne od ywianie si , zgodne z g bok natur cz owieka i

łę

rodowiska, przedstawiamy tu pokr tce tradycyjn teori ywienia opart na systemie

ę ż

medycyny chi skiej. Jest to bardzo stara tradycja, si gaj ca swymi pocz tkami a w trzecie

tysi clecie p.n.e., w dalszym ci gu skutecznie praktykowana do dzisiaj. Mo na j stosowa

r wnie i u nas.

Medycyna chi ska nie wyr nia jednostek chorobowych, tak jak zachodnia, lecz

óż

zawsze traktuje cz owieka ca o ciowo, uwzgl dniaj c r wnie jego rodowisko, klimat itp.

ł ś

Choroba to zak cenie r wnowagi w organizmie, brak pewnych sk adnik w lub energii, albo

łó

niew a ciwy jej obieg. Cz sto takie same objawy wywo ywane s przez bardzo r ne

ł ś

óż

przyczyny. Dlatego niezwyk wag przywi zuje si do w a ciwej diagnozy i usuni cia

łą

ł ś

g boko nieraz le cych przyczyn, leczenie objawowe traktuj c jako prymitywne, bo nie

łę

żą

daj ce rzeczywistego wyleczenia (nawet mimo widocznej pocz tkowo poprawy). Poniewa

medycyna chi ska jest niezale nym ca o ciowym systemem, b dem jest pr ba jej

ł ś

łę

interpretacji przy mechanicznym zastosowaniu systemu poj ciowego medycyny zachodniej.

Na Zachodzie niemal co roku s yszy si inn - now teori na temat od ywiania,

zdrowia czy leczenia. Raz jest to teoria na temat witamin, p niej na temat bia ek, nast pnie

óź

hormon w czy enzym w... a w ko cu zwyczajny cz owiek przestaje si orientowa , co jest

naprawd s uszne. Natomiast wschodnia medycyna (podobnie jak dawna medycyna

europejska) opiera si na prawach kosmicznych, kt re s niezmienne. Dlaczego? Gdy

zawsze po dniu nast puje pora nocna - i to jest

jang i jin, po wio nie nast puje lato, p ne

óź

lato, a po nim jesie i wreszcie zima - i to jest pi ruch w znanych te w tradycji

ęć

chi skiej jako “pi przemian”. Tu nic nie wymaga zmiany, gdy wynika wprost z praw

ęć

kosmicznych rozpoznanych dzi ki wnikliwej, rozumnej obserwacji natury. Spojrzenie takie

czyni nasze dzia ania bardzo prostymi. Gdy si tych praw raz nauczymy i w a ciwie je

ł ś

rozumiemy, widzimy, e maj one zastosowanie we wszystkich dziedzinach ycia.

Wierz , e

ę ż

rzeczy mog by po yteczniejsze wtedy, gdy s bardzo proste, a nie

dlatego, e s skomplikowane. Teoria

jin - jang oraz pi ciu ruch w jest wszechstronnie

u yteczna i atwa do zrozumienia.

KLASYFIKACJA ZI l PO YWIENIA WED UG MEDYCYNY CHI SKIEJ

ÓŁ

Ze wzgl du na skr towo tego tekstu, przedstawione zostan tylko najniezb dniejsze

ść

wiadomo ci przydatne do utrzymania cia a w harmonii i r wnowadze, co jest okre lane

mianem zdrowia. Natomiast wiadomo ci tu zawarte nie wystarczaj do stawiania diagnozy w

przypadkach powa niejszych zaburze lub choroby - w takich sytuacjach konieczny jest

bezpo redni kontakt ze specjalist medycyny chi skiej. Diagnoza medycyny zachodniej jest

nieprzydatna dla os b pragn cych stosowa terapi opart na tradycji chi skiej!

W tradycyjnej medycynie chi skiej zio a i produkty ywno ciowe s sklasyfikowane na

kilka sposob w.

PODZIA ZE WZGL DU NA SMAK

Smak jest bardzo wa n cech , gdy wi e si z pi cioma ywio ami stanowi cymi

ż ą

ąż

podstaw systemu medycyny chi skiej. W terapii zio owej i sposobie od ywiania wyr nia

óż

si pi g wnych smak w:

ęć łó

kwa ny - nale y do ywio u drewna; zwi zany jest z w trob i p cherzykiem ciowym,

żół

gorzki - nale y do ywio u ognia; zwi zany jest z sercem, jelitem cienkim, systemem

kr enia krwi oraz uk adem energetycznym cia a zwanym “potr jnym ogrzewaczem”,

ąż

s odki - nale y do ywio u ziemi; zwi zany jest z o dkiem i ledzion wraz z trzustk .

ż łą

Pojawia si tu od razu pytanie, dlaczego smak ten jest tak popularny, czemu ludzie tak

lubi s odycze? Tradycje wschodnie wyja niaj to bardzo prosto: ywio ziemi jest

ywio em centralnym, a wi c punktem odniesienia dla wszystkiego. ywio ziemi daje

mo liwo - podstaw budowania, tworzenia substancji i energii,

ść

ostry - nale y do ywio u metalu; zwi zany jest z p ucami i jelitem grubym,

s ony - nale y do ywio u wody; zwi zany jest z nerkami i p cherzem moczowym.

Pierwsz rzecz wymagan przy stosowaniu zi i r nych rodzaj w po ywienia, jest

ół

óż

rozeznanie do kt rego smaku nale . R wnie zbieraj c zio a winni my zna ich smak.

żą

Znaj c go b dziemy od razu wiedzieli, z kt r przemian - ywio em wsp pracowa .

ó ą

ół

Wybieraj c do jedzenia np. zio a s odkie, poza ca pozosta wiedz jak mamy, wiemy

łą

r wnie o ich oddzia ywaniu na o dek. I rzeczywi cie tak jest. Pij c np. kaw (smak

ż łą

gorzki) wp ywamy na serce i kr enie krwi. Bardzo s ony pokarm dzia a na nerki, a ostre

ąż

dania lub przyprawy czy te alkohol - na p uca i uk ad oddechowy (nadmiar mo e wywo a

ł ć

kaszel lub potrzeb g bokiego oddechu). Gdy na odmian spo ywamy og rki w occie, to

łę

wp ywamy tym samym na w trob i p cherzyk

ciowy. Wprawdzie na razie nie zosta o

żół

wyja nione w jaki spos b zachodzi to oddzia ywanie, jednak mo na zorientowa si , do

kt rej przemiany nale y. Jak wi c wida , wschodnia medycyna stanowi system oparty na

prostych zale no ciach, kt re nale y zawsze uwzgl dnia .

ż ś

Systematyk smak w mo na przedstawi w nawi zaniu do

obiegu od ywczego

cyklu pi ciu ruch w: drewno - ogie - ziemia - metal - woda - drewno, itd. To niezwykle

wa ny obieg. Kolejno przedstawienia ywio w i kierunek przechodzenia od jednego do

ść

łó

drugiego symbolizuje w a nie obieg od ywczy. Oznacza to, e ka dy poprzedzaj cy ruch ma

ł ś

za zadanie od ywianie ruchu nast puj cego po nim. Tak wi c, rozpatruj c to z punktu

widzenia energetycznego, w troba i woreczek

ciowy maj za zadanie od ywianie serca i

żół

uk adu kr enia (osierdzia). Te znowu winny od ywia ledzion i o dek, itd.

ąż

ć ś

ż łą

ywio od ywiaj cy nazywa si “matk ”, a ywio od ywiany to “syn”.

Innym wa nym cyklem to tzw.

obieg kontrolny. Ukazuje on, w jaki spos b pi

ęć

przemian kontroluje si nawzajem, zapobiegaj c uzyskaniu nadmiernej dominacji jednej z

nich. I tak: drewno “przebija” ziemi , ogie “topi” metal, ziemia “zasypuje” wod , metal

“ cina” drewno, woda “gasi” ogie . Temat ten nie b dzie tu dalej rozwijany, gdy wymaga

szerszej znajomo ci medycyny chi skiej i wykracza poza przeznaczenie tej ksi eczki;

ąż

og lnie om wiony jest we wzmiankowanej ju ksi ce Worsley'a

ąż

Rozmowy o akupunkturze’.

Trzeba te wiedzie , e s i takie rodzaje zi oraz po ywienia, kt re nie maj

ć ż

ół

jednego smaku lecz przypisywane s do dw ch lub wi cej jako ci smakowych, np. cynamon

maj cy r wnocze nie smak s odki i ostry. Trzeba wi c uwzgl dnia i takie przypadki. Jak to

zostanie p niej przedstawione na kilku przyk adach, kombinowane smaki bywaj bardzo

óź

u yteczne w terapii, pozwalaj c oddzia ywa na kilka dolegliwo ci r wnocze nie.

Znaj c ju smaki, nale y pozna skutki ich dzia ania, gdy ka dy ma

charakterystyczny spos b oddzia ywania na cia o. Tak wi c:

Smak kwa ny

Kwa ny smak ma charakter

ci gaj cy,

ś ą

wywo uje skurcz. Na przyk ad je li pacjent

silnie si poci, to za pomoc po ywienia o tym smaku mo na zatrzyma p yny w

organizmie, to samo dotyczy biegunki. R wnie ma to zastosowanie w przypadku opadania

albo wypadania narz d w (np. opadni cie macicy czy wypadni cie odbytu ) poniewa ten

ą ó

smak zwany skupiaj cym scala lub trzyma narz dy razem, zwiera pory sk ry itp.

Warto uwzgl dnia t wiedz b d c w ciep ych krajach lub te przebywaj c d ugo w

ć ę

ę ę ą

miejscach gor cych. Wiemy, e w czasach Jezusa Rzymianie z Judei pijali specjaln

mieszank czerwonego wina z octem

Gdyby tego nie czynili, traciliby ogromne ilo ci p yn w, co zawsze os abia organizm.

ł ó

Je liby natomiast pili tylko czerwone wino (ruch ognia) to „wydmuchaliby” sw j umys na

zewn trz. Warto samemu zrobi nast puj ce do wiadczenie: podczas upa w napi si soku

łó

cytrynowego, zapobiegnie to nadmiernemu poceniu si . T umaczy to r wnie popularno

ść

og rk w kiszonych sprzedawanych latem na pla ach w Polsce.

ó ó

Smak gorzki

Smak gorzki osusza. Terapi opart na gorzkim smaku stosujemy w przypadku

gromadzenia si wilgoci w ciele. Na przyk ad gdy pacjent ma nadmiar bia ego (nie tego!)

żół

luzu w p ucach lub oskrzelach, wtedy gotowana przez chwil kawa jest bardzo dobrym

lekiem. W ten spos b mo na te wyja ni , dlaczego kobiety, maj ce tzw. zimne, wilgotne

ś ć

zaparcia (jelito grube - te ruch metalu), nie mog rano uda si do toalety dop ki nie

wypij kawy lub nie wypal papierosa, nale cego podobnie jak kawa, do ruchu ognia.

żą

Zachodzi wtedy pobudzenie czynno ci jelita grubego poprzez rozgrzanie i osuszenie wilgoci,

kt rej przejawem jest bia y luz. Tak wykorzystuje si terapeutyczne oddzia ywanie pi ciu

przemian wed ug uk adu kontrolnego. ywio ognia kontroluje ywio metalu (tu: osusza p uca

i aktywizuje perystaltyk jelit)

Smak s odki

Pierwszym dzia aniem s odyczy jest

wzmacnianie. Najpierw konieczne jest jednak

wyja nienie, co rozumie si pod poj ciem “s odki”. Chodzi przede wszystkim o gotowane

ziarna zb , kt re stanowi powinny oko o 50% ca o ci po ywienia. W a nie taki sens ma

óż

ł ś

chi skie twierdzenie o wzmacniaj cym dzia aniu smaku s odkiego. Oznacza to dostarczanie

cia u

czi, czyli energii yciowej oraz

harmonizowanie cia a i umys u. S odycz nie ma

natomiast nic wsp lnego z bia ym rafinowanym cukrem, kt ry z punktu widzenia chi skiej

medycyny zaliczy raczej trzeba do trucizn.

W tradycyjnej sztuce kulinarnej ruch ziemi odgrywa decyduj c rol (co nie znaczy

ą ą

bynajmniej, e musi dominowa , ale zawsze jest on w jaki spos b istotny). Ca e

przygotowywanie jedzenia ma na celu doprowadzenie do punktu wielkiego zr wnowa enia.

Tak wi c, chi skie stwierdzenie: “gotuj ziemi ” oznacza: “po jedzeniu jestem w pe ni

zaspokojony”. Jest to bardzo wa ny objaw. Gdy po jedzeniu pojawia si ochota na co

s odkiego, na alkohol lub co innego, oznacza to, e po ywienie nie by o zr wnowa one.

Smak ostry

Potrawy, zio a o smaku ostrym maj dzia anie

otwieraj ce.

Stosuje si je g wnie w

łó

przypadku zastoj w z nudno ciami celem ich prze amania. Wymieni tu mo na zaleganie

jedzenia w o dku, czego przyczyn mo e by m. in, spo ycie starego lub z ego mi sa

ż łą

daj ce objawy zatrucia. Chi czycy prze amuj t stagnacj w pierwszym rz dzie przez

ą ę

podanie imbiru z gor c wod , co powoduje zanik nudno ci i wymiot w. Gdyby natomiast w

ą ą

tej sytuacji zje co kwa nego - mog oby nast pi pogorszenie, zast j w o dku uleg by

ść

ą ć

ż łą

wzmocnieniu.

Smak s ony

Zadaniem smaku s onego jest kierowanie wszystkiego w d . Mo e by zastosowany

ół

do wyeliminowania zapar wywo anych gor cem (stolec suchy, twardy). atwo zauwa y , e

ż ć ż

w tradycyjnej chi skiej sztuce kulinarnej bardzo ma o m wi si o stosowaniu soli, gdy

chi ska medycyna uwa a, i zazwyczaj spo ywa si jej zbyt. du o.

Nadmiar soli i nadmiar s odyczy oznacza, e te dwa ywio y s ci gle silniejsze ni

pozosta e. Jest to wsp cze nie gro ny problem dla naszego zachodniego spo ecze stwa.

ół

Dlatego nale y przyj spos b gotowania zgodny ze wszystkimi pi cioma przemianami,

ąć

powoduj c ich zr wnowa enie w organizmie.

PODZIA ZE WZGL DU NA RUCH ENERGII

Powy ej przedstawione zosta y fizyczne skutki pi ciu smak w odpowiadaj cych pi ciu

ywio om. Prze ledzi teraz nale y ruch energii yciowej

czi w powi zaniu z tymi smakami.

Mog tu zachodzi cztery rodzaje ruchu: w d , w g r , do rodka, na zewn trz.

ół

ó ę

Jest to bardzo wa ne rozr nienie, gdy choroby rozwijaj si i zanikaj r wnie w

óż

ą ó

tych czterech kierunkach wi c na podstawie tego mo na rokowa o pogorszeniu lub

zdrowieniu.

Ruchy jin

Ruchy jin to przep ywy energii w kierunkach z g ry w

ół

i od zewn trz do rodka.

S trzy smaki mog ce wytwarza tego typu ruch w organizmie: s ony, kwa ny, gorzki. Te

trzy smaki powoduj ruch ku do owi i ruch ku rodkowi.

Tak wi c, gdy u kogo wyst puje ruch energii w g r , np. wysokie ci nienie krwi,

ó ę

mog ce wywo ywa np. b le g owy, albo nawet wylew krwi do m zgu - mo na zastosowa

leki oraz po ywienie o smaku, kt ry wywo uje ruch w d . Kto inny cierpi na suchy kaszel,

ół

co jest r wnie ruchem na zewn trz -powinien wi c uwzgl dni w terapii smak poruszaj cy

energi w d i do rodka. Jak wida , teoria ta jest bardzo wa na tak w przypadku

ół

gotowania jak i w czasie leczenia.

Ruchy jang

Drug par s ruchy

w g r i na zewn trz.

ó ę

Zale one od pozosta ych dw ch

żą

smak w: s odkiego i ostrego.

Tak wi c smaki te dzia aj ekspansywnie, rozszerzaj ce od rodka na zewn trz.

ł ą

Zaliczenie ich do ruch w

jang oznacza, e dostarczaj energi na zewn trz cia a, na jego

powierzchni . Znaczenie tego jest bardzo proste.

Gdy “z apie si ” np.

przezi bienie,

to najlepsz , terapi jest wywo anie pot w. W tym

celu nat y spo y co , co czy w sobie smak s odki i ostry. Tradycyjne medycyny

ęż

ż ć

łą

wszystkich kultur stosuj w a nie zio a lub napoje o takim smaku. Nie ma znaczenia, czy

ł ś

b dzie to cebula z miodem, czy imbir z miodem, czy te imbir z cynamonem – podstawowa

zasada zawsze pozostaje taka sama. To r wnie t umaczy, dlaczego podczas ch od w

ż ł

ł ó

nale y je zup zawieraj c cebul , czosnek i pory - gdy b dzie to chroni organizm

ść

ą ą

przed przezi bieniem.

Jednak e gdy choroba jest na zewn trz (tzn. w zewn trznych narz dach lub na

powierzchni cia a), a spo yje si co o nieodpowiednich do tej sytuacji smakach, np.

kwa nym - ci gaj cym, to wtedy choroba poruszy si w kierunku np. przewodu

ś ą

pokarmowego. Mo e to by nawet bardzo niebezpieczne, bo pojedynczy, wydawa oby si

nieistotny, b d dietetyczny potrafi du o zmieni . Zamiast lekkiej grypy mo e rozwin si

łą

ąć

grypa jelit. Dlatego oddzia ywanie smak w na organizm jest wa ne, a z drugiej strony do

ka dego zachorowania trzeba podchodzi bardzo indywidualnie i uwa nie, nie bagatelizuj c

niczego.

Pi w a ciwo ci

ęć

ł ś

Aby m c efektywnie stosowa zio a i produkty ywno ciowe, nale y wiedzie jakie

w a ciwo ci energii s z nimi zwi zane. Trzeba ci g e pami ta , e mo e by to

ł ś

ą ł

ę ć

oddzia ywanie:

1. gor ce

(re) - np. kora cynamonowa;

2. ciep e,

rozgrzewaj ce

(wen) - np. marchew, rodzynki;

3. neutralne (ping) - np. ziemniaki, sezam;

4. och adzaj ce i od wie aj ce

ż ą

(liang) - np. bia a rzodkiewka, pomidor, bak a an,

ł ż

og rek, cytryna, gruszka, jogurt;

5. zimne (han) - np. korze rabarbaru, wodorosty, s l.

Wszystko co spo ywamy mo na scharakteryzowa wed ug przedstawionych w a ciwo ci

ł ś

energetycznych czyli ich natury, oraz smaku nale cego do jednego z pi ciu ruch w.

żą

Bywaj te zio a czy produkty ywno ciowe maj ce podw jn natur (np. bia y ser:

ó ą

neutralny i och adzaj cy) albo dwa smaki (np. cynamon: s odki i ostry). Powinni my d y

ąż ć

do zr wnowa onego jedzenia opartego g wnie na produktach maj cych natur ciep ,

łó

łą

och adzaj c i neutraln , a unika skrajno ci (natura gor ca i zimna).

ą ą

Og lnie gor ce i ciep e zwi zane jest z aspektem

jang, a och adzaj ce i zimne z aspektem

jin energii.

Z powy sz klasyfikacj wi e si podzia wszystkich chor b na dwie wielkie grupy:

ż ą

ąż

choroby gor ca i choroby ch odu. W zale no ci od tego zaleca si odpowiedniego rodzaju

ż ś

po ywienie i terapi . Powy sz klasyfikacj i odpowiadaj ce jej leczenie stosowano w

ż ą

dawnej medycynie europejskiej, znana jest r wnie z wielu innych tradycyjnych system w

medycznych.

RUCH ENERGII W ORGANIZMIE

Medycyna chi ska zwraca wielk uwag na energie yciow

(czi) stanowi c

ą ą

podstaw wszystkich proces w yciowych. Organizm czerpie j z trzech r de : powietrza,

ź ó ł

pokarmu i z tzw. zapasu przedurodzeniowego - energetycznego daru rodzic w otrzymanego

od nich w chwili pocz cia. Dwa pierwsze r d a s odnawialne, natomiast trzecie wyczerpuje

ź ó ł

si stopniowo - gdy go braknie, nast puje mier . Energia yciowa manifestuje si jako

jin

lub jang, a te maj r wnie po dwa aspekty.

ą ó

Jin przejawia si poprzez substancj (r wnie

okre lan terminem

jin) i p yny wewn trzne

(ksue). Natomiast jang okre laj : ciep o (te

ś ą

nazywane jang) i ruch (czi).

Niezwyk e osi gni cie medycyny chi skiej i jej istotny wyr nik od innych system w

óż

stanowi odkrycie i opisanie tzw. kana w energetycznych, zwanych te po udnikami, czyli

łó

merydianami. Mia o to miejsce oko o pi tysi cy lat temu i odt d wiedza o nich jest ci gle

ęć

doskonalona i stosowana z wielkim powodzeniem terapeutycznym. Wsp czesne badania

ół

naukowe zaczynaj potwierdza s uszno tej starej teorii, mimo e kana y nie istniej w tak

ć ł

ść

materialny spos b jak np. y y czy nerwy. Uwa a si , e wyst puj one w tzw. ciele

ż ł

ę ż

subtelnym (odpowiadaj cym energetycznemu aspektowi ka dej istoty) opisywanym dok adnie

m.in. w tradycji jogicznej, a wzmiankowanym tak e i w niekt rych dawnych systemach

europejskich. Energia porusza si kana ami zwi zanymi z r nymi narz dami i funkcjami

óż

cia a. Dlatego te

merydiany bior swe nazwy od tych narz d w i czynno ci, z kt rymi s

ą ó

najmocniej zwi zane. Chi ska wiedza na ten temat jest tak precyzyjna, e mo na dok adnie

okre li na co dany produkt po spo yciu b dzie oddzia ywa i kt rym kana em pop ynie jego

ś ć

energia.

Imbir wp ywa w szczeg lny spos b na

merydiany o dka i jelita grubego.

ż łą

Charakteryzuj c si ciep energi

łą

(wen) dzia a silnie rozgrzewaj ce oraz wywo uje ruch

rozpraszaj cy, tote jest zalecany na niekt re k opoty z trawieniem (wych odzony o dek i

ż łą

zimne jelito grube} oraz w przypadku wilgotnego kaszlu albo przezi bienia.

Korze rabarbaru

wp ywa na o dek, ledzion , w trob i jelito grube. Przedstawi

ż łą

to mo na na przyk adzie

zapalenia gruczo u krokowego

(prostatitis) po czonego z

łą

zaparciem, kt re wed ug medycyny chi skiej klasyfikowane jest jako objaw zapalenia

w troby. M wi c dok adniej tzw. “gor co” w troby (nale cej do ywio u drewna,

ó ą

żą

od ywianego przez ywio wody), wyczerpuje

jin ywio u wody, co prowadzi do sztucznego

nadmiaru jang w tym ywiole - a gruczo krokowy nale y do ywio u wody. Zimna energia

(Aon) korzenia rabarbaru oddzia ywuje na przegrzan w trob , usuwaj c g wn przyczyn

łó

choroby. W rezultacie zapalenie prostaty ko czy si , bo usuni te zosta y dwie przyczyny:

g wna, jak by ogie w troby, i wt rna, czyli fa szywy nadmiar

łó

jang w przemianie wody.

Je li r wnocze nie jeszcze wyst powa y zaparcia, b d ce niedoborem

ę ą

jin w jelicie grubym,

w wyniku czego nast powa o wysuszenie ka u przez

jang i zwi zane z tym k opoty z

wydalaniem - zostan one r wnie usuni te przez korze rabarbaru.

Cz st przyczyn zapalenia gruczo u krokowego (bez zaparcia) oraz hemoroid w jest

ę ą

nadmierne spo ywanie ostrych, gor cych przypraw. W przypadku, gdy prostata nie jest

obrz k a, skutecznym lekiem mo e by

ę ł

goryczka ta

żół

(Gentiana lutea) charakteryzuj ca si

gorzkim smakiem i zimn energi

(han). Dzia a na w trob , p cherzyk

ciowy i o dek

żół

ż łą

wydalaj c z organizmu wilgotne gor co oraz uspokajaj c “ogie ” w troby.

Tak wi c znajomo oddzia ywania ywno ci i lek w na w a ciwe kana y

ść

ł ś

energetyczne mo e doprowadzi sztuk leczenia do wielkiej precyzji i skuteczno ci wr cz na

poziomie akupunkturowym. Z drugiej jednak strony nale y postawi bezb dn diagnoz , bo

łę ą

nawet pozornie drobna pomy ka w rozpoznaniu przyczyny, np. stanu zapalnego, powa nie

odbija si na zdrowiu, prowadz c do pogorszenia zamiast do poprawy. Zapalenie mo e by

bowiem wywo ane przez faktyczny nadmiar

jang jak i przez niedob r

jin. Leczenie w obu

przypadkach jest diametralnie r ne, pomimo e zewn trzne objawy mog wydawa

óż

się

identyczne.

Znaj c smak, znamy zwi zane z nim ruchy, oddzia ywanie na organizm. Wiedz c, jaki

rodzaj energii ma dane zio o lub np. jarzyna oraz na jakie kana y energetyczne

oddzia ywuje, a tak e znaj c rodzaj choroby, mo emy je z powodzeniem stosowa w terapii.

Nie potrzeba wtedy dodatkowych bada czy analiz, wiadomo przeciwko czemu stosuje si

np. imbir. Wystarczy wiedzie , e jest ostry, ma rozgrzewaj c energi i odzia ywuje na

ć ż

ą ą

jelito grube i o dek oraz dzia a rozpraszaj ce, rozszerzaj co. Maj c poprawn diagnoz (w

ż łą

tym przypadku wych odzony o dek i jelito grube) mo emy imbir z powodzeniem stosowa .

ż łą

Jak wida , to stosunkowo proste, co wcale nie upowa nia nas do wyci gania wniosku, e

ca a medycyna chi ska jest tak banalna. Najwa niejsz , a zarazem najtrudniejsz spraw

jest umiej tno diagnozowania, co wymaga kilku lat intensywnych studi w i sporego talentu.

ść

Po kilku przyspieszonych kursach lub przeczytaniu paru ksi ek nie staniemy si lekarzami

ąż

tradycyjnej medycyny chi skiej, cho mo emy wyrobi sobie pewne poj cie na jej temat oraz

nauczy si niekt rych prostych metod terapeutycznych.

PODSTAWY MEDYCYNY CHI SKIEJ

ENERGIA JIN I JANG

M wi c na temat

ó ą

jin i jang powraca b dziemy do wcze niejszych informacji na temat

ć ę

smak w oraz sztuki ywienia i gotowania.

Oko o trzy tysi ce lat przed Chrystusem legendarny chi ski cesarz Huang Ti dokona

podstawowego odkrycia, e wszystko we wszech wiecie mo e by scharakteryzowane w

jednej z dw ch podstawowych kategorii, kt re nazwa

jin i jang. Analizuj c chi ski ideogram

„jang””dochodzi si do znaczenia: „s o ce wiec ce na mur” Analizuj c ideogram ,,jin”

ł ń

otrzymuje si znaczenie: „cie za murem”. Tote

jin i jang rozpatrywa mo na w kontek cie

wiat a.

Jang jest w a ciwo ci wiat a, a

ł ś

ś ą ś

jin w a ciwo ci ciemno ci. Mimo e stanowi

ł ś

ś ą

przeciwie stwa, nie wolno ich traktowa jak oderwane od siebie poj cia czy byty s one

zarazem nieod czne, jak s o ce i cie widoczne dopiero w kontra cie do swego

łą

ł ń

przeciwie stwa i wzajemnie si dope niaj ce. Oczywi cie zar wno

jin jak i jang nie

podlegaj warto ciowaniu.

Jang oznacza zewn trzno - jako po o enie i jako kierunek. R wnie , jak to by o ju

ść

ł ż

wzmiankowane, do jang przynale y ka dy rodzaj ruchu w g r i na zewn trz oraz dwa

ó ę

smaki: s odki i ostry. Jang jest tak e ciep em i gor cem oraz sucho ci . W aspekcie

ś ą

energetycznym jang oznacza rozpraszanie energii, jej ekspansj .

Jin to ciemno cienia, ruchy skierowane na d i ku rodkowi oraz wn trze, centrum.

ść

ół

Smaki kwa ny, gorzki i s ony sklasyfikowane s jako

jin, poniewa powoduj ruch energii ku

do owi. Cechami

jin s tak e ch d i wilgo . Jest te biegunowym aspektem energii

łó

wzgl dem

jang - koncentracj (a po najwi ksze jej skupienie - substancj ). Jest to

podstawowa klasyfikacja.

