Krótki przewodnik pisania prac, wersja D

S t r o n a

| 1

Na niemożliwe zadania był tylko jeden sposób –

należało podzielić je

na szereg po prostu trudnych zadań, potem każde z nich na ciężkie
zadania i każde z nich z kolei na uciążliwe zadania, a potem…

Ter ry Pratchett, Księga nomów. Nomów księga wyjścia.

Drodzy licencjaci i magistranci!

Poniższe porady mają mnie uchronić przed odpisywaniem na setki maili o
tej samej treści oraz wprowadzaniem setek podobnych poprawek w

Waszych pracach.

Nie jest to bynajmniej oficjalny poradnik pisania prac dyplomowych.

Komentarz [R1]: Przy cytatach
służących za motto nie trzeba umieszczać
pełnych odnośników bibliograficznych.
Motto umieszczamy nad tytułem I
rozdziału, przy prawym marginesie,
mniejszą czcionką, może być kursywą.

S t r o n a

| 2

Uwagi podstawowe

 Niewielu ludzi posiada dar łatwego pisania. Błyskotliwe dzieła to w 98% ciężka

praca i w 2% - talent. Pewien świetny promotor mawia, że do napisania pracy

potrzebny jest jeden pierwiastek: ołów w tej części ciała, która służy do siedzenia
przed ekranem komputera. Narzuć sobie twardą dyscyplinę pisania chociażby
pół strony dziennie. Nie licz na oświecenie w ciągu tego jednego jedynego dnia,
kiedy nie musisz iść do pracy lub na zajęcia.

 Ochota do pisania pracy dyplomowej zdarza się nader rzadko. Czynności

rozpraszających zawsze jest nadmiar - na przykład zrywanie się od komputera
co kwadrans, żeby zrobić herbatę (sobie lub dowolnemu domownikowi, np. kotu,
jeśli zajdzie taka potrzeba).

 Mętlik w głowie i panika na widok pustego ekranu to rzecz naturalna i

spodziewana. M ija po pewnym czasie, zwłaszcza wtedy, gdy dokument zaczyna
się zapełniać. Pisz cokolwiek – zrób sobie burzę mózgu. Początek jest najgorszy,

potem – lepiej lub gorzej – jakoś zwykle idzie.

 Nie łudź się, że uda Ci się napisać pracę w miesiąc, choć takie dziwa znane są w

historii. Na napisanie średniej jakości pracy potrzeba co najmniej kilku miesięcy.

 Plagiat to nie tylko dowód braku przyzwoitości, ale również kreatywności i

zdrowego rozsądku. Pamiętaj, że zdecydowana większość szkół stosuje systemy

antyplagiatowe – dlatego Dziekanat nakazuje dołączenie do pracy płyty z

elektroniczną wersją pracy.

 Rada banalna: zawsze zapisuj kopie dokumentów i archiwów, na których

pracujesz. K larownie opisuj poszczególne wersje rozdziałów, np. Rozdział I A,

Rozdział I B, itd. lub zapisuj je wraz z datami modyfikacji. Rozdziały, które
zaczynają nabierać kształtu, oraz te skończone, warto wysyłać sobie na skrzynkę
mailową. Uchroni Cię to przed dramatem utraty k rwawicy (możliwe przyczyny:
wirus komputerowy, dziecko siostry, które postanowi wylać soczek na Twój

laptop itp.).

 Pisanie pracy dyplomowej oznacza krew, pot i łzy na klawiaturze komputera

(parafrazując Churchilla).

S t r o n a

| 3

1. Temat pracy

Najważniejsza zasada: pisz tylko na temat, który Cię chociaż trochę interesuje! W innym
razie i Ciebie, i promotora, czeka udręka. Po drugie, pisz na temat, który znasz skądinąd, do
którego łatwo znajdziesz materiały i rozmówców. Po trzecie, staraj się wybrać temat, który
będziesz mógł/mogła praktycznie wykorzystać w pracy zawodowej.

Temat musi być jak najwęższy, czyli możliwie jak najbardziej precyzyjnie zakreślony.
Nikogo nie interesują ogólnikowe rozważania o Unii Europejskiej lub polskiej polityce
społecznej. Znajdź ciekawy aspekt, ujęcie tematu lub przypadek, który możesz opisać.

