1

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU

PRACOWNIKA NAUKOWO-BADAWCZEGO

INSTYTUTU BIOCHEMII I BIOFIZYKI

PAN

ZAKŁAD BIOCHEMII DROBNOUSTROJÓW

PRACOWNIA GLIKOBIOLOGII GRZYBÓW

PRACOWNIA PATOGENEZY ROSLIN

ZAKŁAD GENETYKI OGÓLNEJ

ZAKŁAD BIOFIZYKI

ZAKŁAD BIOCHEMII ROSLIN

ZAKŁAD BIOSYNTEZY BIAŁKA

PRACOWNIA BIOLOGII MOLEKULARNEJ PRZY UG

PRACOWNIA MUTAGENEZY I REPERACJI DNA

LABORATORIUM GMO

PRACOWNIA FOSFORYLACJI BIAŁEK ROŚLINNYCH

W WARSZAWIE

Warszawa, luty 2005 r.

Ośrodek Szkoleniowy

Kompleksowa Obsługa Firm w Zakresie BHP i PPOŻ

ul. Redutowa 25, 01-106 Warszawa

tel. [phone]; fax [phone]

e-mail:

[e-mail]

,

www.bhpservice.com.pl

2

1. WSTĘP.

Artykuł 226 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks Pracy (j. T. Dz. U.

z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) nakazuje Pracodawcy informować pracowników o
ryzyku zawodowym, które się wiąże z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony
przed zagrożeniami. W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 26 września 1997 r. (Dz. U. Nr 129, poz. 844), zdefiniowano pojęcia ryzyka
zawodowego i zagrożenia. Przez ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo
wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących
straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków
zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub
sposobu wykonywania pracy. Przez zagrożenie rozumie się stan środowiska pracy
mogący spowodować wypadek lub chorobę. W celu wykonania nakazu z art. 226
Kodeksu Pracy Pracodawcy muszą ocenić ryzyko zawodowe na stanowiskach pracy
w swoich zakładach pracy.

Analizy tego ryzyka można dokonać wieloma metodami. Dzielimy je na ilościowe

(propabilistyczne) i jakościowe.

Metody ilościowe pozwalają na osiągnięcie trafniejszych i dokładniejszych

wyników. Są najbardziej wartościowe przy poszukiwaniu najbardziej skutecznych
sposobów zmniejszenia ryzyka, gdyż przy ich użyciu można uzyskać najwięcej
informacji o wpływie na poziom ryzyka różnych czynników charakteryzujących
stanowisko pracy. Niestety ilościowe szacowanie może być prowadzone gdy ma się do
dyspozycji odpowiednią liczbę danych statystycznych dotyczących ilości i rodzaju
wypadków przy pracy, zdarzeń niebezpiecznych, chorób zawodowych, czasu narażenia
na czynniki środowiska pracy itp.. Aby ocena ilościowa była wiarygodna dane te muszą
spełniać wymagania statystyki. Wartość danych statystycznych niestety również może
być wątpliwa – dotyczą one stanu przeszłego, często mniej lub bardziej różniącego się
od systemu rozważanego. Dużą trudność przy wykorzystaniu metod ilościowych stwarza
więc brak informacji potrzebnych do zbudowania w pełni propabilistycznego modelu
ryzyka. Uzupełnieniem takich braków mogą być oszacowania eksperckie. Koszty
finansowe związane z uzyskaniem brakujących wiarygodnych informacji ograniczają ich
stosowanie.

Jakościowe

metody

ryzyka

nie

wymagają

wykorzystywania

opisu

matematycznego. Szacowanie poziomu ryzyka dokonuje się w nich oddzielnie dla
każdego z zidentyfikowanych zagrożeń. W metodach tych przypisuje się ryzyku umowną
wielkość charakteryzującą jego wartość. Można więc wyodrębnić te zdarzenia, z którymi
związane jest szczególnie duże ryzyko cząstkowe oraz określić najbardziej skuteczne
sposoby jego ograniczenia. Wiarygodna ocena ryzyka tymi metodami wymaga więc
głębokiej wiedzy empirycznej, doświadczenia oraz intuicji od wykonujących je
specjalistów.

Istnieje wiele różnych jakościowych metod oceny ryzyka. Metoda podana

w

nie

obligatoryjnej

Polskiej

Normie

PN-N-18002

„Systemy

zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. ” jest
na razie jedyną metodą opracowaną w formie Polskiej Normy. Ryzyko zawodowe
pracownika naukowo-badawczego w IBB zostanie oszacowane tą metodą.

3

2. OPIS STANOWISK PRACY.

Pomieszczenia pracy.

