CHIP
| WRZESIEŃ 2001
O zapasie mocy drzemiącej we współ-
czesnych układach może świadczyć fakt, że
z tego samego wafla krzemowego wytwa-
rzane są zarówno procesory pracujące z ni-
skimi częstotliwościami, jak i te najszybsze
egzemplarze. Wszystkie fabryki przy selek-
cji chipów stosują dość prostą zasadę – z sa-
mego centrum wafla produkuje się najszyb-
sze układy, wolniejsze wycinane są
ze środkowego pierścienia, z brzegu zaś
najwolniejsze układy. Ale dlaczego proce-
sor, który powstał z zewnętrznej części wa-
fla, zawsze ma być słabszy niż ten ze środ-
ka? Spróbójmy więc wycisnąć z niego
rezerwę mocy!
Warto w
tym miejscu powiedzieć
wprost, że procesory o nominalnie wyso-
kich częstotliwościach pracy raczej nie na-
dają się do podkręcania. Jak wynika
z przedstawionych tu rozważań na temat
produkcji układów scalonych, zegary naj-
szybszych CPU działają z częstotliwościami
bliskimi maksymalnej przewidzianej przez
że w każdej chwili może zepsuć się chło-
dzący go wentylator.
Drugą przyczyną, sprawiającą, że
w układach drzemią rezerwy mocy, jest
(o dziwo!) obniżanie kosztów ich produk-
cji. Okazuje się, że już pierwsze, najwol-
niejsze egzemplarze skonstruowane są
w ten sposób, aby mogły działać przy czę-
stotliwościach znacznie wyższych – takich,
z jakimi będą pracowały układy sprzedawa-
ne np. za kilka miesięcy. Wszystkie popraw-
ki i usprawnienia, które są w tym czasie
wprowadzane, mają na celu dopracowanie
technologii ich wytwarzania. W uproszcze-
niu chodzi o to, aby przy produkcji końco-
wych (najszybszych) dla danej serii modeli
liczba uszkodzonych układów lub tych
działających z mniejszą częstotliwością była
minimalna. Innymi słowy, niemal każdy
układ firmy AMD czy Intel o częstotliwości
pracy np. 600 MHz jest teoretycznie w sta-
nie pracować z szybkością bliską 1 GHz.
Jednak to, czy uda się go do tego zmusić
czy nie, zależy od wielu czynników, z któ-
rych najważniejszym jest to, w jakich wa-
runkach układ został wyprodukowany – np.
czy nie występowały wahania temperatury
powyżej 0,01 stopnia Celsjusza!
W
ielu użytkowników pecetów
nawet nie próbuje własnoręcz-
nie zwiększać wydajności
komputera. To podejście jest skądinąd słusz-
ne, gdyż ponadnormatywne przyśpieszenie
procesora czy karty graficznej niemal za-
wsze wiąże się z niebezpieczeństwem
uszkodzenia sprzętu. A jednak współczesne
układy, zwłaszcza procesory, zawsze dyspo-
nują pewną rezerwą mocy. Ów naddatek,
wynoszący nawet do 50% standardowej wy-
dajności, wynika z konstrukcji i sposobu
produkcji układów scalonych.
Meandry technologii
Najważniejsze parametry wpływające na
prędkość działania procesora to częstotli-
wość pracy, napięcie zasilające i wytrzyma-
łość termiczna układu. Wszystkie te współ-
czynniki już w
chwili projektowania
jednostki centralnej brane są pod uwagę
i projektuje się je z pewnym zapasem bez-
pieczeństwa. Przecież nikt nie chce, aby je-
go układ spalił się tylko z powodu nieznacz-
nych wahań napięcia czy zbyt wysokiej
częstotliwości pracy zegara taktującego. Po-
dobnie jest z temperaturą — procesor powi-
nien wytrzymać więcej, chociażby dlatego,
Ile można zyskać? Co można stracić?
