Mieszkańcy naszych domów

Spędzając połowę życia w swoich mieszkaniach lub domkach jednorodzinnych nie
zawsze wiemy, że razem z nami chcą lub muszą (bo przystosowały się do tego od
tysięcy lat) przebywać inni “domownicy”. Jedni są widoczni inni niewidoczni, jedni
hałasują, drudzy są bardzo cisi, jedni szkodzą, drudzy pomagają, jedni są groźni dla
naszego zdrowia, inni nie, żerują w dzień lub częściej w nocy, kiedy ich nie niepokoimy.
Kim oni są? otóż zasadniczą grupę stanowią owady oraz niektóre pleśnie i grzyby, a
także niekiedy ssaki. W rozdziale tym omawiam tylko grupę najliczniejszą, najbardziej
groźną, nieraz bardzo trudną do wytępienia. Omawiane owady szczególnie upodobały
sobie nasze mieszkania, gdyż bardzo mała ilość pokarmu i cieplarniane warunki dają im
możliwość przeżycia i zachowania gatunku.

Pająki

Większość z nas “cierpi” na arachnofobię czyli lęk przed pająkami. Uczucie to związane
jest nie ze strachem przed nimi lecz z ich wyglądem i ruchliwością. Z żyjących w Polsce
ok. 720 gatunków pająków, żaden nie zrobi nam krzywdy, a żyjąca na południu Europy
tarantula kąsa tylko w obronie własnej, nie szkodliwiej niż osa, chyba że ktoś jest
uczulony.
Jednym z najgroźniejszych dla człowieka pająków jest karakut żyjący w Azji nazywany
“czarną wdową” lub “czarną śmiercią”. Jest on zdolny zabić wielbłąda i spowodować
ciężkie, wręcz nie do wytrzymania bóle w organizmie człowieka. Ilość 0,00001 grama
jego jadu wpuszczona w ukłucie jest 15 razy silniejsza od jadu grzechotnika. Jeżeli po
ukłuciu “czarnej wdowy” w czasie do 2 minut przypalimy miejsce ukłucia zapałką,
możemy uniknąć zatrucia.
Pająki żywią się przede wszystkim owadami nie dopuszczając do ich nadmiernego
rozwoju.
Na 1 ha łąki żyje ok. 5 mln sztuk, a na 1 ha tropikalnej dżungli 25 mln sztuk. Na sośnie
znajduje się ich ok. 80, na dębie ok. 600.
We wschodniej Afryce i na Madagaskarze żyją prządki – większe od palca, tkają sieci o
średnicy do 8 m. Mogą prząść nić o grubości 0,007 mm i gdyby tą siecią opasać Ziemię
na równiku ważyłaby ona tylko 2 kg. Z pajęczyny prządek robiono sieci na ryby.
W naszych mieszkaniach i domach najczęściej mieszkają polcusy o długich do 50 mm
nogach, oonopsy nieduże do 2 mm polujące przewaznie nocą na wrogów naszych
książek oraz kątniki tkające w narożnikach swoje pajęczyny.
Kątniki są dobrymi barometrami – jeżeli wychodzą z gniazda i plotą nowe pajęczyny,
znaczy to że będzie pogoda. Jeżeli siedzą w gnieździe, będzie deszcz. Wszystkie razem
w niczym nam nie szkodzą, a wręcz pomagają.

Chelicery – nazwa szczękoczułków pająka.

Trichobotria – włoski czuciowe na końcach nóg pająka.

Mucha

Ilość much świadczy o złych lub dobrych warunkach sanitarnych naszego otoczenia.
Muchy są dużymi żarłokami, szczególnie samice, które dużo materii i energii poświęcają
na produkcję około 1000 jaj w ciągu swojego krótkiego życia.
Dużo energii zużywają też mięśnie skrzydeł stanowiące 1/3 ciężaru ciała muchy. Muchy
poruszają skrzydłami z częstotliwością 200 razy na sekundę, co umożliwia lot z
szybkością 5 m na sekundę. W tym szybkim locie jej wielkie oczy potrafią rozpoznawać
przedmioty wielkości 2 cm.
Mucha rozpoznaje smak poprzez pierwszą parę nóg i poznaje go 100–200 razy lepiej niż
człowiek, dlatego wyczuwa zapachy z dużych odległości.
Muchy przenoszą zarazki około 30 chorób w tym duru brzusznego i czerwonki.
Najlepszym na nią lekarstwem jest czystość.
Potomstwo pary much domowych w sprzyjających warunkach mogłoby zapełnić w ciągu
roku powierzchnię kuli ziemskiej warstwą grubości 14 m.