Rozmawiaj c z Chi czykami od razu wiemy, e m wi c o

ó ą

jang m wi oni

ó ą

r wnocze nie na temat ciep a, wiat a i rozprzestrzeniania si , natomiast w przypadku

jin o

skupianiu, ciemno ci i ch odzie. I dlatego okre laj c co jako jin, rozumiej przez to chorob

ś ą

zimna, a m wi c o

ó ą

jang my l o chorobie gor ca. Nale y je leczy przeciwie stwami; w

ś ą

przypadku zimna dostarcza ciep o i odwrotnie.

Mimo, e jest to najbardziej elementarna wiedza, jej wy czne stosowanie nie zawsze

łą

wystarcza. Wida to wyra nie na przyk adzie ma

krobiotyki. Ten japo ski system dietetyczny i

leczniczy jest ostatnio do popularny na Zachodzie. Wielu ludzi yje zgodnie z zaleceniami

ść

makrobiotyki i diagnozuje schorzenia na podstawie kategorii jin i jang. Lecz nie daje to

mo liwo ci pe nej charakterystyki zaburze chorobowych oraz indywidualizacji rozpoznania i

dlatego system ten jest niew a ciwy! Trzeba powiedzie wprost: makrobiotyczny system

ł ś

jin i

jang nie jest w pe ni skuteczny, a w wielu przypadkach prowadzi do powa nych b d w

łę ó

dietetycznych.

Dla wyja nienia, przedstawimy rodow d makrobiotyki. Medycyn chi sk sprowadzili

ń ą

do Japonii mnisi buddyjscy w IX i XI wieku. Podstaw przekazu by o dzie o

Shan Han Lun,

opisuj ce cz

systemu znanego w Chinach. Od tego czasu stosowane s w Japonii leki

ęść

zio owe zwane

kampo. Makrobiotyka powsta a dopiero w 1870 roku. a jej tw rc jest

ó ą

Ishizuka - japo ski lekarz wykszta cony i lecz cy wed ug prawide zachodniej medycyny.

Odkry on bezpo redni zale no pomi dzy zdrowiem, a r wnowag sodowo-potasow

ż ść

organizmu. Dzi ki temu uratowa wielu ludzi, wcze nie uwa anych za nieuleczalnie chorych.

Jednym z nich by Georges Oshawa, kt ry zacz budowa w asny system terapeutyczny,

ął

niezale ny od chi skiego oraz od zielarskiej tradycji

kampo. Tak wi c makrobiotyczna

koncepcja jin i jang jest inna, a w niekt rych przypadkach nawet przeciwna tradycyjnej.

Dlatego nie ma kompromisu mi dzy medycyn chi sk a makrobiotyk ! Coraz cz ciej w

ń ą

ęś

r nych krajach (tak e w Japonii) spotyka si ludzi, kt rzy zachorowali z powodu stosowania

óż

cis ej diety makrobiotycznej. By temu zapobiec, znany wsp czesny makrobiotyk Michio Ku-

ół

shi zacz zmienia klasyfikacj produkt w ywno ciowych, opieraj c si na medycynie

ął

chi skiej. Jednak w dalszym ci gu makrobiotyk bazuje wy cznie na teorii

łą

jin i jang. Pomija

np. ca koncepcj pi ciu przemian, gdzie te wyst puje

łą

jin i jang, tyle e wyja nione o

wiele precyzyjniej i g biej. Do dzisiaj makrobiotyk nie rozr nia tak e rzeczywistego od

łę

óż

fa szywego nadmiaru (lub niedoboru)

jin albo jang. Jest to niezwykle istotne, gdy nie

uwzgl dnianie tej r nicy prowadzi do powa nych b d w dietetycznych maj cych wp yw na

óż

łę ó

zdrowie.

Nie wystarcza wi c wiedza o tym, e jest ciemno lub jasno, albo zimno czy gor co.

Konieczne jest zapoznanie czytelnika z koncepcj pi ciu ywio w.

łó

Pi przemian

ęć

M wi c o pi ciu przemianach, okre lanych te jako pi ruch w albo pi ywio w,

ó ą

ęć

ęć ż

łó

rozpatrzymy ich r norodne przejawy (cz

z nich zestawiono w tablicy 2 na ko cu

óż

ęść

ksi ki). Oto przyk ad: wystarczy stan i spojrze w kierunku po udniowym. Po lewej ma

ąż

ąć

si wsch d, po prawej zach d, a za plecami p noc. S to cztery niebia skie kierunki, ale

ół

dla Chi czyk w jest jeszcze kierunek pi ty: to miejsce, gdzie stoimy - centrum. Odpowiadaj

one pi ciu ywio om.

Pory roku

Wiosn nazywamy

ma ym

jang; ziemia jest jeszcze zimna, ch odna i wilgotna po

zimie, ale niebo staje si ciep e. Potem nast puje lato, czyli

wielkie jang; niebo i ziemia są

ciep e. Jak wida , wyst puje nie tyko proste, zwyk e

jang, ale ma e

jang i wielkie jang -

wsch d i po udnie. Chi czycy wi

te wiosn z ruchem drewna, a lato to ruch ognia.

ążą

Jesieni niebo staje si ch odne, lecz ziemia jeszcze jest nagrzana. Pora ta odpowiada

ma emu

jin. Zim niebo i ziemia s ch odne i wilgotne - to

wielkie jin. Ma e

jin to ruch

metalu, czemu odpowiada zach d. Wielkie

jin to ruch wody, wi

cy si z p noc .

ążą

ół

W ten spos b scharakteryzowa zosta y cztery ruchy w zale no ci od p r roku i

ż ś

niebia skich kierunk w - stron wiata. Jak wida , charakterystyka ta jest bardzo naturalna i

nie ma w niej adnej egzotyki. Nie trzeba udawa si a do Chin, aby j zrozumie . W tym

ę ż

systemie opisuje si strony wiata patrz c na po udnie; chi ski kompas zawsze wskazuje

kierunek po udniowy. Po lewej jest wsch d, po prawej zach d, z tylu p noc, a w centrum -

ół

tu, gdzie si stoi - to Ziemia. Chi czycy m wi : po lewej jest ma e

ó ą

jang, z przodu wielkie

jang, po prawej ma e

jin, a z tylu wielkie jin. I dlatego medycyna chi ska wi e lew cz

ąż

ęść

cia a z

jang, poniewa ma ona ma e i wielkie

jang, natomiast prawa cz

cia a jest

ęść

okre lana jako

jin,

M wi c o porach roku w tradycji chi skiej, nale y by wiadomym, e nie s one tak

ó ą

ć ś

samo rozumiane jak w naszej kulturze. Ma to bardzo du e znaczenie. Wed ug nas

pocz tkiem wiosny jest 21 dzie marca, natomiast zgodnie z tradycj chi sk wiosna

ń ą

rozpoczyna si du o wcze niej - marcowe zr wnanie dnia z noc przypada na rodek (czyli

maksimum energetyczne) wiosny! R wnonoc wiosenna i jesienna oraz przesilenia letnie i

zimowe s rodkiem czterech p r roku. Ka dy sezon ma 72 dni, tote obliczaj c wstecz

ą ś

wida , e pocz tek wiosny wypada w lutym. Znajomo tego odmiennego systemu podzia u

ć ż

ść

p r roku warunkuje poprawno rozpoznania i p niejsze leczenie. Dotyczy to r wnie

ść

óź

diagnozowania, leczenia i gotowania w Polsce.

Skoro ka da z czterech p r roku ma po 72 dni. to razem maj one 288 dni.

Pozostaje wi c jeszcze 72 dni, kt re podzielone przez cztery, daj osiemnastodniowe

interwa y pomi dzy ka dym z czterech sezon w. Te osiemna cie dni powtarzaj ce si cztery

razy do roku to w a nie

ł ś

ruch ziemi. Oznacza to, e dla poprawnej diagnozy i leczenia

wa ne jest uwzgl dnianie pory prze omu zwanej

dojo - pojawiania si ruchu ziemi. Wiedz c,

e o dek i ledziona nale do ziemi, mo na wyja ni cykliczne nawroty choroby cztery

ż łą

żą

ś ć

razy w roku u niekt rych ludzi chorych zawsze na prze omie sezon w. St d w a nie nazwa

ł ś

„choroby ziemi” na tego typu schorzenia zwi zane z o dkiem i ledzion .

ż łą

Dwana cie g wnych „narz d w”

łó

ą ó

Pod tym okre leniem nale y rozumie dziesi fizycznych narz d w, jednak e

ęć

ą ó

pojmowanych szeroko, nie tylko materialnie czy fizjologicznie. Opr cz nich wyst puj dwie

funkcje: kr enie (okre lane nieraz jako osierdzie lub kiedy indziej jako „kr enie-seks”) i

ąż

„potr jny ogrzewacz”. Tak wi c do g wnych narz d w medycyna chi ska zalicza:

łó

ą ó

w trob i p cherzyk ciowy (drewno);

żół

serce, jelito cienkie, osierdzie, potr jny ogrzewacz (ogie );

o dek i ledzion wraz z trzustk (ziemia);

ż łą

p uca i jelito grube (metal);

nerki i p cherz moczowy (woda).

Nasuwa si pytanie, w jaki spos b Chi czycy doszli do takiego przyporz dkowania?

Ot poprzez wnikliw analiz t tna odkryli, e ka dy z wymienionych wy ej “narz d w” ma

óż

ę ę

ą ó

sw j czas maksymalnego pobudzenia w konkretnej porze roku oraz maksimum i minimum

energetyczne przypadaj ce na w a ciw por w ci gu ka dej doby. Dla wprawnego lekarza

ł ś

jest to wyra nie wyczuwalne w t tnie.

Jak ju m wili my, w a ciwo ci t tna i energia zmieniaj si w ka dej porze roku.

ł ś

Oznacza to, e cz owiek nie mo e zawsze pozostawa taki sam w czasie swego ycia -

opr cz cyklicznych sezonowych zmian (p r roku) zmienia si jeszcze oko o osiem razy. W

tym kontek cie jasny staje si pogl d, e nie ma sta ej diety na cale ycie. Przyroda

podlega przemianom, nasza energia zmienia si , a wi c r wnie spos b od ywiania i

zachowania powinien si zmienia .

Z ruchem drewna zwi zana jest w troba i p cherzyk ciowy, a ich aktywno przypada

żół

ść

oczywi cie wiosn . Szczeg lnie w troba ma w tym czasie bardzo du o energii. Niekt rzy

ludzie maj zawsze wiosn alergie i uczulenia pochodzenia w trobowego.

Do zdiagnozowania w troby trzeba jednak wiedzie , kiedy zaczyna si wiosna. Nie

znaj c dok adnego terminu mo emy s dzi , e nadmierna aktywno t tna w troby pod

ć ż

ść ę

koniec lutego jest oznak zaburzenia r wnowagi, chorob . Tymczasem to normalny stan w

tym czasie i przez wszystkie siedemdziesi t dwa dni wiosny. Wiele uwagi musimy po wi ci

ś ę ć

r wnie jedzeniu, poniewa w ci gu roku nale y zmienia pi razy spos b od ywiania si ,

ęć

szczeg lnie dotyczy to rodzaj w zb . I tak np. wiosn nale y je o wiele wi cej pszenicy.

óż

ść

Nast pny jest ruch ognia; Chi czycy m wi : „w lecie serce staje si cesarzem

ó ą

narz d w”. Oznacza to. e najwi ksza ilo energii mie ci si w sercu przez siedemdziesi t

ą ó

ść

dwa dni lata.

Jesieni - podczas dominacji ruchu

metalu -•- przez kolejne siedemdziesi t dwa dni

energia skupiona jest w p ucach i jelicie grubym,

W zimie naszym najsilniejszym narz dem s nerki nale ce do

żą

ruchu wody.

Natomiast w okresach przej ciowych mi dzy czterema porami roku pojawia si

ruch

ziemi. Wtedy przez osiemna cie dni najsilniejsze staj si ledziona i o dek.

ę ś

ż łą

Powy ej przedstawione zosta o kr enie energii w organizmie w cyklu rocznym. S to

ąż

istotne wskazania dla ka dego, kto chce poprawnie diagnozowa i dobiera po ywienie.

Lekarze tradycyjnej medycyny chi skiej s przede wszystkim zainteresowani lud mi

zdrowymi. Gdy cz owiek choruje, jest ju zazwyczaj za p no. Wschodnia medycyna zajmuje

óź

si g wnie profilaktyk , a w przypadku choroby - przypadkami ostrymi. Schorzenia

łó

chroniczne, przewlek e i zaniedbane s niezwykle trudne do leczenia, gdy organizm zosta

zbyt silnie rozregulowany, a choroba znajduje si g boko, co wymaga niekiedy nawet kilku

ę łę

lat drastycznej diety i skomplikowanej terapii. Narzuca to konieczno diagnozowania z takim

ść

wyprzedzeniem, by choroba nie zd y a si rozwin i zaatakowa , a je li si ju tak stanie

ąż ł

ąć

- aby si nie utrwali a i dalej nie rozprzestrzenia a na nast pne narz dy i czynno ci. Wtedy

szans wyleczenia s znacznie mniejsze.

Chi czycy wypracowali system diagnostyczny pozwalaj cy zaobserwowa nawet

najsubtelniejsze zaburzenia, kt re w przysz o ci (nawet niekiedy dopiero za kilka lat) mog

ł ś

rozwin si w chorob . Znaj c potencjalne niebezpiecze stwo wystarczaj co wcze nie,

ąć

mo na mu w por zapobiega , stosuj c odpowiedni diet , harmonizuj c zaburzenia

energetyczne, kt re dzi ki temu nie przenios si na p aszczyzn materialn , czyli nie stan

si konkretn chorob . Jak wi c wida , jest to diametralnie inne podej cie ni w medycynie

zachodniej nastawionej na diagnozowanie dopiero wtedy, gdy konkretny narz d ju jest

zaatakowany.

Przede wszystkim wykorzystuje si tu znajomo koncepcji pi ciu przemian:

ść

ywio drewna – w troba

M wi c o w trobie nale cej do ruchu drewna, powinni my wiedzie , e kontroluje

ó ą

żą

ć ż

ona i odzia ywuje na r ne cz ci cia a. Wiedza o tym jest jednym z ciekawszych

óż

ęś

rozwi za diagnostycznych medycyny chi skiej. M wi si : w troba kontroluje oczy, napi cie

ą ń

mi ni (tonus mi ni}, ci gna, paznokcie, emocje i zy. Oznacza to po prostu, e zanim

ęś

ś ę

dojdzie do choroby w troby, zmiany nast puj w tych wymienionych cz ciach cia a. Tak

ęś

wi c np. zapalenie spoj wek, kt re dla nikogo na Zachodzie nie ma adnego zwi zku z

w trob , dla lekarza chi skiego jest wa nym sygna em. Cz ste zapalenia oczu wskazuj na

zbyt mocne w a ciwo ci

ł ś

jang w troby. Przyczyn tego mo e by spo ywanie nadmiernych

ilo ci jedzenia o rozgrzewaj cych w a ciwo ciach

ł ś

(re lub wen), zw aszcza nale cego do

żą

drewna albo kontroluj cego drewno metalu. Zarazem oznacza to konieczno podawania

ść

takiego po ywienia, kt re os abi lub zmniejszy ilo tej gor cej energii. R wnie oznakami

ść

k opot w z w trob jest wiat owstr t albo trudno ci w prowadzeniu samochodu noc .

W przypadku gdy w troba nie posiada wystarczaj cej ilo ci krwi, mog wyst powa

skurcze w, r kach i nogach. Zbyt cz ste amanie si paznokci wiadczy o deficycie p yn w

ł ó

zwi zanych z w trob . Mimo, e u kogo mog pojawia si takie objawy, to badanie

w troby przez lekarza zachodniego niczego mo e w niej nie wykaza .

R wnie bardzo wa n metod diagnostyczn s

ż ą

ą ą

emocje. Zauwa amy, e niekt rzy

ludzie atwo denerwuj si i z oszcz . Nie maj c powodu do gniewu, s ci gle agresywnie

nastawieni. Oznacza to, e co nie jest w porz dku w ich stosunku do ycia i zarazem... w

w trobie i p cherzyku

ciowym. Nie bez powodu i w naszej tradycji j zykowej istnieje

żół

powiedzenie: “w trobowy charakter”. Ludzie maj cy niezr wnowa on w trob b d r wnie

ż ą

ę ę ą ó

niezr wnowa eni emocjonalnie. B d si jakby hu ta pomi dzy ca kowit depresj , a

ę ą

ś ć

niezwyk ym podnieceniem. Z systemu diagnostycznego wynika, e osoby cierpi ce na alergi

wiosenn s r wnocze nie bardzo niestabilni emocjonalnie. Inny przyk ad dotyczy tylko

kobiet. Je li przed rozpocz ciem menstruacji zaczynaj zachowywa si histerycznie lub

wszystko czyszcz - stanowi to typowy objaw nadmiernie pobudzonej w troby, kt rej wa n

ż ą

cech jest oczyszczanie. w bardzo nieznaczny objaw mo e by dla lekarza medycyny

chi skiej bardzo przydatny do diagnozy. Lista podobnych przyk ad w jest interesuj ca i

ł ó

niezwykle d uga. wiadczy to o licznych mo liwo ciach diagnozowania. S np. ludzie maj cy

ca kowicie suche oczy, kt re w og le nie zawi . W takich przypadkach okuli ci zalecaj

krople, natomiast lekarz medycyny chi skiej przepisze im leki na w trob . ywio drewna

ę Ż

wi e si z kolorem zielonym i niebieskim. S ludzie lubi cy nosi te kolory albo przebywa

ąż

miejscach z du ilo ci zieleni - co s u y mo e jako wskaz wka diagnostyczna.

żą

ś ą

ł ż ć

ywio ognia – serce

M wi c o sercu nale y wiedzie co jest jego zewn trznym obrazem, co ono

ó ą

kontroluje. Jego wyrazem jest twarz. Chi czycy m wi te : “serce jest siedzib umys u“.

ó ą

Umys nazywaj

szien.

Patrz c na twarz cz owieka - widzimy w a ciwo ci jego umys u; kt re nazywaj si

ł ś

szien czi. Spogl daj c na twarz dostrzegamy moc umys u. Gdy twarz jest po yskliwa, a oczy

spogl daj przenikliwie, oznacza to silny umys . Twarz symetryczna znamionuje umys

zr wnowa ony. Tak wi c patrz c w twarz widzi si r wnocze nie serce. Mo na nawet

ę ó

„wrysowa ” serce w twarz: dziel c j pionowo na p otrzymujemy obraz przegrody serca, a

ół

na wysoko ci policzk w pod oczami „widzimy” zastawki...

Serce wi e si te ze miechem i rado ci . Chi czycy m wi : „Nadmiar rado ci i

ąż

ś ą

ó ą

nadmiar miechu mog by niebezpieczne dla serca”. Jak nale y to rozumie , co by by o,

gdyby my wi cej nie mieli mo liwo ci cieszenia si i miania? Aby to wyja ni , musimy

ś ć

koniecznie przeprowadzi rozr nienie mi dzy dwoma rodzajami rado ci. Rado wzgl dna,

óż

ść

uzale niona od sytuacji, nastroj w, samopoczucia itp. - uwarunkowana i przemijaj ca jest

inna ni rado ostateczna, absolutna - a wi c trwa a i nieuwarunkowana. Relatywna,

ść

uwarunkowana rado zale na od zmiennych warunk w nie zawsze jest zbyt zdrowa (np.

ść

stajemy si szcz liwi po wypiciu fili anki kawy, albo po p j ciu do kina). atwo mo e si

ęś

ó ś

ona przerodzi w al lub cierpienie np. wywo ane brakiem tych przyjemno ci lub

wiadomo ci ich rych ego sko czenia si . Natomiast ci, kt rzy osi gn li bardzo wysoki

ś ą

ą ę

stopie rozwoju wiadomo ci, posiadaj rado nieuwarunkowana, niezale n od zmian i

ść

ż ą

przemijania. Ca y czas s szcz liwi, poniewa jest to przejaw ich prawdziwej natury, kt rej

ęś

s w pe ni wiadomi. Ludzie tacy s szcz liwi, gdy wieci s o ce i gdy pada deszcz,

ęś

ł ń

szcz liwi gdy jedz ciastko i gdy go nie jedz ... Maj niezak cony, spokojny umys , w

ęś

łó

kt rym wszystko przejawia si w swej pe ni i bogactwie. O takiej w a nie rado ci m wi

ł ś

ó ą

wschodnie filozofie: buddyzm, taoizm, joga.

Podsumowuj c: diagnozuj c serce - przeprowadzamy r wnie rozpoznanie umys u.

ywio ziemi - o dek i ledziona

ż łą

Do ruchu ziemi zalicza si dwa “narz dy”: o dek i ledzion . S one niezwykle

ż łą

wa ne, kluczowe dla zdrowia poniewa stanowi miejsce, gdzie jedzenie przemienia si w

substancj cia a oraz w energi . Dlatego o dek i ledziona maj niezwykle silny wp yw na

ż łą

ca y organizm i na poziom jego energii. To w a nie chi ska medycyna nazywa rodkowym

ł ś

ogrzewaczem. o dek ma za zadanie wyci ganie, ekstrahowanie

Ż łą

czi, czyli energii z

po ywienia. Natomiast ledziona z tej e energii ma produkowa substancje cia a. Jest to

wi c podstawa energii naszego organizmu. W dawnych Chinach istnia a nawet szko a

medycyny skupiona g wnie na o dku i ledzionie.

łó

ż łą

Spogl daj c na pi ruch w zauwa y mo na pewien istotny fakt. Po pierwsze,

ęć

ż ć

ziemia wspiera wszystkie pozosta e, harmonizuj c je. Po drugie, ziemia jest niezwykle mocna

w okresach przej ciowych pomi dzy czterema porami roku. Tak wi c wzmocnienie energii

o dka i ledziony decyduje o naszym zdrowiu.

ż łą

Warto tu poda jedno wskazanie: poza bardzo nielicznymi przypadkami nie nale y pi

bardzo zimnych napoj w (np. z lodem) ani je lod w. Jest to podstawowe zalecenie w

ść

tradycyjnej medycynie chi skiej. D y nale y do utrzymania ciep ego o dka, nawet gdy

ąż ć

ż łą

otrzymuje on zimne po ywienie.

Posi ki winny ko czy si gor cym napojem. Po przyj ciu zimnych p yn w, o dek

ł ó

ż łą

nie mo e prawid owo pobiera energii z jedzenia. Popularny pogl d o hartuj cym organizm

dzia aniu zimnych napoj w i pokarm w jest b dny!

łę

Mo na wyr ni grup pacjent w bardzo trudnych do leczenia. S to ci

óż ć

wegetarianie,

kt rzy stosuj jarsk diet bez wystarczaj cej wiedzy. Niekt rzy ludzie s dz , e wystarczy

ą ą ż

nie je mi sa, aby by zdrowym. Rzecz jednak polega na czym zupe nie innym,

ść

abstrahuj c od jedzenia mi sa - co jest spraw osobistego wyboru. Na Zachodzie, podobnie

i w Polsce, cz sto mo na zaobserwowa , e wegetarianie yj o chlebie i serze, jedz

ć ż

ż ą

surowe sa atki, a zbyt ma o spo ywaj potraw gotowanych. Przyczyn tego nale y szuka

cz ciowo w lenistwie, a w du ym stopniu tak e w niedostatku w a ciwej wiedzy

ęś

ł ś

dietetycznej.

Ale to dopiero pocz tek problemu. Kontynuowanie takiej diety r wnie w rodku zimy,

szczeg lnie przy znacznych ujemnych temperaturach, powoduje silne wych odzenie

organizmu. Wegetarianie cz sto czuj si wtedy przemarzni ci i atwo przezi biaj si .

Dzieje si tak dlatego, e takie jedzenie ma energi och adzaj c (dobr w krajach o

ą ą

gor cym klimacie, ale szkodliw w ch odnych), a wi c i cia o nie mo e by zr wnowa one

energetyczni.

Ludzie ci nie mog zrozumie , dlaczego s siad codziennie je ros wo owy i nie ma

ół

grypy, a oni, jedz c zdrowe jarzyny i owoce (zazwyczaj tropikalne), maj gryp cztery razy

do roku. Tymczasem odpowied jest prosta: dzieje si tak, poniewa nie rozumiej oni istoty

ludzkiego ycia. Podstawowa r nica mi dzy cz owiekiem, a zwierz tami to umiej tno

óż

ść

gotowania. Gotowanie wi e si z ogniem, a ogie to umys , czyli

ąż

szien, co oznacza

wzmacnianie nerek, oznacza interesowanie si yciem, interesowanie si mi o ci . R wnie

ę ż

ł ś ą

wa ne jest utrzymanie o dka w cieple, bo tylko wtedy dobrze trawi.

ż łą

Powy sze uwagi nie s krytyk wegetarianizmu. Chodzi jedynie o to, by wegetarianie

chronili o dek i ledzion . Musz wi c gotowa jedzenie i stosowa odpowiednie

ż łą

przyprawy. Ma to szczeg lne znaczenie w przypadku, gdy klimat kraju w kt rym yj jest

ż ą

ch odny. Naprawd , w czasie ostrej zimy nie ma nic lepszego nad dobry ros wo owy.

ół

Wegetarianie powinni zim gotowa potrawy d u ej, szczeg lnie ze zb i warzyw

ł ż

óż

(przewa a winny wtedy produkty o naturze

ż ć

wen i zawieraj ce du o

czi) oraz stosować

rozgrzewaj ce przyprawy i pi gor ce, rozgrzewaj ce napoje. To o wiele zdrowsze ni sok

pomara czowy czy sa atka z pomidor w, nawet je li jest ona z serem biodynamicznym.

Wegetarianie nie stosuj cy si do powy szych zalece mog atwo „z apa ” biodynamiczn

ą ł

gryp .

ledziona i o dek kontroluj przede wszystkim to, co nazywamy mas . mi ni (nie

ż łą

ęś

chodzi tu o ich moc, lecz fizyczn mas ) i ich jako . Dlatego w a nie ludzie maj cy

ść

ł ś

problemy z o dkiem lub ledzion maj r wnocze nie problemy z nadwag lub trac

ż łą

ą ó

wag . Opr cz tego ledziona i o dek kontroluj tkank podsk rn . Wiele kobiet ma

ż łą

ó ą

zapalenie tkanki podsk rnej - odpowiada za to g wnie ledziona.

łó

Je li w przypadku w troby g wnymi emocjami by y agresja i gniew, a w odniesieniu

łó

do serca - rado i miech, to zwi zan z ruchem ziemi g wn cech psychiczn jest

ść

łó

jako

ść

my lenia

oraz w szczeg lno ci zamartwianie si chwil obecn . Jak wiadomo, ka da

emocja mo e poruszy energi wewn trz cia a. Gdy kto jest zbyt zagniewany, energia

porusza si w g r ku g owie - to w a ciwo ruchu drewna, zwi zana z w trob ; gdy

ó ę

ł ś

ść

mieje si bez powodu, wtedy energia rozprasza si z serca i traci on si y fizyczne - spala

si jak ogie . Jak m wi Chi czycy, gdy my li si zbyt wiele, - wyczerpuje to krew, ale

ó ą

przede wszystkim blokuje energi . Osi ga si taki moment, e zbyt wiele my li k bi si w

łę

g owie; nie mo na poza nie wyj , w ostateczno ci potrafi to da nawet objawy

ść

charakterystyczne dla udaru m zgu.

Tak wi c s ludzie cierpi cy na nadwag lub niedowag albo cierpi cy na obsesyjne

my lenie: w k ko i w k ko o tym samym.

ół

Wszystko to jest przejawem zaburzenia w ledzionie lub o dku albo mo e

ż łą

oddzia ywa wt rnie na te wa ne narz dy. Tak daje o sobie zna zewn trznie ruch ziemi,

kt rego najwa niejsz funkcj jest produkowanie substancji i energii w ciele.

ywio metalu - p uca i jelito grube

P uca i jelito grube kontroluj t sam cz

cia a - sk r . Medycyna chi ska

ą ę

ęść

ó ę

traktuje sk r jak trzecie p uco. Te trzy narz dy oddzia uj na siebie.

ó ę

ł ą

Jedn z czynno ci p uc jest rozprowadzanie p yn w w ciele. Poparzona sk ra nara a

ł ó

organizm na nag utrat p yn w (wraz z zawartymi w nich elektrolitami, bia kami itp.).

łą

ł ó

Powsta e w ten spos b zaburzenie mo e prowadzi do mierci z powodu odwodnienia i

wstrz su. Na odmian wiele chor b sk rnych jest spowodowanych nieprawid ow czynno ci

ś ą

p uc i jelita grubego. Na przyk ad nieregularne i niepe ne wypr nienia stanowi jedno z

óż

uwarunkowa tr dziku. W tej sytuacji sk ra wspomaga niewydolne jelito grube - substancje

toksyczne dra ni c sk r powoduj przet uszczenie, nieprzyjemny zapach, zmiany ropne,

ż ą

ó ę

owrzodzenia. Sk r tak e okre la si niekiedy jako dodatkow nerk , gdy przez ni cia o

ó ę

wydala to, czego z jakich przyczyn nie mo e wydali z ka em albo usun z moczem.