Rezerwa mocy
Ale ten komputer się wlecze! Tak narzeka niemal każdy właściciel
peceta, który musi poczekać kilka sekund na wykonanie jakiejkolwiek
operacji. A może zagospodarować nadmiar mocy obliczeniowej,
tkwiący niemal w każdym procesorze?
T
To
om
ma
as
szz H
Hrryyc
cu
un
niia
ak
k
AK TUALNOŚCI
>>
TEMAT NUMER U
>>
HARDWARE
>>
SOFT WARE
>>
INTERNET
>>
PORADY
>>
MAGAZYN
30
Ostrzeżenie
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za ewentualne uszkodzenia sprzętu lub
utratę danych spowodowane zwiększe-
niem szybkości pracy procesora, karty
graficznej i całego komputera. Niniejszy
artykuł nie ma na celu zachęcenia czy
zniechęcenia kogokolwiek do podkręca-
nia. Podane informacje służą jedynie do
prezentacji problemu i wyjaśnieniu ogra-
niczeń i możliwości z nim związanych.
Wszelkie eksperymenty podejmowane
są wyłącznie na własne ryzyko. Jedno-
cześnie przypominamy, że zwiększenie
szybkości pracy układów poprzez prze-
taktowanie wiąże się z utratą uprawnień
gwarancyjnych.
jacek szleszyński
projektantów. W ich przypadku zapas mocy
ogranicza się zatem tylko do współczynnika
bezpieczeństwa, z jakim został skonstru-
owany procesor – zwykle od 10 do 15%. Naj-
bardziej spektakularne rezultaty (docho-
dzące nawet do 50–60%) osiągnie się,
podkręcając układy najtańsze, a więc te
o najniższej częstotliwości.
Trudna sztuka wyboru
Decydując się na próby overclockingu na-
szego procesora lub planując zakup najlep-
szego do tego celu egzemplarza, trzeba do-
brze przyjrzeć się samym kościom. Obecne
układy produkowane przez firmy Intel
i AMD dość dobrze poddają się procesowi
podkręcania. Wyjątek stanową kości VIA
C3, które jak na razie są „odporne” na więk-
szość zabiegów związanych z przyśpiesze-
niem ich pracy.
Spośród jednostek centralnych Intela do
typowego peceta najczęściej trafiają dobrze
podkręcalne procesory wytwarzane w tech-
nologii 0,18
µm, bazujące na jądrze Copper-
mine. Są to układy z serii Pentium III i Cele-
ron, zasilane napięciem od 1,5 do 1,7 V.
Pewną wskazówką co do możliwości
technicznych procesora jest tzw. stepping.
Mianem tym określane są kolejne wersje
produkcyjne o coraz wyższych częstotliwo-
ściach pracy i udoskonalonym jądrze ukła-
du. Łatwo się domyśleć, że każda następna
wersja zdolna jest do pracy z nieco wyższą
częstotliwością. W sprzedaży pojawiają się
więc procesory o coraz wyższych nominal-
nych zegarach, a mimo to produkcja wol-
niejszych i tańszych egzemplarzy nie jest
zatrzymywana. Co więcej, do ich wytwarza-
nia wykorzystywane są też unowocześnio-
ne maski fotolitograficzne, odwzorowujące
poprawioną strukturę tranzystorów.
Pomocne tabele
Jest jednak pewien problem – jak spośród
kilku leżących przed nami egzemplarzy
o tej samej częstotliwości nominalnej wy-
brać ten z nowszej produkcji? Pomoże nam
w tym sama firma Intel, która na swoich
stronach WWW publikuje tabele ze szcze-
gółowymi danymi technicznymi swoich
produktów – patrz: ramka „Stepping Celero-
nów”
35. Znajdziecie tam między innymi
opisy układów o określonym numerze serii,
który można odczytać z informacji umiesz-
czonych bezpośrednio na procesorze.
