CHIP

| WRZESIEŃ 2001

O zapasie mocy drzemi¹cej we wspó³-

czesnych uk³adach mo¿e œwiadczyæ fakt, ¿e

z tego samego wafla krzemowego wytwa-

rzane s¹ zarówno procesory pracuj¹ce z ni-

skimi czêstotliwo œciami, jak i te najszybsze

egzemplarze. Wszystkie fabryki przy selek-

cji chipów stosuj¹ doœæ prost¹ zasadê – z sa-

mego centrum wafla produkuje siê najszyb-

sze uk³ady, wolniejsze wycinane s¹

ze œ rodkowego pierœcienia, z brzegu zaœ

najwolniejsze uk³ady. Ale dlaczego proce-

sor, który powsta³ z zewnêtrznej czêœci wa-

fla, zawsze ma byæ s³abszy ni¿ ten ze œrod-

ka? Spróbójmy wiêc wycisn¹æ z niego

rezerwê mocy!

Warto w

tym miejscu powiedzieæ

wprost, ¿e procesory o nominalnie wyso-

kich czêstotliwo œciach pracy raczej nie na-

daj¹ siê do podkrêcania. Jak wynika

z przedstawionych tu rozwa¿añ na temat

produkcji uk³adów scalonych, zegary naj-

szybszych CPU dzia³aj¹ z czêstotliwo œciami

bliskimi maksymalnej przewidzianej przez

¿ e w ka¿dej chwili mo¿e zepsuæ siê ch³o-

dz¹cy go wentylator.

Drug¹ przyczyn¹, sprawiaj¹c¹, ¿e

w uk³adach drzemi¹ rezerwy mocy, jest

(o dziwo!) obni¿anie kosztów ich produk-

cji. Okazuje siê, ¿e ju¿ pierwsze, najwolniej-

sze egzemplarze skonstruowane s¹ w ten

sposób, aby mog³y dzia³aæ przy czêstotliwo-

œciach znacznie wy¿szych – takich, z jakimi

bêd¹ pracowa³y uk³ady sprzedawane np. za

kilka

miesiêcy.

Wszystkie poprawki

i usprawnienia, które s¹ w tym czasie wpro-

wadzane, maj¹ na celu dopracowanie tech-

nologii ich wytwarzania. W uproszczeniu

chodzi o to, aby przy produkcji ko ñ c owych

(najszybszych) dla danej serii modeli liczba

uszkodzonych uk³adów lub tych dzia³aj¹-

cych z mniejsz¹ czêstotliwo œci¹ by³a mini-

malna. Innymi s³owy, niemal ka¿dy uk³ad

firmy AMD czy Intel o czêstotliwo œci pracy

np. 600 MHz jest teoretycznie w stanie pra-

cowaæ z szybko œci¹ blisk¹ 1 GHz. Jednak to,

czy uda siê go do tego zmusiæ czy nie, zale-

¿y od wielu czynników, z których najwa ¿-

niejszym jest to, w jakich warunkach uk³ad

zosta³ wyprodukowany – np. czy nie wystê -

powa³y wahania temperatury pow y ¿ej 0,01

stopnia Celsjusza!

W

ielu u¿ytkowników pecetów

nawet nie próbuje w³asnorê c z-

nie zwiêkszaæ wydajnoœci

komputera. To podej œcie jest sk¹din¹d s³usz-

ne, gdy¿ ponadnormatywne przyœpieszenie

procesora czy karty graficznej niemal za-

wsze wi¹¿e siê z niebezpiecze ñ stwem

uszkodzenia sprzêtu. A jednak wspó³czesne

uk³ady, zw³aszcza procesory, zawsze dyspo-

nuj¹ pewn¹ rezerw¹ mocy. Ów naddatek,

wynosz¹cy nawet do 50% standardowej wy-

dajnoœci, wynika z konstrukcji i sposobu

produkcji uk³adów scalonych.

Meandry technologii

Najwa¿niejsze parametry wp³ywaj¹ce na

prê d koœæ dzia³ania procesora to czêstotli-

woœæ pracy, napiêcie zasilaj¹ce i wytrzyma-

³oœæ termiczna uk³adu. Wszystkie te wspó³-

czynniki ju¿ w

chwili projektowania

jednostki centralnej brane s¹ pod uwa g ê

i projektuje siê je z pewnym zapasem bez-

piecze ñ stwa. Przecie¿ nikt nie chce, aby je-

go uk³ad spali³ siê tylko z powodu nieznacz-

nych wahañ napiêcia czy zbyt wysokiej

czêstotliwo œci pracy zegara taktuj¹cego. Po-

dobnie jest z temperatur¹ — procesor powi-

nien wytrzymaæ wiêcej, chocia¿by dlatego,

Ile można zyskać? Co można stracić?