ąć

Innym przyk adem jest astma oskrzelowa powsta a w wyniku leczenia rodkami zewn trznymi

wysypki sk rnej w okolicy klatki piersiowej.

Powszechnie wiadomo, e sk ra oddycha porami i ma r wnie rol termoregulacyjn .

Specyficznie chi sk jest natomiast koncepcja energii ochronnej

ń ą

wei czi wytwarzanej g wnie

łó

przez p uca i przep ywaj cej po ca ej zewn trznej powierzchni sk ry (kt ra te stanowi

najgrubszy, materialny aspekt tej energii). Gdy p uca s zbyt s abe, a wi c tak e ich energia

jest s aba, to wtedy sk ra nie ma wystarczaj cej mocy ochronnej i bardzo atwo zachorowa

np. na gryp .

Zosta o to nale ycie zrozumiane w Niemczech przez ksi dza Kneippa, kt ry zauwa y

ż ł

bezpo redni zwi zek pomi dzy zahartowaniem cia a, a wzrostem odporno ci organizmu.

Dlatego zaleca codziennie zimny prysznic, jako znakomit profilaktyk . Podobnie zaleca

medycyna chi ska: traktuj c sw sk r w spos b ostry - zimn , wie wod - wzmocni

ó ę

ą ś

żą

si w a ciwo ci energetyczne p uc, a to po rednio wzmocni energi ochronn . Oczywi cie

ł ś

nale y traktowa to jako profilaktyk , a nie stosowa dopiero wtedy, gdy rozwinie si ju

zapalenie p uc i gor czka wzro nie do czterdziestu stopni!

To. e wed ug tradycji medycyny chi skiej sk ra zwi zana jest z p ucami, znaczy

r wnie , i na jej podstawie mo na diagnozowa p uca. Na przyk ad, je li kto ma bardzo

ż ż

blad twarz oznacza to, e ma s abe p uca i r wnocze nie wskazuje na zwi kszon

mo liwo zachorowania np. na gryp . Wszystko jest wzajemnie powi zane.

ść

P uca s r wnie zwi zane z

nosem i nozdrzami. Dobry, mocny nos oznacza

mo liwo w a ciwego oddychania i pobierania, “wyci gania” z powietrza bardzo du ej ilo ci

ść

ł ś

energii. Przegl daj c wyniki bada antropologicznych dotycz cych starych kultur oraz

spo eczno ci tradycyjnych, mo na wyra nie dostrzec,

ich przedstawiciele maj wydatne

nosy -- wiadczy to o silnie zaznaczonym ywiole metalu. Zachodnia cywilizacja jest pod tym

wzgl dem coraz bardziej zdegenerowana. Nos staje si w ski, co oznacza, e mo emy w

coraz mniejszym stopniu pobiera z powietrza energi yciow . Nie jest to dobry znak, tym

ę ż

bardziej, e ska one, zatrute py ami i chemikaliami powietrze robi si coraz bardziej martwe,

maj c coraz mniej energii yciowej.

Organizm odnawia (uzupe nia) energi na dwa sposoby. Jednym z nich jest w a nie

ł ś

wzmiankowane wychwytywanie jej z powietrza. Drugi spos b - uzyskiwanie energii z

po ywienia - zwi zany jest z ruchem ziemi ( o dek). Pobieranie energii z powietrza poprzez

ż łą

oddychanie jest r wnie wa ne jak jedzenie. Dlatego ska enie rodowiska, w znacznym

stopniu zwi zane z zanieczyszczeniem atmosfery, stanowi powa ne zagro enie nie tylko w

aspekcie fizycznym, znanym nam z nauki zachodniej, ale r wnie i na poziomie

energetycznym. W przypadku takiego ska enia, jakie wyst puje np. w Krakowie, trudno jest

znale wystarczaj co mocne antidota, jedynym skutecznym rozwi zaniem wydaje si by ...

źć

ucieczka.

ywio wody - nerki

Przemianie wody odpowiadaj nerki i p cherz moczowy. Jest to bardzo wa ny

yciowo ywio i dlatego zostanie om wiony nieco szerzej.

Ruch wody, wyra aj cy si w nerkach, jest zwi zany z podstawow energi i z

ż ą

substancj cia a. Chodzi tu o energi i substancj , otrzymywane od rodzic w. Tak wi c

nerki s odzwierciedleniem si yciowych ojca i matki w chwili pocz cia.

ł ż

Nerki maj dwie w a ciwo ci. Wed ug systemu zachodniego rola nerek to filtrowanie

ł ś

krwi i wytwarzanie moczu (znacz cy jest tak e udzia nerek, a dok adniej nadnerczy, w

procesach wydzielania wewn trznego). Natomiast medycyna chi ska skupia si g wnie na

łó

dw ch odr bnych zadaniach obu nerek.

Prawa nerka nazywana “ma ym ogniem ycia” ma za zadanie utrzymywa

odpowiedni temperatur cia a, zachowywa w cieple ledzion i o dek oraz oddzia ywa

ż łą

na nasze libido. Jej funkcj jest r wnie wytwarzanie energii ochronnej, a tak e poruszanie

wszystkich p yn w wewn trznych. Ta nerka ognia ulega zawsze os abianiu, gdy spo ywamy

ł ó

nadmierne ilo ci zimnego pokarmu. Jest bezpo rednio odpowiedzialna za si yciow . W

łę ż

tradycji chi skiej uwa a si , e zdrowy cz owiek mo e y sto dwadzie cia lat, (taki wiek

ę ż

ż ć

osi ga np. wielu mieszka c w Hunzy w Karakorum). Jest to mo liwe dzi ki energii ognia i

ń ó

dlatego Chi czycy nigdy nie mow o nadmiarze ognia w nerce. Tak wi c np. niemoc

p ciowa lub r nego rodzaju biegunki s wskaz wkami s abo ci tej nerki. Ca y system

óż

moczowo-p ciowy zale ny jest od si y nerek.

Lewa nerka zwi zana jest z substancj cia a. Odpowiada ona za budow i jako

ść

ko ci, szpiku, m zgu, w os w, z b w, brwi. Ma to wielk warto diagnostyczn . U pacjenta

ł ó

ę ó

ść

z zaburzeniami formowania ko ca, chi ski lekarz natychmiast leczy nerk . Za k opoty z

ść

z bami r wnie odpowiada lewa nerka. Choroby takie jak zwapnienie albo zwyrodnienie

staw w

(artroza) s tak e spowodowane energetyczn niewydolno ci nerki odpowiadaj cej

ś ą

za substancj organizmu. W takim przypadku niewiele da lokalne leczenie objawowe -

nale y usun rzeczywist przyczyn choroby, czyli wzmocni lew nerk dzi ki czemu

ąć

zostanie wzmocniony system kostny.

Obie nerki maj wp yw na uszy. (Uszy swym wygl dem przypominaj nerki, mo na

na ich

podstawie diagnozowa .) Starszym ludziom, kt rzy cz sto maj k opoty ze s uchem zaleca

ą ł

si teraz stosowanie aparatu s uchowego. Jest to znowu leczenie objawowe nie si gaj ce do

korzeni choroby, gdy tymczasem g wna przyczyna os abienia s uchu tkwi w utracie energii

łó

przez nerki. Podobnie jest w przypadku ci g ego dzwonienia w uszach wiadcz cego o

ą ł

problemach z nerkami, a konkretnie o os abieniu nerki lewej, substancjalnej. Okre la si to

mianem niedoboru jako ci

jin nerek.

Brwi s odbiciem stanu energetycznego nerek. Mocne brwi wiadcz wi c o mocnej

energii nerek. Jak wida , jest bardzo wiele mo liwo ci diagnozowania na podstawie

obserwacji cech i oznak zewn trznych.

Medycyna chi ska zajmuje si nie tylko aspektem fizycznym organizmu. Niezwykle

wa ny jest umys , kt ry oddzia uje na wszystkie narz dy, ale r wnie kondycja cia a odbija

si na w a ciwo ciach umys u. Wiele wiec mo na powiedzie na podstawie obserwacji stanu

ł ś

umys u pacjenta. Nerki wi e si z sil woli. Ludzie o mocnych nerkach maj siln wol i

ąż

ch do podejmowania licznych dzia a . Tote brak woli i niech do robienia czegokolwiek

ęć

ł ń

ęć

s spowodowane s abo ci energii nerek. Jest to znak ostrzegawczy, e za kilka lat mo e

ś ą

si pojawi proces chorobowy fizycznie dotykaj cy nerek.

G wn destrukcyjn emocj zwi zan z nerkami jest strach. Ludzie o mocnych

łó

nerkach s nieustraszeni, natomiast je li kto ca y czas obawia si czego , mo na by

pewnym, e ma nerki nie w porz dku.

Uwzgl dniaj c powy sze dane mo na wyci gn istotne, interesuj ce wnioski. Emocje

ą ąć

i narz dy s nierozdzielnie zwi zane. Dlatego na przyk ad wychowywanie dziecka w strachu.

ycie w l ku odzia ywuje wprost na nerki. Oznacza to, e by mo e za pi , dziesi lat

ęć

zacznie mie ono problemy z nerkami. Prawdopodobnie pierwszymi objawami b dzie

moczenie nocne.

Inny przyk ad: pozwalaj c je dziecku nadmiern ilo cukru czy s odyczy os abia

ść

si jego z by. Jednak e z by s tylko problemem miejscowym, w rzeczywisto ci gro niejsze

jest pojawienie si k opot w z nerkami. Jako dalszy rezultat wywo a to nasilaj ce si obawy,

ę ł

stany l kowe. Zawsze nale y uwzgl dnia fakt nierozdzielno ci umys u i cia a, wzajemnego

ich wsp oddzia ywania. Jest to o wiele istotniejsze ni potocznie si s dzi.

ół

ę ą

Jak wi c mo na pom c pacjentowi? W zachodniej medycynie panuje specjalizacja.

Sprawami dotycz cymi umys u zajmuj si psycholodzy. Niestety jeszcze w dalszym ci gu

zachodni lekarze widz cz owieka przez pryzmat w asnej specjalno ci, rozdzielaj cia o i

umys traktuj c je jakby by y niezale ne od siebie. Na dodatek nie uwzgl dnia si wielu

innych aspekt w -jak np. energii - niezwykle wa nych dla zachowania zdrowia i ycia w

harmonii ze wiatem oraz pozosta ymi istotami. Psychologia zajmuj c si g wnie

łó

zak caj cymi emocjami, uczuciami, nie zwraca uwagi na energetyczne stany narz d w i

łó

ą ó

ca ego organizmu. Takie podej cie mo na por wna do czerpania wody z odzi, w kt rej

zapomniano wcze niej zatka dziur . Najlepszym rodzajem leczenia, jaki mo na by zaleci z

punktu widzenia medycyny chi skiej, jest podej cie ca o ciowe, wielostronne. Z jednej strony

ł ś

nale y wzmacnia nerki, a z drugiej strony wykonywa zalecenia natury psychologicznej, np.

uprawia medytacje, uspokaja umys . Podchodz c do problemu w ten spos b, uzyska

mo na szybkie i skuteczne rezultaty. Nic natomiast nie przemawia za leczeniem

jednostronnym. Istota ludzka jest - jak m wi Chi czycy - wyrazem Niebios i Ziemi.

ó ą

Jeste my jak ma a antena spaceruj ca po Ziemi, lecz odbieraj ca niebywa ilo impuls w

łą

ść

z ca ego wszech wiata. Nasze cia o, spos b ekspresji, zachowanie, s odbiciem obydwu

aspekt w: niebia skiego i ziemskiego.

Jak wi c wida , diagnoza mo e by przeprowadzana wielostronnie i bardzo g boko;

łę

dotyczy to te sposob w leczenia oraz profilaktyki. Najwa niejszym, ale zarazem

najtrudniejszym sposobem diagnozowania jest badanie t tna. Zawsze powinna by

sprawdzana i uzupe niana innym systemem diagnostycznym; zazwyczaj jest to analiza

wygl du j zyka. Opr cz tego informacje o stanie zdrowia pacjenta uzyska mo na poprzez

umiej tne wypytywanie, analiz rys w twarzy, obserwacj sk ry, paznokci, w os w,

ł ó

zachowania si , sposobu m wienia, siedzenia, poruszania, itd. Uwzgl dnia trzeba zawsze

por roku, dnia, wiek pacjenta, klimat itp. Im wi cej danych lekarz potrafi wykorzysta , tym

diagnoza jest g bsza i pewniejsza.

łę

EMOCJE

Jak m wili my. Chi czycy wyr niaj pi podstawowych emocji (przypisanych pi ciu

óż

ęć

ruchom), mog cych dzia a destrukcyjnie na zdrowie. Ich przeciwie stwa emocjonalne

ł ć

stanowi dope nienie, umo liwiaj ce utrzymanie r wnowagi psychofizycznej - s wi c oznak

dobrego zdrowia, tak jak emocje negatywne s sygna em choroby. Cz owiek w tradycyjnej

medycynie chi skiej zawsze jest traktowany ca o ciowo - sfera psychiczna i duchowa s tak

ł ś

samo wa ne, jak i cia o. Choroba przejawiaj ca si objawowo na poziomie cia a prawie

zawsze ma wp yw na stan emocjonalny, umys owy itp. I odwrotnie – zaburzony stan umys u

przejawiaj cy si np. poprzez emocje, zachowania itp. zwykle jest pierwszym sygna em

choroby stopniowo wkraczaj cej w cia o fizyczne. Mo e j nawet wywo a . Poprzez w a ciwe

ł ć

ł ś

rozpoznanie i odpowiednie zareagowanie na takie znaki mo na nie dopu ci do rozwini cia

ś ć

albo rozprzestrzenienia si choroby w organizmie. R wnie usuni cie przyczyn dolegliwo ci

fizycznych ma zdumiewaj co istotny wp yw na samopoczucie pacjenta - wszak r wnowaga

ywio w dotyczy w jednakowym stopniu cia a, jak i stanu umys u.

łó

Gniew i cierpliwo

ść

- ruch drewna. Nadmiar gniewu porusza energi

czi w g r .

ó ę

Z o i nienawi to charakterystyczne objawy charakteru „w trobowego”. Agresywno

ł ść

ść

natomiast wi e si z gor cym woreczkiem ciowym. Do destrukcyjnych prze y maj cych

ąż

żół

ż ć

zwi zek z przemian drewna zalicza si te nadmierne rozpami tywanie przesz o ci.

ł ś

Antidotum na gniew i agresj jest cierpliwo i tolerancja.

ść

Infantylny miech i rado - ruch ognia. miech histeryczny, nadmierny rozprasza

ść

energi serca. Emocjonalne zaburzenie zwi zane z przemian ognia mo e si te

przejawia w formie zachowa infantylnych. Natomiast brak rado ci i miechu na co dzie

wiadczy o wygasaniu wewn trznego ognia, a ogie to ycie. Ludzie d ugowieczni zawsze

przejawiaj pozytywne zainteresowanie swym otoczeniem, nauk , rozwojem.

Rozkojarzenie, obsesja i uwa no

ż ść

- ruch ziemi. Rozkojarzenie i brak uwa no ci

ż ś

zazwyczaj wi

si z nadmiernym my leniem typu obsesyjnego, jak „film my lowy

ążą

wy wietlany w k ko”. Nadmierne my lenie wi e si z zaburzeniami o dka i ledziony, a

ół

ąż

ż łą

zamartwianie si zwi zane z tera niejszo ci to wynik choroby dotykaj cej ledziony.

ś ą

Nier wnowag tych narz d w wida te na poziomie emocjonalnym jako potrzeb

ą ó

wzbudzania wsp czucia i lito ci. Przeciwwag powy szych emocji jest poczucie harmonii,

ół

umiej tno koncentracji i bardzo czysta, g boka uwa no .

ść

łę

ż ść

Smutek i altruizm - ruch metalu. al, obawy i nadmierne my lenie dotycz ce

przysz o ci cz sto mog w jaki spos b wi za si z poczuciem ograniczenia (przestrzeni

ł ś

ą ć

fizycznej lub duchowej, mo liwo ci dzia ania itd.). Powoduje to poruszanie energii

czi ku

do owi i rozpraszanie jej. Dlatego gdy jeste my smutni, odczuwamy nasze cia o jako ci kie,

ęż

pojawia si uczucie “przyt oczenia”, mamy tendencj do rozpaczania i u alania si nad

sob , nad swymi problemami. Smutek dotyka p uc, to jeden z objaw w ludzi chorych na

gru lic . Antidotum na smutek to otwarto umys u, altruizm i wsp czucie ukierunkowane na

ź ę

ść

ół

wszystkie istoty oraz u wiadamianie sobie mo liwo ci dzia ania i doznania otwartej

przestrzeni (fizycznej i duchowej).

Strach i nieustraszoność - ruch wody. Strach porusza energi w d . Oznacza to, e

ół

np. w chwili bardzo silnego strachu mo na odda mocz w spos b niekontrolowany.

Przeciwie stwem l ku jest silna wola i nieustraszono - ale nie chodzi tu o ca kowity brak

ść

l ku, gdy to jest odst pstwem od stanu r wnowagi, lecz o odwag wewn trzn . Natomiast

na podj cie decyzji wp ywa te p cherzyk

ciowy (drewno), tote odwaga po czona z

żół

łą

rzeczywistym dzia aniem zale y od nerek i p cherzyka.

Jak wi c wida , emocje mog powodowa choroby oraz sygnalizowa je zanim

jeszcze dany narz d jest fizycznie zaatakowany lub uszkodzony przez chorob . Dlatego s

przydatne do stawiania diagnozy. Nie nale y ich bagatelizowa , gdy w spos b istotny mog

oddzia ywa na cia o.

W medycynie chi skiej silnie podkre la si wp yw emocji na zdrowie oraz ich zwi zek

z jedzeniem. Na przyk ad osoba o zr wnowa onym organizmie, nawet je li od ywia aby si

niew a ciwie ale mia a zr wnowa ony umys , p ki nie b dzie prze ywa a zak caj cych

ł ś

łó

emocji, poty taki tryb ycia nie wp ynie destrukcyjnie na zdrowie. I odwrotnie – kto

od ywiaj cy si w spos b najbardziej poprawny, uwzgl dniaj cy wszystkie regu y nast pstwa

i wsp oddzia ywania pi ciu przemian,

ół

jin i jang itd., ale ow adni ty silnymi emocjami, atwo

mo e popa w chorob . R wnie destruktywne mo e by ci g e my lenie o w a ciwym

ść

ą ł

ł ś

od ywianiu si , obawy w przypadku konieczno ci zjedzenia czego , co uwa amy za niezbyt

wskazane (np. u kogo w go cinie) i wyobra anie sobie jak to nam zaszkodzi albo sztywne,

wr cz obsesyjne podporz dkowywanie swego ycia przyj tej diecie. Medycyna chi ska nie

zaleca „wi ziennego rygoru”. O wiele wa niejsza jest zdrowa wyobra nia i inteligencja oraz

elastyczne i spontaniczne podej cie do wszystkiego. Wszak celem tak poj tej medycyny jest

uczynienie ycia pe niejszym i pi kniejszym oraz ycie w spos b bardziej wiadomy.

RUCH FIZYCZNY

Cz owiek musi si rusza by m g y . Chorzy ludzie, le cy w szpitalach, bez

ó ł ż ć

żą

wzgl du na to jak dobrze i zdrowo s od ywiani, zaczynaj traci na wadze i s abn . Na

tym przyk adzie wida , jak wa n rot odgrywa ruch. Pobudza kr enie krwi i energii

ż ą

ąż

yciowej.Osoba nieporuszaj ca si jest jak ywio wody - w zastoju. Energia ulega

zablokowaniu i nie dociera do wszystkich narz d w. ywio wody odpowiada zimie, a zima

ą ó

to mier . Aktywny ruch pobudza cia o. Jest w a ciwo ci ywio w ognia i drewna.

ł ś

ś ą ż

łó

Oznacza wzmo one kr enie krwi od ywiaj cej cia o i w a ciwy przep yw

ąż

ł ś

czi docieraj cej

wszystkimi kana ami akupunkturowymi do ka dego miejsca w organizmie.

Chi ska medycyna zawiera bardzo wa ny dzia - wiczenia fizyczne. Wyr nia si

óż

dwa nurty wicze :

wei kung - zewn trzne, w kt rych najistotniejszy jest ruch cia a w przestrzeni. S one

dynamiczne, wymagaj du ej si y i sprawno ci og lnej a r wnocze nie rozwijaj te cechy.

Bardziej wskazane s dla ludzi m odych i yj cych w ch odnym klimacie.

ż ą

nei kung - wewn trzne, kt rych istot jest ruch energii wewn trznej

czi. Polegaj na

opanowaniu umiej tno ci poruszania w asnej energii yciowej dzi ki skupieniu umys u i

uwa nemu, harmonijnemu oddychaniu. Przep ywaj ca energia yciowa porusza mi nie i

ęś

wyzwala p ynny ruch, oparty na w a ciwym danej osobie przyrodzonym rytmie, Zalecane s

ł ś

dla os b starszych i s abszych.

Skutkiem wicze obu nurt w

kung jest sprawno i zdrowie (profilaktyka). Istniej

ść

te wiczenia specjalne, dzia aj ce wybi rczo na okre lone narz dy wewn trzne (leczenie).

ż ć

ł ą

Niekt re z nich polegaj na rozci ganiu lub masowaniu wybranych

merydian w,

poprzez

odpowiedni prac i napi cie mi ni. Inne wykorzystuj kr tkotrwa y ucisk albo masa

ęś

punkt w akupunkturowych, przez co kieruj energie do w a ciwego narz du.

ł ś

Cech charakterystyczn chi skiej gimnastyki jest harmonia ruch w. wicz cy stara

si np. na ladowa p ynne poruszenia zwierz t, zjawiska przyrody - co ma nie tylko fizyczne

ć ł

ale r wnie psychiczne i symboliczne znaczenie.

Najbardziej znanym systemem gimnastyki zdrowotnej jest tai czi czuan. Opiera si na

koncepcjach pi ciu przemian oraz

jin i jang. Zawiera wielkie bogactwo wicze , wszystkie

jednak sprowadzaj si do kilku zasad: w a ciwej postawy cia a, koncentracji na poprawnym

ł ś

oddychaniu, zharmonizowanych z nim ruch w wynikaj cych z naturalnego przep ywu energii

yciowej. Niezwykle istotnym jest utrzymywanie j zyka w ci g ym kontakcie z podniebieniem

ą ł

(przez co tworzy si zamkni ty obieg energii mi dzy wa nymi

merydianami biegn cymi przez

j zyk i podniebienie); dodatkowe warunki to proste plecy i zamkni te usta.

Tai czi czuan

mimo e powsta jako system walki obronnej, zosta w ca o ci zaadaptowany przez

ł ś

medycyn chi sk , jako niezwykle przydatny w profilaktyce i leczeniu wielu schorze . Do

ń ą

dzi jest powszechnie stosowany przez miliony Chi czyk w oraz cieszy si wzrastaj c

ą ą

popularno ci na ca ym wiecie.

ś ą

SZTUKA GOTOWANIA

Regulowanie poziomu jin i jang

Kuchnia chi ska, podobnie jak inne sztuki w cywilizacji chi skiej, opiera si na

koncepcjach pi ciu przemian oraz

jin i jang.

Chi czycy odwiedzaj c inne kraje interesuj si kuchni , gdy na podstawie jej

wygl du oraz tradycji kulinarnej potrafi wiele powiedzie na temat korzystaj cych z niej

w a cicieli. W domach tradycyjnych spo ecze stw najwi ksza izba to zawsze kuchnia –

ł ś

pomieszczenie pe ne ycia. Jest tam ywy ogie -- oznaka ycia - wzmacniaj cy ogie

nerek, czyli ich energi yciow . Gotowanie jest prawdziw sztuk (dawniej tak uwa ano

ę ż

r wnie i w Europie), a o jej randze wiadczy a pozycja kucharza na dworze cesarzy

chi skich. By jedn z najwa niejszych os b w pa stwie, gdy od jego umiej tno ci, zdrowia

i dobrej kondycji zale a o zdrowie cesarza, a wi c i pomy lno pa stwa. Chi czycy

ż ł

ść

podkre laj nie tylko znaczenie kwalifikacji kulinarnych, ale tak e r wnowagi duchowej

ś ą

kucharza. Nie bez znaczenia jest jako jego w asnej energii

ść

czi, gdy w jakim stopniu

udziela si przygotowywanym przez niego potrawom. Warto chwil zastanowi si nad takim

podej ciem. Sami mo emy atwo znale liczne przyk ady z w asnego otoczenia,

źć

potwierdzaj ce s uszno powy szych twierdze . Czemu przypisa tak wysok pozycj

ść

spo eczn kucharza? Po pierwsze musi by r wnocze nie zielarzem. Po drugie, winien

ć ó

doskonale opanowa diagnozowanie. Nieraz wystarczy, e spojrzy na twarz cz owieka i od

razu wie, czego mu potrzeba. Pozycj sw zawdzi cza r wnie podtrzymywaniu ognia,

przemieniaj cego energi , a wiec odzia ywuj cego na w a ciwo ci i moc po ywienia. Do

ł ś

takich przemian ogie jest wr cz niezb dny (np. przez gotowanie, duszenie lub sma enie

mo na przemieni natur jarzyny

liang w wen).

Je li dziecko jest stale wych adzane przez niew a ciwe od ywianie (s odycze, lody,

ł ś

owoce cytrusowe - szczeg lnie w zimie, brak lub niewiele gotowanych pokarm w) to ma

„chorob zimna” przejawiaj c si podatno ci na przezi bienia, blad twarz , zm czeniem.

ą ą

ś ą

Jedz c gruszki, kt re z punktu widzenia medycyny chi skiej maj och adzaj c energi ,

ą ą

pog biamy jeszcze objawy choroby. Maj c przy tym rozwolnienie (zazwyczaj b d ce jednym

łę

ę ą

z symptom w chor b zimna) mo emy dosta silniejszej biegunki. Aby tego unikn , nale y

ąć

przede wszystkim gotowa owoce i jarzyny – w omawianym przypadku s to gruszki.

Gotowanie oznacza, e

dodano im ognia, czyli zwi kszono energi . Je li przeci gniemy

proces gotowania, to owoce zaczn traci soki, co nazywane jest

„jangizowaniem” -

po ywienie nabiera coraz wi cej w a ciwo ci

ł ś

jang. Od tego momentu staje si bardziej

rozgrzewaj ce. Je li dodamy do niego np. jeszcze troszk imbiru i cynamonu, wtedy

wych adzaj c gruszk przemienimy w pe ni w po ywienie o w a ciwo ciach

ą ą

ł ś

rozgrzewaj cych. Na tym w a nie polega obr bka ogniem zmieniaj ca w a ciwo ci

ł ś

energetyczne. Tak przygotowana gruszka podana dziecku cierpi cemu na chorob zimna,

b dzie prawdziwym lekarstwem. Surowa wych odzi aby je jeszcze bardziej, a gotowana mu

pomo e. Tego typu metody stosuje si w przypadku ludzi maj cych tzw. „zimn

konstytucj ”.

„Jangizowanie”, czyli przemiana po ywienia w bardziej rozgrzewaj ce ni wynika to z

jego natury, polega przede wszystkim na wykorzystaniu mocy ognia. Mo na wi c d ugo

gotowa , gotowa we w asnych sosach, gotowa bez wody, gotowa pod ci nieniem, mo na

sma y , pra y . Opr cz tego mo na stosowa odpowiednie kombinacje zi i przypraw o

ż ć

ół

cechach rozgrzewaj cych - przez co zwi ksza si energi ca ego pokarmu. Warto wi c

wiadomie zmienia w a ciwo ci jedzenia. Poprzez r ne sposoby obr bki kulinarnej

ł ś

óż

produktu rozszerzamy lub regulujemy jego w a ciwo ci od ywcze l lecznicze. Gotowanie jest

ł ś

g wnym rodkiem stosowanym w kuchni chi skiej do zr wnowa enia oraz przemiany

łó

jedzenia i dostosowania go do indywidualnych potrzeb konsumenta.

Z drugiej strony jedzenie mo e by zbyt “gor ce”. Oczywi cie nie chodzi o

temperatur , lecz rodzaj energii. G wny problem stanowi tutaj mi so

łó

. Wsp czesna kuchnia

ół

zachodnia zazwyczaj pope nia istotne b dy. Mi so b d ce ze swej natury „ciep e” (wen),

łę

ę ą

podlega obr bce ogniem poprzez sma enie czy duszenie; dodawane s ostre rozgrzewaj ce

przyprawy (np. pieprz) oraz s l wysuszaj ca organizm. Takie danie staje si niezwykle

rozgrzewaj ce, jest to jakby skondensowane

jang. W rezultacie po jedzeniu odczuwa się

wyra n potrzeb spo ycia czego s odkiego, co po pierwsze zharmonizuje, a po drugie ze

ź ą

ś ł

wzgl du na zawarto bia ego cukru jest silnie och adzaj ce

ść

han. Poniewa mi so ma

tendencj do zalegania w o dku i jelitach, cz st potrzeb staje si ch wypicia alkoholu

ż łą

ę ą

ęć

maj cego w a ciwo poruszania zastoj w. Jednak e alkohol ma gor c natur , przez co

ł ś

ść

ą ą

dodatkowo rozgrzewa organizm.