Nie pisz dzieła swojego życia, które zrewolucjonizuje socjologię/stosunki

międzynarodowe/itp. Praca dyplomowa ma dowieść Twoich umiejętności wyszukiwania
źródeł i korzystania z nich, analizy i ujęcia w całość kilku nie całkiem banalnych myśli,
przeprowadzenia niewielkiego badania jakościowego lub ilościowego. Tylko tyle – i aż tyle.
Podejdź do tego pragmatycznie.

Pisanie pracy dyplomowej występuje w pakiecie z czytaniem literatury przedmiotu. Pokochaj
bibliotekę i fachowe strony internetowe.

S t r o n a

| 4

2. Plan pracy

1. Najważniejszym etapem pracy nad pracą jest ułożenie planu. Dobrze skonstruowany plan

to trzy czwarte sukcesu! Nie wahaj się poświęcić na to większej części czasu
przeznaczonego na pisanie pracy.

 Pamiętaj, że najpierw konstruujesz plan roboczy, następnie w trakcie czytania

literatury przedmiotu przekształcasz i nadajesz mu realny wymiar, a na koniec, w
trakcie pisania, wycinasz to, co niepotrzebne, dodajesz to, co niezbędne, i
przestawiasz kolejność tak, by była logiczna.

 Praca powinna składać się ze strony tytułowej, spisu treści, wstępu, zwykle

nieparzystej liczby rozdziałów (3, 5, rzadziej 7), zakończenia, bibliografii oraz

(opcjonalnie) załączników, słownika użytych terminów i skrótów, wykazu ilustracji i
tabel, indeksów (osobowego, geograficznego lub rzeczowego, w tej kolejności).

 Uwaga: wstęp i zakończenie piszemy na samym końcu, po ukończeniu rozdziałów

merytorycznych. We wstępie wskazujemy cel pracy, tłumaczymy, dlaczego
wybraliśmy taki, a nie inny temat, dowodzimy, że jest on interesujący, stawiamy tezę
lub hipotezę, albo identyfikujemy problem badawczy, zdradzamy, jakimi metodami
lub środkami dotarliśmy do celu (przeprowadziliśmy badania, zrobiliśmy wtórną
analizę danych lub źródeł itp.), a na końcu opisujemy strukturę pracy (W rozdziale 1
pokazano… W rozdziale 2 opisano…). Zakończenie służy podsumowaniu. Na wstęp i
zakończenie przypada łącznie średnio ok. 6-7 stron. Rozdział pracy magisterskiej
powinien liczyć od 15 do 30 stron; rozdział pracy licencjackiej powinien być
odpowiednio krótszy.

 Dobrze, jeśli każdy rozdział rozpoczyna się od krótkiego (kilkuzdaniowego)

wprowadzenia, a kończy podsumowaniem lub wnioskami.

2. Praca licencjacka lub magisterska musi zawierać tezę (czyli stwierdzenie, które chcemy
udowodnić), hipotezę (pytanie, na które chcemy odpowiedzieć) lub dobrze określony

problem badawczy. Praca nie może być czysto opisowa! Tezę lub hipotezę następnie

uszczegółowiamy, stawiając pytania badawcze (5-10). Możemy spróbować udzielić
wstępnych odpowiedzi na pytania badawcze, podając odpowiadające im hipotezy robocze.

Teza lub hipoteza

pytanie badawcze 1 ------------------------------> hipoteza robocza 1

pytanie badawcze 2 ------------------------------> hipoteza robocza 2

pytanie badawcze 3 ------------------------------> hipoteza robocza 3

pytanie badawcze 4 ------------------------------> hipoteza robocza 4

3. Pracę nad pracą zaczynamy od posiedzenia w bibliotece. Jego rezultatem powinna być
wstępna bibliografia przedmiotu, obejmująca książki, artykuły i strony internetowe.
Bibliografia powinna być pełna, tzn. zawierać opis bibliograficzny.

Komentarz [R2]: Możesz również
umieścić dedykację po stronie tytułowej:
na osobnej stronie, kursywą, bliżej prawej
dolnej krawędzi strony.

Komentarz [R3]: Wszystkie te liczby
mają naturalnie walor orientacyjny.

S t r o n a

| 5

4. Praca licencjacka i magisterska powinny odwoływać się do konkretnej ramy pojęciowej lub
teoretycznej.

5. Warto sprawdzić, jak wygląda formularz oceny pracy dyplomowej dla promotora lub
recenzenta.

Standardowy formularz zawiera następujące pytania:

 Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w tytule?

 Ocena układu pracy, struktury, podziału treści, kolejności kolejnych rozdziałów,

kompletności tez itp.