We wspomnianej tabeli wystarczy więc
przyjrzeć się procesorom o najwyższej do-
stępnej częstotliwości nominalnej, odczytać
ich stepping, a następnie odszukać i zanoto-
wać numery serii interesującego nas „niż-
szego” modelu, który wykonany został na
bazie tego samego jądra (identyczny step-
ping). Kupiony na podstawie takich notatek
układ, przy odrobinie szczęścia, może pra-
cować stabilnie z częstotliwością zbliżną do
maksymalnej dla danego steppingu.
Chipy z Drezna
Firma AMD obecnie produkuje dwie wersje
procesorów – Athlona oznaczonego nazwą
kodową Thunderbird oraz niskobudżetowe-
go Durona. Oba modele zbudowane są na
podobnym jądrze. Różnice w konstrukcji
dotyczą jedynie wielkości pamięci podręcz-
nej cache. Sztandarowy model Athlon
Thunderbird ma 128 kilobajtów pamięci
podręcznej pierwszego poziomu i 256 KB
pamięci cache L2. Duron jako wersja
CHIP
| WRZESIEŃ 2001
AK TUALNOŚCI
>>
TEMAT NUMER U
>>
HARDWARE
>>
SOFT WARE
>>
INTERNET
>>
PORADY
>>
MAGAZYN
Tuning peceta: podkręcanie procesorów
31
W D Z I A L E
Przyśpieszanie peceta:
Overclocking procesorów
Szybsza grafika 3D:
Tuning kart graficznych
Benchmarki:
Czym i jak testować
Chłodzenie procesorów:
Test 17 wentylatorów
Wyciszanie komputera:
Pecet, który daje pospać
Tipsy:
Tuning systemów
operacyjnych i urządzeń
30
38
44
50
56
Zagrożenia związane z podkręcaniem procesorów
Overclockerze, strzeż się!
Podkręcanie procesorów (tzw. overcloc-
king) to nic innego jak zmuszanie ich do
pracy z wyższą częstotliwością niż przewi-
dziana przez producenta. W rezultacie
zwiększa się ich moc obliczeniowa, a zara-
zem całego komputera, i to bez wydawa-
nia pieniędzy na szybszy sprzęt.
Niestety, jak dowodzi praktyka, overcloc-
king ma również negatywne strony. Naj-
częściej spotkać się możemy z niestabilną
pracą peceta, czyli zawieszaniem się ma-
szyny w najmniej oczekiwanych momen-
tach. Czasami zdarzają się też inne przykre
niespodzianki, jak np. utrata danych z dys-
ku twardego, spowodowana błędną pracą
kontrolera EIDE, szyny PCI lub pamięci
RAM. Komplikację stanowi też bardzo
płynna granica stabilności. Może się oka-
zać, że podkręcony pecet pracuje prawi-
dłowo całymi godzinami, a dopiero przy
niektórych operacjach zawiesza się. Co
więcej, przyśpieszona maszyna zachowuje
się stabilnie w Windows 98/Me, ale za to
odmawia posłuszeństwa w systemach Li-
nux czy Windows 2000. Z tych też wzglę-
dów nie zaleca się podkręcania kompute-
rów, na których przetwarza się lub prze-
chowuje ważne dane.
Kolejnym zagrożeniem dla przetakto-
wanego sprzętu jest możliwość jego
uszkodzenia. Należy tu jednak podkreślić,
że fizyczne uszkodzenia komputera w wy-
niku overclockingu zdarzają się sporadycz-
nie, ale są prawdopodobne! Awarie takie
występują zwłaszcza przy znaczącym pod-
noszeniu napięć zasilających i zbyt słabym
chłodzeniu elementów, które po przetak-
towaniu wydzielają znacznie więcej cie-
pła. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem
jest zapewnienie odpowiedniego odpro-
wadzania gromadzącego sie ciepła
50.
Innym niekorzystnym zjawiskiem jest przy-
śpieszone zużycie przetaktowanych ukła-
dów (zazwyczaj ich trwałość spada o po-
łowę, czyli z 10–14 na ok. 5–7 lat). Nie-
mniej – biorąc pod uwagę czas, po
upływie którego sprzęt wymienia się na
nowy – jest raczej mało prawdopodobne
aby domowy użytkownik doczekał się
praktycznych skutków tego efektu.