LABORATORIA
Pomieszczenia laboratorium.
dostęp: ograniczony – kontrola otwarcia drzwi na portierni wiodących do pomieszczeń
IBB.
wysokość - 3,3 m,
rozmieszczenie - stołów i innych urządzeń, maszyn, szaf, takie, że przejścia posiadają
szerokość powyżej 100 cm a drogi transportowe powyżej 120 cm.
podłoga - równa, nie śliska, nie pyląca, bez progów pomiędzy pomieszczeniami.
oświetlenie w pomieszczeniach stałej pracy:
- naturalne, dzienne, boczne,
- oświetlenie sztuczne (elektryczne).
Powierzchnia okna w stosunku do powierzchni podłogi w proporcji co najmniej 1:8. Okna
nieszczelne, starego typu, powodujące wychłodzenie pomieszczeń w okresie zimowym.
Natężenie oświetlenia elektrycznego zgodne z wymaganiami PN.
wentylacja - grawitacyjna, miejscowa wentylacja wymuszona (digestoria).
Drożność wentylacji kontrolowana zgodnie z przepisami prawa budowlanego.
Wentylacja budzi zastrzeżenia – zgłaszane są usterki sprawności, ciągi zwrotne
powietrza z powodu przyłączenia do wspólnych kanałów grawitacyjnych.
temperatura – w okresie zimowym przy niskich temperaturach poniżej 18°C. W celu
ograniczenia dopływu chłodnego powietrza pracownicy zakleją papierem kanały
wentylacyjne.
instalacja elektryczna – z wyłącznikiem różnicowo-prądowym.
Ochrona przeciwporażeniowa i przeciwzwarciowa kontrolowana pomiarami zgodnie
z przepisami prawa budowlanego.

Pomieszczenie magazynu niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych
W pomieszczeniu dostępnym w czasie godzin pracy. Bez oznaczenia przeznaczenia
pomieszczenia.

Zaplecze socjalno-sanitarne
Toalety są dostępne i ogólnie czyste.
Aneks kuchenny i bufet odległe od wielu pomieszczeń laboratoryjnych. Utrzymywane
w należytym porządku. Pracownicy spożywają napoje i posiłki w pomieszczeniach
laboratorium lub w przyległych pokojach opisowych.
Brak wydzielonych pomieszczeń służących jako szatnie. Ubrania przechowywane są
w pokojach opisowych lub w pracowniach.

Palarnia tytoniu
Brak wydzielonych miejsc i pomieszczeń. Papierosy są palone na korytarzach
i w pomieszczeniach pracy.

4

Organizacja pierwszej pomocy
Dostęp do urządzeń do płukania zanieczyszczonych oczu i twarzy jest zapewniony.
Apteczki pierwszej pomocy przechowywane na korytarzach lub pomieszczeniach w
powszechnie

dostępnym

miejscu.

Wyposażenie

apteczek

w

medykamenty

niekompletne. Medykamenty często poza datą ważności. W apteczkach lub w ich
pobliżu nie ma instrukcji udzielania pierwszej pomocy. Nie ma osób wyznaczonych do
kontrolowania stanu apteczek i uzupełniania ich wyposażenia.
W Instytucie znajduję się wydzielone pomieszczenie ambulatorium z wykwalifikowanym
personelem.

Ochrona przeciwpożarowa
Laboratoria są wyposażone w podręczny sprzęt gaśniczy, poddawany konserwacjom
zgodnie z wymaganiami przepisów ochrony przeciwpożarowej. Część sprzętu nie jest
zgodna z obowiązującymi obecnie przepisami ppoż. (gaśnice halonowe, gaśnice
śniegowe z zaworem odkręcanym). Etatyzacja sprzętu po zmianie przepisów ochrony
ppoż. w roku 2003 nie została przeprowadzona. Usytuowanie sprzętu, drogi
ewakuacyjne nie zawsze są oznaczone stosownymi znakami. Gaśnice są
przechowywane w pobliżu źródeł ciepła, zastawione meblami. Hydranty zamknięte na
kłódki bez skrzynek z kluczykiem do otwarcia skrzynki hydrantowej za szybką. Przy
części hydrantów wyposażonych w skrzynki na kluczyki wyjęto kluczyki ze skrzynek.
Brak protokołów potwierdzających stosowną wydajność ciśnienia wody w hydrantach
ppoż.

Wyposażenie laboratoriów

Urządzenia
- autoklawy (podlegają corocznemu serwisowi UDT),
- termomiksery,
- wirówki laboratoryjne,
- mikroskopy konfokalne,
- transiluminatory,
- komory laminarne,
- inkubatory,
- mikroskopy,
- ultrasonikatory,
- spektrometry,
- cieplarki,
- wytrząsarki,
- aparaty do elektroforezy,
- lampy UV,
- urządzenia do PCR,
- wagi,
- sprzęt laboratoryjny (ze szkła itp.),
- i inne urządzenia, niezbędne do określonych specyficznych prac dla danej pracowni
- butle z gazami technicznymi (dwutlenek węgla, azot),
- ciekły azot, suchy lód,
- palniki (propan-butan),

5

- stanowiska biurowe: komputer z monitorem ekranowym kineskopowym lub

ciekłokrystalicznym i drukarką.