 Merytoryczna ocena

 Czy i w jakim zakresie praca stanowi nowe ujęcie problemu?

 Charakterystyka doboru i wykorzystania źródeł

 Ocena formalnej strony pracy (poprawność języka, opanowanie techniki pisania pracy,

spis rzeczy, odsyłacze)

 Sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie instytucjom, materiał

źródłowy)

wstępny

pomysł/temat/badanie

wstępna bibliografia

przedmiotu

plan pracy

wybór ramy

teoretycznej lub

pojęciowej

przeprowadzenie

badań

terenowych/analizy

treści itp.

pisanie pracy

(pod czujnym okiem

promotora)

formatowanie pracy

obrona pracy

S t r o n a

| 6

3. Format pracy

Praca powinna mieć przejrzysty układ i wyglądać estetycznie. Istnieje wiele sposobów
formatowania pracy: poszczególne uczelnie lub promotorzy mają swoje upodobania w tym
względzie. Warto to sprawdzić i dostosować się do narzucanego formatu. Poniżej jedna z
propozycji.

3.1. Definiowanie stylów

Warto zdefiniować style dla: tytułów rozdziałów, tytułów podrozdziałów i
poszczególnych sekcji.

W Office 2007 „Style” znajdują się we wstążce u góry dokumentu. Klikając na poszczególne
style można je zmodyfikować.

 Styl normalny powinien być zdefiniowany jako: Times New Roman, 12, wyjustowany

(czyli wyrównany do prawej i lewej), wcięcie pierwszego wiersza, odstęp 1.5.

 Styl Nagłówka 1 stosujemy do tytułów rozdziałów. Można go zdefiniować jako Times

New Roman, 16, pogrubiony, wyśrodkowany, może być kapitalikami, odstęp
pojedynczym, odstęp po 24 pkt.

 Styl Nagłówka 2 stosujemy do podrozdziałów: TNR, 14, pogrubiony, wyjustowany,

odstęp pojedynczy.

 Styl Nagłówka 3 do kolejnych sekcji: TNR, 12, pogrubiony, wyjustowany, odstęp

pojedynczy.

 Styl Nagłówka 4 w razie potrzeby do kolejnych sekcji: TNR, 12, kursywa,

wyjustowany, odstęp pojedynczy.

 Styl przypisów: TNR, 10, wyjustowany, odstęp pojedynczy.

Przydaje się to do automatycznego wstawiania spisu treści, gdy praca jest już skończona
[Pasek -> Odwołania -> Wstaw spis treści), oraz jego automatycznego aktualizowania, gdy
wprowadzimy jakieś zmiany.

A zatem, na przykład:

Komentarz [R4]: Ja też wolę czcionkę
Calibri, ale zwyczaj jest inny.

Komentarz [R5]: Po tytułach
rozdziałów i podrozdziałów nie stawiamy
kropek.

S t r o n a

| 7

Rozdział 1

TYTUŁ ROZDZIAŁU 1

1.1. Podrozdział

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału
Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst
podrozdziału.

1.1.1. Sekcja podrozdziału

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału
Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst
podrozdziału.

1.1.1.1. Podsekcja

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału
Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst
podrozdziału.

Ważne jest przede wszystkim to, by praca była czytelna, uporządkowana i estetyczna.

3.2. Styl pisarski

 Trzeba pisać jasno i z poczuciem celu. Lanie wody jest wykluczone – lepsza jest praca

krótsza, a sensowna, niż długa i bzdurna. Zazwyczaj praca licencjacka powinna liczyć
ok. 40-50 stron (czyli 1.5 – 2 arkusze wydawnicze), a praca magisterska od 80 do 100
stron, ale nikt nie odrzuci pracy krótszej, jeśli jest dobra.

 Jeśli masz problemy z konstruowaniem zdań złożonych, pisz prostymi. Prace

dyplomowe nie są wystawiane w konkursie literackim, mają być po prostu
komunikatywne.

 Pisz w formie bezosobowej („Można założyć, że…”) lub w formie osobowej w liczbie

mnogiej („Możemy założyć, że…”). Rzadziej tolerowane jest pisanie w formie

Komentarz [R6]: Po tytule rozdziału nie
stawiamy kropki.

Komentarz [R7]: Czasami pierwsza
linijka pierwszego akapitu w
podrozdziałach bez wcięcia.

S t r o n a

| 8

osobowej w liczbie pojedynczej („Badania przeprowadziłem w maju 2012 r….”,
„Autorka założyła, że…”).