Rezerwa mocy

Ale ten komputer się wlecze! Tak narzeka niemal każdy właściciel

peceta, który musi poczekać kilka sekund na wykonanie jakiejkolwiek

operacji. A może zagospodarować nadmiar mocy obliczeniowej,

tkwiący niemal w każdym procesorze?

T

To

om

ma

as

szz H

Hrryyc

cu

un

niia

akk

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

30

Ostrzeżenie

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za ewentualne uszkodzenia sprzętu lub
utratę danych spowodowane zwiększe-
niem szybkości pracy procesora, karty
graficznej i całego komputera. Niniejszy
artykuł nie ma na celu zachęcenia czy
zniechęcenia kogokolwiek do podkręca-
nia. Podane informacje służą jedynie do
prezentacji problemu i wyjaśnieniu ogra-
niczeń i możliwości z nim związanych.
Wszelkie eksperymenty podejmowane
są wyłącznie na własne ryzyko. Jedno-
cześnie przypominamy, że zwiększenie
szybkości pracy układów poprzez prze-
taktowanie wiąże się z utratą uprawnień
gwarancyjnych.

jacek szleszyński

projektantów. W ich przypadku zapas mocy

ogranicza siê zatem tylko do wspó³czynnika

bezpiecze ñ stwa, z jakim zosta³ skonstru-

owany procesor – zwykle od 10 do 15%. Naj-

bardziej spektakularne rezultaty (docho-

dz¹ce nawet do 50–60%) osi¹gnie siê,

podkrêcaj¹c uk³ady najta ñ s ze, a wiêc te

o najni¿szej czêstotliwo œci.

Trudna sztuka wyboru

Decyduj¹c siê na próby overclockingu na-

szego procesora lub planuj¹c zakup najlep-

szego do tego celu egzemplarza, trzeba do-

brze przyjrzeæ siê samym ko œciom. Obecne

uk³ady produkowane przez firmy Intel

i AMD doœæ dobrze poddaj¹ siê procesowi

podkrêcania. Wyj ¹ tek stanow¹ ko œci VIA

C3, które jak na razie s¹ „odporne” na wiêk-

szoœæ zabiegów zwi¹zanych z przyœpiesze-

niem ich pracy.

Spoœród jednostek centralnych Intela do

typowego peceta najczêœciej trafiaj¹ dobrze

podkrêcalne procesory wytwarzane w tech-

nologii 0,18

µ

m, bazuj¹ce na j¹drze Copper-

mine. S¹ to uk³ady z serii Pentium III i Cele-

ron, zasilane napiêciem od 1,5 do 1,7 V.

Pewn¹ wskazówk¹ co do mo¿liwo œci

technicznych procesora jest tzw. stepping.

Mianem tym okreœlane s¹ kolejne wersje

produkcyjne o coraz wy¿szych czêstotliwo-

œciach pracy i udoskonalonym j¹drze uk³a-

du. £atwo siê domyœ l e æ , ¿e ka¿da nastêpna

wersja zdolna jest do pracy z nieco wy¿sz¹

czêstotliwo œci¹. W sprzeda¿y pojawiaj¹ siê

wiêc procesory o coraz wy¿szych nominal-

nych zegarach, a mimo to produkcja wol-

niejszych i tañszych egzemplarzy nie jest

zatrzymywana. Co wiêcej, do ich wytwarza-

nia wykorzystywane s¹ te¿ unowoczeœnio-

ne maski fotolitograficzne, odwzorowuj¹ce

poprawion¹ strukturê tranzystorów.

Pomocne tabele

Jest jednak pewien problem – jak spoœród

kilku le¿¹cych przed nami egzemplarzy

o tej samej czêstotliwo œci nominalnej wy-

braæ ten z nowszej produkcji? Pomo¿e nam

w tym sama firma Intel, która na swoich

stronach WWW publikuje tabele ze szcze-

gó³owymi danymi technicznymi swoich

produktów – patrz: ramka „Stepping Celero-

nów”

35. Znajdziecie tam miêdzy innymi

opisy uk³adów o okreœlonym numerze serii,

który mo¿na odczytaæ z informacji umiesz-

czonych bezpoœrednio na procesorze.

We wspomnianej tabeli wystarczy wiêc

przyjrzeæ siê procesorom o najwy¿szej do-

stêpnej czêstotliwo œci nominalnej, odczyta æ

ich stepping, a nastêpnie odszukaæ i zanoto-

waæ numery serii interesuj¹cego nas „ni¿-

szego” modelu, który wykonany zosta³ na

bazie tego samego j¹dra (identyczny step-

ping). Kupiony na podstawie takich notatek

uk³ad, przy odrobinie szczêœcia, mo¿e pra-

cowaæ stabilnie z czêstotliwo œci¹ zbli¿n¹ do

maksymalnej dla danego steppingu.