Gaz do dechy:
825 MHz – oto, co moż-
na wycisnąć z procesora PIII 550E (FSB
100 MHz). Jednak przy 150-megaher-
cowej magistrali systemowej komputer
może pracować niestabilnie.
64
32
»
CHIP
| WRZESIEŃ 2001
układów firmy Intel najczęściej podkręcaną
kością jest Celeron z jądrem Coppermine
(tzw. Celeron II w obudowie FCPGA). Wyni-
ka to przede wszystkim z niskiej ceny same-
go procesora, a więc opłacalności ekspery-
mentu i jego prędkości działania – jest on
po prostu najwolniejszym modelem na ryn-
ku tego producenta, co daje sporą szansę na
spektakularny sukces – zwiększenie często-
tliwości pracy nawet o 50%.
Wszystkie procesory firmy Intel mają
zablokowany mnożnik, więc jedynym spo-
sobem na ich przyśpieszenie jest zwiększe-
nie szybkości działania magistrali systemo-
wej. Celerony o nominalnej szybkości do
766 MHz przewidziane są do pracy ze stan-
dardową częstotliwością FSB – 66 MHz.
Maksymalna prędkość pracy najlepszych
steppingów wynosi ok. 800–900 MHz, czyli
nawet dla najniższych modeli o mnożniku
8
(np. model 533A) zwiększanie częstotli-
wości pracy magistrali systemowej ponad
100 MHz nie będzie potrzebne. W takich
warunkach sprawdzi się chipset i440BX,
nowy i815E lub jeden z produktów firmy
VIA – Apollo Pro 133 czy Apollo Pro 133A.
Przy zwiększaniu częstotliwości magi-
strali systemowej z 66 na 100 MHz, korzy-
stając z wartości pośrednich (zazwyczaj 68,
75, 83 MHz), trzeba pamiętać, że w więk-
szości płyt głównych zegar FSB (magistrali
systemowej) stanowi podstawę do taktowa-
nia złączy PCI i szyny AGP. Wiele płyt
z częstotliwościami lub napięciami zasilają-
cymi, które przekraczają wartości standar-
dowe. W markowych rozwiązaniach stosuje
się też wysokiej jakości rezonatory kwarco-
we i układy PLL (Phase Locked Loop) odpo-
wiedzialne za podawany sygnał zegarowy.
Jest to o tyle ważne, że od ich pracy zależy
rozdzielczość i charakterystyka impulsów
podawanych do procesora. Im są one gor-
sze, tym mniej komfortowe warunki pracy
ma CPU. Słaba rozdzielczość sygnału i nie-
odpowiednia jego charakterystyka mogą
uniemożliwić overclocking procesora.
Solidne podstawy
Najistotniejszym szczegółem, o który trze-
ba koniecznie zadbać w momencie kupowa-
nia płyty, jest możliwość zmiany częstotli-
wości magistrali systemowej FSB, mnożnika
oraz regulacji napięcia rdzenia procesora
(Vcore). Warto też zwrócić uwagę na roz-
mieszczenie na płycie głównej poszczegól-
nych elementów elektronicznych, zwłasz-
cza w
okolicy procesora. Zdarza się
bowiem, że wlutowane zbyt blisko podstaw-
ki duże kondensatory uniemożliwiają zało-
żenie na procesor solidnego radiatora.
To, ile „darmowych megaherców” uda
nam się wykręcić, zależy w dużym stopniu
nie tylko od samego procesora, ale również
od chipsetu płyty głównej. Dopiero to ze-
stawienie pozwala oszacować szansę na
sukces. Spośród obecnie produkowanych
„uproszczona” dysponuje 128 KB cache L1
i 64 KB cache L2. Mimo tych różnic wspól-
ną i bardzo interesującą cechą obu linii pro-
cesorów firmy AMD jest możliwość łatwej
zmiany mnożnika.