 W pracy należy konsekwentnie zachować czas przeszły (a nie teraźniejszy).
 Stosuj akapity. Każda nowa myśl to nowy akapit, nie jest jednak tak – jak wydaje się

niektórym dyplomantom – że każde zdanie należy zaczynać od nowego akapitu.
Średnio na stronę przypadają trzy-cztery akapity, ale nie jest to żaden standard.
Chodzi po prostu o to, by tekst był przejrzysty i przyjazny dla czytelnika.

 Listy punktowane można sporządzać na kilka sposobów:

Istnieje kilka rodzajów kotów.

 Są koty znośne i koty nieznośne.
 Są koty rude, czarne, białe i brązowe.
 Są koty udomowione i dzikie.

Istnieje kilka rodzajów kotów:

 znośne i nieznośne,
 rude, czarne, białe i brązowe,
 udomowione i dzikie.

Ważne, by w całej pracy stosować jednolity system punktorów.

 Cytaty i sformułowania obcojęzyczne oznaczamy kursywą, np. „Time is money, jak

mawiają Anglicy”.

 Pamiętaj o numeracji stron: strona tytułowa bez numeru; numery w stopce,

wyrównane do zewnątrz.

 Promotor nie jest od sprawdzania błędów ortograficznych, gramatycznych i

stylistycznych, a zwłaszcza od wstawiania przecinków!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

o Naucz się (wreszcie) korzystać z Worda lub innego edytora tekstów.
o Zanim przystąpisz do pisania, przypomnij sobie najprostsze zasady pisowni,

zwłaszcza interpunkcji. Uwierz mi, umiejętność stawiania przecinków we
właściwych miejscach przyda Ci się w życiu.

o Skróty w środku cytatów zaznaczamy […].
o Przecinki, kropki, wykrzykniki, znaki zapytania, średnik, dwukropki: spację

stawia się po tych znakach, a nie przed nimi; treść w nawiasach piszemy bez
spacji (ponieważ tak zwykło się to robić). Przypisy przed kropką, a po
wykrzykniku, pytajniku i cudzysłowie.

o Przypomnij sobie zasady skracania wyrazów:



„Dr Janiszewski to miły człowiek. Nie cierpię dra Janiszewskiego.

Praca pod nadzorem prof. Złotka”.



Skrótem od „strony” jest s., a nie str.



8 tys. zł, a nie 8 tyś. zł

Komentarz [R8]: Pełne zdania:
rozpoczynające się dużą literą, kończące się
kropką.

Komentarz [R9]: Małą literą, na końcu
przecinek lub średnik.

Komentarz [R10]: Wyliczenie
zamykamy kropką.

S t r o n a

| 9

o Korzystaj z opcji „Sprawdzanie pisowni”! (Pamiętaj jednak o zapisaniu kopii

dokumentu, bo komputery o mniejszych osiągach często zwieszają się przy tej
czynności).

o Korzystaj z internetowej Poradni Językowej PWN [http://poradnia.pwn.pl],

Poradni

Językowej

Uniwersytetu

Jagiellońskiego

[http://poradnia.polonistyka.uj.edu.pl],

Poradni

Językowej

[http://www.poradniajezykowa.uw.edu.pl]. Wiele interesujących wskazówek
można znaleźć na stronie

http://obcyjezykpolski.interia.pl

 Ukończywszy pracę, daj ją do sprawdzenia co najmniej dwóm osobom: mamie, tacie,

kuzynce, znajomemu poloniście.

3.3. Rysunki, wyk resy, tabele

Oto kilka sposobów wstawiania tabeli, rysunków i wykresów:

Wykres 1. Przemoc w stosunku do muzułmanów po zamachach

z 7 lipca 2005 roku

Źródło:

Attitudes to Living in Britain

–

urvey of Musli

Opinion

, Badania GfK NOP dla Channel 4

Dispatches, s. 31.

77%

18%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Brak takich
doświadczeń

Wyzwiska

Atak fizyczny

Zatrzymanie&prze
szukanie

Prześladowanie
ze strony policji

S t r o n a

| 10

Tabela 1. Poziom bezrobocia w poszczególnych grupach wyznaniowych

w Wielkiej B rytanii

G rupy wyznaniowe

Odsetek osób

bezrobotnych

Cała populacja

Chrześcijanie

4,3

Muzułmanie

14,6

Sikhowie

6,9

B rak religii

6,1

Źródło:

National

tatistics Online

(dane ze spisu powszechnego z 2001 r.), dostępne na stronie:

http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=979&Pos=&ColRank=2&Rank=1000

[20.01.2008].