Chipy z Drezna

Firma AMD obecnie produkuje dwie wersje

procesorów – Athlona oznaczonego nazw¹

kodow¹ Thunderbird oraz niskobud¿etowe-

go Durona. Oba modele zbudowane s¹ na

podobnym j¹drze. Ró¿nice w konstrukcji

dotycz¹ jedynie wielko œci pamiêci podrê c z-

nej cache. Sztandarowy model Athlon

Thunderbird ma 128 kilobajtów pamiêci

podrêcznej pierwszego poziomu i 256 KB

pamiêci cache L2. Duron jako wersja

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

31

W D Z I A L E

Przyśpieszanie peceta:
Overclocking procesorów

Szybsza grafika 3D:
Tuning kart graficznych

Benchmarki:
Czym i jak testować

Chłodzenie procesorów:
Test 17 wentylatorów

Wyciszanie komputera:
Pecet, który daje pospać

Tipsy:
Tuning systemów
operacyjnych i urządzeń

30

38

44

50

56

Zagrożenia związane z podkręcaniem procesorów

Overclockerze, strzeż się!

Podkręcanie procesorów (tzw. overcloc-
king) to nic innego jak zmuszanie ich do
pracy z wyższą częstotliwością niż przewi-
dziana przez producenta. W rezultacie
zwiększa się ich moc obliczeniowa, a zara-
zem całego komputera, i to bez wydawa-
nia pieniędzy na szybszy sprzęt.

Niestety, jak dowodzi praktyka, overcloc-

king ma również negatywne strony. Naj-
częściej spotkać się możemy z niestabilną
pracą peceta, czyli zawieszaniem się ma-
szyny w najmniej oczekiwanych momen-
tach. Czasami zdarzają się też inne przykre
niespodzianki, jak np. utrata danych z dys-
ku twardego, spowodowana błędną pracą
kontrolera EIDE, szyny PCI lub pamięci
RAM. Komplikację stanowi też bardzo
płynna granica stabilności. Może się oka-
zać, że podkręcony pecet pracuje prawi-
dłowo całymi godzinami, a dopiero przy
niektórych operacjach zawiesza się. Co
więcej, przyśpieszona maszyna zachowuje
się stabilnie w Windows 98/Me, ale za to
odmawia posłuszeństwa w systemach Li-
nux czy Windows 2000. Z tych też wzglę-
dów nie zaleca się podkręcania kompute-
rów, na których przetwarza się lub prze-
chowuje ważne dane.

Kolejnym zagrożeniem dla przetakto-

wanego sprzętu jest możliwość jego

uszkodzenia. Należy tu jednak podkreślić,
że fizyczne uszkodzenia komputera w wy-
niku overclockingu zdarzają się sporadycz-
nie, ale są prawdopodobne! Awarie takie
występują zwłaszcza przy znaczącym pod-
noszeniu napięć zasilających i zbyt słabym
chłodzeniu elementów, które po przetak-
towaniu wydzielają znacznie więcej cie-
pła. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem
jest zapewnienie odpowiedniego odpro-
wadzania gromadzącego sie ciepła

50.

Innym niekorzystnym zjawiskiem jest przy-
śpieszone zużycie przetaktowanych ukła-
dów (zazwyczaj ich trwałość spada o po-
łowę, czyli z 10–14 na ok. 5–7 lat). Nie-
mniej – biorąc pod uwagę czas, po
upływie którego sprzęt wymienia się na
nowy – jest raczej mało prawdopodobne
aby domowy użytkownik doczekał się
praktycznych skutków tego efektu.

Gaz do dechy:

825 MHz – oto, co moż-

na wycisnąć z procesora PIII 550E (FSB

100 MHz). Jednak przy 150-megaher-

cowej magistrali systemowej komputer

może pracować niestabilnie.

64

32

»

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

uk³adów firmy Intel najczêœciej podkrê c a n ¹

ko œci¹ jest Celeron z j¹drem Coppermine

(tzw. Celeron II w obudowie FCPGA). Wyni-

ka to przede wszystkim z niskiej ceny same-

go procesora, a wiêc op³acalnoœci ekspery-

mentu i jego prê d ko œci dzia³ania – jest on po

prostu najwolniejszym modelem na rynku

tego producenta, co daje spor¹ szansê na

spektakularny sukces – zwiêkszenie czêsto-

tliwo œci pracy nawet o 50%.

