PODATEK JAKO PODSTAWOWY

INSTRUMENT GROMMADZENIA

DOCHODÓW PUBLICZNYCH

cz. 2

Omawiane zagadnienia:

1.

Klasyfikacja podatków

2.

Funkcje podatków.

3.

Zasady podatkowe i ich interpretacja.

4.

System podatkowy.

KLASYFIKACJA

PODATKÓW

KRYTERIA KLASYFIKACJI PODATKÓW

PODMIOTU CZYNNEGO

(WŁADZTWA PODATKOWEGO

)

ŹRÓDEŁ POCHODZENIA

(

KRYTERIUM PODMIOTOWE

)

NOMINALNEGO

ŹRÓDŁA

Przychodowe

Dochodowe

Majątkowe

Konsumpcyjne

Od przedsiębiorstw

Od instytucji finansowych

Od gospodarstw domowych

Od podmiotów

zagranicznych

Państwowe

Samorządowe

Bezpośrednie

Pośrednie

PRZEDMIOTU

OPODATKOWANIA

Podatki majątkowe - systematyka

PODATKI

MAJĄTKOWE

Ze względu na

źródło zapłaty

podatku

Ze względu na

przedmiot

opodatkowania

Nominalne

Realne

Stan majątku

Przyrost

majątku

przeniesienie

praw

majątkowych

PODATKI POŚREDNIE A PODATKI BEZPOŚREDNIE

CECHY PODATKÓW

BEZPOŚREDNICH

BEZPOŚREDNICH

CECHY PODATKÓW

POŚREDNICH

POŚREDNICH

1.

Ostenatycyjność poboru.

2.

Formalna nieprzerzucalność.

3.

Możliwość dostosowania do
indywidualnej sytuacji podatnika.

4.

Wyższe koszty poboru.

5.

Na ogół uzależnienie od sytuacji
gospodarczej niekorzystne dla
budżetu.

6.

Większa wrażliwość na unikanie
podatku.

7.

Negatywny wpływ na koniunkturę,
oszczędności i inwestycje.

1.

Na ogół ukryty charakter – „iluzja
podatkowa”.

2.

Formalna przerzucalność.

3.

Niezależne od sytuacji finansowej
podatnika

4.

Raczej niski koszt poboru.

5.

Systematyczność wpływów
podatkowych.

6.

Korzystny ze względów fiskalnych
rodzaj wrażliwości na wahania
gospodarcze.

7.

Mniejsza wrażliwość na unikanie
podatku.

Przerzucalność podatku

-

-

przesunięcie ciężaru opodatkowania na innego

przesunięcie ciężaru opodatkowania na innego

podatnika lub grupę podatników, na drodze

podatnika lub grupę podatników, na drodze

zmiany cen zasobów ekonomicznych.

zmiany cen zasobów ekonomicznych.

Czynniki decydujące o skali i kierunku przerzucania podatku

I. Czynniki decydujące o skali przerzucalności:

I. Czynniki decydujące o skali przerzucalności:

1. elastyczność popytu na dane dobro

1. elastyczność popytu na dane dobro

2. stosunki panujące w gospodarce (

2. stosunki panujące w gospodarce (

np

np

.

.

poziom zmonopolizowania)

poziom zmonopolizowania)

3. mobilność kapitału

3. mobilność kapitału

II. Czynniki decydujące o kierunku przerzucalności:

1. Przerzucaniu podatku w przód sprzyja:

• niska elastyczność popytu

• występuje przewaga kosztów zmiennych produkcji u podatnika

nad kosztami zmiennymi u nabywców.

2. Przerzucaniu podatku w tył sprzyja:

• niska elastyczność podaży czynników produkcji oraz ich znaczna

substytucyjność.

• występuje przewaga kosztów zmiennych produkcji u podatnika

nad kosztami zmiennymi u dostawców.

C

e

n

a

M’

Wielkość sprzedaży w

jednostkach naturalnych

PRZERZUCALNOŚC PODATKU

krzywa podaży po

wprowadzeniu podatku

krzywa

popytu

krzywa podaży bez

podatku

P

M

P’

R

P – P” - wzrost ceny sprzedaży

P” – R - podatek

FUNKCJE

PODATKÓW

FUNKCJE PODATKÓW

FISKALNA

POZAFISKALNE

GOSPODARCZE

SPOŁECZNE

POLITYCZNE

ALOKACYJNA

REDYSTRYBUCYJNA

STABILIZACYJNA

STYMULACYJNA

INFORMACYJNO-KONTROLNA

ZASADY

PODATKOWE

Nie ma dobrych podatków, są

Nie ma dobrych podatków, są

tylko bardziej lub mnie złe.

tylko bardziej lub mnie złe.

J.B.

J.B.