Oficjalnie ten „drobiazg” przechodził już
różne zawirowania. Firma AMD początko-
wo sprzedawała Athlony Thunderbird i Du-
rony z odblokowanym mnożnikiem. Był to
prawdziwy raj dla podkręcaczy – bez wzglę-
du na mnożnik katalogowy kupionego mo-
delu można było ustawić go sobie w dowol-
ny sposób i cieszyć się znacznie szybszym
procesorem. Pierwszą reakcją AMD na to
zjawisko były naciski na producentów płyt
głównych, aby usuwali ze swych wyrobów
zworki pozwalające na zmianę mnożnika.
Nie dało to jednak spodziewanych rezulta-
tów i kolejne partie procesorów miały już
mnożnik „zablokowany”. Zablokowany
w cudzysłowie, bo jak można przeczytać w
wielu serwisach internetowych, operacja ta
miała tylko charakter oficjalny, gdyż ciche
przyzwolenie ze strony AMD na podkręca-
nie swoich procesorów wciąż istnieje.
Dowodem na to jest m.in. sposób zablo-
kowania mnożnika. Jego blokada powstała
na skutek przecięcia czterech mostków,
umieszczonych na zewnętrznej, ceramicz-
nej powierzchni procesora – patrz: zdjęcie
powyżej. Zostało to bardzo szybko odkryte
przez użytkowników i wykorzystane do po-
nownego jego odblokowania – mostki wy-
starczy zamalować grafitowym ołówkiem.
Udany overclocking procesora, niezależ-
nie od tego, czy chodzi o układy Intela czy
AMD, w dużym stopniu związany jest z pły-
tą główną. Generalnie należy przyjąć, że do
podkręcania wybierać trzeba wyroby
uznanych i renomowanych producentów,
gdyż często wiele komponentów takiej
płyty będzie musiało później pracować
AK TUALNOŚCI
>>
TEMAT NUMER U
>>
HARDWARE
>>
SOFT WARE
>>
INTERNET
>>
PORADY
>>
MAGAZYN
Tuning peceta: podkręcanie procesorów
32
Grafitowy most:
do zmiany mnożnika
w procesorach Athlon/Duron wystarczy
grafitowy ołówek.
Odblokowywanie procesorów Athlon i Duron
Od czasu wprowadzenia do sprzedaży
Athlona procesory firmy AMD mają jed-
ną bardzo przydatną dla każdego over-
clockera cechę – możliwość swobodnej
regulacji mnożnika. Jeśli nie trafi nam się
egzemplarz procesora z fabrycznie od-
blokowanym mnożnikiem, trzeba będzie
włożyć w zdjęcie blokady nieco wysiłku,
ale sukces jest praktycznie pewny.
Obecnie sprzedawane Athlony serii
Thunderbird i Durony (jądro Morgan)
mają na swojej zewnętrznej powierzchni
wyprowadzone mostki, które odpowia-
dają za zmianę mnożnika i napięcia zasi-
lającego. Korzystając z zamieszczonej
obok tabeli, wystarczy odpowiednio po-
łączyć je za pomocą grafitowego ołówka
(czasem operacja ustawienia odpowied-
niej wartości wymaga przecięcia jedne-
go lub kilku mostków), a regulacja
mnożnika dostępna w płycie głównej
zacznie działać prawidłowo – patrz:
CHIP 2/2001
126, CHIP-CD 9/2001.
