WYBÓR NAJLEPSZEGO SPOSOBU

PRZEKAZANIA INFORMACJI

W ustach osoby zawodowo zajmującej się pisaniem prze-
mówień i uczącej innych sztuki przemawiania zabrzmi to za-
skakująco, ale wygłoszenie referatu nie zawsze jest najlep-
szym sposobem przekazania tego, co mamy do powiedzenia.
Dlatego zanim zaczniesz przygotowywać wykład, pomyśl,
czy nie istnieje inna metoda, która w danym wypadku mo-
głaby się okazać skuteczniejsza.

George Washington postanowił zrezygnować z wygłosze-

nia mowy pożegnalnej. To, co miał do powiedzenia, spisał (przy
pomocy Jamesa Madisona i Alexandra Hamiltona) i wydru-
kował w gazecie.

O TYM, JAK MÓWISZ

CZĘŚĆ DRUGA

„Niezależnie od tego, co robisz, synu,
zawsze serwuj to z odrobiną sosu”.

George M. Colum,

producent teatralny

SZTUKA PRZEMAWIANIA

Część

II

16

Ty również masz wiele możliwości do wyboru.

y

R

Ro

ozzm

mo

ow

waa

Rozmowa w cztery oczy może być bardzo przekonująca. Wie-
loletni senator stanu Kentucky, Wendell H. Ford, nie lubił
tracić czasu na przemawianie w Senacie. Powiedział kiedyś:
„Po co wygłaszać długie mowy, skoro można usiąść z kolega-
mi i razem znaleźć rozwiązanie tego czy innego problemu?”.

y

G

Głłó

ów

wn

ne

e p

pu

un

nk

kttyy

Możliwe, że spisanie pełnego tekstu przemówienia nie bę-
dzie konieczne. Zwięzłe notatki zostawiają większą swobo-
dę i czasem okazują się lepsze. Sekretarz stanu, Madeleine
Albright, jest doskonałym przykładem osoby, która potrafi
improwizować. Przygotowuje ona główne punkty swoich wy-
stąpień, ale dopiero w trakcie przemówienia precyzuje sta-
nowisko Stanów Zjednoczonych.

y

P

Pyyttaan

niiaa ii o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dzzii

Odpowiadając na pytania słuchaczy, zaspokoisz ich potrzeby
i zyskasz jeszcze jedną okazję do powiedzenia o tym, co
istotne. Muszę cię jednak przestrzec: odpowiadanie na py-
tania wymaga dużej wprawy i zręczności.

y

P

Po

ojjaaw

wiie

en

niie

e ssiię

ę w

w m

miie

ejjssccu

u p

pu

ub

blliicczzn

nyym

m

Czasem wystarczy się pokazać w odpowiednim miejscu i w od-
powiednim czasie. Po co się przemęczać? Prezydent Bill
Clinton zachował spokój, kiedy na lotnisku w Little Rock
w stanie Arkansas w trakcie jego przemówienia zawiódł sys-
tem nagłaśniający. Prezydent z uśmiechem na ustach wyrzu-
cił nieużyteczny mikrofon i krzyknął na całe gardło: „Co
z tego? I tak nie zamierzałem wygłaszać dzisiaj przemówie-
nia!”. Potem zaczął rozdawać autografy, ku szczeremu zado-
woleniu wszystkich zgromadzonych.

O TYM, JAK MÓWISZ

Część

II

17

y

M

Miillcczze

en

niie

e

Po śmierci Franka Sinatry w Las Vegas przygaszono światła,
żegnając w ten sposób wielkiego artystę. Na jedną minutę
Las Vegas Strip zwolniło kroku, żeby oddać hołd człowieko-
wi-legendzie, którego występy przyciągały miliony ludzi.

y

P

Po

occzzttaa g

głło

osso

ow

waa

Chcesz zdusić plotkę w zarodku? Możesz wykorzystać w tym
celu pocztę głosową. To skuteczny i szybki sposób na jedno-
czesne przekazanie informacji dużej liczbie osób.

y

P

Po

occzzttaa e

elle

ek

kttrro

on

niicczzn

naa

Sędzia Hiller B. Zobel zrezygnował z tradycyjnej konferencji
prasowej i o wyroku, który wydał w budzącej wielkie zaintereso-
wanie sprawie brytyjskiej au pair, Louise Woodward, poinformo-
wał społeczeństwo za pośrednictwem poczty elektronicznej.
Działo się to w 1997 roku. Postępowanie sędziego było nietypo-
we, ale dzięki wykorzystaniu poczty elektronicznej tekst wyro-
ku w jednej chwili stał się powszechnie dostępny w internecie.