Wszystkie procesory firmy Intel maj¹

zablokowany mno¿nik, wiêc jedynym spo-

sobem na ich przyœpieszenie jest zwiêksze-

nie szybko œci dzia³ania magistrali systemo-

wej. Celerony o nominalnej szybko œci do

766 MHz przewidziane s¹ do pracy ze stan-

dardow¹ czêstotliwo œci¹ FSB – 66 MHz.

Maksymalna prê d koœæ pracy najlepszych

steppingów wynosi ok. 800–900 MHz, czyli

nawet dla najni¿szych modeli o mno¿niku

8



(np. model 533A) zwiêkszanie czêstotli-

wo œci pracy magistrali systemowej ponad

100 MHz nie bêdzie potrzebne. W takich

warunkach sprawdzi siê chipset i440BX,

nowy i815E lub jeden z produktów firmy

VIA – Apollo Pro 133 czy Apollo Pro 133A.

Przy zwiêkszaniu czêstotliwo œci magi-

strali systemowej z 66 na 100 MHz, korzy-

staj¹c z warto œci poœrednich (zazwyczaj 68,

75, 83 MHz), trzeba pamiêta æ , ¿e w wiêk-

szo œci p³yt g³ównych zegar FSB (magistrali

systemowej) stanowi podstawê do taktowa-

nia z³¹czy PCI i szyny AGP. Wiele p³yt

z czêstotliwo œciami lub napiêciami zasilaj¹-

cymi, które przekraczaj¹ warto œci standar-

dowe. W markowych rozwi¹zaniach stosuje

siê te¿ wysokiej jako œci rezonatory kwarco-

we i uk³ady PLL (Phase Locked Loop) odpo-

wiedzialne za podawany sygna³ zegarowy.

Jest to o tyle wa¿ne, ¿e od ich pracy zale¿y

rozdzielczoœæ i charakterystyka impulsów

podawanych do procesora. Im s¹ one gor-

sze, tym mniej komfortowe warunki pracy

ma CPU. S³aba rozdzielczoœæ sygna³u i nie-

odpowiednia jego charakterystyka mog¹

uniemo¿liwiæ overclocking procesora.

Solidne podstawy

Najistotniejszym szczegó³em, o który trze-

ba koniecznie zadbaæ w momencie kupowa-

nia p³yty, jest mo¿liwoœæ zmiany czêstotli-

wo œci magistrali systemowej FSB, mno¿nika

oraz regulacji napiêcia rdzenia procesora

(Vcore). Warto te¿ zwróciæ uwagê na roz-

mieszczenie na p³ycie g³ównej poszczegól-

nych elementów elektronicznych, zw³asz-

cza w okolicy procesora. Zdarza siê

bowiem, ¿e wlutowane zbyt blisko podstaw-

ki du¿e kondensatory uniemo¿liwiaj¹ za³o-

¿ enie na procesor solidnego radiatora.

To, ile „darmowych megaherców” uda

nam siê wykrêciæ, zale¿y w du¿ym stopniu

nie tylko od samego procesora, ale równie¿

od chipsetu p³yty g³ównej. Dopiero to ze-

stawienie pozwala oszacowaæ szansê na

sukces. Spoœród obecnie produkowanych

„uproszczona” dysponuje 128 KB cache L1

i 64 KB cache L2. Mimo tych ró¿nic wspól-

n¹ i bardzo interesuj¹c¹ cech¹ obu linii pro-

cesorów firmy AMD jest mo¿liwoœæ ³atwej

zmiany mno¿nika.

Oficjalnie ten „drobiazg” przechodzi³ ju¿

ró¿ne zawirowania. Firma AMD pocz¹tko-

wo sprzedawa³a Athlony Thunderbird i Du-

rony z odblokowanym mno¿nikiem. By³ to

prawdziwy raj dla podkrêcaczy – bez wzglê-

du na mno¿nik katalogowy kupionego mo-

delu mo¿na by³o ustawiæ go sobie w dowol-

ny sposób i cieszyæ siê znacznie szybszym

procesorem. Pierwsz¹ reakcj¹ AMD na to

zjawisko by³y naciski na producentów p³yt

g³ównych, aby usuwali ze swych wyrobów

zworki pozwalaj¹ce na zmianê mno¿nika.

Nie da³o to jednak spodziewanych rezulta-

tów i kolejne partie procesorów mia³y ju¿

mno¿nik „zablokowany”. Zablokowany

w cudzys³owie, bo jak mo¿na przeczytaæ w

wielu serwisach internetowych, operacja ta

mia³a tylko charakter oficjalny, gdy¿ ciche

przyzwolenie ze strony AMD na podkrê c a-

nie swoich procesorów wci¹¿ istnieje.