>=1250
1200
1150
1100
1050
1000
950
900
850
800
750
700
650
600
550
500
Grupa mostków
L6
MHz
L3
L4
Budujemy procesorowe mosty
źr
ódło: www
.t
omshar
dw
ar
e.com
35
»
umożliwia zmianę częstotliwości ustawień
dla szyny AGP z 1/1 na 2/3 FSB oraz zegara
PCI z 1/2 do 1/3 lub 1/4 FSB, ale nic poza
tym. Jak łatwo zauważyć, podnosząc szyb-
kość FSB, prędkość pracy magistrali PCI
(dzielnik 1/2) wzrasta ze standardowych
33 MHz do 41,5 MHz przy częstotliwości
FSB 83 MHz i powraca do 33 MHz przy 100-
-megahercowej FSB. Ponieważ niektóre
urządzenia PCI źle znoszą przetaktowanie
powyżej 37 MHz (zwłaszcza kontroler dys-
ków twardych), może się to objawiać zawie-
szaniem się komputera – nie tyle z powodu
podkręconego procesora, ile właśnie ze
względu na urządzenia peryferyjne.
Wybierając Celerona, warto zatem zde-
cydować się na model osiągający swoje
maksymalne możliwości już przy 75-mega-
hercowej FSB (np. 733 lub 766 MHz) lub
wybrać egzemplarz z mniejszym mnożni-
kiem (modele 533A, 566, 600 MHz), tak aby
zwiększyć prawdopodobieństwo pracy
z FSB = 100 MHz.
Przekroczyć setkę
Najnowsze Celerony o częstotliwości pracy
powyżej 800 MHz przystosowano do działa-
nia z 100 MHz magistralą systemową.
Maksymalna spodziewana częstotliwość
pracy, podobnie jak poprzednio, to ok.
900–950 MHz, czyli dla najsłabszego mode-
lu Celerona II o mnożniku 8
(800 MHz)
efektywna wartość częstotliwości FSB po-
winna wynieść ok. 112 MHz.
Tym razem jednak nie będziemy mieli
żadnych problemów z magistralą PCI, gdyż
w zakresie 100–112 MHz (dzielnik FSB =
1/3) taktowanie szyny PCI nie przekroczy
bezpiecznej wartości 37 MHz. Należy nato-
miast zwrócić uwagę na dzielnik AGP —
ustawiony jest na 2/3 częstotliwości FSB.
Przy 112 MHz portu AGP będzie pracował
z szybkością ok. 74 MHz. Standardowa czę-
stotliwość to 66 MHz. Złącze AGP będzie
więc przetaktowane, lecz 74 MHz powinny
wytrzymać niemal wszystkie dostępne
obecnie na rynku karty graficzne.
Bariera dźwięku
Spośród sprzedawanych procesorów Intel
Pentium III większość dostępnych układów
współpracuje z magistralą systemową dzia-
łającą z częstotliwością 133 MHz (seria Pen-
tium III EB), a maksymalna wytrzymałość
jądra szacowana jest na około 1,3 GHz.
Zwiększanie szybkości magistrali ponad
owe 133 MHz dyskwalifikuje wysłużony
w
„overclockerskich bojach” chipset
i440BX, który stabilnie pracuje właśnie do
ok. 133 MHz (oficjalnie BX przystosowany
jest zaledwie do 100-megahercowej FSB).
Na placu boju pozostają zatem układy
przystosowane fabrycznie do pracy ze 133-
-megahercową magistralą FSB, współpracu-
jące z pamięciami SDRAM PC133 (VIA
Apollo Pro 133, Apollo Pro 133A i Intel
i815E), lub DDR-owy VIA Apollo Pro266.
W płytach bazujących na tych układach do-
stępnych jest szereg dzielników magistrali
PCI i AGP (m.in. dzielnik FSB dla PCI 1/4,
dla AGP 1/2), pomagających rozwiązać pro-
blemy niestabilnej pracy urządzeń peryfe-
ryjnych i kart graficznych. Dodatkowo bar-
dzo często możliwe jest asynchroniczne
taktowanie pamięci dzięki zwiększeniu lub
zmniejszeniu dla nich szybkości pracy o 33
megaherce. Pozwala to uniknąć kłopotów
z nieprawidłowym działaniem pamięci po-
wyżej 133 MHz – część tańszych modułów
RAM zaczyna przekłamywać dane przy pra-
cy z częstotliwością ok. 135–137 MHz.