Say

Say

Zasady podatkowe A. Smitha

1. zasada pewności
2. zasada dogodności
3. taniości
4. zasada ochrony źródeł podatku
5. zasada sprawiedliwości
6. zasada „moralności” podatku

Zasada ochrony źródeł podatkowych

T

t

Tmax

T

1

t

0

t

1

t

*

t

3

t

max

„punkt nasycenia”

maksymalne dochody

budżetowe

Problem „sprawiedliwości” opodatkowania

A. Smith:

„Poddani każdego państwa

powinni przyczyniać się do utrzymania
rządu w jak najściślejszym stosunku do
ich możliwości, czyli proporcjonalnie do
dochodu, jaki każdy z nich pod opieka
państwa uzyskuje”.

Problem „sprawiedliwości” opodatkowania

J.B.Say – zwolennik podatku progresywnego:

„Gdybyśmy chcieli dla każdej rodziny ustalić

podatek w ten sposób, ażeby był coraz
lżejszy, w miarę jak obciąża dochody coraz
bardziej niezbędne, to należałoby go
zmniejszyć nie tylko proporcjonalnie, ale i
progresywnie”.

Problem „sprawiedliwości” opodatkowania

J.S.Mill – zwolennik podatku liniowego (?):

Należy przyjąć minimum wolne od podatku, „

które konieczne

jest do zaopatrzenia w to co potrzebne jest do życia i dla
zachowania zdrowia oraz do ochrony przeciw zwykłym
cierpieniom cielesnym, lecz nie wystarcza na dogadzanie
sobie

”.

Współczesne zasady podatkowe

1.

trwałej wydajności podatku

2.

pewności,

3.

dogodności,

4.

taniości,

5.

ustawowej formy,

6.

wewnętrznej i zewnętrznej spójności,

7.

sprawiedliwości

(pionowej czy poziomej?)

8.

ekonomiczności.

ad.6

wewnętrznej i zewnętrznej spójności,

• spójność wewnętrzna

– spójność konstrukcji danego

podatku i wzajemna spójność poszczególnych podatków

danego systemu podatkowego.

• spójność zewnętrzna

– spójność z innymi elementami

sytemu finansowego (system pieniężny, system

ubezpieczeń społecznych) i z innymi systemami

podatkowymi.

ad.7

sprawiedliwość,

• sprawiedliwość pionowa

– zindywidualizowany

podatek, o silnej progresji, licznych ulgach i
zwolnieniach. Podatek ”szyty na miarę”

• sprawiedliwość pozioma

– niska liniowa

stawka i szeroka, równoprawna baza
podatkowa.

Współczesne argumenty przeciwko progresji podatkowej:

1.

Główni przeciwnicy progresji:

a.

Milton Friedman,

b.

George Gilder

c.

Assar Lindeck

2.

Argumenty

a.

niesprawiedliwa- złamana zasada równości wobec prawa,

b.

może wywoływać zjawisko „taksflacji” czyli „zimnej progresji”

c.

egalitaryzujące działanie jest często iluzoryczne, ze względu na silne

przeciwdziałanie grup zamożnych.

d.

progresja nie powoduje redystrybucji dochodów, lecz redystrybucję

podatników.

e.

zastępowanie czasu pracy czasem wolnym i rekreacją.

f.

obniżanie intensywności pracy.

g.

rozwój niepieniężnych form wynagrodzenia,

h.

erozja rzetelności podatkowej,

i.

zmniejszenie zainteresowania oszczędzaniem.

j.

zamiana inwestycji w instrumenty finansowe lokacyjnymi zakupami

natury konsumpcyjnej (dzieła sztuki, nieruchomości)

ad.8

ekonomiczność,

• nurt neoliberalny

– neutralność systemu

podatkowego, unikanie fiskalizmu i ochrona źródeł
podatkowych

• nurt interwencjonistyczny

– unikanie fiskalizmu,

ochrona źródeł podatkowych, ale przy równoczesnym
rozwinięciu pozafiskalnych funkcji podatku
(zwłaszcza stabilizacyjnej)

SYSTEM PODATKOWY

1.

1.

Ogół pobieranych w danym państwie i w danym

Ogół pobieranych w danym państwie i w danym

czasie podatków.

czasie podatków.

2.

2.

Całokształt prawno

Całokształt prawno

-

-

organizacyjnych form

organizacyjnych form

opodatkowania , którego elementami są

opodatkowania , którego elementami są

poszczególne podatki, a w ich ramach różne

poszczególne podatki, a w ich ramach różne

elementy tych konstrukcji.

elementy tych konstrukcji.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CHARAKTER SYSTEMU

PODATKOWGO

1.

1.

Tradycje i zaszłości historyczne.

Tradycje i zaszłości historyczne.

2.

2.

Charakter narodowy, w tym przede wszystkim mentalność

Charakter narodowy, w tym przede wszystkim mentalność

i moralność podatkową.

i moralność podatkową.

3.

3.

Poziom rozwoju cywilizacyjnego.

Poziom rozwoju cywilizacyjnego.

4.

4.

Zamożność społeczeństwa i jej rozkład .

Zamożność społeczeństwa i jej rozkład .

5.

5.

Poziom przygotowania kadr służb skarbowych i ich

Poziom przygotowania kadr służb skarbowych i ich

wyposażenie w środki techniczne.

wyposażenie w środki techniczne.