y

R

Raap

po

orrttyy

Jeśli temat jest trudny, często najlepszy skutek osiągniemy,
sporządzając pisemny raport. Czytelnik będzie miał dość
czasu, żeby przemyśleć wszystkie szczegóły.

y

L

Liissttyy

Chcesz się z kimś podzielić poufną informacją? Przekonać
kogoś do czegoś? Przeprosić? List może się okazać skutecz-
niejszy od publicznego wystąpienia. Czytelnik będzie mógł
w spokoju przetrawić to, o czym mu napiszesz.

y

F

Fe

elliie

etto

on

nyy

Chcesz poruszyć temat ważny dla określonej społeczności?
Zamiast przemawiać na spotkaniu, na które przyjdzie może

SZTUKA PRZEMAWIANIA

Część

II

18

czterdzieści osób, napisz felieton do gazety. W ten sposób
trafisz do tysięcy czytelników.

Masz wiele możliwości do wyboru. Można je porównać do

swoistej skrzynki z narzędziami służącymi do porozumiewa-
nia się z ludźmi. Pozwólcie, że wyjaśnię, co mam na myśli.

Czy zwróciliście kiedyś uwagę na to, że hydraulik zawsze

przynosi ze sobą wielką torbę z narzędziami? Chociaż używa
tylko jednego lub dwóch narzędzi, ma przy sobie całą torbę,
żeby wybrać z niej te, które będą najlepsze do wykonania da-
nej pracy. Tak samo powinieneś myśleć o znanych ci sposo-
bach porozumiewania się. Nie ma magicznej metody sku-
tecznej w każdej sytuacji, ale jeśli zgromadzisz w swojej
torbie różne narzędzia porozumiewania się, będziesz przygo-
towany na każdą okoliczność.

Powinieneś więc rozważyć wiele możliwości i wybrać

najlepszy sposób przekazania informacji. Pamiętaj o jed-
nym: kiedy już zdecydujesz się wystąpić przed ludźmi, li-
czyć się będzie nie tylko to, co powiesz, ale także to, jak bę-
dziesz mówił.

Teraz przejdę do omówienia kilku ważnych czynników,

które przesądzą o tym, jak będzie wyglądało twoje wystąpienie.

JAK DŁUGO MASZ MÓWIĆ?

„Słowa mają wielką moc, jeśli nie używasz ich w nadmiarze”.

Josh Billings, dziewiętnastowieczny humorysta

Kadra kierownicza często mnie pyta, jak długo należy prze-
mawiać. Odpowiadam im krótkim pytaniem: „Ile czasu ci
wystarczy?”. Inaczej mówiąc: skoro możesz powiedzieć to, co
masz do powiedzenia, w ciągu kwadransa, po co mówić przez
trzydzieści pięć minut? Żeby się popisać inteligencją? Zrobić
wrażenie na słuchaczach? Pokazać, jaki jesteś pracowity?

O TYM, JAK MÓWISZ

Część

II

19

Czy to naprawdę takie ważne? Myśl tak, jak Muriel Hum-

phrey, żona senatora Huberta Humphreya. Znając skłonność
męża do przeciągania przemówień, Muriel powiedziała: „Hu-
bercie, mowa nie musi się ciągnąć w nieskończoność, żeby
pamiętano ją przez stulecia”.

Prawda jest taka, że nikt nie lubi długich przemówień.

Nawet jeśli mówisz interesująco, słuchacze i tak będą wyglą-
dali końca. (Jeśli nudzisz, będą go wyczekiwali z tym więk-
szą niecierpliwością).

W 1841 roku prezydent William Harrison wygłosił najdłuż-

szą w historii mowę inauguracyjną. Mówił przez bite dwie go-
dziny, nie bacząc na szalejącą śnieżycę, mimo że nie miał ka-
pelusza ani płaszcza. Miesiąc później zmarł na zapalenie płuc.

MOŻE WARTO WYCIĄGNĄĆ Z TEGO WNIOSKI?

„Wierzę, że pewnego dnia będziemy mieli prezydenta, który
przedstawi swój program w czasie krótszym niż dwadzieścia
minut. Nieważne czy będzie demokratą, czy republikaninem,
ja na pewno go poprę”.

Senator Orrin Hatch, po siedemdziesięciosiedmiominutowym raporcie

prezydenta Clintona o stanie państwa w 1999 roku

Niestety, kwestia długości przemówienia bardzo często jest
niewłaściwie rozumiana. Przeważnie z góry ustala się, ile czasu
ma trwać wykład. („Czy mógłby pan na następnym posiedze-
niu w Ministerstwie Handlu wygłosić godzinne przemówie-
nie?”). Wykładowca stara się wtedy zmieścić w wyznaczonych
mu ramach. Nie jest to mądry sposób postępowania.