Uwaga: formatowanie tabeli może być bardziej wyrafinowane, niż w powyższym
przykładzie, ale musi być czytelne i raczej mało kolorowe.

Można również tak:

Rysunek 25.1. Schemat interwencji humanitarnej – motywy i skutki

Źródło: na podst. Schematu w książce B.D Jonesa (1995, s. 239).

Czyli rysunek wyśrodkowany, podpis pod spodem (TNR, 12), źródło (TNR 10), do lewej.

Jeszcze jedno:

 wykres przedstawia zmiany jakiegoś zjawiska;
 diagram przedstawia zależności między określonymi wielkościami;
 schemat to ogólny zarys, szkic jakiejś struktury.

Komentarz [R11]: Numeracja tabeli
itd. cyframi arabskimi.

Komentarz [R12]: Tabela powinna w
całości znajdować się na jednej stronie.

Komentarz [R13]: Tekst w tabeli może
być mniejszy o 1‐2 pkt (czyli 10 lub 11).

Komentarz [R14]: Bez kropki

Komentarz [R15]: Wyliczenia
cząstkowe kończymy średnikiem; ostatnie
kropką.
Jeśli każdy człon wyliczenia stanowi
oddzielne zdanie, wtedy zaczynamy dużą
literą i możemy każde zakończyć kropką.

S t r o n a

| 11

Ergo

: wszystko jedno jak, byle czytelnie, estetycznie, konsekwentnie w całej pracy

i z podaniem źródła.

3.4. Przypisy

3.4.1. T radycyjny system sporządzania przypisów

Przypisy dolne wstawiamy skrótem klawiaturowym Alt + J; przed kropką kończącą
zdanie, a po cudzysłowie, wykrzykniku i pytajniku.

Istnieją trzy rodzaje przypisów:

 rzeczowe

o zawierają dodatkowe informacje, uzupełniające lub wyjaśniające wywód

w tekście głównym

 słownikowe

o objaśniające wyraz lub zwrot
o wyraz jest pisany taką literą (dużą lub małą), jaką jest napisany w tekście
o przypisy słownikowe wyjątkowo nie kończą się kropką!
o np.

abnegat

: człowiek niedbający o siebie, o swój wygląd

 bibliograficzne

o taki przypis zawiera możliwie pełny opis bibliograficzny.

3.4.1.1. Przypisy bibliograficzne

Kathy Charmaz,

Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie

jakościowej

tłum.

Paweł Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006, s. 23.

Cytujemy tę samą książkę w następnym przypisie:

Ibidem, s. 25.

Jeśli strona jest ta sama:

Ibidem.

lub

Tamże.

Cytujemy tę samą książkę w dalszych przypisach:

K. Charmaz, Teoria ugruntowana…, s. 34.

I w dalszych:

Komentarz [R16]: Tytuł książki
kursywą.

Komentarz [R17]: Przecinek w tym
miejscu bywa, acz niekoniecznie.

Komentarz [R18]: Po przypisie
obowiązkowo kropka.

S t r o n a

| 12

K. Charmaz, op.cit., s. 35.

Lub

K. Charmaz, dz.cyt., s. 35.

Jeśli cytujemy kilka książek tego samego autora:

David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper,
Joanna Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 16.

David Silverman,

Prowadze

nie danych jakościowych, tłum. Joanna Ostrowska, Wydawnictwo

Naukowe

PWN,

Warszawa

2005,

164.

W kolejnych przypisach – żeby było wiadomo, o którą książkę chodzi - używamy skrótu

tytułu:

D. Silverman, Interpretacja…, s. 34.

D. Silverman,

Prowadzenie

…, s. 422.

Ibidem, s. 13.

Artykuły w książce zbiorowej:

Anna Roberts, „Wykorzenienie muzułmanów w Europie”, w: Karolina Dembecka (red.),
Historia muzułmanów na świecie, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s. 24-56.

Keith Richardson, „Going Apart”, [w:] John Kingsbury,

World in XXI Century,

Princeton

University Press, Princeton 2004, s. 345-356.

Artykuły z czasopism cytujemy następująco:

Scott Sagan, „Three Theories in Search of a Bomb”,

International Security

19, nr 4, s. 164-

184.

S. Sagan, “Three Theories…”, s. 183.

Ibidem.