Urządzenia wyposażone są w dokumentację techniczną, często w języku angielskim.
Instrukcje bhp pracy przy urządzeniach nie zostały wykonane i udostępnione
pracownikom.
Nie jest kompletowana dokumentacja w języku polskim dotycząca spełnienia przepisów
systemu oceny zgodności przez eksploatowane urządzenia: certyfikaty CE, deklaracje
zgodności.
Urządzenia poddawane są konserwacji we własnym zakresie, w razie poważnych awarii
przez wykwalifikowany zewnętrzny serwis.
Butle z gazami technicznymi zabezpieczone przed przewróceniem. Butle z propanem-
butanem i palnikiem przechowywane w pomieszczeniach laboratorium. Nie wszystkie
butle zabezpieczone przed upadkiem łańcuchami itp.
Butle z gazami technicznymi i oprzyrządowaniem oznakowane, poddawane przeglądom
i legalizowane zgodnie z wymaganiami przepisów.

Do zdejmowania przedmiotów umieszczonych na wysokości (szafy, ponad 1.80 m,
dostępne są drabiny lub specjalne stołki).

Substancje i preparaty chemiczne.

Wykaz wszystkich stosowanych w danej pracowni i ich zużycia nie został

sporządzony.

Stosowane są substancje i preparaty niebezpieczne, o działaniu rakotwórczym

i prawdopodobnie rakotwórczym, wymienione w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
w środowisku pracy (Dz. U. nr 280, poz. 2771). Każde laboratorium rejestruje ich
zużycie i ekspozycje pracowników. Dane o zużyciu i ekspozycji przekazywane były
w latach do PIS, zgodnie z wymaganiami obowiązujących przepisów. Dokumentacja
zgodna z wymaganiami podanego powyżej rozporządzenia w sprawie czynników
rakotwórczych, określającej stopień narażenia pracowników na ich oddziaływanie
i rejestrującej wszystkie stosowane substancje rakotwórcze i prawdopodobnie
rakotwórcze używane w roku 2005 jest sporządzana.

Substancje określone jako trujące i toksyczne nie są przechowywane oddzielnie.
Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne nie zostały określone zgodnie

z aktualnym wykazem Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 roku
w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich kwalifikacją i oznakowaniem
(Dz. U. nr 199, poz. 1948).

Stosowane niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne nie zostały wyposażone

w karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego, zgodne
z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 roku w sprawie
karty charakterystyki

substancji

niebezpiecznej i

preparatu niebezpiecznego

(Dz. U. nr 140, poz. 1171 z późn. zm.). Trwa kompletowanie kart charakterystyk.

Pomiary środowiska pracy w celu stwierdzenia zawartości w powietrzu stosowanych

niebezpiecznych i rakotwórczych substancji chemicznych podczas pracy w stosunku do
NDS, NDSCh, NDSP nie były wykonywane w pracowniach poza pomiarem w pokoju
109 w Pracowni Glikobiologii Grzybów (23.03.2001 r.). Stężenie fenolu w powietrzu –

6

niewykrywalne. Stężenie acetonu poniżej 0,1 NDS i NDSCh. Nie stosowano również
innych metod analitycznych (np. PN-EN-689 z 2002 r.) w celu oszacowania tego
narażenia. Stosowane są wyciągi wentylacji miejscowej w celu ograniczenia narażenia
inhalacyjnego.

Stosowane substancje i preparaty chemiczne oznaczone lub opisywane podczas

wykonywania pracy, w celu umożliwienia ich prawidłowej identyfikacji.

Wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 roku

w sprawie bhp związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych
(Dz. U. z 2005 r., Nr 11, poz. 86) nie są wykonane.

Pracownicy korzystają z:
-

Instrukcji BHP „Substancje niebezpieczne, rakotwórcze, mutagenne i trujące”.

Instrukcja zawiera listę substancji niebezpiecznych określonych na podstawie przepisów
bhp dotyczących substancji rakotwórczych obowiązujących do roku 2004 i wytyczne
dotyczące pracy z takimi substancjami. Instrukcje wywieszone są w pomieszczeniach
laboratoryjnych.
System gromadzenia odpadów i odpadów niebezpiecznych uporządkowany.
Neutralizacja lub usuwanie przez wyspecjalizowanego odbiorcę.