Jeśli chcesz mieć słuchaczy po swojej stronie, musisz

wiedzieć, jak długie może być twoje wystąpienie. Jakimi
przesłankami należy się kierować, podejmując tę ważną de-
cyzję? Na to pytanie nie ma jednej, jasnej odpowiedzi. Na
pewno należy starannie przemyśleć daną sytuację.

SZTUKA PRZEMAWIANIA

Część

II

20

Jeden ze znanych kaznodziejów zwrócił się o pomoc

w tej sprawie do Boga. W drodze na kazalnicę modlił się
w duchu tak: „Panie, napełnij moje usta rzeczami wzniosły-
mi... I daj kuksańca w bok, zanim powiem za dużo”.

Jeśli oczekujesz bardziej konkretnej rady, oto ona: bądź

praktyczny. Załóżmy, że masz wygłosić wykład na konferencji.
Organizator z pewnością powie ci, jak długo powinieneś prze-
mawiać. Zwykle wykład trwa czterdzieści pięć minut. Kiedy
usłyszysz taką propozycję, pokiwaj głową ze zrozumieniem,
podziękuj za zaproszenie i... zapomnij o tym, że powiedziano
ci, jak długo masz mówić. Dlaczego? Ponieważ osoba, która
układała program, myślała tylko o organizacji czasu. Potrzeb-
ny był jej ktoś, kto wypełni czas od godziny 13:30 do 14:15.
Otrzymałeś zaproszenie i wiesz, że przemówienie jest czymś
więcej niż tylko punktem programu, który ma wypełnić czas.

Skoro zostałeś poproszony o zabranie głosu, będziesz

chciał poruszyć konkretny temat w sposób przykuwający
uwagę słuchaczy i z tego powodu nie powinieneś się przej-
mować tym, że na twoje wystąpienie przeznaczono czter-
dzieści pięć minut. Przeczytaj poniższą listę i ustal, jak dłu-
gi powinien być twój wykład.

V

W

We

eźź p

po

od

d u

uw

waag

gę

ę tto

o,, w

w jjaak

kiim

m m

miie

ejjssccu

u b

bę

ęd

dzziie

esszz m

mó

ów

wiiłł..

Czy spotkanie odbędzie się pod gołym niebem? Czy
może w klimatyzowanym pomieszczeniu? Czy słucha-
cze będą stali, czy siedzieli w wygodnych fotelach? Pa-
miętaj, że trudno będzie ci nawiązać nić porozumienia
ze słuchaczami, którym doskwiera niewygoda. Jeśli bę-
dziesz mówił za długo, ludzie przestaną cię słuchać.

V

P

Po

op

prro

ośś,, żże

eb

byy d

do

ossttaarrcczzo

on

no

o ccii p

pllaan

n ccaałłe

ejj k

ko

on

nffe

erre

en

nccjjii.

V

Z

Zw

wrró

óćć u

uw

waag

gę

ę n

naa tto

o,, iille

e cczzaassu

u m

maajjąą p

po

ozzo

ossttaallii w

wyyk

kłłaa--

d

do

ow

wccyy. Czy twój wykład ma trwać dłużej, czy krócej?

Dlaczego? [uwaga: w części trzeciej znajdziesz wiele
praktycznych wskazówek, dzięki którym będziesz
umiał wybrać najlepszy moment podczas spotkania].

O TYM, JAK MÓWISZ

Część

II

21

V

S

Sp

prraaw

wd

dźź,, cco

o b

bę

ęd

dzziie

e ssiię

ę d

dzziiaałło

o p

prrzze

ed

d ttw

wo

oiim

m w

wyyk

kłłaa--

d

de

em

m. Na przykład, jeśli będziesz mówił bezpośrednio

po przerwie obiadowej, powinieneś rozumieć, że część
słuchaczy się spóźni i będziesz dysponował mniejszą
ilością czasu, niż przeznaczono ci w planie.

V

S

Sp

prraaw

wd

dźź,, cco

o b

bę

ęd

dzziie

e ssiię

ę d

dzziiaałło

o p

po

o ttw

wo

oiim

m w

wyyk

kłłaad

dzziie

e.

Bądź realistą. Jeśli bezpośrednio potem ma się odbyć
przyjęcie, ludzie będą z niecierpliwością wyglądali koń-
ca twojego wystąpienia.