Dowodem na to jest m.in. sposób zablo-

kowania mno¿nika. Jego blokada powsta³a

na skutek przeciêcia czterech mostków,

umieszczonych na zewnêtrznej, ceramicz-

nej powierzchni procesora – patrz: zdjêcie

pow y ¿ej. Zosta³o to bardzo szybko odkryte

przez u¿ytkowników i wykorzystane do po-

nownego jego odblokowania – mostki wy-

starczy zamalowaæ grafitowym o³ówkiem.

Udany overclocking procesora, niezale¿-

nie od tego, czy chodzi o uk³ady Intela czy

AMD, w du¿ym stopniu zwi¹zany jest z p³y-

t¹ g³ówn¹. Generalnie nale¿y przyj ¹ æ , ¿e do

podkrêcania wybieraæ trzeba wyroby

uznanych i renomowanych producentów,

gdy¿ czêsto wiele komponentów takiej

p³yty bêdzie musia³o póŸniej pracowa æ

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

32

Grafitowy most:

do zmiany mnożnika

w procesorach Athlon/Duron wystarczy
grafitowy ołówek.

Odblokowywanie procesorów Athlon i Duron

Od czasu wprowadzenia do sprzedaży
Athlona procesory firmy AMD mają jed-
ną bardzo przydatną dla każdego over-
clockera cechę – możliwość swobodnej
regulacji mnożnika. Jeśli nie trafi nam się
egzemplarz procesora z fabrycznie od-
blokowanym mnożnikiem, trzeba będzie
włożyć w zdjęcie blokady nieco wysiłku,
ale sukces jest praktycznie pewny.

Obecnie sprzedawane Athlony serii

Thunderbird i Durony (jądro Morgan)
mają na swojej zewnętrznej powierzchni
wyprowadzone mostki, które odpowia-
dają za zmianę mnożnika i napięcia zasi-
lającego. Korzystając z zamieszczonej
obok tabeli, wystarczy odpowiednio po-
łączyć je za pomocą grafitowego ołówka
(czasem operacja ustawienia odpowied-
niej wartości wymaga przecięcia jedne-
go lub kilku mostków), a regulacja
mnożnika dostępna w płycie głównej
zacznie działać prawidłowo – patrz:
CHIP 2/2001

126, CHIP-CD 9/2001.

>=1250

1200

1150

1100

1050

1000

950

900

850

800

750

700

650

600

550

500

Grupa mostków

L6

MHz

L3

L4

Budujemy procesorowe mosty

źr

ódło: www

.t

omshar

dw

ar

e.com

35

»

umo¿liwia zmianê czêstotliwo œci ustaw i e ñ

dla szyny AGP z 1/1 na 2/3 FSB oraz zegara

PCI z 1/2 do 1/3 lub 1/4 FSB, ale nic poza

tym. Jak ³atwo zauwa¿yæ, podnosz¹c szyb-

koœæ FSB, prê d koœæ pracy magistrali PCI

(dzielnik 1/2) wzrasta ze standardowych

33 MHz do 41,5 MHz przy czêstotliwo œci

FSB 83 MHz i powraca do 33 MHz przy 100-

-megahercowej FSB. Poniewa¿ niektóre

urz¹dzenia PCI Ÿle znosz¹ przetaktowanie

pow y ¿ej 37 MHz (zw³aszcza kontroler dys-

ków twardych), mo¿e siê to objawiaæ zawie-

szaniem siê komputera – nie tyle z powodu

podkrêconego procesora, ile w³aœnie ze

wzglêdu na urz¹dzenia peryferyjne.

Wybieraj¹c Celerona, warto zatem zde-

cydowaæ siê na model osi¹gaj¹cy swoje

maksymalne mo¿liwo œci ju¿ przy 75-mega-

hercowej FSB (np. 733 lub 766 MHz) lub

wybraæ egzemplarz z mniejszym mno¿ni-

kiem (modele 533A, 566, 600 MHz), tak aby

zwiêkszyæ prawdopodobieñstwo pracy

z FSB = 100 MHz.

Przekroczyć setkę

Najnowsze Celerony o czêstotliwo œci pracy

pow y ¿ej 800 MHz przystosowano do dzia³a-

nia z 100 MHz magistral¹ systemow ¹ .

Maksymalna spodziewana czêstotliwo œ æ

pracy, podobnie jak poprzednio, to ok.

900–950 MHz, czyli dla najs³abszego mode-

lu Celerona II o mno¿niku 8



(800 MHz)

efektywna wartoœæ czêstotliwo œci FSB po-

winna wynieϾ ok. 112 MHz.

Tym razem jednak nie bêdziemy mieli

¿adnych problemów z magistral¹ PCI, gdy¿

w zakresie 100–112 MHz (dzielnik FSB =

1/3) taktowanie szyny PCI nie przekroczy

bezpiecznej warto œci 37 MHz. Nale¿y nato-

miast zwróciæ uwagê na dzielnik AGP —

ustawiony jest na 2/3 czêstotliwo œci FSB.