Materiał biologicznie zakaźny.
Pracownicy wykonują pracę w kontakcie ze szkodliwym materiałem biologicznym,
zakaźnym i potencjalnie zakaźnym (krew i tkanki ludzkie, gronkowiec Staphylococus
Aureus, szpitalne szczepy Pseudomonas) Wymagania stawiane przez Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników
zawodowo narażonych na te czynniki nie zostały przeanalizowane i wdrożone (Dz. U. nr
81, poz. 1716). Prace w narażeniu wykonywane są jednak zgodnie z wymaganiami
aseptyki. Nad bezpieczeństwem pracy w zakresie zagrożenia szkodliwymi czynnikami
biologicznymi sprawuje nadzór Inspektor ds. bezpieczeństwa biologicznego. Pracownicy
korzystają z instrukcji bhp „Warunki bezpiecznej pracy oraz metody unieszkodliwiania
materiału biologicznego”.

Pracownicy wykonują prace naukowo-badawcze w kontakcie z GMO (materiał roślinny),
niebezpiecznym dla środowiska naturalnego. Stosowne zezwolenia zostały uzyskane.
Nie stwierdza się powstania dodatkowego zagrożenia dla zdrowia lub życia
pracowników, w związku z wykonywaniem pracy w Laboratorium GMO ( po zmianie
nazwy Analiz Modyfikacji Genetycznych).

Promieniowanie jonizujące.
Pracownicy

wyżej

wymienionych

pracowni

wykonują

prace

w

kontakcie

z promieniowaniem jonizującym w 23 pracowniach izotopowych klasy III i jednej klasy II.
Pomieszczenia są oznakowane stosownymi znakami. Warunki pracy w narażeniu na
potencjalne oddziaływanie promieniowania jonizującego typu B nadzoruje wewnętrzny
Inspektor Ochrony Radiologicznej. Pracownicy zaliczani są do narażenia w klasie B.
Wykonywane są prace z izotopami 3H, 14C, 32P, 35S. Pracownicy wykonują prace na
podstawie technologicznych instrukcji prac. Wszyscy pracownicy stosujący w badaniach
preparaty z 32P objęci są stałą kontrolą dawek indywidualnych dawkomierzami

7

fotometrycznymi. Pracownicy korzystają z osłon i liczników Geigera-Millera. Odpady
stałe i ciekłe usuwane są zgodnie z wymaganiami obowiązujących przepisów.

Przygotowanie zawodowe pracowników.

Zatrudnieni– pracownicy naukowo-badawczy w wieku powyżej 18 lat.
Pracownicy odbywali:
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenia stanowiskowe bhp nie były prowadzone. Szkolenia podstawowe bhp odbyły
się w 1999 roku. Szkolenie odbyła tylko część z obecnie pracujących osób.
Pracownicy posiadają badania lekarskie dopuszczające do wykonywania pracy.
Pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub i naukowe oraz często
wieloletnie doświadczenie zawodowe. Nie ulegali wypadkom przy pracy podczas
prowadzenia prac laboratoryjnych.
Chorób zawodowych na stanowiskach pracy w powyżej wymienionych pracowniach nie
stwierdzono.
Prace w pracowniach wykonują również studenci, magistranci, doktoranci. Osoby te nie
odbywają szkoleń bhp potwierdzonych na piśmie przed dopuszczeniem ich do pracy
w pracowniach
Pracownicy odbywają profilaktyczne badania lekarskie w zakładowym ambulatorium.
Narażenie zawodowe opisują na druku skierowania kierowani na badanie pracownicy.

Organizacja pracy.

Praca jest wykonywana w systemie jednej dziennej zmiany.
Zostały określone przydziały środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego przysługującego pracownikom laboratoriów biologiczno-chemicznych.
W czasie wykonywania pracy laboratoryjnej pracownicy są zobowiązani stosować
fartuchy ochronne.
Podczas prac z substancjami o działaniu żrącym pracownicy korzystają z okularów,
ochronnych, rękawic i fartuchów. Używają obuwia z podeszwą odporną na ślizganie.
Prace z substancjami określonymi jako trujące wykonują w rękawicach ochronnych
z należytą starannością chroniąc się przed pyleniem, rozsypaniem lub rozlaniem
substancji. Prace te nie zostały określone jako szczególnie niebezpieczne i wymagające
podczas ich wykonywania szczególnej sprawności psychofizycznej.
Nie określono prac, które powinny być wykonywane co najmniej przez 2 osoby.
Przy pracy w chłodni pracownicy mogą skorzystać z ocieplanej kamizelki.
Wykonywanie prac z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi
w narażeniu na inhalację jest wykonywane pod wyciągiem przy włączonej wentylacji
miejscowej.
Pomieszczenia laboratoriów są sprzątane. Zatrudnione są osoby odpowiedzialne za
utrzymywanie czystości. Pomieszczenia laboratoriów są utrzymywane w czystości na
poziomie podstawowym. Pokoje wagowe (między innymi ważenie akrylamidu – poniżej
poziomu podstawowego).
Nadzór nad sposobem wykonywania pracy przez pracownika zgodnie z przepisami bhp
wykonywany przez kierujących pracownikami - sporadyczny. Nie wszyscy pracownicy
pracują w odzieży ochronnej. Nie przestrzega się zasady zdejmowania fartucha
i rękawiczek, lub co najmniej jednej, przy opuszczaniu laboratorium.