Wojciech Jagielski, “Domy z kamienia”,

Gazeta Wyborcza

, 21.03.2010, s. 29 lub

www.gazetawyborcza.com/4n65/fjf6/5.htm

[3.01.2011].

Niekiedy stosuje się odwrotne formatowanie tytułów:

Scott Sagan,

Three Theories in Search of a Bomb

, “International Security” 19,

nr 4, s. 164-184.

Artykuł ze strony internetowej:

Komentarz [R19]: Nazwisko tłumacza
bywa pomijane.

Komentarz [R20]: Czasami stosuje się
kursywę.

Komentarz [R21]: Niekiedy stosuje się
[w:]

Komentarz [R22]: Jeśli redaktorów jest
wielu (powyżej sześciu):
możemy wymienić wszystkich
lub wymienić imię i nazwisko pierwszego
redaktora, a resztę ukryć pod
sformułowaniem     et al.

Czyli: Mirosława Górnicka et al. (red.)

Komentarz [R23]: Tom

Komentarz [R24]: Numer

S t r o n a

| 13

Keith Roth, „War in Iraq: Not a Humanitarian Intervention”,

Human Rights Watch World

Report,

www.hrw.org/wr2k4/3.htm

[21.03.2010].

Raport ze strony internetowej:

World Hunger Report

, UN Development Program,

www.undp.org/23jf./4.html

, [3.02.2000].

Zbiory tekstów:

Traktaty międzynarodowe: zbiór tekstów

oprac. Joanna Strycharska, Wydawnictwa

Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.

Inne:

Maria Cok,

Interakcje osobowe i bezosobowe

, niepublikowana praca magisterska, promotor:

prof. Andrzej Szymborski, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

Informacje uzyskane w trakcie wywiadu z respondentem X, przeprowadzonym 21 marca
2010.

Korespondencja prywatna autora z prof. Antonim Skrzętnym z dnia 9.04.2010.

Uwagi dodatkowe:

W jednym przypisie możemy odwoływać się do kilku książek.

W przypisach możemy stosować sformułowania:

Zob. - zobacz Por. – porównaj

Zob. stosujemy wówczas, gdy w tekście głównym omawiamy daną książkę lub artykuł

własnymi słowami. Jeśli chcemy odesłać czytelnika do pozycji, która bardziej wyczerpująco
omawia daną kwestię, w przypisie możemy umieścić: zob. szerzej; odsyłając do innego
dzieła: zob. również lub por.

Jeśli w tekście przytaczamy cytat z konkretnego dzieła, przypisu nie poprzedzamy żadnym
wprowadzeniem.

Jeśli cytujemy źródła z drugiej ręki, przypis należy opatrzyć: cyt. za:

3.4.2. System harwardzki

Ja za nim nie przepadam – uważam, że rozprasza uwagę podczas czytania. Uniemożliwia
wprowadzanie dodatkowych informacji w postaci przypisów rzeczowych. Poza tym trudniej
cytuje się w nim źródła internetowe. Zasadniczo system ten stosują adepci nauk
przyrodniczych i ścisłych. Są jednak na świecie jego zdecydowani apologeci, również wśród
autorów prac z zakresu nauk społecznych.

Odnośnik zostaje umieszczony w tekście:

Komentarz [R25]: Nazwa artykułu

Komentarz [R26]: Nazwa strony lub
raportu

Komentarz [R27]: Adres strony

Komentarz [R28]: Adres strony można
poprzedzić słowem źródło:

Komentarz [R29]: Data wejścia na
stronę.

Komentarz [R30]: Brak autora,
występuje jedynie redaktor lub osoba
opracowująca.

S t r o n a

| 14

Dla przykładu, początkowe relacje gapiów z Dallas, którzy byli tam w czasie zabójstwa
prezydenta Kennedy’ego w 1963 r., mówiły nie o strzałach, ale o odgłosie strzelającego
wydechu samochodowego (Sacks, 1984, s. 519).

Jak stwierdzili Strauss i Corbin (1994, s. 278): „Teoria składa się z wiarygodnych relacji
wytworzonych między pojęciami a zestawami pojęć”

Bibliografia wygląda wtedy następująco:

Sacks Harvey (1984), „On doing ‘being ordinary’”, w: Paul Atkinson, John Heritage (red.),

tructures of Sociological Action: Studies in Conversation Analysis,

Cambridge: Cambridge

University Press.

Silverman David (1997a),

Qualitative Research: Theory, Method and Practice,

London:

Sage.