Przy 112 MHz portu AGP bêdzie pracowa³

z szybko œci¹ ok. 74 MHz. Standardowa czê-

stotliwoœæ to 66 MHz. Z³¹cze AGP bêdzie

wiêc przetaktowane, lecz 74 MHz powinny

wytrzymaæ niemal wszystkie dostêpne

obecnie na rynku karty graficzne.

Bariera dźwięku

Spoœród sprzedawanych procesorów Intel

Pentium III wiêkszoœæ dostê p nych uk³adów

wspó³pracuje z magistral¹ systemow¹ dzia-

³aj¹c¹ z czêstotliwo œci¹ 133 MHz (seria Pen-

tium III EB), a maksymalna wytrzyma³oœæ

j¹dra szacowana jest na oko³o 1,3 GHz.

Zwiêkszanie szybko œci magistrali ponad

owe 133 MHz dyskwalifikuje wys³u¿ony

w

„overclockerskich bojach” chipset

i440BX, który stabilnie pracuje w³aœnie do

ok. 133 MHz (oficjalnie BX przystosowany

jest zaledwie do 100-megahercowej FSB).

Na placu boju pozostaj¹ zatem uk³ady

przystosowane fabrycznie do pracy ze 133-

-megahercow¹ magistral¹ FSB, wspó³pracu-

j¹ce z pamiêciami SDRAM PC133 (VIA

Apollo Pro 133, Apollo Pro 133A i Intel

i815E), lub DDR-owy VIA Apollo Pro266.

W p³ytach bazuj¹cych na tych uk³adach do-

stê p nych jest szereg dzielników magistrali

PCI i AGP (m.in. dzielnik FSB dla PCI 1/4,

dla AGP 1/2), pomagaj¹cych rozwi¹zaæ pro-

blemy niestabilnej pracy urz¹dzeñ peryfe-

ryjnych i kart graficznych. Dodatkowo bar-

dzo czêsto mo¿liwe jest asynchroniczne

taktowanie pamiêci dziêki zwiêkszeniu lub

zmniejszeniu dla nich szybko œci pracy o 33

megaherce. Pozwala to unikn¹æ k³opotów

z nieprawid³owym dzia³aniem pamiêci po-

w y ¿ej 133 MHz – c z ê œ æ tañszych modu³ów

RAM zaczyna przek³amywaæ dane przy pra-

cy z czêstotliwo œci¹ ok. 135–137 MHz.

Mo¿na zatem przyj ¹ æ , ¿e na takich p³y-

tach da siê bezpiecznie i bez k³opotów pra-

cowaæ z czêstotliwo œci¹ FSB dochodz¹c¹ do

ok. 150 MHz (FSB = 150, AGP = 75, PCI =

37, RAM = 117 MHz). Dobrym zakupem do

overclockingu dla takiej p³yty g³ównej mo¿e

byæ Pentium III 733 (mno¿nik 5,5), PIII 800

EB (mno¿nik 6) lub PIII 866 (mno¿nik 6,5),

które po zmianie FSB ze standardowych 133

na 150 MHz powinny prawid³owo pracowa æ

odpowiednio na 825, 900 i 975 MHz.

Na tym koñcz¹ siê mo¿liwo œci podkrê c a-

nia obecnej rodziny procesorów Celeron

i PIII. Dalsze zwiêkszenie czêstotliwo œci

pracy tych uk³adów bêdzie mo¿liwe dla ko-

œci z j¹drem Tualatin (patrz:

8), wykona-

nych w technologii 0,13 mikrona.

Athlonowe łoże

Ze wzglêdu na wspomnian¹ wczeœniej mo¿-

liwoœæ odblokowania mno¿nika w przypad-

ku procesorów Duron i Athlon wszyscy mi-

³oœnicy overclockingu s¹ w du¿o lepszej

sytuacji. Niemniej wielu osobom przyjdzie

z pewnoœci¹ do g³owy pomys³ przyœpiesze-

nia przede wszystkim magistrali systemo-

wej, gdy¿ poza oczywistym przetaktowa-

niem procesora oraz brakiem fizycznej

ingerencji w uk³ad (utrata gwarancji) meto-

da ta daje bowiem mo¿liwoœæ szybszej pra-

cy chipsetu i – co bardzo wa¿ne – ta k ¿e pa-

miêci. Jak wiadomo, szybsza transmisja

danych pomiêdzy procesorem a pamiêci¹

prowadzi do zwiêkszenia wydajnoœci ca³ego

systemu, nawet ponad wzrost mocy wyni-

kaj¹cy z przyœpieszenia samego procesora.