8

Wykonywane badania i czynności.

Laboratoria:

Zakład Biochemii Drobnoustrojów
Pracownia Glikobiologii Grzybów
Pracownia Patogenezy Roslin
Zakład Genetyki Ogólnej
Zakład Biofizyki
Zakład Biochemii Roslin
Zakład Biosyntezy Białka
Pracownia Biologii Molekularnej przy UG
Pracownia Mutagenezy i Reperacji DNA
Laboratorium GMO
Pracownia Fosforylacji Białek Roślinnych

Operacje technologiczne:

Prowadzenie doświadczeń biochemicznych.

Zakresy obowiązków pracowniczych

Sprecyzowane w umowach o prace.

9

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ.

PN–80/Z–08052 „Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące
w procesie pracy. Klasyfikacja” wymienia czynniki niebezpieczne i szkodliwe. Na jej
podstawie, po wykonaniu wizji lokalnej i wywiadu zawodowego oraz Instrukcji BHP na
stanowiskach pracowników naukowo-badawczych stwierdzono:

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE:

- prąd elektryczny,
- wysoka i niska temperatura,
- sprężone gazy: obojętne, palne; oziębione gazy ciekłe
- niebezpieczne

substancje

chemiczne;

toksyczne,

uczulające,

drażniące,

rakotwórcze, mutagenne, łatwopalne, tworzące z powietrzem mieszaniny
wybuchowe

- wystające, ostre elementy sprzętu laboratoryjnego,
- śliskie powierzchnie,
- ciężar przedmiotów – transport ręczny, rotory do wirówek,
- poruszające się maszyny – wyjazdy na kursy, szkolenia,
- pole elektromagnetyczne – transiluminator, mikroskop konfokalny,
- promieniowanie ultrafioletowe – lampy UV, ozon
- promieniowanie laserowe – mikroskop konfokalny,
- promieniowanie jonizujące Beta,
- pożar – potencjalnie niesprawny podręczny sprzęt ppoż.,
- wybuch – powstanie mieszaniny wybuchowej w pracowni z powodu niesprawnej

wentylacji

- niekompletne wyposażenie apteczek pierwszej pomocy.

CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE:

- obciążenie fizyczne: statyczne i dynamiczne,
- obciążenie psychonerwowe,
- rakotwórcze, mutagenne substancje chemiczne,
- kontakt z niebezpiecznymi czynnikami biologicznymi,
- toksyczne substancje chemiczne,
- uczulające substancje chemiczne,
- niedostateczna temperatura pomieszczeń pracy w okresie zimowym,
- hałas ultradźwiękowy.

Na podstawie listy czynników niebezpiecznych określone zostają zdarzenia
niepożądane wywołujące zagrożenie, prowadzące do zdarzeń wypadkowych:

ZDARZENIA NIEPOŻĄDANE:
1 porażenie prądem elektrycznym ( awaria urządzeń laboratoryjnych, instalacji

elektrycznej ),

2 poparzenie ( kontakt z gorącymi lub zimnymi powierzchniami lub substancjami

10

podczas prac badawczych, ogrzewania, awarii autoklawu, termomiksera, cieplarki,
oziębione ciekłe gazy ),

3 wybuch zbiornika ciśnieniowego z gazem technicznym ( uszkodzenie butli, armatury,

węża, zasilanego urządzenia laboratoryjnego ),

4 zatrucie toksyczną substancją chemiczną przez drogi oddechowe, przewód

pokarmowy lub skórę ( nieostrożność, przypadkowy kontakt, spożywanie posiłków
i napojów w laboratorium, brak miejsc wydzielonych na palarnię, chodzenie
w zabrudzonych rękawiczkach poza laboratorium – potencjalny kontakt z substancją
innej osoby ),

5 wchłonięcie alergizującej lub drażniącej substancji chemicznej przez drogi

oddechowe, przewód pokarmowy lub skórę ( nieostrożność, przypadkowy kontakt,
spożywanie posiłków i napojów w laboratorium, brak miejsc wydzielonych na
palarnię, chodzenie w zabrudzonych rękawiczkach poza laboratorium – potencjalny
kontakt z substancją innej osoby ),

