Zasady oświetlenia
Prawidłowe oświetlenie spełniać musi kilka warunków, do których należą:
– odpowiednia wartość średniego natężenia oświetlenia na rozpatrywanej

powierzchni,

– równomierność oświetlenia na powierzchni i w czasie,
– prawidłowy rozkład luminancji,
– barwa światła odpowiednia do potrzeb.

Średnie natężenie oświetlenia tym różni się od natężenia oświetlenia że

nie dotyczy strumienia padającego na element powierzchni lecz strumienia
padającego na całą rozpatrywaną powierzchnię. Wówczas niezależnie od różnic
w natężeniu oświetlenia w różnych miejscach tej powierzchni, jako natężenie
średnie przyjmuje się stosunek całkowitego strumienia, padającego na daną
powierzchnię do rozmiarów tej powierzchni.

Norma PN-68/E-02033 podaje najmniejsze dopuszczalne średnie

natężenie oświetlenia w różnych pomieszczeniach mieszkalnych, komunalnych i
przemysłowych.

W zależności od wymaganego średniego natężenia oświetlenia, wybiera

się rodzaj oświetlenia wg następującej zasady:
– dla należenia oświetlenia poniżej 200 lx – oświetlenie ogólne,
– od 200 do 700 lx – oświetlenie ogólne lub złożone,
– powyżej 700 lx oświetlenie złożone.

Równomierność oświetlenia ogólnego na powierzchni polega na

zachowaniu w miarę możliwości zbliżonego natężenia oświetlenia w różnych
punktach oświetlanej powierzchni lub pomieszczenia. Stosunek najmniejszej
wartości natężenia oświetlenia do jego wartości średniej nie powinien w obrębie
pomieszczenia, na płaszczyźnie pracy, być mniejszy niż 0,3.

Równomierność oświetlenia w czasie polega na zapewnieniu

jednostajnego natężenia oświetlenia, bez migotań i wahań związanych ze
spadkami napięcia w sieci. Realizuje się to przez możliwie największe
rozdzielenie sieci zasilających oświetlenie od sieci siłowych (szczególnie
zasilających silniki).

Odpowiedni rozkład luminancji zabezpiecza przed olśnieniem i

zapewnia stopniowe jej zmniejszanie w miarę oddalaniu się od centralnego
punktu. który jest oświetlany.

Barwa światła może mieć wpływ zarówno na psychikę człowieka, jak i

nieraz na możliwość prawidłowego wykonania pracy. Najkorzystniejsze są
źródła wytwarzające światło o barwie zbliżonej do światła dziennego.

W pomieszczeniach przemysłowych stosuje się do oświetlenia przede

wszystkim lampy wyładowcze (świetlówki, rtęciówki). Przy wysokości
zawieszenia do 4 m należy stosować wyłącznie świetlówki, natomiast powyżej
8 m głównie rtęciówki. Przy wysokościach pośrednich stosować można
zarówno jedne jak i drugie źródła światła. W pomieszczeniach
nieprzemysłowych stosuje się prawie wyłącznie świetlówki i żarówki.

Należy pamiętać o ważnej zasadzie, aby do oświetlenia wyjścia

bezpieczeństwa oraz ewakuacyjnego stosować wyłącznie żarówki (czas
zapłonu)

Obliczanie oświetlenia
Do obliczania natężenia oświetlenia stosuje się najczęściej metodę sprawności
oświetlenia. Sprawność oświetlenia jest to stosunek strumienia świetlnego
padającego na powierzchnię oświetlanej płaszczyzny do strumienia świetlnego
wytworzonego w źródłach światła. Wynika z tego, że metoda ujmuje kilka
współczynników: współczynnik sprawności oprawy, odbicia od ścian i sufitów
itp.

Metoda ta jest metodą empiryczną (doświadczalną), toteż istnieje kilka jej

odmian bardziej lub mniej dokładnie oddających stan faktyczny. W omówionej
metodzie przyjęto kilka założeń:
– metoda dotyczy oświetlenia płaszczyzny poziomej na wysokości ok. 0,85 m

od podłogi,

– lampy są rozmieszczone równomiernie nad oświetloną płaszczyzną,
– odległości między lampami są zbliżone do wysokości ich zawieszenia nad

płaszczyzną oświetlaną, a odległości skrajnych lamp od ściany są o połowę
mniejsze,

– współczynnik odbicia od podłogi wynosi ok. 0,14 (14%). Podstawą do

obliczeń jest wzór

Φ =

SE

nk

sr

η η

0

w którym:

Φ – strumień pojedynczego źródła światła w lm; S – powierzchnia pomieszczenia

w m

2

; E

śr

– wymagane natężenie oświetlenia w lx; n – liczba zainstalowanych źródeł światła;

k — współczynnik zapasu (wg tabl. 1) – uwzględnia on zmniejszenie strumienia źródła
światła wraz z czasem użytkowania wskutek zużycia, zabrudzenia itp.;

η

0

– sprawność

oprawy zamieszczona w karcie katalogowej, podana w liczbach względnych, np. 0,8; 0,75;

η

– sprawność oświetlenia wg tab. 2 (podana w liczbach względnych).