Wszystkie dostêpne na rynku Durony

oraz wiêkszoœæ Athlonów z serii Thunder-

bird wspó³pracuj¹ ze 100-megahercow ¹

magistral¹ systemow¹ w

trybie DDR

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

35

Co daje podkręcanie

Dowody proszę!

Aby pokazać, jaki wpływ na wzrost wydaj-
ności komputera ma przetaktowywanie
procesora, postanowiliśmy w naszym re-
dakcyjnym laboratorium zrobić najprost-
szy z możliwych testów overclockingu.
Wzięliśmy dwa znajdujące się na wyposa-
żeniu CHIP

Labu popularne układy AMD

Duron 600 MHz oraz Athlon 800 MHz.

Po wykonaniu kilku pomiarów na standar-
dowych ustawieniach zaczęliśmy podno-
sić częstotliwość magistrali systemowej
(bez zmiany mnożnika) za pośrednictwem
BIOS-u do maksymalnej stabilnej wartości.
Poniżej przedstawiamy, co uzyskaliśmy dla
komputera z płytą Asus KT7A i kartą gra-
ficzną z układem GeForce2 MX.

Athlon 800

Athlon 800@960

Duron 600

Duron 600@720

Quake III Arena –
640×480 pikseli [fps]

3Dmark2000 – CPU
Speed [CPU 3Dmark]

Sisoft Sandra 2001
ALU [Dhrystone]

Sisoft Sandra 2001
FPU [Whetstone]

103,7

122,9

125,4

154,9

190

222

270

323

1653

1993

2209

2660

806

972

1093

1298

533A
566
566
600
600
633
633
667
667
700
700
733
766
800
850

Prędkość
(MHz)

–
SL3W7
SL4NW
SL3W8
SL4NX/SL4PB
SL3W9
SL4NY
SL4AB
SL4NZ
SL4E6
SL4P2
SL4P3
SL4QF
SL55R/SL4TF
SL5GB

SL46S
SL46T
SL4PC
SL46U
SL4PB
SL3VS
SL4PA
SL48E
SL4P9
SL48F
SL4P8
SL4P7
SL4P6
SL4TF
SL5GA

cB0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cC0
cC0
cC0
cC0

Numer seryjny Wersja

OEM

Stepping

Stepping Celeronów

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

36

»

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

Pentium 4?

Pentium 4 to rodzina procesorów firmy

Intel o bardzo wysokiej szybko œci pracy (na

poziomie 1,3–2,0 GHz). Niestety, jak siê

okazuje, uk³ady P4 w testach wcale nie daj¹

w

u¿ytkowanych

obecnie aplikacjach

znacznej przewagi nad konkurencj ¹ .

Dodatkowo wraz z chipsetem i850 i bardzo

drogim zestawem pamiêci Rambus za

komputer z Pentium 4 trzeba zap³aciæ

wysok¹ cenê. Wywo³uje to wiele kontrower-

sji zwi¹zanych z t¹ konstrukcj¹ i w ca³ej tej

dyskusji ginie gdzieœ sprawa overclockingu.

P4 daje siê jednak podkrêciæ! Znane s¹

przypadki pracy 1,5-gigahercowego uk³adu

z czêstotliwo œci¹ 1,88 GHz. Co wiêcej, wy-

korzystuj¹c P4 1,7 GHz i wodne ch³odzenie

mo¿na osi¹gn¹æ nawet 2,8 GHz! Nie pozo-

staje zatem nic innego, ni¿ poczekaæ na

nowe uk³ady Pentium 4 z j¹drem Northwo-

od. Bêd¹ on produkowane w technologii

0,13 mikrona, a planowane czêstotliwo œci

nominalne wynios¹ ponad 2 GHz. W po³¹-

czeniu z nowymi DDR-owymi chipsetami

Intel 845+ (Brookdale) i VIA P4X266, które

w³aœnie siê pojawi³y, spodziewane s¹ kolej-

ne rekordy overclockingu.



overclockerom bardzo du¿e mo¿liwo œci

podkrêcania. W tym przypadku uwa ¿ a æ

jednak trzeba na taktowanie pozosta³ych

podzespo³ów komputera, np. szyny PCI.

W zakresie czêstotliwo œci 100–133 MHz

bêdzie ona ros³a wraz z FSB, by przy ofi-

cjalnych 133 megahercach powróciæ do

warto œci standardowych, po czym znów

bêdzie ponownie ros³a. W praktyce dla

procesorów Duron i Athlon (100 MHz

FSB) najlepiej bêdzie wiêc przyj ¹ æ war-

toœæ 133 MHz jako bazow¹ i dalsze pod-

krêcanie prowadziæ mno¿nikiem. Wi ê k-

szoœæ s³abszych Duronów powinna

znieœæ tê czêstotliwoœæ przy fabrycznym

mno¿niku, osi¹gaj¹c np. dla Durona 600

wartoœæ taktowania równ¹ 800 MHz. Jeœli

tak ustawiony procesor bêdzie pracowa³

prawid³owo, mo¿na próbowaæ „krê c i æ

dalej”, zwiêkszaj¹c mno¿-

nik np. do 75, by uzyska æ

ok. 930 MHz. Dla Duro-

nów o wysokiej czêstotli-

wo œci nominalnej (np.