W tradycyjnej kuchni chi skiej stosuje si r wnie mi so, ale po pierwsze - w

ę ó

niewielkich ilo ciach (rz du 10%), a po drugie niezwykle wa ny jest spos b jego

przyrz dzenia. Stosuje si to, co mo na by nazwa

„jinizacj ”

albo przesuni ciem natury

mi sa z poziomu zwierz cego do ro linnego. Polega to na gotowaniu go z du ilo ci

żą

ś ą

grzyb w i owoc w.

Grzyby zawieraj bia ka o naturze och adzaj cej

liang, r wnowa ce tym samym bia ko

żą

zwierz ce typu

wen. Taka kombinacja o ywia cia o, a nie powoduje zachwiania r wnowagi

energetycznej. G wne zalecenie wi c brzmi: je li jemy mi so, to nie spo ywajmy go zbyt

łó

wiele i czmy je z grzybami. Razem z nim jedzmy wiele gotowanych warzyw i minimaln

łą

ilo soli. Warto zmieni mit dotycz cy diety mi snej.

ść

Powy sze dzia anie grzyb w wida jeszcze wyra niej na przyk adzie zatrucia

proteinowego wyst puj cego wtedy, gdy mi so stanowi podstaw diety, albo np. u os b z

niewydolno ci , nerek, gdy zachodzi konieczno dializowania. Ludzie tacy maj wyra nie

ś ą

ść

brudno br zowy kolor twarzy - co nie ma adnego zwi zku z opalaniem. Po sze ciu

miesi cach diety bezmi snej, zast pionej diet opart na grzybach albo specjalnej diety

jarskiej, sk ra przybiera normalny kolor.

Innym sposobem „jinizowania” po ywienia jest gotowanie w du ej ilo ci wody albo

jedzenie sur wek.

Je li „jinizujemy” to, co jest za gor ce, a „jangizujemy” to, co jest zbyt zimne, wtedy

powoli dochodzimy do zr wnowa enia po ywienia. Co oznacza, e po zako czeniu posi ku

nie mamy ochoty na inny rodzaj jedzenia. Najlepsza dieta to gotowane zbo a (jako

podstawa), dobrze ugotowane warzywa, niewiele mi sa i owoce. Wszystko musi by jednak

inteligentnie przyrz dzone, odpowiednio do indywidualnych potrzeb. Nie wystarczy wiedzie ,

e powinni my je np. marchew, r wnie wa ne jest to, w jaki spos b j przygotujemy.

ść

Ugotowana w jeden spos b b dzie r wnowa y a energi cia a, w inny - uczyni cia o

ż ł

„gor cym”. Gotuje si wi c nie tylko dla smaku, ale i dla uzyskania odpowiedniej energii.

Odkrycie ognia to bardzo wa ny moment w dziejach ludzko ci. Od owego czasu cz owiek

posiada mo liwo przemieniania natury po ywienia - mo e uprawia alchemi kulinarn .

ść

Niestety, nie rozumie tego wielu ludzi na Zachodzie. Jedz c wiele surowych owoc w

przyswajaj sobie wprawdzie liczne witaminy, co jednak e nie chroni ich bynajmniej przed

chorob . Najwa niejsza bowiem jest energia. Dlatego czasem zaleca si zupy gotowane

bardzo d ugo (nawet wiele godzin, poniewa w miar gotowania wzrasta energia), a wi c im

d u ej gotowana zupa, tym silniejszy jej wp yw na organizm.

ł ż

Gotowanie wed ug pi ciu przemian

Podr uj c po wiecie mo na spotka najr niejsze tradycje kulinarne. Ka da z tych

óż ą

óż

tradycji zaleca pewne rodzaje po ywienia, a inne zdecydowanie odrzuca. Inaczej jest w

tradycji chi skiej opieraj cej si na koncepcji pi ciu przemian: nie mo na tu powiedzie , e

ć ż

co jest szczeg lnie wskazane, a czego innego je nie nale y. Po pierwsze wszystko

ść

traktuje si bardzo indywidualnie, w zale no ci od osoby. Ka dy organizm ma w a ciw

ż ś

ł ś

sobie budow , konstytucj , przeby inne choroby, ma charakterystyczn r wnowag (lub

ą ó

nier wnowag )

jin i jang oraz pi ciu ywio w. Po drugie nie mo na przyj sztywnego

łó

ąć

systemu od ywiania ze wzgl du na zmieniaj ce si pory roku, pory dnia. zmiany pogody.

Aby wi c cia o i umys by y utrzymywane w jak najlepszej r wnowadze, konieczne jest

umiej tne przeciwdzia anie r nego rodzaju wp ywom i oddzia ywaniom. Skutecznym do tego

óż

rodkiem jest w a nie szeroko rozumiane od ywianie. Po trzecie, nale y uwzgl dnia r wnie

ł ś

ć ó

miejsce swego zamieszkania, klimat i rodowisko w kt rym yjemy.

Nie namawiamy czytelnik w, by jedli tak samo jak Chi czycy. Japo czycy czy

Hindusi, lecz elastycznie dostosowali prezentowan tu chi sk wiedz do sposob w

ń ą

od ywiania w a ciwych dla naszego kraju. R wnie istotne jest spo ywanie przede wszystkim

ł ś

tego, co ro nie w Polsce, produkty sprowadzane z innych stref klimatycznych stosuj c w

znacznie mniejszym stopniu. Mo na wi c np. spokojnie zast pi ry r nymi odmianami

ą ć

ż óż

pszenicy, j czmienia czy prosa. Podstawow m dro ci w od ywianiu jest wykorzystywanie

ś ą

produkt w, kt re mamy pod r k . Oczywi cie w szczeg lnych przypadkach (np. w czasie

ę ą

choroby) mo na stosowa specyficzne leki i zio a sprowadzane nawet z daleka – nie

powinno si jednak opiera na nich codziennej diety. Wi kszo chor b mo na bowiem

ść

skutecznie wyleczy przy pomocy zi i lek w naturalnych osi galnych na miejscu, w

ół

naszym kraju. Wystarczaj cym tego dowodem by a medycyna ludowa, wsp cze nie zbyt

ół

pochopnie i bezmy lnie odrzucana. Warto wi c si gn do w asnych korzeni i ponownie

ę ąć

zapozna si z tym, co robi y nasze babki i prababki, a zobaczymy, e ca ej tej

podstawowej wiedzy u ywano i na naszym terenie. Stosowano jedynie inny system poj ciowy

wynikaj cy z odr bno ci kulturowej - idea jednak by a ta sama. Z drugiej strony nie warto

pod a owczym p dem za zachodnim modelem zunifikowanego od ywiania proponowanym

ąż ć

przez spo ecze stwo konsumpcyjne i da sobie wm wi , e akurat hamburger Mac Donalda

ó ć ż

jest w a nie najlepszym po ywieniem. Tak wi c najwa niejszy jest powr t do podstaw i

ł ś

uwa ne badanie w asnej tradycji oraz jej rozs dne wykorzystanie.

Dylemat: zdrowe - niezdrowe

Do wszystkiego nale y podchodzi spokojnie i bez przes d w. Nie mo na powiedzie ,

ą ó

e co jest samo z siebie z e. a co innego zawsze i dla wszystkich dobre. Taki pogl d jest

fa szywy. Zawsze odgrywa rol stan organizmu, klimat, itp. Zanim zawyrokuje si na temat

tego, czy co jest zdrowe czy nie, trzeba by wiadomym, e zawsze s jakie szczeg lne

ć ś

sytuacje, w kt rych dany produkt, uwa any powszechnie za szkodliwy, mo e by uznany za

bardzo wskazany. Nic nie jest na zawsze utrwalone i ostateczne - m wi o tym ca y system

filozofii chi skiej, oparty na przemianie

jin w jang i znowu jang w jin, cyklu pi ciu ywio w

łó

oraz pi ciu energetycznych w a ciwo ciach. Medycyna chi ska czy sztuka kulinarna s tylko

ł ś

jednymi z wielu aspekt w tego uniwersalnego systemu.

Palenie papieros w i picie kawy

Nawet to, co normalnie jest szkodliwe, jak np. palenie tytoniu - w sytuacjach

szczeg lnych mo e by zalecane jako lekarstwo albo do cel w profilaktycznych. I tak na

przyk ad w Egipcie w zimie panuje bardzo wietrzna i sucha pogoda. Arabowie pal fajki

wodne u ywaj c tytoniu, kt ry na wiele dni wcze niej zosta nas czony miodem i

wysuszony. Fajka wodna nawil a p uca, natomiast tak spreparowany tyto pobudza tak e

wytwarzanie wilgoci w p ucach - dzi ki nawil aj cemu oddzia ywaniu miodu. W tej sytuacji

ż ą

tyto mo na wr cz nazwa lekarstwem (tym bardziej, e konstrukcja fajki wodnej powoduje

zatrzymywanie w wodzie wi kszo ci toksycznych produkt w spalania tytoniu). Na tym

przyk adzie wida , e nie mo na jednoznacznie palenia tytoniu uzna za co z ego. Tak

ć ż

samo jak picia kawy czy alkoholu. Ka d z tych rzeczy mo na u y we w a ciwej sytuacji i

ż ą

ż ć

ł ś

odpowiednich ilo ciach jako leku.

Nasuwa si tu od razu pytanie: dlaczego niekt rzy pij nadmierne ilo ci kawy lub

pal np. 40 papieros w dziennie? Ka dy z takich przypadk w ma swoj przyczyn . Nic nie

pomaga nawo ywanie do zaprzestania, pot pianie, straszenie chorobami nowotworowymi czy

zawa ami. Zazwyczaj nie wystarczaj dobre ch ci samych na ogowc w - musi zosta

rozpoznana i usuni ta rzeczywista przyczyna lgni cia lub wr cz zapotrzebowania organizmu

na ci g e palenie papieros w czy picie kawy. Wed ug chi skiej medycyny ludzie pij kaw i

ą ł

du o pal wtedy, gdy jest to uzasadnione medycznie nier wnowag organizmu - brakuje im

ywio u ognia. Palenie oraz picie kawy szczeg lnie wzmacnia nerki, co pomaga r wnie

osuszy nadmiar wilgoci (np. w p ucach) albo rozgrza o dek.

ć ż łą

Oczywi cie jest wiele sposob w palenia tytoniu czy picia kawy. Je li wrzucimy kaw

do wrz cej wody i pozwolimy jej gotowa si przez chwilk , to b dzie ona znakomitym

lekiem wzmacniaj cym

jang nerek, s u cym r wnie do rozproszenia nadmiaru wilgoci

ł żą

zalegaj cej w ciele. Kawa musi by jednak gotowana! Nic nowego: nasze babki gotowa y

kaw , gotuje si j w wielu krajach arabskich. Ostrzegamy czytelnik w przed kaw

ę ą

bezkofeinow : produkowana jest z zielonej kawy nawil anej na parze i traktowanej

tr jchloroetylenem (TRI) rozpuszczaj cym i usuwaj cym kofein .

To samo dotyczy tytoniu. Prawdziwy tyto mo e by znakomitym lekarstwem, ale nie

mo emy leczy si przez palenie papieros w czy ucie cygar! Wsp cze nie wi kszo

ół

ść

papieros w ma tyto tak przesycony r nymi chemikaliami, e w adnym przypadku zdrowy

óż

by nie mo e. Opr cz tego tyto nie dla ka dego mo e by lekarstwem - nigdy nim nie

b dzie dla ludzi maj cych „gor ce” p uca, natomiast dobry jest dla maj cych „ch odne”

p uca albo wilgo i ch d w p ucach. Palenie tytoniu usuwa z cia a zimny wiatr, chroni wi c

łó

przed przezi bieniem wywo anym przez zewn trzny ch d i wiatr. U kobiet rozgrzewa macic

łó

(zaliczan do ywio u wody). Zachowajmy jednak ostro no i nie przesadzajmy z paleniem,

ż ść

bo tyto ma gor c , toksyczn energi .

ą ą

Przyczyn palenia nie s papierosy, przyczyn picia kawy wcale nie jest kawa.

Rzeczywist powodem mo e by natomiast ch

wzmocnienia koncentracji (cz sto

ęć

nieu wiadomiona), ch rozgrzania o dka albo jelita grubego, ch utrzymania ciep a w

ęć

ż łą

ęć

nerkach, itd. Bardzo cz sto palaczami s ludzie maj cy zimn ledzion i zimny o dek.

ą ś

ż łą

Poprzez palenie lub picie podnosi si ilo cukru, co powoduje zanik aknienia. W zwi zku z

ść

tym trac wag - ale nie dlatego, e pal czy pij , tylko dlatego, e nie s g odni - wi c

ą ł

nie jedz . Je li rzucimy palenie, zazwyczaj przybieramy na wadze; mo emy nawet znacznie

uty .

Wszystko jest wi c dozwolone, byle tylko wiedzie dla kogo i w jaki spos b. Nie

nale y akupunktur pr bowa leczy na ogu tytoniowego czy kawowego, bo nie chodzi o

chwilowy rezultat mo liwy oczywi cie do osi gni cia w przypadku leczenia objawowego. To

prymitywny spos b, mog cy w ostatecznym rozrachunku przynie wi cej szk d ni po ytku.

ść

Konieczna jest dobra diagnoza, aby pacjent sam zrozumia , dlaczego tak du o pali czy pije.

Dzi ki temu b dzie m g aktywnie uczestniczy w swojej terapii, stosuj c w a ciwy spos b

ó ł

ł ś

od ywiania, zio a itp. Leczy trzeba wi c w takim przypadku ch d i nadmiar wilgoci w

łó

ywiole metalu, os abienie nerek lub ledziony, a po zr wnowa eniu organizmu pacjent

spontanicznie przestanie odczuwa nieodpart potrzeb palenia lub picia kawy i atwo

odejdzie od nawyku.

Alkohol i s l

Z punktu widzenia medycyny chi skiej alkoholizm jako choroba nie istnieje. Raczej

nale a oby m wi o chorobliwym uzale nieniu od soli i bia ka zwierz cego, kt re wymuszaj

ż ł

ó ć

picie alkoholu. S l, w naszej diecie stosowana zawsze w nadmiarze, wysusza cia o i

wywo uje przykurcz, a mi so cz sto wywo uje zast j

czi (popularnie zwany niestrawno ci )

ś ą

oraz prowadzi do rozgrzania p cherzyka

ciowego. Nadmierne i sta e od ywianie si tymi

żół

produktami prowadzi do powstania silnego napi cia, tak w ciele, jak i emocjonalnego.

Skurczony, „.gor cy” p cherzyk ciowy odpowiada te za postawy agresywne. Pojawia si

żół

potrzeba roz adowania napi cia. Alkohol doskonale jej odpowiada, dzia a bowiem

„wybuchowo”. Poniewa ma gor c natur

ą ą

(re) i nale y do przemiany metalu, ma

w a ciwo rozprzestrzeniania - prze amuje zastoje, relaksuje i odsuwa wszystkie problemy

ł ś

ść

tak d ugo, jak si pije. Alkohol wp ywa te nawil aj co na organizm wysuszony przez s l.

ż ą

Jednak ta wewn trzna wilgo to tzw. luz wznosz cy si ku g rze - st d uczucie „p kania

G owy”. Wprawdzie alkohol r wnowa y zimn natur soli i u atwia trawienie, jednak e ci g a

ą ł

potrzeba picia jest pochodn niew a ciwej diety.

ł ś

Ka dy rodzaj alkoholu ma inne w a ciwo ci. Powy sze uwagi dotyczy y w dki i

ł ś

spirytusu. Tak silne alkohole odpowiednio stosowane, u atwiaj trawienie zalegaj cego w

o dku mi sa i innych ci kostrawnych da . Skutecznie rozgrzewaj cia o we wst pnej

ż łą

ęż

fazie przezi bienia „wypychaj c”chorob na zewn trz, Czerwone wino ma smak gorzki i

ciep natur - oddzia ywuje na ledzion wzmacniaj c krew, szczeg lnie w po czeniu z

łą

pewnymi zio ami. Piwo jest gorzkie, o naturze neutralnej. Gorzki smak piwa dzia a

wydalaj ce, w d , jest wi c moczop dne. Alkohol (ostry - metal) w piwie jest kontrolowany

ół

przez chmiel (gorzki - ogie ), dlatego nap j ten mo e by stosowany w niezbyt du ych

ilo ciach nawet w kuracji odwykowej przy uzale nieniu alkoholowym.

Alkoholikami s zazwyczaj ludzie maj cy zbyt mocne

jang; nigdy nie spotkamy ich

w r d wegetarian od ywiaj cych si g wnie sa atkami i wie ymi owocami. Alkoholicy to

ś ó

łó

ludzie jedz cy du o mi sa, kie bas i soli. Im wi cej ich jedz , tym alkohol jest im bardziej

potrzebny, gdy takie po ywienie jest zupe nie niezr wnowa one. Dlatego ka demu, kto

chcia by zerwa z na ogiem alkoholizmu mo na zaleci dziewi dziesi ciodniow diet

ęć

wegetaria sk bez u ywania soli. Stosuj cy te diet powinni pi du o piwa z pszenicy (w

ń ą

Polsce niestety jest ono trudno dost pne, na Zachodzie nie ma z jego nabyciem wi kszych

problem w). Piwo pszeniczne ma zdolno wydalania soli z organizmu oraz dzia a

ść

oczyszczaj co.

Powy sza terapia antyalkoholowa jest niezwykle skuteczna, gdy usuwa przyczyny,

atwiej wi c pacjentowi powstrzyma si od picia.

Cukier

Podobny do wy ej omawianych jest problem cukru. Oczyszczony bia y cukier

charakteryzuje si siln energi wych adzaj c . Z punktu widzenia medycyny chi skiej

ą ą

trudno taki cukier nazwa produktem ywno ciowym. Raczej nale a oby go okre li jako

ż ł

ś ć

produkt chemiczny, w zdecydowanej wi kszo ci przypadk w bardzo szkodliwy dla organizmu,

gdy silnie go zakwasza (a to obni a odporno ) oraz powa nie os abiaj cy ywio ziemi,

ść

czyli trzustk i ledzion . Ze swej natury bia y cukier jest wyzi biaj cy i wytwarzaj cy wilgo

przekszta caj c si luz. Jednym z nielicznych przypadk w uzasadniaj cych u ycie takiego

ą ą

ę ś

cukru jest s odzenie mocnej mi towej herbaty w klimacie bardzo gor cym i ekstremalnie

suchym. Tak w a nie stosuj go Arabowie na pustyni.

ł ś

Tym, kt rzy jedz du o s odyczy, a z r nych przyczyn (zazwyczaj nie zdrowotnych,

óż

lecz raczej estetycznych) chcieliby ograniczy lub zaprzesta faszerowania si t ukochan

ę ą

„bia trucizn ”, radzimy:

łą

- na razie dalej jedzcie s odycze (staraj c si zmniejszy ich ilo ), lecz przesta cie tyle

ść

soli !

- ograniczcie ilo mi sa, a szczeg lnie kie bas i wieprzowiny (gdy te gatunki mi sa s

ść

najbardziej s one, a poza tym najbardziej niezdrowe);

- jedzcie wi cej gotowanych zb w formie kasz (szczeg lnie kasz jaglan ), uj c je

óż

ż ą

bardzo dok adnie;

- jedzcie pieczywo z pe nej m ki.

Stosuj c te rady samoistnie zmniejszymy zapotrzebowanie organizmu na cukier. Cia o

zawsze przecie d y do uzyskania r wnowagi

ąż

jin i jang. a nie mog c tego osi gn z

ą ąć

powodu niezr wnowa onego po ywienia lub stylu ycia, wytwarza aknienie s odyczy – ruch

ziemi ma przecie najsilniejsze dzia anie harmonizuj ce. M wi c tak negatywnie o cukrze,

ó ą

chi ska medycyna nie odrzuca wszystkiego co s odkie. Poleca np. - oczywi cie w

rozs dnych ilo ciach - mi d, melas , syrop klonowy lub syrop trzcinowy, zaliczane do ruchu

ziemi o naturze neutralnej (nie s wi c tak silnie wych adzaj ce jak bia y cukier).

Na powy szych przyk adach wida , e przyczyny dolegliwo ci le . zazwyczaj

żą

zupe nie gdzie indziej, ni mog oby to si wydawa . Zawsze jednak s jakie powody,

cz sto zwi zane z codziennymi nawykami kulinarnymi czy zachowaniami. Wa na jest wiec

umiej tno postawienia odpowiedniej diagnozy i usuni cie przyczyn. Konieczne jest

ść

zrozumienie powi za i oddzia ywa wszystkiego, co si je i robi. Maj c odpowiedni ,

ą ń

rzeteln , popart do wiadczeniem wiedz , dostrzega si jasno jak dzia a po ywienie, do

jakich skutk w doprowadza, czym zagra a mo e danemu organizmowi przy jego

ż ć

uwarunkowaniach wieku, czasu i rodowiska ycia. Wtedy nic nie jest bezwzgl dnie

zakazane i szkodliwe - pod warunkiem, e r wnocze nie ma si wiadomo , i ka de

ę ś

ść

po ywienie mo e okaza si niewskazane w pewnych okoliczno ciach.

Mleko

Medycyna chi ska uwa a, e s odkie mleko

krowie nie zawsze i nie dla ka dego jest

zdrowym napojem. Mog je pi ma e dzieci i niemowlaki, gdy matka nie ma mleka. Ale

nawet w tych przypadkach nadmiar mo e by szkodliwy (skaza bia kowa). Po kilku latach

nast puje u m odego cz owieka zmiana rodzaju po ywienia i mleko przestaje by konieczne

dla organizmu. S odkie mleko krowie wzmacnia i od ywia

czi ledziony, wzmacnia krew Jest

wi c wskazane dla os b os abionych. Jednak musimy uwa a , bo je li ledziona ma

ż ć

niedob r energii, to mleko mo e wzmaga wytwarzanie luzu atakuj cego p uca.

Picie s odkiego mleka, szczeg lnie zimnego, ma zwi zek z patologi kotki. To

ą łę

cz sty problem sportowc w. Zimne mleko ozi bia o dek os abiaj c jego

ż łą

czi

(charakterystycznym objawem jest bia y nalot na j zyku). Chi czycy t umacz ten fakt

nast puj co: przez kolana przebiega kana energetyczny o dka. o dek trac c energi

ż łą

Ż łą

pod wp ywem zimna, le trawi bia ko, a zaburzenie energetyczne rozprzestrzeniaj ce si

wzd u

ł ż

merydianu dotyka staw w kolanowych przede wszystkim uszkadzaj c kotki.

ą łę

Wyt umaczy to mo na tak e na gruncie zachodniej medycyny. Krowie mleko jest

obfitym r d em wapnia i trudno przyswajalnej kazeiny. W wyniku trawienia obci a organizm

ź ó ł

ąż

du ilo ci zwi zk w purynowych wytr caj cych si w stawach. To upo ledza czynno

żą

ś ą

ą ó

ść

staw w i zmniejsza odporno na urazy (zmniejszenie elastyczno ci uk adu wi zad owego

ść

stawu kolanowego).

Mleko, przede wszystkim zimne z cukrem, to nap j, kt rego nale y unika w

przypadkach typowych chor b zimna takich jak przezi bienie, grypa, reumatyzm zwi zany z

zimnem i wilgoci . W takich sytuacjach picie mleka i spo ywanie cukru powoduj nasilenie

choroby i utrudnienie leczenia. Z drugiej strony mleko zalecane jest jako rodek leczniczy

dostarczaj cy wilgoci w przypadkach gor czki wywo anej przez nadmiar ciep a w sercu.

Generalnie jednak nale y odradzi codzienne picie s odkiego mleka, pozostawiaj c je dla

niemowl t (cho dla nich najlepsze jest oczywi cie mleko matki). Do powszechnego u ytku

bardziej nadaje si

mleko kozie, kt re ma sk ad zbli ony do ludzkiego. Zawiera wi cej

fosforu ni krowie, rozgrzewa organizm i jest dobrze przyswajalne.

Z punktu widzenia medycyny chi skiej kwa ne

mleko jest czym zupe nie innym od

s odkiego. Uwa ane jest za wspania y lek od wie aj cy w trob . Taoistyczni mistrzowie

ż ą

uznawali kwa ne mleko za “nap j nie miertelno ci” przed u aj cy ycie. Ceniono je za

ł ż ą

samoistn moc przemiany ywio w. Od s odkiego ( ywio ziemi) przesz o bowiem przez

łó

metal i wod , do kwa nego (w ywiole drewna).

Chleb

Nale y d y do tego, by g wnym rodzajem pokarmu w ca ej diecie by y zbo a i

ąż ć

łó

produkty na nich oparte. Powinno si je je regularnie, codziennie, przy ka dym posi ku.

ść

Zbo a s tak wa ne, gdy z energetycznego punktu widzenia zawieraj ca kowicie

skondensowan energi yciow . Dzi ki nim korzysta mo na z obfitych zasob w

ę ż

energetycznych niezb dnych do intensywnego ycia. Zbo a s tak wa ne r wnie ze

wzgl du na doskona e zr wnowa enie energii

jin i jang. Ju najstarsze cywilizacje zawsze

opiera y si na zbo ach. R wnie i teraz, w dalszym ci gu ludzie powinni zbo a uwa a za

ż ć

swoje g wne po ywienie. Ka da kultura mia a swoisty spos b przygotowywania produkt w

łó

zbo owych. Nasza cywilizacja jest cywilizacj chleba.

Chleb to ywio ziemi; nawet jego kszta t przypomina g r . Ziemia, jak to ju by o

ó ę

wzmiankowane, harmonizuje i wsp dzia a ze wszystkimi pozosta ymi ruchami. Dlatego chleb

ół

mo na je z ka dym rodzajem smaku, z ka dym rodzajem pokarmu. Mo na powiedzie , e

ść

ć ż

chleb to centrum po ywienia. Sam zawiera ogromn ilo energii yciowej. Najlepszy jest

ść

chleb wypiekany w domu. Robienie chleba to prawie tak, jak czynienie ycia. Jest on

r wnie doskona ym lekiem na serce i umys -

szien.

Oczywi cie nie chodzi tu o bia y chleb, wypiekany z bia ej m ki, gdy ta pozbawiona

jest wielu niezb dnych sk adnik w, a w zwi zku z tym niezr wnowa ona. Medycyna i

kuchnia chi ska preferuje zawsze chleb z pe nej m ki oraz zbo a nie pozbawione

zewn trznej warstwy ziarna - a wi c wszelkie kasze, pe n m k , itp. Prawdziwy chleb

ł ą

ą ę

robiony domowym sposobem jest wspania ym lekiem. Je li doda si do niego orzech w

w oskich - wzmocni nerki, je li wypiecze si chleb z sezamem - wzmocni to szczeg lnie

nerk lew , odpowiedzialn za wytwarzanie substancji w organizmie. Powinno si wi c

“budowa ” swe posi ki wok chleba i wok zb .

ół

óż

GOTOWANIE A PORY ROKU

Gotowanie wed ug pi ciu ruch w oznacza, e spos b przygotowywania pokarmu

zmienia si pi razy w ci gu roku. Wykorzystuje si jarzyny i owoce, kt re w a nie rosn i

ęć

ł ś

dojrzewaj w danej porze. Nic ma to nic wsp lnego akurat z chi sk tradycj , gdy

ń ą

stosowane jest wsz dzie.

Zbo a i inne ziarna

Z ka dym z sezon w wi e si jakie zbo e lub inne zast puj ce je ziarna. W

ąż

zwi zku z gotowaniem mo emy te wszystkie zbo a traktowa jako ywio ziemi, gdy

zawsze wzmacniaj ledzion i o dek. Om wimy tu wybrane przyk ady zb , co nie

ą ś

ż łą

óż

znaczy e inne s mniej warto ciowe czy niewskazane.

Wiosn g wnym spo ywanym rodzajem zbo a powinna by pszenica, nale ca do

łó

żą

ruchu drewna. Mo e to by pszenica w ka dej postaci: jako kasza albo gotowane pe ne

ziarno, makaron czy chleb z m ki pszennej (pe nej oczywi cie), itp. Jest to bardzo pot ny

ęż

lek znakomicie wzmacniaj cy w trob np. po

taczce. Wspiera i uspokaja serce, wzmaga

żół

wytwarzanie p yn w wewn trznych, dodaje

ł ó

czi nerkom i ledzionie oraz reguluje system

trawienny. Szczeg lnie polecamy j w przypadku wyst powania nocnych pot w, przy

bezsenno ci, nier wnowadze emocjonalnej, moczeniu nocnym. Usuwa letnie gor co, ochrania

p uca (przez co uspokaja serce) oraz wzmacniaj c ledzion pobudza wydalanie.