6 poparzenie żrącą substancją chemiczną ( oblanie się przy przygotowywaniu

i przelewaniu roztworów kwasów i innych substancji niebezpiecznych ),

7 skaleczenia ( kontakt z ostrym brzegiem uszkodzonego sprzętu szklanego, ostrą

krawędzią przyrządu, awaria urządzenia itp.),

8 poślizgnięcie i upadek ( na umytej podłodze, schodach wyjściowych z instytutu,

stołka, drabiny itp.),

9 uraz kręgosłupa przy wkładaniu ciężkiego rotoru do wirówki,
10 wypadek komunikacyjny ( zdarzenie losowe podczas wyjazdu na szkolenie,

konferencję itp. ),

11 naświetlenie oczu promieniowaniem ultrafioletowym, jaskrawym światłem białym,

choroby dróg oddechowych ( nieostrożność przy obsłudze transiluminatora, lampy
UV ),

12 uszkodzenie oczu wskutek ekspozycji na promieniowanie laserowe ( awaria

mikroskopu konfokalnego )

13 wchłonięcie niebezpiecznej dawki promieniowania jonizującego ( nieostrożność,

przypadkowy kontakt, brak miejsc wydzielonych na palarnię, spożywanie posiłków
i napojów w laboratorium )

14 nieskuteczne udzielenie pierwszej pomocy ( brak medykamentów potrzebnych do

neutralizacji

zatruć

toksycznymi

substancjami

chemicznymi,

niekompletne

wyposażenie apteczek, brak instrukcji i osób wyznaczonych do udzielania pierwszej
pomocy ),

15 pożar ( nieostrożność, awaria urządzeń, użytkowanie substancji chemicznych

utleniających, skrajnie i łatwopalnych, brak miejsc wydzielonych na palarnię,
potencjalnie nieprawny sprzęt gaśniczy, brak szkoleń bhp i ppoż. ),

16 wybuch mieszaniny wybuchowej ( nieostrożność, awaria urządzeń, użytkowanie

substancji chemicznych tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem,
niesprawna wentylacja, brak miejsc wydzielonych na palarnię, brak szkoleń bhp
i ppoż. ).

Na podstawie listy czynników szkodliwych i uciążliwych określone zostają zdarzenia
niepożądane wywołujące zagrożenie, prowadzące do zdarzeń wypadkowych i chorób
zawodowych:

11

ZDARZENIA NIEPOŻĄDANE:
17 przeciążenie układu ruchu ( długa praca w wymuszonej pozycji ciała, siedzenie,

stanie, obsługa monitora ekranowego, praca z monitorem w ciemnym pomieszczeniu
itp. ),

18 obciążenie psychonerwowe ( praca w kontakcie z substancjami rakotwórczymi,

toksycznymi itp. ),

19 choroba nowotworowa ( długotrwałe używanie rakotwórczych i prawdopodobnie

rakotwórczych substancji chemicznych podczas pracy w laboratorium ),

20 zakażenie powodujące chorobę zakaźną ( nieostrożność, przypadkowy kontakt ),
21 uszkodzenie organów wewnętrznych i innych części ciała spowodowane

długotrwałym wchłanianiem toksycznych substancji chemicznych ( długotrwałe
używanie toksycznych substancji chemicznych podczas pracy w laboratorium,
niesprawna wentylacja ),

22 alergie, podrażnienia ( długotrwałe używanie alergizujących i drażniących substancji

chemicznych podczas pracy w laboratorium, lateksowe rękawice ),

23 przeziębienia,
24 uszczerbek słuchu ( niestosowanie ochron słuchu przy pracy z ultrasonikatorem ).

12

4. SZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO.

Do przeprowadzenia niniejszej oceny wykorzystana zostanie uproszczona metoda
szacowania ryzyka zwana „standardową oceną ryzyka zawodowego”, zgodna ze
standardami postępowania określonymi w PN-N-18002 „Systemy zarządzania
bezpieczeństwem pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”.

RYS. 1 Przebieg oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

Opisać stanowisko

Zebrać potrzebne do analizy informacje

Zidentyfikować zagrożenia

Oszacować ryzyko związane z zagrożeniami

Czy można przyjąć ryzyko

NIE

Opracować plan eliminacji

lub ograniczenia ryzyka

TAK

Przeprowadzać okresowe

oceny ryzyka

Wprowadzić plan

w życie

Wielkość ryzyka (R) związanego z zagrożeniami oszacowana zostanie jako iloczyn
ciężkości szkodliwych następstw zagrożenia (C) i prawdopodobieństwa ich wystąpienia
(P).

R = C * P

I na jej podstawie wyznaczona zostanie dopuszczalność ryzyka zawodowego w skali
trójstopniowej zgodnie z wskazówkami ich określania przedstawionymi w w/w Polskiej
Normie.