Tablica 1. Współczynnik zapasu k

Klasa oświetlenia

k

Oświetlenie bezpośrednie
Oświetlenie przeważnie bezpośrednie
Oświetlenie mieszane
Oświetlenie przeważnie pośrednie i pośrednie

0,75
0,70
0.65
0.60

Tabela 2. Sprawność oświetlenia wewnętrznego

Współczynnik odbicia

Sufitu 70 50 30

Ścian

50 30 10 50 30 10 50 30 10

Oświetlenie

Wskaźnik

pomieszczenia

Sprawność oświetlenia w %

Klasa I
Bezpośrednie

żarówkowe,

rtęciówkowe,
świetlówkowe,
z odbłyskami
nieprzeświecalnymi
oprawy wpuszczone w
sufit

1

1,5

2
3
4
6

10

34
48
58
69
76
84
90

26
40
50
63
70
79
88

21
34
45
58
67
76
85

33
46
56
68
75
83
89

26
40
50
63
70
79
86

21
34
45
58
67
75
86

33
45
55
67
74
82
89

26
39
49
61
69
78
89

21
34
45

5867

75
84

Klasa II
Przeważnie bezpośrednie

żarówkowe,

rtęciówkowe,
świetlówkowe
z odbłyskami górnymi
rozpraszającymi lub
nieprzeświecalnymi,
zaopatrzonymi w szczeliny
oprawy przysufitowe z
kloszami rozpraszającymi

1

1,5

2
3
4
6

10

31
43
52
63
68
75
82

24
36
46
57
64
72
79

19
31
40
51
59
67
76

29
40
49
58
64
71
78

23
34
42
54
59
67
74

18
30
38
49
56
64
72

26
38
44
54
59
66
73

22
32
40
50
56
64
71

17
27
36
46
52
60
68

Klasa III
Mieszane przy rozsyle
równomiernym

żarówkowe,

rtęciówkowe
z kloszami rozpraszalącymi
(kule mleczne)
świetlówkowe

1

1,5

2
3
4
6

10

25
35
43
53
58
66
72

19
29
37
47
53
61
69

15
24
32
41
48
57
65

23
30
38
46
51
57
63

16
25
32
41
46
53
61

13
20
27
35
42
50
58

19
27
32
39
43
50
55

14
22
27
34
39
46
52

11
18
23
30
37
43
52

Klasa III
Mieszane przy rozsyle
nierównomiernym

żarówkowe,

rtęciówkowe
z osłonami bocznymi
pierścieniowymi
wieloświetlówkowe
listwy montażowe

1

1,5

2
3
4
6

10

30
41
49
59
64
71
77

23
35
43
53
60
68
75

19
30
39
49
56
64
72

26
36
43
52
57
62
68

22
30
38
48
53
60
66

17
27
35
43
50
57
64

22
31
37
45
49
55
59

18
27
33
41
47
52
58

14
23
30
39
45
50
57

Klasa IV
Przeważnie pośrednie

żarówkowe,

rtęciówkowe
świetlówkowe
z osłonami dolnymi
przeświecalnymi

1

1,5

2
3
4
6

10

27
36
49
53
57
63
69

21
32
38
48
54
61
66

17
27
35
44
51
57
64

20
28
35
42
45
51
54

17
25
30
38
43
48
53

13
21
28
35
41
46
52

15
21
25
30
34
37
41

12
18
23
28
32
36
39

10
16
20
26
30
34
38

Klasa V
Pośrednie

żarówkowe,

rtęciówkowe
świetlówkowe
osłonięte od dołu

1

1,5

2
3
4
6

10

24
34
40
48
53
58
63

19
29
35
44
49
55
61

15
25
31
40
46
53
59

16
24
28
34
38
41
44

14
20
25
31
35
39
43

11
18
23
29
33
38
43

10
14
16
20
23
24
26

8

11
15
19
21
24
26

6

10
14
18
20
23
25

Klasa V
Pośrednie wnękowe

żarówkowe,
rtęciówkowe
świetlówki nieosłonięte,
we wnękach sufitowych lub
nad gzymsem

1

1,5

2
3
4
6

10

16
23
26
31
34
39
41

13
18
23
28
31
25
39

10
15
20
25
28
33
36

10
14
18
20
23
25
26

9

13
15
19
20
23
25

6

10
14
16
19
21
24

6
8

10
11
13
14
15

5
6
9

10
11
14
15

4
6
8
9

10
13
14

W celu odczytania z tabl. 2 wartości należy określić kilka dodatkowych

współczynników:
– wskaźnik pomieszczenia

w

a

b

h

=

+

0 2

0 8

,

,

przy czym: a, b – odpowiednio długość i szerokość pomieszczenia w m; h –
wysokość zawieszenia [m] oprawy nad płaszczyzną oświetlaną dla opraw klasy
I, II i III lub wysokość sufitu nad płaszczyzna oświetlaną dla opraw klasy IV i
V.
– procentowe współczynniki odbicia od ścian i sufitu, przy czym:

sufit biały

– 70%,

ściana jasna

– 50%

sufit przybrudzony

– 50%,

ściana średnio jasna

– 30%

sufit brudny

– 30%,

ściana ciemna

– 10%

– klasę oprawy i jej sprawność w obu kierunkach (dół i góra) zamieszczoną w

katalogowych wykresach światłości; w przypadku większych różnic w
sprawnościach katalogowych i podawanych w tabl.2, odczytywaną
sprawność oświetlenia

η określić można jako pośrednią miedzy odczytanymi

dla różnych klas. Kierować się wówczas należy przede wszystkim tym
kierunkiem, gdzie skierowany jest większy strumień świetlny.