ą ś

Z latem niestety nie wi e si bezpo rednio aden gatunek zbo a. Po prostu nie

ąż

istnieje zbo e nale ce do ruchu ognia. Pewnego typu odpowiednikiem zbo a w tym

żą

elemencie jest jednak kasza gryczana maj ca natur ciep

łą

(wen), a wi c wzmacniaj ca

ogie . Poniewa nie nale y ona do zb - b dzie wzmacnia ruch ognia, lecz jako pokarm

óż

nie jest w zupe no ci zr wnowa ona. Z tego powodu nie mo na robi np. letniej kuracji tylko

ł ś

w oparciu o kasz gryczan . Stosowa mo emy j do wzmacniania ledziony (przy

niedoborze jang i czi) oraz nerek (w po czeniu z owsem). Poprawia apetyt i u atwia

łą

wydalanie. Nie wolno natomiast jej je osobom cierpi cym na zawroty g owy albo choroby

ść

klasyfikowane jako “gor ce z wiatrem”.

Do kaszy gryczanej powr cimy jeszcze przy

omawianiu zimy. Niekiedy do ywio u ognia zalicza si

yto.

Usuwa ono wilgo z cia a,

wzmaga wydalanie moczu. Uwa ane jest za doskona y lek w przypadku chor b serca –

dzia a przeciwzakrzepowo, zapobiega mia d ycy t tnic oraz zastojom krwi. W

ż ż

spo eczno ciach, kt rych dieta oparta by a na tym zbo u, nie znano zawa w serca i

łó

arteriosklerozy.

Na p ne lato lub na ka de osiemna cie dni pomi dzy czterema g wnymi sezonami

óź

łó

wypada ruch ziemi. Tej porze odpowiada najd u ej uprawiane zbo e w historii ludzko ci -

ł ż

proso. Wielu ludzi s dzi, e w Chinach czy Japonii od niepami tnych czas w podstawowym

zbo em by ry . Tymczasem to nieprawda - pierwszym bogiem w tradycji chi skiej by o

proso, a dopiero p niej przyby b g ry u (ry zosta do Chin przywieziony z po udnia, z

óź

Indii). Proso ma jedn bardzo istotn cech - jest zasadowe. Nawet je li si go nie

prze uje w spos b wystarczaj cy, to cia o i tak przyjmie odczyn alkaliczny. Natomiast inne

zbo a niewystarczaj co pogryzione, np. pszenica, powoduj zakwaszenie cia a. Dopiero silnie

prze ute (zaleca si ka dy k s pogry minimum pi dziesi t razy) alkalizuj cia o.

źć

ęć

Proso jest w medycynie chi skiej jednym z najwa niejszych prostych lek w przeciwko

nowotworom, gdy alkaliczny odczyn bardzo podnosi naturaln odporno organizmu.

ść

Generalnie dzia anie prosa jest nast puj ce: wzmacnia energi yciow oraz nerki i

ę ż

rodkowy ogrzewacz, od wie a krew, neutralizuje gor co lata, harmonizuje o dek,

ż łą

wzmacnia oraz reguluje przew d pokarmowy (dzia aj c ci gaj co). Zaleca si stosowanie

ł ą

ś ą

prosa w przypadku „ognia o dka”, „wilgotnego gor ca” w jelicie grubym, fizycznego i

ż łą

umys owego wyczerpania oraz przy sk onno ci do wymiot w w pocz tkowym okresie ci y.

ąż

Bywa u ywane jako lek przeciw cukrzycy. Poniewa jest ono zasadowe, pomaga leczy

zapalenie luz wki o dka

ż łą

(gastritis). Proso troch wysusza, tote radzimy je gotowa z

owocami - b dzie wtedy lekko od wie aj ce.

ż ą

Z jesieni , czyli z ruchem metalu, wi e si ry . M wi c o ry u. nale y pami ta , e

ąż

ó ą

ę ć ż

chodzi tu o ry br zowy, a nie silnie omielony, a przez to bardzo niezr wnowa ony

energetycznie ry bia y. Bia y ry w rzeczywisto ci nie r ni si zbyt wiele od bia ego

óż

rafinowanego cukru. Jest wi c, podobnie jak i bia y cukier, niewskazany (dzia a

akwaszaj co i ozi biaj ce na organizm oraz os abia ledzion - trzustk ). Br zowy ry

wzmacnia czi ledziony i o dka oraz

ż łą

jin p uc, usuwa „wilgotne gor co” z jelita grubego i

gor co z nerek, r wnowa y nadmiar

jang w p ucach. W zwi zku z powy szym, jedzenie

ry u wskazane jest w leczeniu jelita grubego (np. gor cej biegunki z krwi ), przy

nadci nieniu pochodzenia nerkowego. Usuwa kwas moczowy (mocznica, reumatyzm

wywo any gor cem). Skutecznie dzia a w przypadku chor b sk rnych pochodz cych od p uc

i nerek (np. neodermitis).

Do przemiany metalu zalicza si r wnie j czmie . Ze wzgl du na dzia anie

od wie aj ce polecany jest w przypadku wielu chor b wywo anych gor cem. Usuwa on i

ż ą

oczyszcza gor co, kt re dosi g o krwi i przewodu pokarmowego. Stosuje si przy wysokiej

ę ł

gor czce w katarze siennym, usuwa gor co lata. W zwi zku z nerkami zalecany do leczenia

zapalenia p cherza i nerek, mocznicy, zaburzenia oddawania moczu oraz przy siwieniu i

niedoborze wapnia (os abienie

jin nerek).

Kolejne ziarno z ywio u metalu to owies. Wzmacnia ci gna i daje sil fizyczn oraz

ś ę

energi yciow . Usuwa wilgo , wzmaga apetyt, dzia a przeciwbiegunkowe. Jest dobrym

ę ż

lekiem w przypadku kwasicy cukrzycowej. Zalecany przy niedoczynno ci tarczycy, impotencji i

bezp odno ci. Gdy chory cierpi na niedob r

czi nerek winien je owies, nigdy ry .

ść

W zimie mamy podobn sytuacj jak w lecie: brakuje zbo a odpowiadaj cego ruchowi

wody. Jest natomiast fasola, kt ra jednak nie mo e zharmonizowa cia a, gdy w jej naturze

zdecydowanie przewa a jako

ść

jin.

Z tego powodu zachodzi konieczno zamiany g wnych “wype niaczy” dla lata i

ść

łó

zimy. Latem, kt re jest silnym

jang, nie zawsze wydaje si wskazane dodawa jeszcze

wi cej ognia

wen (kasza gryczana) - lepiej och adza si np. sa atkami z fasoli (woda

liang). Natomiast zim , kt rej natur jest silne jin, nale y rozgrzewa cia o, a szczeg lnie

nerki, jedz c kasz gryczan . Dlatego w Indiach jednym z podstawowych da jest

dal

(rozgotowana soczewica) oraz drobne fasolki, a w najch odniejszych rejonach Rosji czy

Japonii ludzie w zimie jedz kasz gryczan . Ca y wi c sekret polega na odwr ceniu

rodzaju po ywienia w dw ch ekstremalnych porach roku. Oczywi cie, w zimie te mo na

je od czasu do czasu fasol , tak samo jak i w lecie kasz gryczan , ale uzupe nia sieje

ść

wtedy produktami o naturze przeciwnej, np. kwa ne mleko do kaszy gryczanej, mi so do

fasoli itp. (s to zreszt zestawienia bardzo tradycyjne).

Dlatego w a nie, chc c robi co takiego, co w medycynie chi skiej okre la si jako

ł ś

kuracj zbo ow , ma si trzy mo liwo ci: b dzie to kuracja pszeniczna, z prosa lub ry u.

natomiast nigdy nie z fasoli czy kaszy gryczanej. Mo na je przez ca y rok proso – kasz

ść

jaglan ; albo wiosn stosowa kuracj pszeniczna, a jesieni ry ow .

UKRYTE W A CIWO CI OGNIA

Ł Ś

Ogie to gor ce lato, wielkie

jang. Aby go zr wnowa y , latem jemy och adzaj ce

ż ć

potrawy wykorzystuj c w a ciwo ci gotowania zimowego, natomiast zim stosujemy

ł ś

w a ciwo ci gotowania letniego (jak wspominali my powy ej), Wi e si to bezpo rednio z

ł ś

ąż

faktem, e ogie utrzymuje przy yciu nasz nerk ognia, dostarcza jej niezb dnej energii.

Wyra nie da si to zaobserwowa u tych ludzi, kt rzy zaprzestali stosowania ognia do

przygotowywania posi k w. Pierwszym problemem, kt ry pojawi si w zwi zku z takim

ł ó

trybem ycia, b dzie nier wnowaga si gaj ca serca i nerek, a typowa emocja to depresja.

Depresja jest oznak opadania energii w d , spadku energii. Odpowiada to w a ciwo ci

ół

ł ś

wody d

cej do zaj cia jak najni szego miejsca oraz wiadczy o braku w a ciwo ci ognia

ążą

ł ś

wznosz cego si ku g rze. Gotuj c wod do posi k w wzmacniamy wewn trzny ogie -

ł ó

ogie ycia w nerkach.

ń ż

Ale ogie to nie tylko p omie . To r wnie w a ciwo

ł ś

ść

czasu. Im d u ej gotujemy,

ł ż

tym wi cej ognia jest w po ywieniu. U wiadomienie sobie tej zale no ci stanowi klucz do

ż ś

zrozumienia mechanizmu powstawania wielu k opot w yciowych i zdrowotnych. Chi skie

stwierdzenie m wi ce, e ogie ma w a ciwo czasu, ilustruje prosty przyk ad. Osobie

ó ą

ł ś

ść

b d cej pod presj czasu robi si gor co. Konieczno wykonania czego w konkretnym

ę ą

ść

okresie intensyfikuje wewn trzny ogie tej osoby. Na przyk ad, gdy mamy wa ne spotkanie,

a beznadziejnie tkwimy w wielkim korku ulicznym, to kr tko przed tym terminem robi si

nam gor co, mocniej zaczyna bi serce, cz sto wpadamy w gniew, ogarnia nas z o .

ł ść

Ogie to czas. Ludzie maj cy nadmiar ognia nigdy nie maj do czasu. To g wny

ść

łó

problem np. tych, kt rzy cierpi na zapalenie p cherza moczowego - zazwyczaj yj te w

ż ą

ci g ym po piechu.

ą ł

Rozwijaj c dalej ten tok rozumowania dochodzimy do kolejnej istotnej obserwacji.

Ogie kontroluje metal, a metal to

przestrze .

Im mniej posiadamy czasu - tym mniej mamy

r wnie przestrzeni. Tak wyra a si presja czasu na przestrze . Gdy natomiast przybywa

czasu, przestrze r wnie rozrasta si , nagle jej przybywa; pojawiaj si nowe mo liwo ci

ń ó

dzia ania. Warto si nad tym g biej zastanowi , tym bardziej, e atwo znale liczne

łę

źć

przyk ady wok siebie. Jest to odpowied na nast puj cy fakt; ludzie z objawami gor ca

ół

zawsze s w po piechu, nigdy nie maj czasu.

Techniki przygotowania jedzenia

Ka da pora roku, a zarazem odpowiadaj cy jej ruch, ma charakterystyczny spos b

przyrz dzania i gotowania jedzenia. Chi czycy znaj np. oko o czterdziestu sposob w

przekazywania energii ognia po ywieniu. Nie bez znaczenia jest te metoda krojenia, rodzaj

naczy czy sztu c w, itd. Mo na wi c przetworzy pokarm w spos b najw a ciwszy dla

ć ó

ł ś

danej osoby, uwzgl dniaj c potrzeby zdrowotne i klimatyczne. Oznacza to, e nie zawsze

np. wiosn konieczne jest gotowanie zgodne z przemian drewna, gdy mo e w a nie

ł ś

zaistnie potrzeba wzmocnienia narz d w zaliczanych do innego ruchu. Tote prezentowane

ą ó

tu zalecania trzeba traktowa jako og lny wzorzec, z kt rego korzystamy elastycznie i

zgodnie z indywidualnymi potrzebami.

Gotowanie a jako po ywienia

ść

Konieczne jest w tym miejscu zwr cenie uwagi na pewn techniczn stron

gotowania. Do atwo da si zauwa y , e np. chleb smakuje inaczej w zale no ci od tego

ść ł

ż ć ż

ż ś

czy by wypieczony na ogniu z drewna, w piecu gazowym, czy elektrycznym. Wi kszo

ść

ludzi s dzi, e rodzaj ognia albo wytworzonego ciep a nie ma adnego wp ywu na jako

ść

po ywienia. Tymczasem w a ciwo ci

ł ś

czi s r ne, smakowe tak e. atwo si o tym

óż

przekona gotuj c wod na herbat w tym samym naczyniu na piecu, grza k elektryczn

ł ą

lub w kuchence mikrofalowej. Naturalny ogie ma najsilniejsz energi

czi. Natomiast

elektryczno to nie ogie lecz wibracja. Jeszcze gorsze pod tym wzgl dem s mikrofale,

ść

gdy drgania wytwarzaj ce ciep o s tu niezwyk e szybkie.

Wszystkie te „u atwiaj ce ycie” udogodnienia kuchenne zosta y wynalezione z

jednego prozaicznego powodu, daj cego si stre ci w sentencji: czas to pieni dz. Ludzie

ś ć

coraz mniej umiej prze ywa swe ycie, coraz cz ciej je tylko “zaliczaj ”, p dz c w

ęś

ę ą

nieustannej pogoni za szcz ciem wyimaginowanym w jakiej tam przysz o ci, lub

ęś

ł ś

obiecywanym przez innych. Taki stosunek do ycia, dzi ki kt remu ono samo staje si

niejako przeszkod w osi gni ciu ci gle umykaj cych cel w, nie pozwala zaistnie sztuce,

sztuce rozumianej jako g bokie zaanga owanie w ka de dzia anie. Zamiast tego pojawia si

łę

bylejako , po piech i ucieczka od tera niejszo ci, niezauwa enie lub ignorowanie ca ego

ść

bogactwa dozna zwi zanych z ka d chwil . Dochodzi te brak osobistej odpowiedzialno ci

ż ą

za siebie i innych, gdy o wszystko “dbaj ” r ne mniej lub bardziej bezosobowe instytucje.

óż

Warto tu te zwr ci uwag na integruj c rol wsp lnego spo ywania posi k w.

ó ć

ą ą

ł ó

Jedzenie przez wszystkich domownik w razem przy wsp lnym stole pozwala podtrzyma

blisk wi , odpr y si od spraw zawodowych.

ęź

ęż ć

Niestety coraz cz ciej ludzie po pracy wracaj w po piechu do domu, w czaj

ęś

łą

piecyk mikrofalowy i wrzucaj do niego g boko zamro one p produkty. Reklama wspierana

łę

ół

przez wybitne autorytety uczonych ekspert w zapewnia, e winni si cieszy , gdy w tych

p produktach znajduje si wszystko co potrzeba: s witaminy, bia ka, mikroelementy...

ół

Jednak e nikt nie wie. e utracona zosta a tylko jedna rzecz - ycie. Bez

czi, bez energii

yciowej cia o nie mo e by utrzymane w r wnowadze. Mimo wspania ego i zdawa oby si

zdrowego od ywiania oraz ciekawego ycia (bo np. pe nego przyjemno ci i rozrywek) wiele

os b odczuwa depresj , popada w stresy, traci sens ycia.

Na jako od ywcz (w rozumieniu medycyny chi skiej, a nie dietetyki zachodniej)

ść

wp ywa w spos b istotny g bokie zamra anie, konserwowanie przy pomocy rodk w

łę

chemicznych i przez napromieniowanie. Po ywienie oparte na bazie takich sk adnik w

pozbawione jest energii yciowej, mimo zachowania walor w smakowych, kalorycznych,

witamin, itp. Potwierdzaj to niekt re obserwacje psychologiczne, z kt rych do jasno

ść

wynika zwi zek pomi dzy jako ci po ywienia, a stanem umys u; o szkodliwym

ś ą

oddzia ywaniu na ywy organizm ywno ci konserwowanej wy ej wymienionymi metodami nie

trzeba ju zbyt wielu ludzi przekonywa .

Warto zwr ci uwag na ilo napoj w wypijanych w ci gu dnia. Panuje przekonanie,

ó ć

ść

e nale y pi du o, nawet par litr w dziennie, co ma zapewnia przemywanie nerek i

oczyszczanie organizmu. W tradycyjnej medycynie chi skiej m wi si : pij odpowiednio do

swych potrzeb; je li masz pragnienie - pij, je li nie masz - nie pij. Je li zmniejszy si ilo

ść

spo ywanej soli, automatycznie zmniejszy si zapotrzebowanie na wod . G wn ide jest

łó

picie odpowiadaj ce konstytucji danej osoby, nadmiar i niedob r p yn w mog os abia nerki

ł ó

Rodzaje naczyń

Nie bez znaczenia jest rodzaj naczy u ywanych do gotowania. Chodzi oczywi cie o

ń ż

materia , z kt rego s one wykonane. Dla ruchu drewna nie ma adnego

charakterystycznego naczynia, mo na jednak poleci drewniane talerze i y ki. R wnie w

ł ż

elemencie ognia nie mamy niczego szczeg lnego. Z ruchem ziemi natomiast zwi zanych jest

wiele surowc w daj cych doskona e naczynia: kamionka, porcelana, szk o, emalie. Z ruchem

metalu wi

si oczywi cie wszelkie naczynia elazne, stalowe i eliwne.

ążą

Jest jeden rodzaj naczy i sztu c w, kt rych pod adnym pozorem nie powinno si

ć ó

u ywa : aluminiowe. Zar wno do przechowywania jak i gotowania. Szczeg lnie nale y

unika kontaktu aluminium z warzywami, owocami i zio ami. Aluminium jest bardzo

toksyczne. Gotowanie w naczyniach aluminiowych to w efekcie roz o one w czasie

ł ż

spo ywanie aluminium. Aluminium bardzo atwo niszczy w a ciwo ci energetyczne i od ywcze

ł ś

zi oraz os abia energi yciow cia a. R wnie nie s wskazane naczynia teflonowe,

ół

ę ż

poniewa przegrzany teflon wydziela truj cy tetrafluoroetylen.

Powinno si r wnie unika gotowania zi w naczyniach elaznych, natomiast

ół

zalecane s od najdawniejszych czas w naczynia porcelanowe, szklane i emaliowane. Do

gotowania (ale nie zi ) ewentualnie mo na stosowa te stalowe (ale musi to by stal

ół

najwy szej jako ci) i eliwne (ale lepiej by by y emaliowane). Do przygotowywania

leczniczych herbat zio owych najlepsze jest szk o. Trzeba zapomnie o aluminium!

Niewykluczone, e w a nie nagminne stosowanie w Europie aluminiowych garnuszk w do

ł ś

gotowania zi by o przyczyn ma ej skuteczno ci tych lek w naturalnych i w jakim stopniu

ół

utorowa o drog silniejszym lekom chemicznym. Tymczasem warto wiedzie , e i leki

zio owe mog mie pot ne dzia anie. Lekarze chi scy zapisuj czasem du e ich dawki i

ęż

st enia (np. 150 g na jedn fili ank herbaty!). By my mogli stosowa je bez obawy,

ęż

winni my postawi bezb dn diagnoz , si gaj c rzeczywistych, g bokich przyczyn

łę ą

ą ą

łę

choroby. Leki naturalne b d wtedy dzia a y z podobn moc jak antybiotyki, a bez skutk w

ę ą

ł ł

ubocznych.

Przygotowywanie posi k w zgodnie z przemian drewna

ł ó

Technika krojenia. W spauperyzowanej i coraz bardziej prymitywnej kuchni naszych

czas w (bo o sztuce kulinarnej prawie ju zapomniano) nie zwraca si prawie uwagi na

spos b krojenia. Tymczasem jest to istotne, gdy jedzenie od ywia nie tylko cia o, od ywia

te umys . Dzi ki wra eniom estetycznym i odpowiedniej atmosferze zwi zanej ze

spo ywaniem pokarmu, ca e cia o bierze w pe ni udzia w jedzeniu poprzez wszystkie zmys y

(a nie tylko smaku). Warto wiedzie , e spos b krojenia wp ywa te na walory smakowe

ć ż

potraw, a smaki, jak wiadomo, wi

si z pi cioma ruchami oraz ich w a ciwo ciami.

ążą

ł ś

Tradycja chi ska w nawi zaniu do pi ciu ruch w wyr nia pi g wnych sposob w

óż

ęć łó

krojenia. Wiosn , czyli w okresie dominacji ruchu drewna, nale y kroi tak ma o, jak jest to

tylko mo liwe.

Dziel c na przyk ad kalafiora, powinni my d y do zachowania jego pierwotnej

ąż ć

formy, a wi c normalnego wygl du przypominaj cego drzewo - ma e drzewo zwi zane z

w a ciwo ciami wiosny. Warto stara si , by gotowaniem nie zmienia tej naturalnej formy.

ł ś

Jest to wa ne nie tyle dla zdrowia, ile raczej dla wygl du.

Technika gotowania. Element drewna to ma e

jang. A wi c w czasie gotowania

powinno si wszystko miesza drewnian y k . Mimo e w naszym powierzchownie

ą ł ż ą

sceptycznym spo ecze stwie takie praktyki uwa a si za magiczne czy bezsensowne, sami

mo emy empirycznie przekona si o ich s uszno ci (z braku miejsca bardziej naukowe

uzasadnianie nie b dzie tu przeprowadzane). Tradycja chi ska wi e z takim post powaniem

ąż

zwi kszanie aktywnej energii

jang. Oznacza to, e tak ugotowane jedzenie b dzie troch

inaczej oddzia ywa o, a tak e nieco inaczej smakowa o. Nale y by jednak ostro nym i nie

przesadza z mieszaniem - wiosna to tylko ma e

jang.

M wi c o samym ogrzewaniu, musimy przypomnie , e wiosn energia wznosi si ku

ó ą

ć ż

g rze, latem rozprzestrzenia si , w porach przej ciowych ( ywio ziemi) energie s

zr wnowa one, jesieni skoncentrowane, a zim schodz w d . Tak wi c gotuj c zgodnie z

ół

przemian drewna nie mo emy przykrywa naczynia, by energia mog a swobodnie unosi

si ku g rze. Pami taj c o ma ym

ę ą

jang, nie powinni my zbyt podsyca ognia. Wiosn , gdy

dominuje ruch drewna najlepszym materia em opa owym jest oczywi cie drewno.

To w a nie najwa niejsza technika gotowania wiosn : na niezbyt silnym ogniu, bez

ł ś

przykrycia, nieco mieszaj c drewnian y k . Jeszcze inna technika, stosowna r wnie w tej

ą ł ż ą

porze roku, polega na bardzo kr tkim wrzuceniu wszystkich jarzyn do wrz cej wody i

natychmiastowym ich wyj ciu. Ma to zwi zek z zaleceniem utrzymywania o dka w cieple;

ż łą

szczeg lnie dotyczy to ludzi cierpi cych na choroby zimna. Zgodnie z zaleceniami tradycyjnej

medycyny nawet sa at , w celu zr wnowa enia jej och adzaj cej energii, winni my wrzuca

ł ę

na moment do gotuj cej wody. To samo dotyczy np. kie k w. Jest to ju technika jangizacji.

ł ó

Poniewa wiosn dominuje ma e

jang, jedzenie nale y doprowadzi do lekkiego podgrzania.

Fermentacja. Typowym dla przemiany drewna procesem konserwowania jest

fermentacja. Mo e by to na przyk ad kiszenie kapusty czy og rk w. Bior c s odkie wie e

ó ó

mleko krowie (ruch ziemi) i zostawiaj c je na kilka dni w ciep ym pomieszczeniu

otrzymujemy kwa ne mleko (ruch drewna). Produkty uzyskane w wyniku fermentacji mog

by dobrym lekiem na w trob . Kwa ne mleko jest bardzo cenione ze wzgl du na

och adzaj ce dzia anie oraz du ilo yciowej energii. Oczywi cie musi to by prawdziwe

żą

ść ż

mleko krowie, a nie p yn zazwyczaj sprzedawany pod t nazw w polskich sklepach.

Wszystkie rodzaje kie k w s zaliczane do tego ruchu. S pocz tkiem ycia. Zawieraj

ł ó

bardzo du o energii yciowej

czi. Tak wi c kwa ne mleko oraz inne tego typu produkty

maj ogromny potencja yciowej energii. Nale y jednak by ostro nym - mimo takiej ilo ci

ł ż

czi posiada ono natur silnie och adzaj c , tote spo ycie go w nadmiarze, mo e

ą ą

spowodowa wych odzenie organizmu. Dlatego te kwa ne mleko, kiszona kapusta czy

kiszone og rki zalecane s w przypadku chor b “gor cej w troby”; a tak e w czasie

upa w ( ci gaj ce dzia anie kwa nego smaku, chroni ce przed nadmiern utrat p yn w).

łó

ś ą

ł ó

Innym sposobem konserwowania ywno ci zgodnie z przemian drewna jest u ycie octu. W

naszej sytuacji nie jest to raczej zalecane, poniewa oferowany przez handel ocet niewiele

r ni si od kwasu. Chodzi o prawdziwy ocet winny, najlepiej z dobrego czerwonego wina,

óż

zmieszanego z zapraw octow . Trzeba pami ta , e ocet ma bardzo silne dzia anie

ę ć ż

ci gaj ce, co oznacza, e jego nadu ywanie mo e doprowadzi (szczeg lnie ludzi o

ś ą

os abionym

jin drewna) do powstania kamieni w p cherzyku

ciowym. Zewn trznym tego

żół

objawem mo e by zaczerwienienie sk ry poni ej brwi nad oczami - wiadectwo bardzo

silnego przegrzania p cherzyka ciowego.

żół

Przygotowywanie posi k w zgodnie z przemian ognia

ł ó

Sposoby krojenia i gotowania. Charakterystycznym dla ruchu ognia rodzajem krojenia i

siekania jarzyn jest przecinanie ich w kierunku wzrostu. Nie jest to wprost zwi zane ze

zdrowiem, a ma g wnie znaczenie estetyczne, niemniej jednak warte uwzgl dnienia.

łó

Jak wspominali my, Chi czycy znaj oko o czterdziestu sposob w przekazania energii

ognia do przygotowywanych potraw. Om wionych tu b dzie tylko kilka. Mo na sma y ,

ż ć

przypieka , pra y , opieka , pola danie alkoholem i na moment podpali . Wszystkie te

ż ć

metody zwi kszaj ciep natur po ywienia. Najwa niejsz jednak w a ciwo ci zwi zan z

łą

ł ś

ś ą

ruchem ognia to czas gotowania. Gotowa nale y powoli, tak zaleca tradycja. W naszym

wsp czesnym spo ecze stwie czas gotowania zosta bardzo skr cony, dlatego konieczny (z

ół

wielu wzgl d w) jest powr t do podstaw, do metod stosowanych w przesz o ci – gotowanie

ę ó

ł ś

jedzenia d u ej.

ł ż

Gotuj c zgodnie z regu ami przemiany ognia nale y szybko miesza , gdy garnek

powinien by bardzo gor cy (wszak ogie to wielkie

jang). Wrzucaj c np. jarzyny do takiego

gor cego naczynia, tylko dzi ki szybkiemu mieszaniu mo emy zapobiec przypaleniu.

Unikniemy przypalenia t uszczu zagotowuj c na dnie naczynia nieco wody lub rzadkiego

wywaru, po czym dopiero wlejemy oliw z oliwek (ten olej nie rozk ada si pod wp ywem

wysokiej temperatury). Takie u ycie t uszczu zalecane jest dla chorych na arterioskleroz ,

nowotwory, oraz dla ludzi maj cych gor co w organizmie. Nie powinni my te przykrywa

garnka, gdy ekspansja jest w a ciwo ci

ł ś

ś ą

jang. Gotowanie w otwartym naczyniu, w

po czeniu z szybkim mieszaniem, umo liwia atwe rozprzestrzenianie energii.

łą

Chc c jeszcze wzmocni w potrawie w a ciwo „eksplodowania” na zewn trz,

ł ś

ść

mo emy gotowa potrawy z alkoholem. Tak przyrz dzone danie, np. mi so (Chi czycy

stosuj do tego m.in. sake) daje doznanie jakby eksplozji energii w ciele. Jest to szczeg lnie

zalecane ludziom cierpi cym na choroby zimna. Potrawy ugotowane na alkoholu zgodnie z

przemian ognia powoduj wewn trzne rozgrzanie i „wypchni cie” zimna na zewn trz.

Znakomita do tego mo e by np. wo owina gotowana z czerwonym winem przez 3-4

godziny na ma ym ogniu. Po jej spo yciu robi si bardzo gor co i wyra nie odczu mo na

energi rozprzestrzeniaj c si ku powierzchni cia a. Jest to metoda stosowana w medycynie

ą ą

chi skiej w przypadku zbyt s abego

czi. Gotowanie z alkoholem powoduje r wnie

prze amywanie wszelkich zastoj w energii yciowej oraz stagnacji krwi. Jednak e potrawy tak

przyrz dzane, mimo e bardzo smaczne, nie powinny by jedzone codziennie - s zbyt

mocne, wi c wystarczy gotowa w ten spos b od czasu do czasu.