Przetchlinki – rureczki na powierzchni ciała służące do oddychania.

Przezmianki – druga, uległa uwstecznieniu para skrzydeł służąca do sterowania w locie i
wykonania skoku przed lotem.

Kołatek

Nieduży 2–9 mm chrząszcz domowy niesłusznie nazywany kornikiem, aczkolwiek
pokarmem larw kołatków są drewniane elementy i meble naszych domów i mieszkań.
Larwy kołatków odżywiające się tylko drewnem (rzadziej suchym chlebem) wygryzają w
nim długie korytarze, w których następnie przepoczwarzają się w dorosłego owada.
Dorosłe owady są już nieszkodliwe i w ciągu krótkiego życia nie jedząc, mają jeden cel –
wydać na świat potomstwo.
Kołatki żeby odnaleźć się w labiryncie ciemnych korytarzy, stukają głową o ich ścianki do
ostatecznego wyczerpania, a po usłyszeniu partnera podążają w jego kierunku.
Jeżeli w meblach i innym drewnianym wyposażeniu mieszkania nie zauważymy małych
okrągłych otworków, to nasłuchując w ciszy co parę dni będziemy w stanie po stukocie
ustalić miejsce przebywania kołatków i je wytępić.

Skoczogonek

Te nieszkodliwe zwierzątka żyją przeważnie w naszych doniczkach. Są nieduże od 0,5
do 5 mm, a swoją nazwę zawdzięczają widełkom skokowym znajdującym się na końcu
odwłoka.
Oddychają całą powierzchnią ciała, a funkcje układu wydalniczego spełniają ścianki

jelita, dlatego są wyjątkowo wilgociolubne.
Rozmnażanie odbywa się w ziemi, gdzie w mikroskopijnych korytarzach samce w
różnych punktach składają tzw. spermafory, na które w końcu natknie się samica, po
czym składa jaja w pakietach.
Skoczogonki są nieszkodliwe, gdyż odżywiają się detrytusem – martwymi częściami
roślin, jak również tępią pleśń.

Świerszcz

Polskę zamieszkuje około 8 gatunków tych owadów, w tym turkuć podjadek i świerszcz
domowy dochodzący rozmiarami do 2 cm.

Alfa – najstarszy rangą w hierarchii.

Omega – najniższy rangą świerszcz w grupie.

Prowadzone nocną porą śpiewy tylko przez samców służą do komunikowania się między
sobą oraz do przywabiania partnerki.
Są nieszkodliwe a jednak grozi im wyginięcie prawdopodobnie ze względu na
przeszkadzanie w czasie snu wrażliwym ludziom.

Mrówka Faraona

Swą nazwę zawdzięczają znalezieniu ich po raz pierwszy w grobowcach faraonów
egipskich. Nieduże 1,5–2,5 mm robotnice, 3–3,5 mm samce i 4–4,5 mm samice nie
przenoszą chorób.
Przy większej ilości gniazd stają się zbyt natrętne opanowując całe mieszkanie w
poszukiwaniu pokarmu.
Do zwalczania mrówek faraona używa się boraksu, który rozpuszczony z cukrem lub
miodem i podsunięty mrówkom jest przez nie zjadany a przede wszystkim robotnice
karmią samicę, po śmierci której gniazdo ulega likwidacji.

Karaczany

Rodzina niepopularnych owadów w Polsce około 15 gatunków. Zamieszkiwanie z ludźmi
szczególnie upodobały sobie prusak i karaluch, ponieważ są wszystkożerne, ciepło i
wilgociolubne.
Gnieżdżą się przeważnie w okolicy zlewozmywaków, wanien w łazienkach.
Są niebezpieczne gdyż przenoszą zarazki tyfusu, gruźlicy i inne.