Można zatem przyjąć, że na takich pły-
tach da się bezpiecznie i bez kłopotów pra-
cować z częstotliwością FSB dochodzącą do
ok. 150 MHz (FSB = 150, AGP = 75, PCI =
37, RAM = 117 MHz). Dobrym zakupem do
overclockingu dla takiej płyty głównej może
być Pentium III 733 (mnożnik 5,5), PIII 800
EB (mnożnik 6) lub PIII 866 (mnożnik 6,5),
które po zmianie FSB ze standardowych 133
na 150 MHz powinny prawidłowo pracować
odpowiednio na 825, 900 i 975 MHz.
Na tym kończą się możliwości podkręca-
nia obecnej rodziny procesorów Celeron
i PIII. Dalsze zwiększenie częstotliwości
pracy tych układów będzie możliwe dla ko-
ści z jądrem Tualatin (patrz:
8), wykona-
nych w technologii 0,13 mikrona.
Athlonowe łoże
Ze względu na wspomnianą wcześniej moż-
liwość odblokowania mnożnika w przypad-
ku procesorów Duron i Athlon wszyscy mi-
łośnicy overclockingu są w dużo lepszej
sytuacji. Niemniej wielu osobom przyjdzie
z pewnością do głowy pomysł przyśpiesze-
nia przede wszystkim magistrali systemo-
wej, gdyż poza oczywistym przetaktowa-
niem procesora oraz brakiem fizycznej
ingerencji w układ (utrata gwarancji) meto-
da ta daje bowiem możliwość szybszej pra-
cy chipsetu i – co bardzo ważne – także pa-
mięci. Jak wiadomo, szybsza transmisja
danych pomiędzy procesorem a pamięcią
prowadzi do zwiększenia wydajności całego
systemu, nawet ponad wzrost mocy wyni-
kający z przyśpieszenia samego procesora.
Wszystkie dostępne na rynku Durony
oraz większość Athlonów z serii Thunder-
bird współpracują ze 100-megahercową
magistralą systemową w
trybie DDR
AK TUALNOŚCI
>>
TEMAT NUMER U
>>
HARDWARE
>>
SOFT WARE
>>
INTERNET
>>
PORADY
>>
MAGAZYN
Tuning peceta: podkręcanie procesorów
35
Co daje podkręcanie
Dowody proszę!
Aby pokazać, jaki wpływ na wzrost wydaj-
ności komputera ma przetaktowywanie
procesora, postanowiliśmy w naszym re-
dakcyjnym laboratorium zrobić najprost-
szy z możliwych testów overclockingu.
Wzięliśmy dwa znajdujące się na wyposa-
żeniu CHIP
Labu popularne układy AMD
Duron 600 MHz oraz Athlon 800 MHz.
Po wykonaniu kilku pomiarów na standar-
dowych ustawieniach zaczęliśmy podno-
sić częstotliwość magistrali systemowej
(bez zmiany mnożnika) za pośrednictwem
BIOS-u do maksymalnej stabilnej wartości.
Poniżej przedstawiamy, co uzyskaliśmy dla
komputera z płytą Asus KT7A i kartą gra-
ficzną z układem GeForce2 MX.
Athlon 800
Athlon 800@960
Duron 600
Duron 600@720
Quake III Arena –
640×480 pikseli [fps]
3Dmark2000 – CPU
Speed [CPU 3Dmark]
Sisoft Sandra 2001
ALU [Dhrystone]
Sisoft Sandra 2001
FPU [Whetstone]
103,7
122,9
125,4
154,9
190
222
270
323
1653
1993
2209
2660
806
972
1093
1298
533A
566
566
600
600
633
633
667
667
700
700
733
766
800
850
Prędkość
(MHz)
–
SL3W7
SL4NW
SL3W8
SL4NX/SL4PB
SL3W9
SL4NY
SL4AB
SL4NZ
SL4E6
SL4P2
SL4P3
SL4QF
SL55R/SL4TF
SL5GB
SL46S
SL46T
SL4PC
SL46U
SL4PB
SL3VS
SL4PA
SL48E
SL4P9
SL48F
SL4P8
SL4P7
SL4P6
SL4TF
SL5GA
cB0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cC0
cC0
cC0
cC0
Numer seryjny Wersja
OEM
Stepping
Stepping Celeronów
CHIP
| WRZESIEŃ 2001
36
»
CHIP
| WRZESIEŃ 2001
Pentium 4?