W kuchni chi skiej wyr ni mo na r wnie specjalny rodzaj zup wzmacniaj cych

óż ć

(tang), bardzo energetycznych. Gotuje si je co najmniej przez cztery godziny, czasami

cztery dni, a niekiedy nawet dwadzie cia osiem dni! Niekt rzy czytelnicy zauwa tu, e

żą

taka zupa utraci wszystkie witaminy, ale nie o to przecie chodzi. G wnym celem zup typu

łó

wzmacniaj cego jest zwi kszenie

czi, kt rej przybywa im d u ej gotujemy. Jak bardzo

ł ż

wzmaga si energia i w a ciwo ci ognia wiadczy intensywne rozgrzanie cia a po spo yciu

ł ś

takiej zupy - nawet w zimie i to u osoby wych odzonej. Cz sto cz owiek zaczyna si

momentalnie poci . Kilka przepis w na zupy lecznicze zosta o zamieszczonych na stronie 77.

S ysz c o konieczno ci do d ugiego gotowania, nie wpadajmy w przesad i nie

ść

gotujmy tak absolutnie wszystkiego (chyba, e mamy indywidualne zalecenie od lekarza).

Ca o codziennej diety obejmowa winna wszystkie pi ruch w i zwi zane z nimi rodzaje

ł ść

ęć

jedzenia. Konieczne jest wi c spo ywanie wie ych owoc w, sa atek itp., kt re w normalnej

zr wnowa onej diecie powinny obejmowa oko o 20% og lnej ilo ci jedzonych potraw.

W dzenie.

W dzenie to najbardziej charakterystyczny rodzaj przyrz dzania produkt w

ywno ciowych zgodnie z przemian ognia. Oczywi cie musi to by w dzenie w naturalnym

dymie, a nie przemys owe „w dzenie” polegaj ce na zastosowaniu zapachowych i

konserwuj cych rodk w chemicznych.

Najcz ciej w dzi si ryby, sery i mi so. Trzeba by jednak ostro nym, poniewa

ęś

mi so czy kie basa - z natury charakteryzuj ce si siln energi typu

jang - po uw dzeniu

staj si jeszcze gor tsze. Nie bez powodu wi c konserwowano tak dawniej jedzenie

przeznaczone do spo ycia w zimie.

Przygotowywanie posi k w zgodnie z przemian ziemi

ł ó

Po ma ym

jang wiosny i wielkim jang lata przychodzi czas stabilizacji zwi zany z

ruchem ziemi - p ne lato. Jest to pora r wnowagi energii pomi dzy minionym

óź

jang i

nadchodz cym

jin. Spos b gotowania zwi zany z ruchem ziemi mo na te stosowa w

okresie prze omowym mi dzy tradycyjnymi sezonami - przypada cztery razy do roku przez

osiemna cie dni

dojo.

Jest jeszcze jedna generalna uwaga: wprawdzie gotowanie charakterystyczne dla

danego ruchu zalecane jest w czasie zwi zanej z nim pory roku, jednak e mo na tak e

przyrz dza posi ki inaczej - np. chc c wiosn wzmocni

jin nerek, musimy gotowa zgodnie

z przemian ziemi (wzmacniaj c nerki poprzez ledzion ) i w ywiole wody (k ad c nacisk

ł ą

na jako

ść

liang i han); chc c latem leczy “gor c ” w trob (po

taczce), trzeba j

ą ą

żół

och odzi . W tym celu winni my przyrz dza po ywienie zgodnie z przemian wody i o

naturze liang oraz w ywiole metalu i o naturze

liang albo zgodnie z przemian drewna i o

naturze liang a nawet han. Jak wi c wida , nale y by elastycznym i uwzgl dnia

zmieniaj ce si sytuacje yciowe.

Technika krojenia i gotowania. Warzywa i owoce kroi si na d ugie, du e i grube

kawa ki, wzd u osi i uk ada jedne na drugich kolejne warstwy. Celem takiego krojenia ma

ł ż

by uzyskanie smaku bardziej s odkiego, ni w przypadku innych sposob w krojenia. Dzi ki

temu jedzenie otrzymuje bardziej wyra ne w a ciwo ci ruchu ziemi.

ł ś

Poniewa pora panowania ruchu ziemi jest okresem r wnowagi, harmonii - w czasie

gotowania nie nale y jedzenia miesza . Gotuje si pod przykryciem, we w asnych sosach.

Mo na te u ywa ci nienia i gotowa na parze. To ostatnie zalecamy szczeg lnie dla

przewlekle chorych, ludzi bardzo s abych oraz w leczeniu nowotwor w. Wszystkie te metody

przygotowania jedzenia pomagaj wzmocni o dek i ledzion , a og lnie rzecz bior c -

ć ż łą

zr wnowa y ca e cia o.

ż ć

Konserwowanie. Przemianie ziemi odpowiadaj r ne metody konserwowania

óż

po ywienia. Mo na do tego procesu wykorzystywa moc miodu albo s odu. Jak wcze niej

m wili my, o bia ym oczyszczonym cukrze w og le nie ma co tu m wi , gdy nie jest on

ó ć

zaliczany do produkt w spo ywczych. Typowym przyk adem takiego konserwowania s

wszelkie d emy i marmolady, owoce kandyzowane, syropy itp. Mo na r wnie konserwowa

przy pomocy oleju, najlepiej je li b dzie to olej wyciskany mechanicznie na zimno, a nie

ekstrahowany chemicznie.

Ogie i ogrzewanie.

O ile wiosn winni my gotowa na ogniu uzyskanym przez

spalanie drewna, latem istotny jest sam p omie jako taki (bez wzgl du na rodzaj paliwa), z

ruchem ziemi wi e si jako paliwo w giel kamienny. Piec opalany w glem daje najbardziej

ąż

zr wnowa one ciep o, kt rego w aden spos b nie mo na por wna z ciep em uzyskanym

np. przy pomocy pieca elektrycznego czy kaloryfer w. Ogrzewanie elektryczne lub centralne

jest ciep em bardzo suchym i w zwi zku z tym bardzo szybko oddzia uje wysuszaj co na

p uca oraz os abia energi ochronn

wei czi.

Ciep o otrzymane ze spalania w gla ma w a ciwo r wnowa enia wszystkiego i

ł ś

ść ó

r wnocze nie zawiera wystarczaj c ilo wilgoci. Dodatkow korzy ci z posiadania takiego

ą ą

ść

ś ą

pieca jest mo liwo postawienia na nim garnka z zup i pozostawienia go tam na d ugie

ść

gotowanie bez obawy e wykipi. Szczeg lnie przydatne jest to w przypadku przygotowywania

zup typu wzmacniaj cego - mo na zostawi je na takim piecu nawet i trzy dni...

Przygotowywanie posi k w zgodnie z przemian metalu

ł ó

Element metalu charakteryzuje si do rodkowym ruchem energii

czi. Dlatego też

spos b gotowania powinien by odbiciem natury metalu. Znakomicie ilustruje to r wnie

jedna z dobrze znanych technik konserwacji - gotowanie w podci nieniu z wykorzystaniem

pr ni do pasteryzacji i dok adnego zamkni cia produkt w w s oikach. Celem zwi kszenia

óż

do rodkowego ruchu energii oraz dostarczenia wi kszej ilo ci ciep a, stosuje si ci nienie

(np. w szybkowarach). Mo na r wnie przygotowywa jedzenie ogrzewaj c je w piekarniku.

Obie te metody s dobre w porach ch odnych - szybkowar i piekarnik pozwalaj zwi kszy

natur

wen po ywienia. Inn stosowan metod typow dla ruchu metalu jest konserwacja

w alkoholu. Mo na w ten spos b d ugo przechowywa owoce, ale nie jarzyny.

Poniewa istota ludzka jest nieod czn cz ci natury, warto obserwowa , co dzieje

łą

ęś ą

si w przyrodzie i odpowiednio do tego post powa r wnie w kuchni. Jesieni soki w

ć ó

drzewach poruszaj si ku rodkowi, zwierz ta gromadz zapasy na zim , wszystko

stopniowo si wych adza. Wszak jesie to ma e

jin, co oznacza, e wkraczaj c w czas

panowania metalu trzeba uwa a i utrzymywa cia o w cieple. Nawet je li nie nadszed

ż ć

jeszcze oficjalny czas jesieni, lecz z drzew zaczynaj spada li cie - wiadomo, e

temperatura spada i przysz a pora, by zadba o zachowanie substancji, energii i ciep a.

Trzeba wi c dostosowa do tego spos b od ywiania pozwalaj cy utrzyma wn trze cia a w

cieple.

Technika krojenia w a ciwa ruchowi metalu jest najtrudniejsza. Polega na obieraniu „w

ł ś

k ko” bez przerwy, w d ug i w sk spiraln wst g . Potrafi to robi tylko mistrzowie

ół

ł ą

ą ą

ę ę

kuchni. Inna, nieco atwiejsza, technika to krojenie jarzyn tak, jakby struga o si o wek.

ę łó

Przygotowywanie posi k w zgodnie

ł ó

z przemian wody

M wi c o elemencie wody nale y uwzgl dnia dwojak sytuacj : musimy pami ta o

ó ą

ę ć

dw ch aspektach nerek - o nerce ognia i nerce substancjalnej; albo inaczej - o w a ciwo ci

ł ś

jang i w a ciwo ci

ł ś

jin nerek.

Ochrona substancji nerek. Nerki substancjalnej (jin nerek) nie mo na wzmocni

wprost. Mo emy to uczyni jedynie przy pomocy przemiany ziemi, kontroluj cej wod . Jak to

ju by o wzmiankowane, w rodkowym ogrzewaczu po ywienie zamienia si w energi

( o dek), a energia w p yny wewn trzne ( ledziona). To, co nazywamy w terminologii

ż łą

medycyny chi skiej substancj , powstaje z p yn w wewn trznych. Dlatego te , wzmacniaj c

ł ó

o dek i ledzion (poprzez odpowiednie gotowanie i dob r po ywienia), wzmacnia si

ż łą

w a ciwo ci nerki substancjalnej. W tym kontek cie atwiej zrozumie stwierdzenie hinduskich

ł ś

i tybeta skich lekarzy g osz cych: je li jesz s odkie ziemniaki (ruch ziemi), to b d one

ę ą

produkowa y nasienie (sperm ). Ot nasienie jest esencj i bezpo rednim przejawem

óż

dzia ania nerki substancjalnej. Tak wi c najszybsz i najprostsz drog prowadz c do

ą ą

wzmocnienia czy odbudowania substancji jest wykorzystanie ruchu ziemi. R wnie zbo a

zawieraj ogromn ilo energii yciowej, nie ma wi c lepszego sposobu na wzmocnienie jin

ść

nerek. By mie silne nerki nale y wi c chroni si przed wyczerpaniem lub zachwianiem

r wnowagi energetycznej w ywiole ziemi. To bardzo wa ne zalecenie, a zgodne z nim

post powanie pozwoli zachowa siln konstytucj .

S trzy mo liwo ci wyczerpania substancji nerek:

Przez nieodpowiednie jedzenie i ycie w ska onym rodowisku. Spo ywaj c pokarmy

„nie maj ce ycia”, a wi c pozbawione

czi. Zaliczy do nich mo na produkty g boko

łę

zamra ane i konserwowane energi promienist oraz pochodz ce z silne ska onego

rodowiska. Wyczerpuje te nerki samo przebywanie w takim rodowisku.

2) Przez nadmierne emocje. Relacja jest taka: im wi cej ma si stres w, tym mniej

substancji. Stres jest wi c bardzo niebezpieczny, bo wr cz wysysa energi yciow z

ę ż

nerek. W ten spos b mo emy bardzo szybko os abi nerki.

3) Niezr wnowa one ycie p ciowe - nadmiar seksu. Dok adniej m wi c, chodzi tu w

ó ą

przypadku m czyzn o utrat nasienia, a wi c strat substancji, czyli os abienie jin

ęż

nerek. Oczywi cie zale ne jest to od si y m czyzny. Gdy wygl da on jak

ęż

niedo ywiony Hindus - musi by ostro ny, gdy jest dobrze od ywiony i mocny, nie

powinno by specjalnych powod w do obaw. Wybitny mistrz chi ski powiedzia , e

ł ż

bez adnej szkody dla zdrowia m czyzna mo e mie wytrysk cztery razy wiosn ,

ęż

trzy razy latem, dwa razy jesieni , a tylko jeden raz zim . W przypadku kobiet

sytuacja przedstawia si nieco inaczej. Kobiety nie trac substancji tak jak m czy ni;

ęż

przez mi o mog one nawet absorbowa energi . Trac natomiast substancj w

ł ść

czasie ci y. Dlatego rodzenie du ej ilo ci dzieci os abia nerk substancjaln .

ąż

Szczeg lnie niebezpieczne jest to w przypadku rodzenia dzieci w kr tkich odst pach.

Z punktu widzenia medycyny chi skiej mo na wi c wsp y do woli, natomiast

ółż ć

m czy ni winni chroni si przed nadmiern utrat nasienia, a kobiety nie zachodzi

ęż

cz sto w ci

ążę

Ochrona ognia nerek. Nerka ognia, czyli jang nerek nazywane jest „ma ym ogniem

ycia”. Nie ma adnej metody na wzmocnienie tego ognia. W miar up ywu ycia wypala

si on coraz bardziej, a jedno, co mo na robi , to stara si gospodarowa tym zapasem

energii jak najbardziej racjonalnie i chroni w ka dej sytuacji. Jedynym cz ciowo

ęś

skutecznym sposobem podtrzymywania ognia ycia jest po prostu gotowanie na ogniu,

natomiast na poziomie emocjonalnym - zachowanie otwartego, ywego umys u,

zainteresowanego uczeniem si , jak umys dziecka.

Gotowanie i konserwowanie. Technika gotowania jest bardzo prosta. Po pierwsze kroi się

na bardzo drobne kawa ki albo robi puree i gotuje z du ilo ci wody. Jedzenie rozdrabnia

żą

ś ą

si maksymalnie, mo e by ono jak krem czy papka. Gotowanie zgodne z przemian wody

nie oznacza bynajmniej, e tak nale y czyni w zimie. Jak to ju by o m wione, zim

nale y stosowa technik ognia, natomiast latem technik wody. W ten spos b harmonizuje

si dwie skrajno ci: wielkie

jang lata - wod i wielkie jin zimy - ogniem.

Konserwowanie w a ciwe dla ruchu wody to zasolenie. Jednak nie nale y zaleca tego

ł ś

sposobu dla wi kszo ci ludzi wychowanych w europejskiej czy ameryka skiej tradycji

kulinarnej. Jeste my spo ecze stwem ca kowicie przesolonym. Jedz c du o cukru mo emy w

ka dej chwili przerwa , gdy mamy go do ; gdy jemy s l trudno nam przesta , gdy nie

ść

odczuwamy nadmiaru. A w rzeczywisto ci mo na by ograniczy spo ycie soli do minimum.

atwo to uzmys owi sobie np. po dziewi dziesi ciodniowej diecie bezsolnej - gdy po takim

ęć

czasie zjemy kawa ek zwyk ego chleba, odczujemy wyra nie jak bardzo jest on s ony.

WYBRANE RECEPTY l PRZEPISY LECZNICZE

Herbaty zio owe

Herbaty zio owe odgrywaj wielk rol w zapobieganiu chorobom oraz ich leczeniu.

Mo emy je r wnie pi wtedy, kiedy ma si tylko ochot . Przy okazji mo na agodzi nimi

wp ywy klimatyczne, mo na nimi modyfikowa w asne nastroje (np. pobudzaj co,

uspokajaj co, od wie aj co), dobiera odpowiednio do spo ywanych posi k w (np.

ż ą

ł ó

wspomagaj c trawienie, r wnowa c nie w pe ni zharmonizowane dania). B d wtedy

żą

ę ą

dzia a y jako wietny rodek profilaktyczny, pod warunkiem, e posi dziemy umiej tno ich

ł ł

ść

w a ciwego stosowania, zgodnie z potrzebami organizmu. R wnocze nie trzeba pami ta , e

ł ś

ę ć ż

nie dla ka dego ta sama herbata zio owa jest w a ciwym napojem. To, co jednemu pomaga,

ł ś

innej osobie mo e zaszkodzi ; to samo dotyczy ilo ci. Nieumiej tnie dobrane zio a mog

wywo a nawet ostre objawy chorobowe.

ł ć

Zio a trzeba zestawia zawsze wed ug nast pstwa pi ciu ruch w i oddzia ywa nimi

zgodnie z t zasad . W przeciwnym razie ich dzia anie nie b dzie si wiele r ni od

óż ć

lek w chemicznych.

Warto wiedzie , e istotna jest kolejno dodawania zi :

ć ż

ść

ół

pierwsze zio o, zwane „cesarskim”, powinno wykazywa najwi ksz skuteczno dzia ania

ść

w odniesieniu do danej choroby. Mo na te u y 2 albo 3 zio a cesarskie;

ż ż ć

tu po nim wyst puje „zio o ministra”, kt rego zadaniem jest wzmocnienie „cesarza”.

Niekiedy mo na tu zastosowa nawet do 6 rodzaj w zi ;

ół

trzecie to „asystent, oficer”, wyznacza zakres dzia ania „cesarza”, ograniczaj c

ewentualne skutki uboczne oraz leczy to, czym „cesarz” si nie zajmuje;

ostatnim dodawanym sk adnikiem jest „ziele konsula” maj ce za zadanie uzgodnienie

wsp pracy wszystkich wcze niejszych zi i ukierunkowanie ich dzia ania na dany

ół

narz d.

Im wi cej zi w sk adzie mieszanki tym wolniejszy i bardziej zr wnowa ony skutek

ół

dzia ania.

Tradycyjnie najlepsze zestawienia to trzy sk adniki lub wi cej. Gdy u ywamy tylko

jednego zio a, winni my uwa a , bo mo e dzia a bardzo gwa townie. Nie nale y miesza

ż ć

ł ć

herbat zio owych z innymi napojami, szczeg lnie gdy pijemy co na rozgrzanie, a potem co

dzia aj cego wych adzaj ce. Spos b ycia winien wspiera , a nie przeszkadza temu, co

ł ą

dane zio o ma leczy .

Przygotowuj c herbat musimy zawsze wrzuca zio a na wrz c wod , chyba e

ą ą

zostanie wyra nie zaznaczony inny spos b post powania. Inaczej bowiem dzia aj zio a

ł ą

wrzucone do zimnej wody, a inaczej wrzucone na wrz tek. Tak samo czym innym jest

wlanie wody do czerwonego wina, a czym innym wina do wody. W naturze wszystko ma

sw j porz dek, wi c nie trzeba temu przeszkadza , gdy nie uzyska si pe nego dzia ania i

nie wykorzysta wszystkich mo liwo ci leku.

Jak pami tamy, nie wolno u ywa naczy i y eczek aluminiowych. Gotuj c zio a bardzo

ł ż

zwi kszamy ich energi

czi, przez co dzia aj skuteczniej. Zwykle gotujemy przez ok. 15

ł ą

minut. Musimy jednak pami ta w jakim celu mamy je stosowa :

ę ć

gdy do leczenia choroby i przyczyn pochodz cych z zewn trz (np. przezi bienie nie

wchodz ce g boko w cia o) - gotowa ok. l min;

łę

gdy choroba jest ju g boko (np. przezi bienie zwi zane z niewydolno ci

ż łę

ś ą

jang nerek) -

gotowa od 20 min. do 4 godzin (im choroba g biej, tym d u ej);

łę

ł ż

gdy choroba dopiero si rozpoczyna - gotowa kr tko;

gdy choroba jest chroniczna i bardzo g boko (np. „zimna” nerka czy ledziona) -

łę

gotowa d ugo;

ć ł

je li tylko naparzamy - zio a dzia aj powierzchownie.

ł ą

Herbaty oczyszczaj ce organizm

Poni sze przepisy s godne polecenia m.in. w przypadku dolegliwo ci zwi zanych z

chorobami „gor cej” w troby, takimi jak np.

taczka, malaria. Znakomicie pomagaj

żół

rekonwalescentom po

taczce. Najskuteczniej dzia aj na wiosn , gdy sporz dzane s z

żół

ł ą

m odych li ci. Herbaty te mog stanowi jedyny rodzaj napoju przez pewien czas.

Herbata

naci pietruszki

Na p litra wrz cej wody wrzuci gar wie ej lub suszonej naci pietruszki; gotowa

ół

ść ś

przez 10-20 minut; odcedzi i pi . Nap j ten wzmacnia nerki i ogrzewa oraz oczyszcza

organizm.

Herbata

babki szerokolistnej

Na p litra wrz cej wody wrzuci gar wie ych li ci babki szerokolistnej

ół

ść ś

(Plantago

major) lub 1-2 y eczek babki suszonej. Gotowa 10-20 minut; odcedzi i pi . Herbata

ł ż

od wie a i och adza w trob .

Herbata na kamienie nerkowe

Znakomite rezultaty uzyskuje si przy pomocy herbaty ze

znamion kukurydzy,

usuwaj cej bezbole nie w ci gu kilku miesi cy kamienie nerkowe nawet te, kt re przez

urolog w uwa ane s za nierozpuszczalne. Znamiona kukurydzy nale y zbiera z kolb latem

oraz suszy w cieniu i przewiewie. Konieczne jest zgromadzenie wystarczaj cego zapasu na

ca kuracj 6-tygodniow lub 3-miesi czn . W czasie kuracji herbata ze znamion kukurydzy

łą

ma stanowi jedyny nap j (pi mo na bez ogranicze - tyle ile p ynu potrzebuje organizm).

Poniewa herbata ta ma r wnocze nie w a ciwo lekkiego obni ania ci nienia, konieczna

ł ś

ść

jest w tej sprawie konsultacja z lekarzem i ewentualne okresowe badanie ci nienia krwi. W

niekt rych przypadkach przy pomocy tej herbaty mo na te usuwa kamienie ciowe.

żół

Na p litra wrz cej wody wrzuci gar w s w, gotowa przez 20 minut; odcedzi i

ół

ść

ą ó

pi .

Herbaty rozgrzewaj ce

Istnieje wiele r nych przepis w na herbaty rozgrzewaj ce. Zazwyczaj oparte s one

óż

na zio ach nale cych do ruchu ognia (tymianek, suszony koper, rozmaryn) - stosuje si je

żą

przede wszystkim do rozgrzania o dka i ledziony. Rozgrzewaj c ledzion mo na

ż łą

po rednio rozgrza marzn ce stopy i d onie, b d ce jednym z charakterystycznych objaw w

ę ą

jej wych odzenia i os abienia. Cz sto te u ywa si do tego celu przyprawy i zio a nale ce

ż ż

żą

do ruchu ziemi (cynamon, korze lukrecji).

Drugi rodzaj herbat rozgrzewaj cych oparty jest na zio ach i przyprawach nale cych

żą

do ruchu metalu (go dziki, imbir) - rozgrzewa si w ten spos b jelito grube (np. w

przypadku zapar zwi zanych z wych odzeniem jelita grubego) i uk ad oddechowy (jak np. w

przypadku przezi bienia), a po rednio oddzia uje si rozgrzewaj ce na nerki i w trob

(osoby z gor c w trob nie powinny wi c takich herbat pi zbyt cz sto). Mo na te

ą ą

stosowa kombinacje tych dw ch rodzaj w herbat jak np. herbat z cynamonu, lukrecji i

imbiru.

Spos b przyrz dzania herbat jest typowy: na p litra wrz cej wody y eczka np.

ół

ł ż

imbiru; gotowa raczej kr tko - 1-5 minut, chyba e zostanie przepisane inaczej.

Herbata dla karmi cych matek

Na p litra wrz cej wody wrzuci po p askiej y eczce kopru w oskiego, any ku,

ół

ł ż

kminku i lukrecji. Gotowa 5-15 minut. Herbaty tej nie nale y nadu ywa (nie pi wi cej ni

jedn fili ank dziennie), gdy wprawdzie wymienione zio a wzmagaj laktacj , bo s

rozgrzewaj ce - to stosowane w nadmiarze mog doprowadzi do zapalenia piersi

po czonego z wysok temperatur oraz ostrego zapalenia luz wki o dka u kobiet o

łą

ż łą

s abszej konstytucji.

W przypadku wyst pienia zapalenia piersi nale y:

- natychmiast odstawi zalecan herbat rozgrzewaj c ,

ą ą

- pi herbat z pszenicy,

- robi ok ady piersi z zielonych cz ci ro lin,

ęś

- spo ywa wiele zielonych jarzyn o w a ciwo ci

ł ś

liang (np. sa ata), by uspokoi ogie .

Zupy lecznicze

Jak wiemy, wa n rol w wielu kuracjach odgrywaj specjalne zupy wzmacniaj ce

ż ą

energi zwane

tang. Najbardziej znanymi s zupy okre lane tu jako: wo owa –

wzmacniaj ca energi ywio u ziemi i zupa z kury - wzmacniaj ca substancj nerek i

ę ż

w troby. S owo „zupa” jest tu raczej umowne, gdy w rzeczywisto ci chodzi o sam p yn, w

kt rym przez wiele godzin gotowano bardzo niewielkie ilo ci kilku warzyw i mi sa. Istota

owego leczniczego napoju to w a nie czas i spos b gotowania oraz odpowiednia kolejno

ł ś

ść

dodawania sk adnik w. Szczeg lnie wa ny jest ostatni sk adnik, bo pobiera on energi z

pozosta ych i decyduje o sposobie i miejscu leczniczego oddzia ywania.

Wbrew pozorom, zupy takie s bardzo silnym rodkiem leczniczym, nale y wi c

bardzo uwa a i obserwowa wszystkie objawy. Je li np. po kilku dniach picia zupy typu

ż ć

tang t tno stanie si szybkie i wysokie, j zyk jasno czerwony, pacjent nadmiernie pobudzony

– nale y przerwa kuracj , gdy oznacza to, e organizm ju wystarczaj co nasyci si

energi (szczeg lnie w przypadku zupy z kurczaka). Ze wzgl du na dzia anie rozgrzewaj ce,

zupy tang zalecamy g wnie w zimie.

łó

Zupa wo owa

Zup t zaleca si szczeg lnie w przypadku konieczno ci wzmocnienia energii

ę ę

czi i

poprawienia jako ci krwi (m.in. w anemii). Zupa ta nale y do ruchu ziemi, ma wi c dzia anie

harmonizuj ce organizm, wzmacnia o dek i ledzion (wraz z trzustk ).

ż łą

Na dwa litry wrz cej wody wrzuci du y k tymianku, po chwili kilka (5-6) marchwi

żą ł ż ę

i niewielki kawa ek wie ej wo owiny z ko ci (wraz ze szpikiem). Gotowa na ma ym ogniu

ś ą

minimum przez cztery godziny. Im d u ej si gotuje, tym bardziej od materii przechodzi si

ł ż

do energii czi; Chi czycy w niekt rych przypadkach gotuj nawet do 28 dni! Odcedzony p yn

pi w ilo ci 3-4 fili anek dziennie. Zup po zako czeniu gotowania przechowywa mo na

najwy ej przez dwa dni, za ka dym razem podgrzewa tylko tak jej ilo , kt ra ma by

ść

wypita, reszt trzyma w ch odzie (albo ca y czas delikatnie gotowa ).

Gdy chcemy jeszcze dodatkowo zwi kszy od ywcze dzia anie tej zupy, np. w przypadku

bardzo du ego wyczerpania organizmu albo silnego os abienia krwi, mo emy od razu doda

jedno tko na ca y garnek zupy i d u ej gotowa .

żół

ł ż

Zupa z kurczaka

Zupa ta jest znakomitym rodkiem wzmacniaj cym. Wzmacnia szpik, mi nie, ci gna,

ęś

ś ę

stawy (szczeg lnie przeguby i kolana), poprawia wzrok - nale y wi c do przemiany drewna.

Wskazana jest dla ludzi bardzo starych (kt rzy cierpi na nocne poty i niespokojny sen), w

po czeniu z 1 fili ank dziennie mleczka pszenicznego pitego przez 3-5 tygodni. Zalecana

łą

jest te dla kobiet po urodzeniu dziecka - szczeg lnie gdy jest gotowana przez 3 dni z

pewnymi przyprawami (m.in. bia ym e szeniem w ilo ci 6-15 g dziennie), powoduje

ż ń

skurczenie macicy, likwiduje krwawienie i wzmacnia laktacj . Przeciwdzia a wypadaniu

w os w i os abieniu z b w. Daje te wiele si y, dzi ki czemu matka nie m czy si

ł ó

ę ó

wielokrotnym budzeniem w nocy. Musi si jednak pi tak zup regularnie przez dwa

miesi ce.