Ooteka – kapsułka z jajeczkami tych owadów porzucana przez samicę w różnych
miejscach.

Przeciwko karaczanom używamy specjalnych preparatów i lakierów.

Pluskwa domowa

Pluskwy domowe wydzielają bezbarwną, szybkolotną ciecz o odrażającym zapachu i
ostrym smaku. Po tym zapachu orientujemy się czy znajdujemy się w mieszkaniu
zapluskwionym.
Należy do krwiopijców ale może głodować przez pół roku a larwy nawet przez półtora
roku.
Pluskwa domowa jest tak wnikliwa, że w krótkim czasie potrafi opanować całe
mieszkanie lub budynek.
Nie przenosi chorób zakaźnych, wytrzymuje znośnie niskie temperatury, a najlepszym na
nią lekarstwem jest wrzątek i para.

Wszy

To nieduże zwierzątko 0,4–5 mm może utrzymać obciążenie przewyższające wagą 2000
razy masę jej ciała.
Żyją do 45 dni ale samica może złożyć dziennie od kilkunastu do 100 jaj tzw. gnid. Wszy
nie znoszą zapachu nikotyny.
Wszy przenoszą przede wszystkim zarazki duru plamistego i powrotnego.
Ochrona przed nimi to higiena osobista i przegląd owłosienia głowy i łona.

Pchły

Pchła ludzka jest obecnie mało spotykana, do czego przyczyniły się lepsze możliwości
utrzymywania higieny osobistej.
Pchła jest bardzo wytrwała i w niesprzyjających warunkach może obejść się bez
pokarmu do półtora roku.
Pchła do skoku używa nie nóg lecz specjalnej poduszeczki gumowej, którą wyciska
tylnymi nogami.
Pchły przenoszą różne zarazki głównie jednak zarazki dżumy.

Mole

Te kosmopolityczne owady oprócz much i pająków są najczęstszymi obecnie
mieszkańcami naszych domów.
Nasze mieszkania zamieszkują zasadniczo trzy gatunki: włosienniczek, kożusznik i
kobierzycznik.
Dorosłe mole nie pobierają już do śmierci żadnego pokarmu. Gąsienice mola poza
tradycyjnym pokarmem, czyli naszym okryciem odżywiają się: włosami, sierścią,

pierzem, skórą, suchymi kośćmi, suchymi owadami, filcem, oprawami książek, suszonym
mięsem. Nie jedzą natomiast: czystej bawełny, lnu, jedwabiu, włókien syntetycznych,
czystych wypranych futer i czystej wypranej wełny.
Zauważony przez nas mól w locie jest niegroźnym już samcem wykonującym swój
ostatni lot przed śmiercią – samce żyją do 35 dni.
Samice mola nie latają, żyją 13–20 dni i składają w tym czasie 100 jaj. Okres życia
gąsienic wraz z przepoczwarzenim wynosi 200–250 dni.
Żeby uniknąć przykrego zapachu naftaliny najlepiej stosować gałązki bagna i melisy,
których zapachu mole nie znoszą i wynoszą się z tych pomieszczeń.
Mole nie lubią też świeżych kasztanów i drzewa cyprysu. Zapach naftaliny usuwamy
przecierając wnętrze szafy mieszaniną wody i mocnego roztworu kwasu cytrynowego.

Rybik cukrowy

Gatunek z rzędu szczeciogonków. Ma 10 mm długości, barwę srebrzystą. Jest
pospolitym mieszkańcem naszych domostw. Trzyma się miejsc wilgotnych i ciepłych
(najczęściej przebywa w łazienkach i kuchniach). Prowadzi nocny tryb życia. Odżywia się
skórą, wełną, klejem w oprawach książek, rozmaitymi innymi odpadkami.

Roztoczek domowy

Gatunek stawonoga zamieszkujący wilgotne mieszkania. Żywi się przede wszystkim
pleśnią, jest nosicielem larw tasiemca.