Silverman David (1997b),

Discourses of Counselling: HIV Counselling as Sociologal

Interaction,

London: Sage.

Strauss Anselm, Corbin Juliet (1994), “Grounded theory methodology: an overview”, w:
Norman Denzin, Yvonna Lincoln (red.),

Handbook of Qualitative Research,

Thousand Oaks,

CA: Sage.

3.5. Bibliografia

Bibliografia pracy licencjackiej musi zawierać kilkanaście pozycji książkowych (książki
naukowe, a nie beletrystyka), a pracy magisterskiej – kilkadziesiąt. Dobrze świadczy o
autorze zamieszczenie kilku (jeszcze lepiej kilkunastu) pozycji obcojęzycznych. Warto
korzystać z Biblioteki UW, Biblioteki WFiS, Biblioteki Polskiego Instytutu Spraw
Międzynarodowych, Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Miasta Warszawy. Większość
bibliotek ma już katalog online.

Rozróżniamy dwa rodzaje bibliografii:

 Bibliografia cytowań i odwołań zawiera tylko pozycje przywoływane w tekście.
 Bibliografia załącznikowa zawiera przegląd piśmiennictwa odnoszącego się do

danego tematu.

Poza tym bibliografia może mieć charakter kompletny (wszystkie lub niemal wszystkie
pozycje dotyczące danego tematu) lub selekcyjny (wybór pozycji). Na potrzeby pracy
dyplomowej wystarczy sporządzenie bibliografii selekcyjnej.

Cytaty z: David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna

Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 30 i 31.

Komentarz [R31]: Czasami bez
przecinka.
Przypis może wyglądać również tak:
(Sacks 1984: 519)

Komentarz [R32]: Imię bywa skracane
do inicjału.

Komentarz [R33]: Tytuły artykułów
bywają pisane kursywą, zamiast w
cudzysłowie.

Komentarz [R34]: Miejsce wydania

Komentarz [R35]: Wydawnictwo

Komentarz [R36]: Kropka!!!

Komentarz [R37]: Zauważ, że w
bibliografii najpierw podajemy nazwisko,
potem imię.

Komentarz [R38]: Jeśli ten sam autor
wydał parę książek lub artykułów w tym
samym roku, układamy je alfabetycznie i
oznaczamy a, b, c itd.

S t r o n a

| 15

Istnieje wiele dobrych baz internetowych: warto np. korzystać z bazy JSTOR (wiele uczelni
ma wykupiony dostęp do zagranicznych baz danych).

Wikipedia, portale Onet i jemu podobne, tudzież inne ogólnikowe strony internetowe nie
stanowią źródeł badawczych!!!!!!!!!!!!!! Umieszczenie Wikipedii w pracy naukowej to
obciach. L i i jedynie.

(Wikipedia i tym podobne mogą jednak służyć jako punkt wyjścia do poszukiwań, zwłaszcza,
że na dole strony zwykle umieszczona jest bibliografia).

Bibliografia powinna być sporządzona alfabetycznie. Można wyróżnić książki i artykuły od
źródeł internetowych i innych.

Przykład:

I. Informatory, encyklopedie i słowniki

Rocznik Strategiczny 1998/99,

Warszawa: Fundacja Studiów Międzynarodowych 1999.

IPRI Yearbook 1999: Armaments, Disarmaments and International Security

, Oxford:

Oxford University Press 1999.

tatistical Yearbook for Asia and the Pacific 2001,

New York: United Nations 2000.

I I. Książki i artykuły w czasopismach i pracach zbiorowych

Afzal Rafique M.,

Pakistan: History and politics 1947-1971,

Oxford: Oxford University Press

2001.

Ahmed Samina, Cortright David (red.), A study of Pakistan’s nuclear

choices,

Notre Dame:

The Joan B. Kroc Institute for International Peace Studies Studies 1996.

Arnett Eric (red

)

, Nuclear Weapons and Arms Control in South Asia After the Test Ban

Oxford: Oxford University Press for the Stockholm International Peace Research
Institute 1998.

I I I. Strony i serwery internetowe

http://abcnews.go.com

(The ABC News).

http://cns.miis.edu

(Center for Nonproliferation Studies - The Monterey Institute for

International Studies).

Oczywiście, bibliografia wygląda inaczej, kiedy stosujemy harwardzki system
przypisów. Przykład powyżej.

Uwaga: w bibliografii nie wolno umieszczać książek, których nie miało się w ręku. Bywają
komisje, które lubią sprawdzać znajomość pozycji bibliograficznych w czasie egzaminu.