13

Tablica 1. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

Mała

Średnia

Duża

Mało
prawdopodobne

Małe

1

Małe

1

Średnie

2

Prawdopodobne

Małe

1

Średnie

2

Duże

3

Wysoce
prawdopodobne

Średnie

2

Duże

3

Duże

3

Powyższe, określamy stosując niżej wymienione wskazówki:

– Do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie

powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia
stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy
niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp.

– Do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują

niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z
okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej
powierzchni

ciała,

alergie

skórne,

nieskomplikowane

złamania,

zespoły

przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.

– Do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują

ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia dużej
powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania, choroby nowotworowe,
toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego, zespół
wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

– Do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny

wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,

– Do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić

nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

– Do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą

wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Źródło: PN – N – 18002

Na podstawie powyższych wskazań opracowano tabelę oszacowania skutków
zagrożenia. Wartości literowe tabeli wykorzystano też w kolumnach określonych jako
„Prawdopodobieństwo”, „Ryzyko”, oraz „Ryzyko po redukcji”, w sporządzonej
KARCIE ANALIZY RYZYKA ZAWODOWEGO dla stanowiska pracownik naukowo-
badawczy.

Ryzyko zawodowe szacujemy jako:

D

Duże

S

Średnie

M

Małe

Poziom ryzyka oceniamy jako

NA

Nieakceptowany poziom ryzyka

A

Akceptowany poziom ryzyka

14

W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie „duże” czyli
nieakceptowany poziom ryzyka – należy zaproponować działania natychmiastowe
w celu jego zmniejszenia do poziomu dopuszczalnego. Praca nie powinna zostać
rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego.
W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie „średnie” czyli
akceptowany poziom ryzyka zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań w celu
zmniejszenia poziomu ryzyka lub zapewnienia jego utrzymania najwyżej na tym samym
poziomie.
W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie lub „małe” nie jest
konieczne prowadzenie żadnych działań. Jest to oczywiście akceptowany poziom
ryzyka.

Dokumentacja ryzyka zawodowego zostaje zakończona sporządzeniem raportu oceny
ryzyka zawodowego. Raport taki umożliwia końcowe zebranie informacji o stanowisku
oraz zagrożeniach wynikających z procesu pracy. Umożliwia także zwarte określenie
zagrożeń dla zdrowia, poziomu narażenia, środków bezpieczeństwa oraz wskazanie
instrukcji bezpiecznej pracy obowiązujących na danym stanowisku.
Raport, dzięki umieszczeniu go na tablicy ogłoszeń każdej z pracowni naukowo-
badawczych, pozwala na zapoznanie pracowników zakładu z ryzykiem zawodowym
występującym na poszczególnych stanowiskach pracy. Pracownicy zapoznani
z ryzykiem zawodowym na ich stanowiskach pracy powinni podpisać stosowne
oświadczenia.

Oszacowane ryzyko dla wytypowanych wcześniej zdarzeń niepożądanych mogących
wystąpić na stanowisku pracownika naukowo-badawczego IBB zostało przedstawione
w zamieszczonej niżej tabeli.

15

Tabela. Minimalizacja poziomu ryzyka przy zastosowaniu odpowiednich działań

profilaktycznych i środków ochrony.

Zastosowane środki ochrony

Rezultaty zastosowania środków

ochrony dla skutków zagrożeń

Rodzaj zagrożenia

Poziom

ryzyka

zbiorowej

indywidualnej

Prawdopodobieństwo

wystąpienia

Ciężkość

następstw

Poziom ryzyka

1.

Porażenie prądem

elektrycznym

Duże

badania okresowe
instalacji
elektrycznej,
konserwacja
urządzeń
laboratoryjnych,

-

Mało prawdopodobne

Duża

Średni

Akceptowany

2.

poparzenie

Średnie

konserwacja
urządzeń
laboratoryjnych,
szkolenia bhp

okulary,

osłona

twarzy, fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

3.

wybuch zbiornika

ciśnieniowego

z gazem

technicznym

Duże

badania okresowe
stanu technicznego
zbiorników
ciśnieniowych

-

Mało prawdopodobne

Duża

Średni

Akceptowany

4.

zatrucie toksyczną

substancją

chemiczną przez

drogi oddechowe,

przewód

pokarmowy lub

skórę

Duże

wyciągi
wentylacyjne,
instrukcje,
procedura
postępowania
z odpadami
niebezpiecznymi,
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

osłona

twarzy,

maski,

fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Duża

Duży

Nie

Akceptowany

5.

wchłonięcie

alergizującej lub

drażniącej

substancji

chemicznej przez

drogi oddechowe,

przewód

pokarmowy lub

skórę

Średnie

wyciągi
wentylacyjne,
procedura
postępowania
z odpadami
niebezpiecznymi,
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

osłona

twarzy,

maski,

fartuch,
rękawice

Wysoce

prawdopodobne

Mała

Średni

Akceptowany

6.