Na 3 litry wrz cej wody wrzuci przyprawy zaliczane do ywio u ognia (np. tymianek,

majeranek, rozmaryn). Po 2-5-minutowej przerwie (koniecznej po dodaniu sk adnik w

nale cych do danego ruchu, a przed nast pnymi sk adnikami zaliczanymi do ruchu

żą

nast pnego) kilka marchewek i ewentualnie inne jarzyny korzeniowe ruchu ziemi. Nast pnie

cebula, por, imbir (ruch metalu), potem odrobina soli kamiennej (woda), ewentualnie jedna

(lub wi cej) y ka fasoli. Najlepsze do zupy s fasolki sojowe (w r nych kolorach). Mo na

ł ż

óż

te doda do wody jadalne wodorosty. Po kolejnej kr tkiej przerwie dorzuci ma y kawa ek

wie ego kurczaka z ko ci i szpikiem (ruch drewna) - wystarczy ok. 60 g. Garnek przykry

ś ą

i bardzo powoli gotowa na ma ym ogniu przez 3-4 godziny. Pi sam p yn po 3-4 fili anki

dziennie. Po ugotowaniu zdj pokrywk , przynajmniej do czasu zupe nego wystygni cia

ąć

zupy (to samo dotyczy m.in. zupy wo owej). Reszt zupy przechowywa normalnie, np. w

ch odnym pomieszczeniu poza lod wk . Co dwa dni gotowa now zup .

Zaparcia

Wrzuci na p litra wrz cej wody 3 du e y ki pe ne zmielonych orzech w w oskich

ół

ż ł ż

oraz 3 y ki suszonych kwa nych moreli; gotowa przez 15 minut. Pi 3-4 fili anki gor cego

ł ż

p ynu. Przepis ten jest szczeg lnie dobry dla ludzi jedz cych wiele mro onek. Polecany

nap j odbudowuje flor bakteryjn jelita grubego.

Paso yty

Przepis jak w przypadku zapar , plus l y eczka do herbaty mielonego imbiru –

ł ż

paso yty nie wytrzymuj takiego zalkalizowania rodowiska. Przy robaczycy stosowa przez

12 dni, po czym dokona kontroli laboratoryjnej. Je li paso yty dalej s , powt rzy kuracj .

Mo na te poleci imbir z lukrecj .

UWAGA: Nale y by ostro nym ze stosowaniem imbiru (szczeg lnie przy d u szej kuracji) w

ł ż

przypadku chor b z nadmiaru

jang metalu i drewna np. stan w zapalnych sk ry, oczu, dr g

oddechowych, migda k w, w troby, itd. - mo e to nasili objawy tych chor b.

ł ó

Sok brzozowy

wie y sok brzozowy dzia a oczyszczaj ce i dostarcza ogromne ilo ci yciowej

energii. Mo na go pi tylko przez 2-3 tygodnie bardzo wczesn wiosn , natomiast nie da

si konserwowa , gdy po dw ch dniach kwa nieje. Ma on rewelacyjne zdolno ci

oczyszczania w troby, daje wspania elastyczn sk r , leczy tr dzik, poprawia w trob i

łą

ó ę

przyspiesza wzrost w os w. Do piel gnacji w os w stosuje si zewn trznie w proporcji 1:1 z

ł ó

alkoholem.

Czas trwania kuracji opartej na soku brzozowym mo e by dowolny -

przez ca y okres

puszczania soku lub tylko kilka dni. Nie ma obawy o przedawkowanie. Warto przypomnieć

ch tnym do podj cia takiej kuracji, by nie niszczyli brz z przy pobieraniu soku. W

nast pnych latach te warto b dzie si go napi .

Kora brzozowa

Paradentoza

Popi ze spalonej kory brzozowej stosowa do bezpo redniego czyszczenia z b w

ół

ę ó

zamiast pasty.

Mo na te po czy kor brzozow z babk szerokolistn macerowan w alkoholu,

łą

tak jak proponuje to poni szy przepis r wnie zalecany do leczenia paradentozy.

Wype ni butelk li mi

ł ć

ę ść

babki szerokolistnej (Plantago major) i zala na jeden miesi c

40% alkoholem. Butelk zostawi zakorkowan , a po miesi cu przefiltrowa . Mo na

przechowywa przez d ugie lata - uzyskuje si tym silniejszy efekt, im tynktura jest starsza.

P dzlowa szczoteczk do z b w usta i dzi s a; mo na te wciera w cia o np. w wie e

ę ó

ą ł

blizny, przyk ada na rany.

Guzki nowotworowe

Popi z kory brzozowej (grubej) po czy w proporcji 1:1 z nie-rozwini tym ca ym

ół

łą

kwiatem

tego tulipana (wraz z cebulk , ale bez korzonk w - bo te s truj ce). Kwiat

żół

tulipana poci sko nie i rozetrze na krem np. w m ynku do kawy. Popi z kory brzozowej

ąć

ół

i krem z

tego tulipana zala 40% alkoholem celem zakonserwowania. Alkoholu nale y

żół

doda tyle, by uzyska konsystencj wilgotnej pasty. Tak przygotowany lek mo na

przechowywa dziesi tki lat.

Stosuje si zewn trznie przeciw guzkom nowotworowym w g bi cia a, szczeg lnie dla kobiet

łę

z guzkami piersi (bywa nieraz skuteczny nawet w przypadku nowotwor w z o liwych). Lek

ł ś

ten u ywany jest te od kilku tysi cy lat przez o nierzy chi skich do wyci gania od amk w

ż ł

metalu z cia a. Po posmarowaniu rany lub blizny po oko o 2 godzinach metal winien wyj

ść

sam.

Leki na popraw krwi

P litra czerwonego wina wytrawnego zmiesza z tkiem i pi kilka y ek dziennie

ół

żół

ł ż

- szczeg lnie wieczorem, gdy wtedy przypada minimum aktywno ci energetycznej ledziony

odpowiedzialnej za produkcj i w a ciwo ci krwi oraz innych p yn w wewn trznych. Lek ten

ł ś

ł ó

stosuje si przez 12 dni, przede wszystkim, gdy trzeba szybko dzia a , bo organizm

ł ć

potrzebuje natychmiastowego wsparcia (np. po silnej utracie krwi).

Trudny do zdobycia w Polsce, osi galny jednak na Zachodzie jest niezwykle

skuteczny i mocny lek - korze

Archangelica sinensis (koniecznie sinensis, czyli arcydzi giel

chi ski, a nie wyst puj cy w naszym klimacie litwor arcydzi giel, czyli

Archangelica

officinalis – je li natomiast stosujemy litwor arcydzi giel, wtedy razem z lukrecj ). Jest to

bardzo mocny rodek wzmacniaj cy nie tylko krew, ale wszystkie p yny wewn trzne wi

ążą

si ze ledzion . Silnie pobudza te

jang nerek.

Archangelica sinensis w po czeniu z korzeniami lotosu daje rewelacyjny lek

łą

przeciwko bardzo silnej anemii (nawet takiej, kt ra powoduje obni enie ci nienia krwi).

Uwaga: nie stosowa w przypadku krwawie wywo anych wewn trznym gor cem oraz

podczas upa w. Godny polecenia jest nast puj cy przepis:

łó

Litrow butelk wytrawnego czerwonego wina wype ni do 1/4 daktylami. Zostawi

ł ć

zakorkowan na okres 10 dni, po czym przez 40 dni pi wieczorem kieliszek.

Jest to bardzo silny rodek wzmacniaj cy, „dodaj cy ducha”, pobudzaj cy apetyt.

Podnosi ilo limfocyt w we krwi, przez co wzmacnia uk ad obronny organizmu. Skutecznie

ść

pomaga przy zaparciach porannych. Bardzo dobre rezultaty daje w leczeniu ylak w,

szczeg lnie u kobiet posiadaj cych b kitne ylaki na nogach.

łę

Mo na zrobi nalewk z dodatkiem arcydzi gla litwora

(Archangelica officinalis) – do

leczenia ylak w i wzmocnienia kr enia krwi.

ąż

Reumatyzm i kapusta

Kapusta to bardzo stary rodek leczniczy znany w wielu cywilizacjach. Jej li cie maj

niezwyk zdolno „wysysania” z organizmu r nych toksyn: stosuje si j przy r nych

łą

ść

óż

ę ą

óż

zewn trznych stanach zapalnych oraz niekt rych chorobach sk rnych. R wnie mocny skutek

daje przyjmowanie wewn trzne. Ka dy rodzaj kapusty i spos b jej przygotowania

zabezpiecza i od ywia o dek oraz wspiera wszystkie narz dy

ż łą

jin (serce, ledzion i

trzustk , p uca, nerki, w trob ).

Dobre rezultaty uzyskuje si u ywaj c kapusty do leczenia reumatyzmu wywo anego

ę ż

zimnem i wilgoci .

Poszatkowa kapust , doda troszk sproszkowanej gliny i razem z niewielk ilo ci

ś ą

wody gotowa p godziny. Gdy kapusta zmi knie, nale y j ugnie na krem i nak ada na

ć ół

ść

bolesne miejsca.

Kapusta w po czeniu z glink daj dobre rezultaty w leczeniu reumatyzmu, trudno

łą

zrastaj cych si ko ci, wi zade i chor b ko ci oraz przy wysi kowym zapaleniu staw w.

Zewn trznie mo na przez 6 miesi cy stosowa jako ca onocne ok ady sam glink

sproszkowan wymieszan z ciep wod . Przykleja j trzeba na bol ce miejsce

łą

(szczeg lnie skuteczne na krzy e i kr gos up) i od zewn trz przykry li ciem kapusty, by

ć ś

ok ad nie wysycha .

Oczyszczanie organizmu

Celem oczyszczania i r wnowa enia organizmu stosuje si r nego rodzaju i r nej

ę óż

óż

d ugo ci g od wki oraz kuracje zbo owe.

ł ó

Aby lepiej zrozumie sens takiego umartwiania si , nale y wcze niej pozna prawo

dziewi dziesi ciu dni wa ne w medycynie chi skiej. M wi ono, e ka da rzecz czyniona

ęć

lub spo ywana dzisiaj, da rezultat za dziewi dziesi t dni. Je li dzisiaj w jaki konkretny

ęć

spos b b dziemy si zachowywa , to po dziewi dziesi ciu dniach powr ci to jak

ęć

bumerang. Prawo powy sze dotyczy r wnie p r roku. Na przyk ad zbyt wiele ch odu

(dopuszczonego do cia a) w zimie - 90 dni p niej, na wiosn , dolega reumatyzm; nadmiar

óź

gor ca w lecie - 90 dni potem, jesieni , pojawia si gor czka. W szczeg lnych przypadkach

mo liwe jest te wykorzystanie tego prawa do cel w terapeutycznych.

W yciu ci gle pope niamy b dy, kt rych skutki pojawiaj si w cyklu

łę

dziewi dziesi ciodniowym. Na dodatek ka dy taki skutek staje si kolejnym zaburzeniem,

ęć

wywo uj cym now reakcj po kolejnych trzech miesi cach... Cykl powtarza si wiec dalej,

ł ą

jak fale po wrzuceniu kamienia do wody (co 180, 270 dni itd.). Oczywi cie kolejne rezultaty

pierwotnego zaburzenia r wnowagi organizmu s coraz s absze, niemniej jednak ci gle

obecne. G od wk lub kuracj zbo ow robimy, by przerwa i wygasi takie cykle. Trwa

ł ó

ona dwana cie dni i po niej zaczyna si nowy cykl - tyle, e organizm jest ju oczyszczony

i lepiej zharmonizowany.

Dlaczego ma ona trwa dwana cie dni? Medycyna chi ska uwa a, e cykl przemiany

i wymiany krwi trwa sto dwadzie cia dni. Tak wi c w ci gu dwunastu dni nast pi zmiana

w a ciwo ci 10% krwi, przez co uzyskuje si wystarczaj c ilo energii i mocy do

ł ś

ą ą

ść

spowodowania odczuwalnej zmiany na lepsze. Zatrzymuje si w ten spos b rozw j i

rozprzestrzenianie choroby, nie rusza si jednak jeszcze g bokich korzeni, czyli jej przyczyn.

łę

Por wna to mo na do g bokiej akupunktury.

łę

G od wki

ł ó

G od wki nie mo na robi byle jak. Nale y przynajmniej kilka dni wcze niej

ł ó

przygotowa do niej cia o. Najpierw trzeba przesta je mi so, potem sery, stopniowo

ść

przechodzi na po ywienie ro linne, a tu przed rozpocz ciem w a ciwej g od wki je

ł ś

ł ó

ść

wy cznie produkty zbo owe (kasze, inne dania z pe nego ziarna). Po kilku dniach

łą

od ywiania si zbo ami mo na rozpocz g od wk .

ąć ł ó

Podczas g od wki nie powinno si stosowa szczeg lnych rodk w do oczyszczania i

ł ó

opr niania jelit, gdy mog one wywo a nerwob le, rw kulszow , b le krzy y,

óż

ł ć

niepotrzebnie os abiaj organizm. Wa ny jest rodzaj herbaty pitej podczas g od wki. Pi

ł ó

nale y zawsze cieple napoje (szczeg lnie w naszym klimacie). Najlepiej przygotowa r ne

ć óż

owoce okre lone wzgl dem pi ciu przemian, w odpowiedniej kolejno ci.

Zgodnie z cyklem od ywczym wrzucamy je na wrz c wod i gotujemy cztery

ą ą

godziny, nast pnie robimy z tego soki i pijemy w miar pragnienia. Warto na napoje

dobiera takie rodzaje owoc w czy jarzyn, kt re b d wzmacnia y dany narz d - wtedy

ę ą

ł żą

g od wka spe nia rol nie tylko oczyszczaj c , ale i terapeutyczn .

ł ó

ą ą

Okres g od wki warto wykorzysta na nauk i medytacj - s one wtedy o wiele

ł ó

skuteczniejsze.

Nigdy nie powinno si robi g od wki w zimie. Wszystkie zwierz ta ot uszczaj si na

ć ł ó

zim , wi c i dla ludzi jest to pora, kiedy nale y przybra na wadze, zamiast j traci .

Najlepiej zaczyna g od wki wiosn - najwcze niej o wiosennej r wnonocy; definitywnie

ł ó

zaprzesta g od wek po jesiennym zr wnaniu dnia z noc . G od wka ma trwa przynajmniej

ć ł ó

ł ó

trzy dni. Cia o potrzebuje przynajmniej 72 godziny na wydalenie g wnych toksyn.

łó

Po zako czeniu g od wki konieczne jest stopniowe przyzwyczajanie do normalnego

ł ó

po ywienia. Objadanie si natychmiast po zako czeniu postu jest bardzo szkodliwe, a

niekiedy nawet mo e by bardzo niebezpieczne.

Kuracja zbo owa

Kuracja zbo owa om wiona zostanie na przyk adzie

kuracji pszenicznej. Pszenica ma

niezwyk zdolno oczyszczania w troby.

łą

ść

Wskazane jest raz w ci gu roku zrobi tak dwunastodniow kuracj , a najlepsza

pora przypada na r wnonoc wiosenn - wszak wiosna to pora wzrostu, przebudzenia,

zmiany. Z por t zwi zana jest r wnie energia w troby oraz najsilniejsze oddzia ywanie

ą ą

pszenicy.

W czasie tych 12 dni je si gotowan bez soli pszenic (ziarno), bardzo dok adnie j

uj c. Je mo emy tyle, ile mamy ochot , a do tego winni my pi herbat z gotowanej

ż ą

ść

naci pietruszki lub sok brzozowy (cho nie jest to niezb dne). Pszenica i herbata z naci

pietruszki oraz ewentualnie sok brzozowy musz by jedynym po ywieniem przez ca e

dwana cie dni! Kuracj tak najlepiej przeprowadza na wsi; lepiej nie robi jej w ska onych

i zatrutych

miastach.

Po takiej kuracji trzeba zacz normalnie gotowa wed ug zasady pi ciu ruch w. Nie

ąć

musimy si obawia , e jedz c przez dwana cie dni tylko pe ne ziarno nie b dziemy

ć ż

dostarcza organizmowi witamin, soli czy bia ek. Natomiast trzeba przestrzec wszystkich

pragn cych rozpocz tak diet , e nie nale y ona do atwych. W rzeczywisto ci jest ona

ąć

ę ż

o wiele trudniejsza ni ca kowita g od wka przez 12 dni.

ł ó

Dodatkowo mo na te pi tzw.

mleczko pszeniczne maj ce r wnie bardzo silne

w a ciwo ci oczyszczaj ce. Zalecane bywa tak e w przypadku niedoboru

ł ś

jin serca (g wnymi

łó

objawami s nocne poty, nerwowy sen, ko atania serca oraz gor ce d onie). Przyrz dzamy

je nast puj co: do 14 cz ci gotuj cej si wody wsypujemy 1 cz

pszenicy i gotujemy

ęś

ęść

cztery godziny. Nast pnie ods czamy rozgotowan pszenic i wyciskamy silnie przez g sty

materia a do uzyskania bia ego lepkiego mleczka, po czym pijemy ca o otrzymanego w

ł ż

ł ść

ten spos b p ynu.

Mleczko pszeniczne zawiera bardzo du o

czi - zalecane jest wi c po g od wkach

ł ó

oraz dla ludzi starych i wyczerpanych.

WYBRANE POTRAWY SPORZ DZANE WG REGU Y PI CIU PRZEMIAN

Zaproponowane tu dania nie nale do jakich szczeg lnych potraw chi skich.

żą

Intencj autora tego opracowania by o podanie kilku r nych przyk ad w, maj cych

óż

ł ó

uzmys owi ka demu, e zdrowe po ywienie wcale nie musi by trudne do przyrz dzenia lub

niesmaczne. Gotowa i zestawia zgodnie z regu pi ciu ruch w mo na ka dy rodzaj

łą

jedzenia, bez wzgl du na to, do jakiej tradycji kulinarnej nale y. Wnikliwie analizuj c stare

przepisy naszych prababek, cz sto zauwa amy uderzaj ce podobie stwa z przepisami kuchni

„pi cioruchowej”. Taki spos b gotowania, wbrew pozorom wcale nie wymaga wiele wi cej

czasu. Wystarczy troch wyobra ni oraz inteligentnego podej cia.

Przyrz dzaj c potrawy wed ug pi ciu przemian nale y zachowa kolejno

ść

dodawanych produkt w odpowiadaj c nast pstwu ywio w w cyklu od ywczym. Energia

ą ą

łó

ulega wtedy stopniowemu wzmacnianiu w miar ich dodawania. Dzi ki temu po ywienie ma

wi ksz warto od ywcz i moc lecznicz , wzmacnia, a tak e harmonizuje funkcjonowanie

ść

organizmu. Dodaj c kolejne produkty, zachowa trzeba niewielkie przerwy (1-5 min.) mi dzy

ruchami.

Zawsze trzeba u ywa mo liwie wie ych produkt w, nie stosowa mro onek oraz

produkt w konserwowanych przy zastosowaniu energii promienistej. U ywa oliw z oliwek i

inne dobre oleje (najlepiej wyciskane na zimno, a nie ekstrahowane chemicznie i na gor co).

Dodawa soli kamiennej naturalnej, a nie warzonej - zawiera ona liczne mikroelementy i

niezb dne sk adniki mineralne. Spo ywa wiele zb w formie pe nej oraz grubo mielone

óż

m ki i kasze. Unika produkt w rafinowanych i silnie oczyszczonych, takich jak m.in. bia y

cukier, bia a m ka i ry . Nie zawieraj one wielu potrzebnych sk adnik w, s

niezr wnowa one energetycznie i zakwaszaj organizm, przez co spada jego odporno na

ść

zachorowania.

Ka dy k s po ywienia nale y dok adnie u (przynajmniej pi dziesi t razy). Uwalnia

ż ć

ęć

si wtedy wiele energii, nast puje dok adne wymieszanie ze lin i rozdrobnienie, o dek

ś ą

ż łą

atwo trawi i nie jest przeci ony.

ąż

Gotuj c, warto zachowa zawsze poczucie humoru i wyobra ni . Nie wpadajmy od

ź ę

razu w panik lub z o , gdy nie wiemy ile to jest „szczypta”, „miarka” lub „gar ”, albo

ł ść

ść

sk d zdoby sake czy fasolk azuki. Jedne sk adniki mo na przecie zast powa innymi -

podobnymi i nale cymi do tego samego ruchu (u atwiaj to tablice 3, 4, 5, 6, 7). W kuchni

żą

trzeba te wykaza si inteligencj , troch poeksperymentowa . Coraz cz ciej zapominamy,

ęś

e gotowanie to sztuka. Przy kuchni mo na si naprawd wspaniale odpr y , a gotowanie

ęż ć

traktowa np. jako rozrywk , a najlepiej - jako fascynuj c gr i przygod , swoist

ą ą

alchemi : przemiany ywio w, przemieszczania energii, przetwarzania materii...

łó

Gdy mamy takie podej cie do problem w kulinarnych, jedzenie smakuje nam o wiele

lepiej, jest zdrowsze, a sto ownicy i kucharz s spokojniejsi i rado ni. Ju po 2-3 miesi cach

takiego gotowania mo na zaobserwowa korzystne efekty. Ka dy z ni ej przedstawionych

przepis w zestawiony zosta we w a ciwej kolejno ci dodawania sk adnik w. Du a litera na

ł ś

pocz tku ka dej linijki oznacza jeden z pi ciu ywio w: D - drewno, O - ogie , Z - ziemi ,

łó

M - metal, W - wod .

Dania zbo owe

Owsianka

O - do wrz cej wody

Z - dola mleka i ponownie doprowadzi do wrzenia

Z - wrzuci rodzynki, posiekane daktyle i morele

Z - pokrojonego w plasterki banana lub kostki jab ka

Z - po y ce wie ego mas a i miodu

ł ż

M - ci gle mieszaj c, wsypa p atki owsiane

ć ł

M - ewentualnie doda cynamonu (szczeg lnie wskazane podczas ch od w)

ł ó

W - troch zimnej wody

W - i szczypt soli kamiennej

Ca o gotowa na bardzo ma ym ogniu przez pi minut.

ł ść

ęć

Musli

Z - przygotowa oliw , olej s onecznikowy lub troch mas a wiejskiego

Z - sma y w nim drobno poci te s odkie jab ka, rodzynki, ca e lub siekane orzechy,

ż ć

s odkie migda y, a jab ka b d mi kkie i z otobr zowe

ę ą

Z - doda wanili , cynamon

M - p atki owsiane

M - kardamon, kolendr , szczypt ga ki muszkato owej i zmielonych go dzik w

W - szczypt soli kamiennej

D - p atki pszeniczne

O - p atki ytnie.

Wszystko dobrze wysma y , a p atki b d lekko chrupi ce i brunatnawe. Musli mo na

ż ć

ż ł

ę ą

je na sucho lub z jogurtem czy kwa nym mlekiem.

ść

Kluski ma lane

D - 2/3 m ki pszennej

O - troch m ki ytniej

Z - zmiesza z 2-3 jajkami

M - ga k muszkato ow

ł ą

W - doda nieco soli kamiennej

W - wymiesza wszystko z odpowiedni ilo ci wody a do uzyskania lepkiej masy, kt ra

ś ą

b dzie si odrywa od y ki

ł ż

D - wkroi troch natki pietruszki i wie ego koperku

O - oraz suchego tymianku.

Ca o gotowa we wrz cej wodzie, spuszczaj c w tym czasie y k nast pne ma e kawa ki

ł ść

ł ż ą

ciasta z brzegu miski. Kluski b d dobre, je li natychmiast po wrzuceniu ich do wody b d

ę ą

wyp ywa y na powierzchni . Gotowa oko o 20-25 min. w stale wrz cej wodzie, by si nie

poskleja y. Na koniec odla wod i zostawi kluski do obciekni cia. Nast pnie wrzuci je na

kr tko na patelni z rozgrzanym t uszczem i obraca lekko osma aj c.

ż ą

Dania jarskie

Nale niki

D - pe n m k pszenn

ł ą

ą ę

O - odrobin czerwonego wytrawnego wina

Z - zmielon prawdziw wanili , zmiesza z 2-3 jajkami

Z - oraz 1/2 litra mo liwie wie ego mleka krowiego

M - doda odrobin sake (w dki ry owej)

W - szczypt soli kamiennej

W - wymiesza wszystko z tak ilo ci zimnej wody, aby powsta o p ynne ciasto

ś ą

nale nikowe.

Nale niczki trzeba sma y mo liwie cienkie, na patelni z ma ilo ci dobrego oleju. Lepiej,

ż ć

łą

ś ą

je li zamiast mleka krowiego dodamy kozie.

Panierowany kamember

Z - ubi 1-2 jajka

M - doda do nich odrobin pieprzu

W - troch soli kamiennej lub tamari

D - troch bardzo drobno posiekanej natki pietruszki

O - zmielonego kminku

Z - nieco przecieru pomidorowego lub s odkiej papryki

M - troch ostrej papryki

W - w tej mieszance namoczy ser kamember lub agodny brie (poci ty na kawa ki)

D - na koniec obtoczy w bu ce tartej

O - panierowane kawa ki sera wrzuci na gor c oliw i piec tak d ugo, a b d chrupi ce.

ą ą

ż ę ą

Potrawy z warzyw

Francuskie ciasto z cebulą

Kruche ciasto dro d owe

ż ż

D - 1/2 kg m ki pszennej pe nej uformowa w stos z zag bieniem w rodku

łę

D - na rodek da paczuszk wie ych pokruszonych dro d y

ę ś

ż ż

O - zewn trzny brzeg posypa szczypt tymianku

Z - zmielonym koprem, any kiem i kminkiem

Z - na dro d e da y eczk miodu lub nies odzonego syropu

ż ż

ć ł ż

M - szczypt pieprzu

W - po brzegu posypa niewielk ilo ci soli kamiennej

ś ą

W - dro d e zala ok. 1/81 ciep ej wody.

ż ż

Pozostawi przykryte dro d e do wyro ni cia na ok. 20 min. Zagnie ciasto dodaj c tyle

ż ż

ś ę

ść

ciep ej wody, by sta o si g adkie, rozci gliwe. Zostawi je jeszcze raz do podro ni cia na

ę ł

ś ę

ok. 1/2 do 3/4 godz. Potem da na blach , rozci gn i jeszcze raz zostawi do

ą ąć

podro ni cia. W ko cu na ciasto dro d owe na o y nast pn warstw : Warstwa cebuli

ś ę

ż ż

ł ż ć

ę ą

Z - w niewielkiej ilo ci dobrego oleju (s onecznikowego, oliwy)

M - przyrumieni jedn do dw ch cebul (w zale no ci od wielko ci ciasta)

ż ś

M - doda troch pieprzu

W - i nieco tamari lub sosu sojowego

D - gdy cebula przyrumieni si , wla do niej 2-3 kubki kwa nej mietany

D - doda wie o posiekan natk pietruszki

ć ś

O - wie ego tymianku, suszonego kopru

Z - rozmaitych suszonych natek

Z - i kubek kremu (s odkiej t ustej mietany).

Wszystkie sk adniki dobrze wymiesza ze sob i po o y na sp d z ciasta dro d owego.

ł ż ć

ż ż

Nast pnie piec to ciasto z cebul w piekarniku jak pizz . Samo ciasto dro d owe mo e by

ż ż

stosowane do r nego rodzaju pizzy.

óż

Pizza jarzynowa

Na pocz tku przygotowa ciasto dro d owe, jak do francuskiego ciasta z cebul i po o y

ż ż

ł ż ć

go na blach do pieczenia.

Sos:

D - przegotowa kilka pomidor w

O - z tymiankiem, suszonym koprem

Z - z rozmaitymi suszonymi natkami

M - kminkiem, oregano, pieprzem

M - ostr papryk

W - dosypa troch soli kamiennej.

Ca o gotowa bardzo d ugo, a b dzie zawiera tylko niewielk ilo p ynu. Krem na o y

ł ść

ż ę

ść ł

ł ż ć

na ciasto dro d owe i ca o ob o y rozmaitymi przyprawami i warzywami zachowuj c

ż ż

ł ść

ł ż ć

nast pstwo pi ciu ruch w, a wi c:

Z - wie ymi pieczarkami poci tymi na kawa ki

Z - rozmaitymi suszonymi natkami

M - pieprzem, ostr papryk , oregano

W - doda nieco soli, sos tamari lub sojowy

D - kilka plasterk w wie ych pomidor w

O - wie y tymianek, suchy koper

Z - du o pokrojonego, agodnego tego sera

żół

Z - na to rozla 1-2 y ek oleju.

ł ż

Pizz piec oko o 20 min. w piekarniku.

Duszone ziemniaki z kapustą

O - do niewielkiej ilo ci wrz cej wody Z - wlewamy oliw z oliwek

Z - wrzucamy surowe ziemniaki pokrojone w drobn kostk i podduszamy je tak d ugo, a

stan si lekko prze roczyste

Z - doprawiamy kminkiem

M - dodajemy posiekanej kapusty

M - doprawiamy pieprzem, curry

W - oraz tamari lub sosem sojowym Ca o dusimy a do mi kko ci jarzyn.