Komentarz [R39]: Opis bibliograficzny
prac encyklopedycznych i rocznikowych
najczęściej rozpoczynamy od tytułu.

S t r o n a

| 16

Robiąc notatki z książki lub artykułu zawsze spisujemy odnośniki bibliograficzne

: autora,

tytuł, wydawnictwo, miejsce wydania, rok wydania, dokładne strony. Jest to zajęcie
nieciekawe i monotonne, ale warto narzucić sobie tę dyscyplinę. Zdarza się bowiem
nierzadko, że praca jest na ukończeniu, a nagle okazuje się, że brak źródła przypisu lub
cytatu. Tymczasem zdążyliśmy zapomnieć, z której książki lub artykułu korzystaliśmy, a
nawet jeśli pamiętamy, książka znikła z biblioteki na długie miesiące.

Z podobną skrupulatnością traktujemy źródła internetowe. Spisujemy autora, tytuł artykułu,
raportu lub postu, nazwę strony, adres strony oraz datę wejścia na stronę. Warto zachować w
oddzielnym archiwum kopie wszystkich artykułów internetowych, z których korzystaliśmy.
Strony internetowe nie stanowią źródła stałego – mogą znikać z pandemonium Internetu.

Pedantycznie oznaczamy cytaty: można je ująć w cudzysłów lub zaznaczyć kursywą. Można
też w pracy stosować obydwie formy, np. cytaty z książek i artykułów ująć w cudzysłów,
cytaty z wywiadów z respondentami – zaznaczyć kursywą. Ogólnie cytaty nie powinny
zajmować więcej niż 2/5 pracy, chyba że dotyczy ona analizy dyskursu.

K ontakty z promotorem

Dobra zasada jest taka, że to promotor jest dla studenta, a nie student dla promotora. Nie
należy jej jednak nadużywać.

 Z promotorem należy utrzymywać częsty kontakt mailowy i zjawiać się na

seminariach, zwłaszcza w pierwszej fazie pisania, gdy trzeba wybrać i sprecyzować
temat oraz napisać plan pracy.

 Seminaria licencjackie i magisterskie to świetna okazja, by przedyskutować założenia,

metodologię i plan pracy. Przy okazji nauczysz się dokonywać konstruktywnej krytyki
pomysłów kolegów oraz z wdzięcznością przyjmować krytykę z ich strony.

 Promotor jest osobą, która pomaga Ci w pisaniu pracy dyplomowej. Nie jest jednakże

Twoim osobistym terapeutą.

 Promotor nie ma obowiązku sprawdzania na następny dzień pracy przysłanej o

godzinie 23.59. Nie ma też obowiązku słuchania Twoich usprawiedliwień, jakkolwiek
byłyby innowacyjne.

 Krytyczne uwagi promotora nie są emanacją jego złośliwej osobowości, lecz mają Cię

uchronić przed zmasakrowaniem przez recenzenta.

 Promotor nie jest alfą i omegą.

 Próby wręczania promotorowi jakichkolwiek prezentów lub korzyści osobistych – co

się niekiedy zdarza, niestety, dlatego muszę o tym napisać – są absolutnie nie do
przyjęcia, a poza tym niezgodne z prawem. Jedyną dopuszczalną formą wyrażenia
wdzięczności promotorowi, jeśli już student nie może się opanować z jej przypływem,
są niewielkie i niekosztowne czekoladki lub podobnie niezobowiązujące i
niekosztowne kwiatki. A najlepiej własnoręcznie wypieczone ciasteczka tudzież
laurka.

Komentarz [R40]: Kropkę stawiamy po
cudzysłowie.

S t r o n a

| 17

Warto zajrzeć

 C. Wright Mills, Wyobraźnia socjologiczna, tłum. Marta Bucholc, redakcja naukowa i

przedmowa do wydania polskiego Janusz Mucha, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008, s. 301-342.

 Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową. Podręcznik dla humanistów, przekład i

aneks Grażyna Jurkowlaniec, wstęp do wydania polskiego Wojciech Tygielski,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. Poradnik nieco już
archaiczny, ale nadal przydatny.

 Uwe Flick, Projektowanie badania jakościowego, tłum. Paweł Tomanek,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

 Danuta Hombek, Metodyka pisania prac dyplomowych. Skrypt dla studentów, Wyższa

Szkoła Umiejętności w Kielcach, Kielce 2005. Skrupulatne omówienie kwestii
edytorskich.