800 MHz), które ze stan-

dardow¹ warto œci¹ mno¿-

nika (8x) mog¹ pracowa æ

niepoprawnie (8x133 =

1064 MHz), nale¿y rozwa-

¿yæ obni¿enie mno¿nika,

tak aby dla 133-megaher-

cowej FSB nie przekro-

czyæ maksymalnej stabilnej czêstotliwo œci

pracy samego uk³adu. Takie rozwi¹zanie da

lepsze rezultaty ni¿ ni¿sza magistrala i wy-

soki mno¿nik.

Maj¹c jednak do dyspozycji chipset

KT133A (lub DDR-owy KT266) pozwalaj¹cy

na jeszcze wy¿sze ni¿ 133 MHz taktowanie

FSB, pokusiæ siê mo¿na o nieco inne przy-

œpieszenie systemu. Realne staje siê osi¹-

gniêcie nawet 150 MHz szyny FSB (efektyw-

nie 300 MHz). W takim przypadku Athlon

1200 musia³by jednak pracowaæ z czêstotli-

wo œci¹ 1350 MHz (9x150

MHz) — jeœli siê to powie-

dzie, wydajnoϾ komputera

bêdzie znakomita. Gdy siê

nie uda, pozostanie wyko-

rzystaæ odblokowany mno¿-

nik i obni¿yæ go np. do 8,5.

Uzyskamy „tylko” 1275

(8,5



150 MHz), ale dziêki

150-megahercowej szynie

systemowej ca³y komputer

powinien pracowaæ znacznie

szybciej ni¿ owe standardo-

we 1200 MHz (9



133 MHz).

(efektywnie 200 MHz). Niektóre z nowych

Athlonów o czêstotliwo œciach pracy 1,4;

1,33; 1,2; 1,13 i 1,0 GHz dzia³aj¹ równie¿

z szyn¹ FSB taktowan¹ czêstotliwo œci¹ 133

MHz (efektywnie 266 MHz). Obecnie naj-

lepszym dostê p nym na rynku chipsetem do

overclockingu zarówno procesorów Duron,

jak i Athlon (100/133 MHz FSB) jest obs³u-

guj¹cy 133-megahercow¹ magistralê syste-

mow¹ zestaw uk³adów VIA KT133A. Jego

starsza wersja, popularny KT133, oczywiœcie

równie¿ umo¿liwia ustawienie wy¿szych,

niestandardowych warto œci FSB. W praktyce

KT133 nie radzi sobie najlepiej pow y ¿ej

105–110 MHz. W rezultacie manipulacji sa-

m¹ szyn¹ procesor da siê podkrêciæ tylko

nieznacznie, np. z Durona 600 uzyskamy

ok. 660 MHz (6x110 MHz). Mo¿emy za to

byæ spokojni o taktowanie innych podzespo-

³ów. Czêstotliwo œci taktowania PCI i AGP nie

przekrocz¹ bezpiecznych warto œci, a i 112

MHz nawet dla starszych pamiêci PC100 nie

stanowi problemu (zak³adaj¹c synchronicz-

ne z FSB taktowanie RAM-u).

Prześcignąć epokę

W pe³ni stabilna 133-megahercowa magi-

strala FSB chipsetu KT133A daje wszystkim

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

36

INFO

Podkręcanie procesorów

http://www.tomshardware.com
http://www.anandtech.com
http://www.sharkyextreme.com
http://www.overclockers.com
http://www.extremehw.com
http://www.tweakit.com

Na płycie CD w dziale Temat
Numeru: Tuning peceta |
Podkręcanie procesorów

znajdują się tabele steppingu układów In-
tela, dodatkowe materiały i wcześniejsze
artykuły o podkręcaniu procesorów oraz
programy Soft-FSB, WCPUID oraz Stabili-
tyTest pomocne przy overclockingu.

Nie wiesz, co wybrać?

Sprawdź numer seryjny umieszczony

na opakowaniu i na podstawie steppingu wybierz układ
o maksymalnie dużych możliwościach podkręcenia.

Ogniwo Peltiera:

czyli lodówka w pececie; dzięki

specjalnej płytce ekstremalny overclocking zaczyna być
możliwy. Niestety, brak uzasadnienia ekonomicznego.