poparzenie żrącą

substancją
chemiczną

Średnie

wyciągi
wentylacyjne,
natryski do oczu,
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

osłona

twarzy, fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

7.

skaleczenia

Średnie

kwalifikacje
zawodowe

fartuch, rękawice

Wysoce

prawdopodobne

Mała

Średni

Akceptowany

8.

poślizgnięcie

i upadek

wywołujące uraz

Średnie

utrzymywanie
czystości i porządku
w laboratorium

obuwie
o podeszwie
antypoślizgowej

Mało prawdopodobne

Średnia

Mały

Akceptowany

9.

uraz kręgosłupa

przy wkładaniu

rotoru do wirówki

Średnie

badania lekarskie,
kwalifikacje
zawodowe

-

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

10.

wypadek

komunikacyjny

z obrażeniami

ciała

Duże

kwalifikacje
kierowcy

-

Mało prawdopodobne

Duża

Średni

Akceptowany

16

11.

naświetlenie oczu
promieniowaniem

ultrafioletowym,

jaskrawym

światłem białym

Średnie

konserwacja
urządzeń
laboratoryjnych,
kwalifikacje
zawodowe

okulary

Mało prawdopodobne

Średnia

Mały

Akceptowany

12.

uszkodzenie oczu

promieniowaniem

laserowym

Duże

konserwacja
urządzeń
laboratoryjnych,
kwalifikacje
zawodowe

-

Mało prawdopodobne

Średni

Średni

Akceptowany

13.

wchłonięcie

niebezpiecznej

dawki

promieniowania

jonizującego

Duże

konserwacja
urządzeń
laboratoryjnych,
kwalifikacje
zawodowe

osłony, ekrany
ochronne,
pojemniki
ochronne

Mało prawdopodobne

Średni

Średni

Akceptowany

14.

nieskuteczne

udzielenie

pierwszej pomocy

Duże

apteczka pierwszej
pomocy, natryski
do oczu

-

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

15.

pożar

Duże

badania okresowe
stanu technicznego
urządzeń
laboratoryjnych,
instrukcje ppoż.,
sprzęt gaśniczy
i urządzenia
gaśnicze,
oznaczenia dróg
ewakuacyjnych,
badania okresowe
instalacji
elektrycznej

-

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

16.

wybuch

mieszaniny

wybuchowej

Duże

wyciągi
wentylacyjne,
wentylacja,
kwalifikacje
zawodowe

-

Mało prawdopodobne

Duża

Średni

Akceptowany

17.

przeciążenie

układu ruchu

Małe

kwalifikacje
zawodowe

-

Prawdopodobne

Mała

Mały

Akceptowany

18.

obciążenie

psychonerwowe

Małe

kwalifikacje
zawodowe

-

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

19.

choroba

nowotworowa

wywołana

ekspozycją na

czynniki

rakotwórcze

i potencjalnie

rakotwórcze

Duże

wyciągi
wentylacyjne,
instrukcje ,
procedura
postępowania
z odpadami
niebezpiecznymi,
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

maski,

fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Duża

Duży

Nie

Akceptowany

20.

zakażenie

chorobotwórczymi

drobnoustrojami

Duże

autoklaw, komora
laminarna,
oznakowanie
zagrożenia
biologicznego,
procedura
postępowania z
odpadami
niebezpiecznymi,

okulary,

osłona

twarzy,

maski,

fartuch,
rękawice

Mało prawdopodobne

Duże

Średni

Akceptowany

17

instrukcje bhp,
szkolenia bhp,
kwalifikacje
zawodowe

21.

uszkodzenie

organów

wewnętrznych

i innych części

ciała

spowodowane

długotrwałym

wchłanianiem

toksycznych

substancji

chemicznych

Duże

wyciągi
wentylacyjne,
instrukcje
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

maski,

fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Duża

Duży

Nie

Akceptowany

22.

przewlekłe alergie

i podrażnienia

skóry, dróg

oddechowych

Średnie

wyciągi
wentylacyjne,
instrukcje ,
procedura
postępowania
z odpadami
niebezpiecznymi,
kwalifikacje
zawodowe

okulary,

maski,

fartuch,
rękawice

Prawdopodobne

Średnia

Średni

Akceptowany

23.

przeziębienia

Mały

Instalacja grzejna,
kwalifikacje
zawodowe

ubranie ocieplane

Wysoce

Prawdopodobne

Mała

Średni

Akceptowany

24. uszczerbek słuchu

Średni

Kwalifikacje
zawodowe

ochronniki słuchu Mało prawdopodobne

Średnia

Mały

Akceptowany

Opracowanie:

1.

Gł. specjalista bhp Adam Dudzin

2.

SIP Janusz Sawicki

3.

dr Marzena Sieńko