V

Z

Zaaw

wsszze

e b

biie

errzz p

po

od

d u

uw

waag

gę

ę m

mo

ożżlliiw

wo

ośśćć k

kiillk

ku

um

miin

nu

utto

ow

we

eg

go

o

o

op

pó

óźźn

niie

en

niiaa. Rzadko się zdarza, żeby wszystko szło zgod-

nie z rozkładem. Zwykle pojawiają się komplikacje.
Przerwa na kawę bardzo często się przeciąga. Inni
wykładowcy się spóźniają. Nie możesz liczyć na to, że
będziesz miał do dyspozycji cały czas, który przezna-
czono dla ciebie w planie. (Kiedyś poproszono mnie
o przygotowanie dwugodzinnych warsztatów na kon-
ferencję dla pracowników pewnej instytucji. Gdy przy-
jechałam na miejsce, dowiedziałam się, że powstało
ogromne opóźnienie i poproszono mnie o skrócenie
zajęć do trzydziestu minut!)

V

S

Sp

pyyttaajj,, cczzyy b

bę

ęd

dzziie

esszz m

miiaałł ccaałłyy cczzaass ttyyllk

ko

o d

dllaa C

Ciie

eb

biie

e,,

cczzyy tte

eżż b

bę

ęd

dzziie

esszz g

go

o m

mu

ussiiaałł zz k

kiim

mśś d

dzziie

elliićć [uwaga:

w części szóstej znajdziesz więcej informacji na temat
udziału w dyskusji panelowej].

V

W

We

eźź p

po

od

d u

uw

waag

gę

ę sstto

op

piie

eń

ń ssk

ko

om

mp

plliik

ko

ow

waan

niiaa tte

em

maattu

u,, n

naa

k

kttó

órryy b

bę

ęd

dzziie

esszz m

mó

ów

wiiłł. Jeśli masz się podzielić infor-

macjami trudnymi do zrozumienia, zamiast poświę-
cać dziesięć minut na dodatkowe wyjaśnienia, rozdaj
słuchaczom ulotki zawierające główne punkty, tabele
i wykresy. Słuchacze z pewnością zechcą się później
dokładnie z tym wszystkim zapoznać.

V

W

We

eźź p

po

od

d u

uw

waag

gę

ę e

em

mo

occjjo

on

naalln

ne

e zzn

naacczze

en

niie

e w

wyyd

daarrzze

en

niiaa.

Czy słuchacze będą smutni? Źli? Sfrustrowani? Nie
zadręczaj ich długą przemową.

SZTUKA PRZEMAWIANIA

Część

II

22

V

Z

Zo

ossttaaw

w ttrro

occh

hę

ę cczzaassu

u n

naa ttrre

eśśccii o

osso

ob

biisstte

e. Kiedy James

Coburn w wieku siedemdziesięciu lat dostał w końcu
Oscara, miał dużo do powiedzenia i trudno mu się
dziwić. Chociaż czasu miał niewiele, zdążył podzię-
kować swojej żonie, której „Wreszcie udało się wziąć
udział w uroczystości rozdania Oscarów”.

V

D

Daajj ttrro

occh

hę

ę cczzaassu

u o

osso

ob

biie

e,, k

kttó

órraa b

bę

ęd

dzziie

e cciię

ę p

prrzze

ed

dssttaaw

wiiaałłaa.

V

P

Prrzze

ezzn

naacczz ttrro

occh

hę

ę cczzaassu

u n

naa rro

ozzd

daan

niie

e u

ullo

otte

ek

k.

V

P

Po

ozzo

ossttaaw

w ttrro

occh

hę

ę cczzaassu

u n

naa p

pyyttaan

niiaa o

od

d p

pu

ub

blliicczzn

no

ośśccii.

V

P

Po

o w

wyyk

kłłaad

dzziie

e d

daajj ttrro

occh

hę

ę cczzaassu

u n

naa w

wyym

miiaan

nę

ę w

wiizzyyttó

ów

we

ek

k.

V

Z

Zo

ossttaaw

w tte

eżż cczzaass n

naa ssp

prrzze

ed

daażż k

kssiiąążże

ek

k ii iin

nn

nyycch

h m

maatte

erriiaałłó

ów

w..

Czy teraz rozumiesz, dlaczego przygotowując czterdzie-

stopięciominutowe przemówienie tylko z tego powodu, że
tyle czasu ci dano, popełnisz duży błąd? Czasem dwudziesto-
minutowy wykład może lepiej pomóc w realizacji celu i zosta-
nie ci jeszcze mnóstwo czasu na przedstawienie się słucha-
czom, na odpowiedzi na pytania i swobodną wymianę zdań.

Ogólna zasada brzmi tak: iim

m w

wiię

ęcce

ejj p

po

ow

wiie

esszz,, ttyym

m m

mn

niie

ejj

llu

ud

dzziie

e zzaap

paam

miię

ęttaajjąą. (Dan Quayle ujął to trochę inaczej, jed-

nak bardzo trafnie: „Nadmiar słów prowadzi do niejasności
i niezrozumienia”).