ł ść

Sa atka ziemniaczana

Z - dowoln ilo ugotowanych ziemniak w pokroi w grub kostk

ść

Z - zmiesza z 2-3 jajkami ugotowanymi na twardo i posiekanymi

Z - doda troch oliwy z oliwek

M - gar drobno pokrojonej cebuli

ść

M - przyprawi odrobin pieprzu

W - i soli kamiennej

W - do tego doda ma ilo tamari lub sosu sojowego

łą

ść

D - i do smaku dobr miark kwasu chlebowego (zamiast niego mo e by troch og rka

kiszonego pokrojonego w drobn kostk )

D - oraz du o drobno posiekanej naci pietruszki

O - nieco tymianku

Z - zmielonego kminku

Z - mo na te doda do smaku troch zielonego groszku i ugotowanej, pokrojonej w kostk

marchewki.

Przed podaniem przyozdobi bukiecikami pietruszki i kawa kami jajka.

Zupy

Zupa jarzynowa

Podany ni ej przyk ad jest otwarty na wszelkie inne kombinacje sk adnik w, nale y

tylko zachowa stosown kolejno . Zupa oddzia ywa b dzie zawsze najsilniej na narz dy

ść

ć ę

zaliczane do tego ywio u, na kt rym zostanie zako czone dodawanie do niej sk adnik w.

Mo na te kilkakrotnie przechodzi przez ca y cykl pi ciu ruch w - to dodatkowo

harmonizuje, a zarazem wzmacnia energi zupy. Czas gotowania mo e by dowolny, byle

wszystkie sk adniki sta y si wystarczaj co mi kkie, jednak e warto zawsze pami ta , e

ę ć ż

wraz z jego wyd u aniem dodaje si r wnocze nie

ł ż

ę ó

czi, a wiec jangizuje.

O - na wrz c wod wrzuci nieco majeranku, tymianku, rozmarynu

ą ą

Z - suszone grzyby szlachetne, troch kminku

Z - pokrojone stosownie do pory roku ziemniaki, buraka wik owego, marchew, korze

pietruszki

M - seler, kapust , pora, cebul

W - drobn fasolk (wcze niej moczon przez ok. 12 godzin)

W - (je li istnieje potrzeba to dola troch zimnej wody) przyprawi sosem sojowym, sol

D - doda posiekane natki selera i pietruszki

O - szczypt tymianku

Z - mas o do smaku, ewentualnie s odkiej mietany.

Zupa cebulowa

Z - w ma ej ilo ci oliwy z oliwek (lub oleju s onecznikowego) agodnie przyrumieni bardzo

du o kr k w cebuli

ąż ó

Z - doda r ne suszone natki, zio a prowansalskie i inne

ć óż

M - troch pieprzu

W - wla dowoln ilo wody i gotowa

ść

W - nast pnie doda odrobin tamari lub sosu sojowego, po czym mo na ju rozla zup

do misek

D - do ka dej miski na o y kromk przysma onego chleba lub tosta (mo e by te w

ł ż ć

kostkach)

O - posypa odrobin tymianku

Z - zmielonego kminku

Z - i po o y kawa ek tego sera.

ł ż ć

żół

Nast pnie zapiec zup w piekarniku.

Dania mi sne

Gulasz w gierski

Z - w ma ej ilo ci dobrego oleju lekko przyrumieni 4-5 du ych cebul, poci tych w plasterki

lub kr ki

ąż

Z - doda do tego 300-400 g mi sa wo owego na gulasz i przysma y

ż ć

Z - nast pnie doda gar s odkich orzech w w oskich

ść ł

M - 1-2 roztartych z bk w czosnku

ą ó

M - y eczk wie ego, roztartego imbiru lub imbiru sproszkowanego

ł ż

ę ś

M - y eczk ostrej papryki

ł ż

M - 2-3 str ki surowej pikantnej papryki poci te w paski

W - oraz troch soli kamiennej

W - po czym wla 1/4 litra zimnej wody i zostawi , by si zagotowa a i wrza a przez

pewien czas

D - nast pnie doda 5-6 drobno pokrojonych pomidor w i ca o jeszcze

ł ść

przez pewien czas

pogotować

D - na koniec wla kubek kwa nej mietany i wymiesza .

Mi so wo owe na czerwonym winie

O - do 1/4-1/2 l czerwonego wina (zale nie od ilo ci mi sa)

Z - wstawi na noc lub na kilka godzin mi so wo owe

Z - w ma ej ilo ci oliwy z oliwek

Z - tak przysma y mi so, by powsta a na nim pi kna sk rka, po czym

ż ć

Z - doda plasterki lub kawa ki cebuli i agodnie je przyrumieni

Z - doda gar posiekanych orzech w w oskich

ść

M - 1-2 rozgniecione z bki czosnku

M - y eczk wie ego lub zmielonego imbiru

ł ż

ę ś

M - i pieprzu do smaku

W - oraz troch soli kamiennej.

W - mi so poddusi jeszcze troch (mo na doda w tym celu niewielk ilo zimnej wody)

ść

D - nast pnie dola jeszcze ma ilo kwasu chlebowego

łą

ść

O - i czerwonego wina (mo e by to, kt re pozosta o z moczenia mi sa). Przykryte mi so

wo owe zostawi na ma ym ogniu i dusi a do mi kko ci

ć ż

O - przed podaniem przybra nies odzon galaretk z brusznic lub marmolad z brusznic

Z - i kilkoma przyrumienionymi kr kami cebuli.

ąż

UWAGA: mi so gotowane na czerwonym winie ma silne w a ciwo ci rozgrzewaj ce, lepiej

ł ś

wi c nie od ywia si w ten spos b zbyt cz sto.

Ciasta i pieczywo

P aski chleb

D - 500 g m ki pszennej z pe nego ziarna zmiesza

O - z odrobin m ki ytniej

Z - 2-3 y kami oliwki lub dobrego oleju sojowego

ł ż

Z - 1-2 gar ciami ziaren sezamu

M - i czarnuszki

W - oraz y eczk soli kamiennej

ł ż

W - wszystko zmiesza z tak ilo ci letniej wody, aby powsta o mi kkie, rozrzedzone

ś ą

ciasto.

Tym ciastem nape ni posmarowan t uszczem blach i piec w piekarniku ok. 20-30 minut.

ł ć

ą ł

Mo na po jakim czasie odwr ci chleb, ale najcz ciej nie jest to konieczne. Chleb ten

ó ć

ęś

mo na r wnie przygotowa z m ki kukurydzianej w stosunku 1:1 z m k pszenn .

ą ą

Chleb s odki

Ugotowa owsiank z drobnych p atk w lub grubej m ki owsianej

Z - 2-3 gar cie rodzynek zmiesza

Z - z 2-3 y kami drobnej m ki z orzech w w oskich

ł ż

M - i drobnymi p atkami owsianymi

W - doda szczypt soli kamiennej.

Sk adniki te gotowa z mo liwie ma ilo ci wody przez 10-15 minut, a do uzyskania

łą

ś ą

g stej sta ej masy. Nast pnie owsiank t da do wysmarowanej p ynnym mas em formy,

ę ę

zostawi do wystygni cia i stwardnienia, po czym piec w piekarniku.

Piernik

Z - 150-200 g mas a utrze z:

Z - 5 tkami jaj

żół

Z - wanili , kardamonem

Z - 5 y kami miodu lub syropu klonowego

ł ż

M - cynamonem, kolendra i mielonymi go dzikami

W - szczypt soli kamiennej

D - do tego doda 300-500 g m ki pszennej z pe nego ziarna

O - i szczypt kawy.

Ciasto dobrze wymiesza i na koniec doda :

Z - rodzynek i orzech w, ewentualnie r wnie wi rek kokosowych

Z - sztywno ubit pian z bia ek

M - szczypt sproszkowanego imbiru

W - i w razie potrzeby dobr miark wody mineralnej.

Ciasto w o y do wysmarowanej t uszczem formy i piec ok. 40-60 minut. Piana z bia ek i

ł ż ć

woda mineralna powinny wystarczy , aby ciasto wyros o. W przeciwnym razie u y proszku

ż ć

do pieczenia.

Sernik

Przygotowa :

Z - 100 g mas a i 4 tka

żół

Z - nieco wanilii

Z - 5 y ek miodu, s odu lub syropu klonowego

ł ż

M - niewielk ilo drobno poci tego wie ego imbiru (ostatecznie mo e by i

ść

sproszkowany)

W - szczypt soli kamiennej

D - 500 g sera bia ego, mietankowego, t ustego

D - sok wyci ni ty z jednej cytryny i poci tej z niej sk rki (nie pryskanej chemikaliami!)

ś ę

D - 500 g m ki pszennej

O - szczypt kawy naturalnej

Z - ca e lub grubo poci te orzechy laskowe

Z - 1-2 gar ci rodzynek

Z - wmiesza ostro nie sztywno ubit pian .

Mo na doda miark wody mineralnej. Piec ok. 45-60 minut.

Talary orzechowe

Przygotowa :

D - 200 g maki pszennej z pe nego ziarna

D - 50-100 g bu ki tartej

O - 1/2 y eczki kawy naturalnej

ł ż

Z - nieco miodu lub syropu klonowego do smaku

Z - jedno jajko

Z - 100 g pra onych orzeszk w

Z - 100 g zimnego, wie ego mas a

Z - cynamon

M - 2 y eczki proszku do pieczenia

ł ż

M - szczypt ga ki muszkato owej

W - szczypt soli kamiennej.

Sk adniki te dobrze wymiesza i zagnie ciasto. Toczy wa ki o rednicy 3 cm i odstawi

ść

na noc do ch odnego miejsca. Nast pnie ostrym no em poci na cienkie kr ki i piec na

ąć

ąż

blasze do pieczenia. Rozgrza w garnku gorzk czekolad i do po owy zanurza w niej

upieczone placuszki, odk ada na foli do ostudzenia.

UWAGI KO COWE

Na zako czenie warto jeszcze zwr ci uwag czytelnika na kilka do istotnych

ó ć

ść

spraw. Pozwoli to unikn wielu niepotrzebnych nieporozumie , pom wie o szarlataneri

ąć

czy g oszenie pogl d w sprzecznych ze wsp czesnymi odkryciami naukowymi.

ą ó

ół

Po pierwsze: nie nale y traktowa dos ownie (tzn. w zachodnim rozumieniu) pewnych

okre le stosowanych w innych systemach i od razu uwa a ich za zacofane czy

ś ń

ż ć

fantastyczne. Konieczne jest u wiadomienie sobie, e ka da nazwa lub idea to symbol

arbitralny nabyty, powsta y w danej tradycji kulturowej, a utrwalony w wyniku procesu

nauczania i przekazu spo ecznego. Tak wi c i terminy uwa ane przez nas za prawdziwie

opisuj ce wiat s r wnie konwencjonalne jak ka de inne - opisuj ce ten sam wiat, lecz w

ą ó

wyniku innych uwarunkowa kulturowych czyni ce to w odmienny spos b albo w odr bnym

aspekcie. Dlatego bezsensowne jest lepe por wnywanie wyrwanych poj czy idei

ęć

nale cych do obcych sobie system w bez znajomo ci przynajmniej podstaw ka dego z

żą

nich. Tak samo dla zachodniego naukowca nieprawdziwe mo e by chi skie poj cie

merydian albo energia yciowa

czi, jak niezrozumia e z punktu widzenia tradycji chi skiej s

zachodnie spory na temat fizykochemicznej natury ycia. Tamten system interesuje si w

wi kszym stopniu energetycznym aspektem wszech wiata, a my materialnym; wszech wiat

pozostaje jednak taki sam...

Po drugie: medycyna chi ska jest systemem, kt ry zawsze wymaga traktowania

cz owieka ca o ciowo. Niedopuszczalne jest diagnozowanie i leczenie tylko chorego narz du,

ł ś

gdy rzeczywiste przyczyny choroby le e mog zupe nie gdzie indziej i si ga odleg ej

ż ć

ę ć

przesz o ci (a po ycie p odowe w cznie). Ignorowanie tego mo e doprowadzi do

ł ś

łą

powa nego rozregulowania r wnowagi energetycznej organizmu, nawet do wywo ania innych

chor b - mimo e zewn trznie bezpo rednia dolegliwo wydaje si usuni ta. Dlatego

ść

wa ne jest tak e cz ste ponawianie diagnozy w trakcie leczenia, gdy podczas niego

zachodz istotne zmiany wp ywaj ce na pozosta e narz dy. Mimo e chi ska tradycja

medyczna liczy sobie par tysi cy lat, pod wieloma wzgl dami pozostaje dalej w pe ni

aktualna, a nawet wyprzedza wsp czesn nauk , w kt rej pogl d o traktowaniu ka dej

ół

istoty jako nierozdzielnej ca o ci yj cej w swym rodowisku, z trudem toruje sobie drog do

ł ś

ż ą

wiadomo ci wsp czesnego spo ecze stwa i jego lekarzy.

ół

Po trzecie: nie chodzi o przeciwstawianie sobie medycyny chi skiej i zachodniej. S

to r ne systemy oparte na odmiennych za o eniach filozoficznych i kulturowych. Ka dy z

óż

ł ż

nich ma swoje plusy i minusy, szczeg lnie jaskrawo widoczne w zale no ci od osobowo ci,

ż ś

wiedzy i etyki osoby lekarza. Najdoskonalszy system leczniczy mo e by zniweczony przez

ignoranta uwa aj cego si za specjalist ...

ż ą

Niew tpliwie medycyna zachodnia ma wspania e rezultaty np. w przypadkach

wymagaj cych natychmiastowej interwencji chirurgicznej, kt rej prawie nie by o w medycynie

chi skiej. Ta ostatnia znowu poszczyci si mo e niezwykle skutecznym i nieszkodliwym dla

pacjenta diagnozowaniem, wielkim bogactwem lek w naturalnych nie wywo uj cych dzia a

ł ą

ł ń

ubocznych - co jest powa nym grzechem farmakopei zachodniej. Jednak powoli obie te

medycyny zaczynaj si coraz dok adniej poznawa i nale y mie nadziej , e z takiego

ę ż

spotkania powstanie humanistyczna medycyna przysz o ci korzystaj ca z najlepszych

ł ś

osi gni ka dego z system w. Korzy z tego zawsze odnios zwykli cierpi cy ludzie.

ęć

ść

Po czwarte: trzeba wyra nie podkre li , e medycyna chi ska to w znacznym stopniu

ś ć ż

profilaktyka. Nie oferuje ona nikomu cudownych pigu ek o natychmiastowym dzia aniu, jak np.

zachodnie antybiotyki czy leki kortyzonowe maj ce jednak, opr cz szybkich widocznych

efekt w, d ugotrwa e i niebezpieczne dzia ania uboczne. Pacjent lecz cy si zgodnie z

zaleceniami medycyny chi skiej musi to robi sam, nieraz przez bardzo d ugi czas. Rol

lekarza jest zdiagnozowanie i podanie dok adnych zalece dietetycznych, przepisanie zi ,

ół

ewentualnie danie rad dotycz cych zmiany trybu ycia itp. Mo e on r wnie wykonywa

nak ucia (akupunktur ), lub przypiekania

(moksę), cho wcale nie jest to w ka dym

przypadku konieczne.

Po pi te: Terapia winna by rozpocz ta po dok adnym i pe nym zdiagnozowaniu

pacjenta. Zawsze trzeba leczy rzeczywiste przyczyny choroby, a nie jej skutki. Objawowe

leczenie zio ami, diet czy nak uwaniem, mimo niejednokrotnie spektakularnych rezultat w,

zawsze musi si sko czy pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta - choroba przeniesie si na

inne narz dy lub przesunie g biej (przez co b dzie trudniejsza do wyleczenia i bardziej

łę

niebezpieczna).

Akupunktura polega na „przemieszczaniu” energii wzd u

ł ż

merydian w,

albo z jednego

do drugiego. Zawsze jednak musi by podstawowe minimum energii, kt re b dzie

przemieszczane. Je li jej nie ma, nale y najpierw doprowadzi do odbudowania

czi stosuj c

odpowiednie zio a i od ywianie. W przypadku braku energii (np. wyczerpania „korzenia

jang”

albo og lnego braku

czi) objawowe zastosowanie akupunktury, nie poprzedzone dog bn

łę ą

diagnoz stanu ca o ci organizmu, mo e zako czy si zapa ci , a nawet w najgorszym

ł ś

ś ą

przypadku - mierci pacjenta. Akupunktura nie jest wi c modn zabaw w egzotyczne

uzdrawianie, lecz wymaga w pe ni kwalifikowanego lekarza znaj cego podstawy tradycyjnej

medycyny chi skiej i potrafi cego postawi zgodn z ni diagnoz . Tylko wtedy mo na

uzyska znakomite rezultaty terapeutyczne. W Polsce maj prawo nak uwa wy cznie

łą

lekarze z odpowiednimi kwalifikacjami.

Po sz ste: warto zwr ci uwag na spos b od ywiania i doceni go. Bowiem nasze

ó ć

zdrowie w pierwszym rz dzie zale y od niego, a dopiero w mniejszym stopniu od bakterii,

wirus w itp. atakuj cych w a nie tych, kt rych r wnowaga organizmu zosta a zachwiana i

ł ś

przez to spad a ich odporno . Zdrowy, zr wnowa ony cz owiek, yj cy w harmonii ze

ść

ż ą

wiatem i sob samym, poradzi sobie bez adnych szczepionek czy lek w z ka d , nawet

ż ą

najgro niejsz , chorob . R wnie istotny jest stan umys u, gdy emocje potrafi by

rzeczywist przyczyn ponad stu chor b. Medycyna chi ska ma na celu umo liwienie

cz owiekowi ycie zgodne z jego natur , oparte na naturalnych przemianach i niezak conym

łó

przep ywie energii.

Po przeczytaniu informacji tu zawartych nie musimy wpada w panik z powodu

pope nianych b d w dietetycznych. Nie trzeba niczego robi raptownie; warto stopniowo

łę ó

wprowadzi zmiany i obserwowa swe cia o i umys . Organizm posiada nabyte od lat

przyzwyczajenia i ma wykszta cone swoiste reakcje - mo na je zmienia powoli, nawet w

ci gu lat. Nale y wi c da cia u czas na przyzwyczajanie si do nowego. Medycyna chi ska

uwa a, e cz owiek w pe ni zmienia si co siedem lat, tyle czasu potrzebuje organizm na

ca kowite odnowienie.

TABLICE

Tablica 1 CHARAKTERYSTYKA JIN i JANG

JIN

JANG

ciemny

jasny

zimny

gor cy

wilgotny

suchy

zamkni ty

otwarty

wkl s y

ę ł

wypuk y

agodny

stromy

skupiony

ekspansywny

opadaj cy

wznosz cy

bierny

aktywny

spokojny

gwa towny

powolny

szybki

e ski

ż ń

m ski

ksi ycowy

ęż

s oneczny

nocny

dzienny

Powy sze okre lenia s najbardziej charakterystyczne, lecz bynajmniej nie wyczerpuj

wszystkich mo liwych w a ciwo ci

ł ś

jin i jang. Zawsze nale y pami ta , e s to biegunowe

ę ć ż

pary, a nie przeciwie stwa wzajemnie si wykluczaj ce -

jin i jang istniej bowiem

nieoddzielnie (nawet w przypadku maksymalnej dominacji jednego z nich, drugie jest zawsze

obecne w swym minimum, b d cym zarazem maksimum potencji d

cej do

ę ą

ążą

zamanifestowania si ).

Jin i jang nie dotyczy adne warto ciowanie w kategoriach np.:

jin -

z e,

jang - dobre.

Tablica 2 PI PRZEMIAN

ĘĆ

DREWNO

OGIEŃ

ZIEMIA

METAL

WODA

SEZON

wiosna

lato

dojo

jesień

zima

DOBA

ranek

po udnie

p ne

óź

pop udnie

zmierzch

noc

STRONY

WIATA

wsch d

po udnie

centrum

zach d

p noc

ół

WP YW

ZEWN.

wiatr

ciep o

wilgoć

suchość

ch d

łó

SMAK

kwa ny

gorzki

s odki

ostry

s ony

ZAPACH

kwa ny

spalenizny

przyjemny

ostry,

przenikliwy

nieprzyjemny

KONSERW

OWANIE

kiszenie

,fermentacja

w dzenie

kandyzacja,
konserw, w
cukrze

w ostrych

przyprawach

solenie

KOLOR

zielony,
b kitny

łę

czerwony

ty, zloty

żół

bia y, srebrny

czarny,
granatowy

KAMIEŃ

turkus

koral

bursztyn

kryszta g rski

ł ó

czarny onyks

DZIA ANIE

uspokajaj ce

inspiruj ce,

poznawcze,

m dro

ść

harmonizuj ce

koncentruj ce

otwarto ,

ść

przestrzeń

odwaga

wewn trzna,

si a woli

EMOCJE

gniew,

infantylny

rozbiegane

smutek, al

l k, depresja

nienawiść

miech

my li

YCIE

narodziny

nauka

praca

odpoczynek

umieranie

ORGANY

G WNE

ŁÓ

w troba,

woreczek

ciowy

żół

serce, jelito

cienkie,

osierdzie,

potr jny

ogrzewacz

ledziona i

trzustka,

o dek

ż łą

p uca, jelito

grube

nerki, p cherz

moczowy

ORGANY

INNE

paznokcie,

oczy, zy,

ci gna i

ś ę

mi nie

ęś

j zyk,

t tnice,

krew, pot

usta, lina,

tkanka

podsk rna

nos,

luz,

sk ra,

w osy na ciele

uszy, z by,

m zg, szpik,

narz dy

p ciowe

Tablica 3 PRZEMIANA DREWNA - SMAK KWA NY

ZBO A,

ZIARNA

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY ZWIERZ CE

PROD.

ZIO A,

NAPOJE

W E N

brzoskwinie,

wi nie,

pigwa,

ocet winny

kura

P I N G pszenica

kwa ne

winogrona

g ,

ęś

ba ant,

go b,

łą

w troba z

drobiu,

bia y ser

krwawnik

L I A N

pszenica

wie e i

m ode

kwa ne

jab ka i

estragon

melisa

kaczka,

zsiad e

hibiskus,

babka zw.,

zielone

warzywa,

zarodki,

kie ki,

sa ata,

og rki,

cukinia, nać

pietruszki,

pomidory

szczaw

gruszki,

agrest,

porzeczki,

cytryny,

mandarynki,

pomara cze,

poziomki,

kwa ny

grejpfrut

lekarska,

dro d e

ż ż

mleko,

kwa na

mietana,

jogurt, bia y

ser

nać

pietruszki,

cytryna, sok

brzozowy,

piwo

pszeniczne,

sok z

porzeczki,

H A N

rabarbar

W tablicach 3-7 przedstawiono wybrane produkty ywno ciowe, zaliczaj c je do

jednego z pi ciu ywio w oraz jednej z pi ciu w a ciwo ci energii czyli wed ug natury

łó

ł ś

energetycznej (re - gor ca,

wen - ciep a,

ping - neutralna, liang - och adzaj ca,

han -

zimna). Nale y tu jednak uprzedzi czytelnika, e w niekt rych przypadkach mo na spotka

nieco inne zaszeregowania, co jednak e nie wp ywa w spos b istotny na ostateczny rezultat

dzia ania danego produktu. Niniejsze tablice nie maj nic wsp lnego z klasyfikacj

makrobiotyczn , zupe nie odmienn od stosowanej w medycynie chi skiej.

Tablica 4 PRZEMIANA OGNIA - SMAK GORZKI

ZBO A,

ZIARNA

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY ZWIERZ CE

PROD.

ZIO A,

NAPOJE

R E

jagnię

kawa

prawdziwa

W E N

kasza

gryczana

orzechy

w oskie

kakao, bylica

pio un, li

ść

wawrzynu,

koper

suszony,

tymianek,

sza wia,

rozmaryn,

majeranek

baranina,

koza,

Kawa:

prawdziwa, ze

s odu, lubczyk,

tymianek,

rozmaryn,

czerwony

e sze ,

ż ń

czerwone wino

P I N G kasza

gryczana,

yto

mirabele,

czerwone

czerw,

winogrona,

liwki,

owoce

w dzone

ser kozi,

kozie mleko

wrz ca woda

L I A N

korzeń

opianu,

korzeń

mniszka

lekarsk.,

bo wina,

cykoria,

karczoch,

endywia,

sa ata

gorzki

grejpfrut

kawa z

korzenia

opianu,

herbata

zielona,

czarna,

ja minowa,

piwo, sza wia,

kw. g ogu,

goryczka,

jesion, koz ek

lek., ziele

og rka

H A N

rabarbar

(korze )

mniszek

lekarski

Tablica 5 PRZEMIANA ZIEMI - SMAK S ODKI

ZBO A,

ZIARNA

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY ZWIERZ CE

PROD.

ZIO A,

NAPOJE

R E

cynamon

W E N

dynia,

marchew,

korzeń

pietruszki

czere nie,

wi nie,

morele,

orzechy

kokosowe,

maliny,

s odkie

brzoskwinie,

orzechy

w oskie

cynamon,

kminek,

siemi kopru

w oskiego,

any ek, oliwa

z oliwek,

oleje:

sezamowy,

sojowy

mas o

wie e,

ser ty

żół

agodny,

mleko

owcze

lawenda,

any ek, bia y

e sze ,

ż ń

P I N G proso

(kasza

jaglana),

kukurydza

wie y

groszek,

b b, groch,

ziemniaki,

s odka

papryka,

rodzynki,

daktyle, figi,

s odki

grejpfrut,

suszone

owoce,

lukrecja,

szafran,

wanilia, mi d,

syrop

klonowy, s d

łó

j czm.,

wo owina,

ciel cina,

jaja

kurze,

tko

żół

jaja kurzego,

lukrecja, liść

maliny liść

je yny bia y

e sze ,

ż ń

znamiona

kukurydzy

suszone

jarzyny,

rzepa

migda y

mleczko

zbo owe,

sezam

wie e

mas o

i ser, s odka

mietana i

mleko

krowie

L I A N

buraki,

pomidor,

bak a an,

ł ż

grzyby

szlach.,

wie e i

suszone,

szpinak,

szparagi,

og rek

s odkie

jab ka

i gruszki,

banany,

arbuz,

ananas,

mango,

s onecznik

Mleczko

zbo owe,

siemi lniane

sok z

gruszek,

kwiat

lipy, korzeń

lotosu, liść

babki,

rumianek,

Tablica 6 PRZEMIANA METALU - SMAK OSTRY

ZBO A,

ZIARNA

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY ZWIERZ CE

PROD.

ZIO A

NAPOJE

R E

Ostra

papryka,

czosnek,

go dziki

Chili imbir

suszony

w dka

W E N

czosnek,

cebula,

imbir wie y,

ziele ang.,

dzik, jele ,

ba ant

w dka sake,

wino ry owe

szczypiorek,

pory, zielona

cebulka

ga ka

muszkato owa

czarnuszka,

curry, bazylia,

kolendra

cynamon,

pieprz

arcydzi giel

imbir,

go dziki,

P I N G ry , owies

kapusty:

bia a,

zielona,

w oska,

brukselka

rzepa

orzeszki

ziemne

korze kuzu

przepi rka

L I A N

j czmie

kalafior,

rze ucha,

kapusta

peki ska,

rzodkiew,

rzodkiewka,

seler,

mi ta

pieprzowa

oregano

zaj c

bia a malwa

Tablica 7 PRZEMIANA WODY - SMAK S ONY

ZBO A,

ZIARNA

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY ZWIERZ CE

PROD.

ZIO A

NAPOJE

W E N

w gorz,

oso ,

krewetka,

P I N G czarna

soja,

ciemne

fasole

czarne

grzyby

karp, sery

ple niowe

LIANG

fasole,

żół

soja

rak

woda:

r dlana i

ź ó

mineralna

H A N

algi

s l, miso,

tamari,

sproszk.

muszle

ostryg

aby,

ostrygi,

kraby,

limaki

woda

r dlana

ź ó

Document Outline

Żywioł drewna – wątroba
Żywioł metalu - płuca i jelito grube
- Żywioł wody - nerki
EMOCJE

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Chiny, kuchnia, tajemnice medycyny Claude Diolosa a
Chiny kuchnia i tajemnice medycyny
Diolosa Cloude Chiny Kuchnia Tajemnice medycyny
Chiny Kuchnia Tajemnice medycyny
Diolosa Claude Chiny kuchnia tajemnice medycyny
Chiny, kuchnia, tajemnice medycyny Claude Diolosa a
Chiny Kuchnia Tajemnice Medycyny
Twarz-Maseczka-Kosmetyki rodem z kuchni, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Kosmetyki naturalne
Ajurweda Tajemnice medycyny holistycznej ajurwe
Elżbieta Rakuszanka tajemnice medycyny sądowej
Ajurweda Tajemnice medycyny holistycznej

więcej podobnych podstron