Pentium 4 to rodzina procesorów firmy
Intel o bardzo wysokiej szybkości pracy (na
poziomie 1,3–2,0 GHz). Niestety, jak się
okazuje, układy P4 w testach wcale nie dają
w
użytkowanych
obecnie aplikacjach
znacznej przewagi nad konkurencją.
Dodatkowo wraz z chipsetem i850 i bardzo
drogim zestawem pamięci Rambus za
komputer z Pentium 4 trzeba zapłacić
wysoką cenę. Wywołuje to wiele kontrower-
sji związanych z tą konstrukcją i w całej tej
dyskusji ginie gdzieś sprawa overclockingu.
P4 daje się jednak podkręcić! Znane są
przypadki pracy 1,5-gigahercowego układu
z częstotliwością 1,88 GHz. Co więcej, wy-
korzystując P4 1,7 GHz i wodne chłodzenie
można osiągnąć nawet 2,8 GHz! Nie pozo-
staje zatem nic innego, niż poczekać na
nowe układy Pentium 4 z jądrem Northwo-
od. Będą on produkowane w technologii
0,13 mikrona, a planowane częstotliwości
nominalne wyniosą ponad 2 GHz. W połą-
czeniu z nowymi DDR-owymi chipsetami
Intel 845+ (Brookdale) i VIA P4X266, które
właśnie się pojawiły, spodziewane są kolej-
ne rekordy overclockingu.
overclockerom bardzo duże możliwości
podkręcania. W tym przypadku uważać
jednak trzeba na taktowanie pozostałych
podzespołów komputera, np. szyny PCI.
W zakresie częstotliwości 100–133 MHz
będzie ona rosła wraz z FSB, by przy ofi-
cjalnych 133 megahercach powrócić do
wartości standardowych, po czym znów
będzie ponownie rosła. W praktyce dla
procesorów Duron i Athlon (100 MHz
FSB) najlepiej będzie więc przyjąć war-
tość 133 MHz jako bazową i dalsze pod-
kręcanie prowadzić mnożnikiem. Więk-
szość słabszych Duronów powinna
znieść tę częstotliwość przy fabrycznym
mnożniku, osiągając np. dla Durona 600
wartość taktowania równą 800 MHz. Jeśli
tak ustawiony procesor będzie pracował
prawidłowo, można próbować „kręcić
dalej”, zwiększając mnoż-
nik np. do 75, by uzyskać
ok. 930 MHz. Dla Duro-
nów o wysokiej częstotli-
wości nominalnej (np.
800 MHz), które ze stan-
dardową wartością mnoż-
nika (8x) mogą pracować
niepoprawnie (8x133 =
1064 MHz), należy rozwa-
żyć obniżenie mnożnika,
tak aby dla 133-megaher-
cowej FSB nie przekro-
czyć maksymalnej stabilnej częstotliwości
pracy samego układu. Takie rozwiązanie da
lepsze rezultaty niż niższa magistrala i wy-
soki mnożnik.
Mając jednak do dyspozycji chipset
KT133A (lub DDR-owy KT266) pozwalający
na jeszcze wyższe niż 133 MHz taktowanie
FSB, pokusić się można o nieco inne przy-
śpieszenie systemu. Realne staje się osią-
gnięcie nawet 150 MHz szyny FSB (efektyw-
nie 300 MHz). W takim przypadku Athlon
1200 musiałby jednak pracować z częstotli-
wością 1350 MHz (9x150
MHz) — jeśli się to powie-
dzie, wydajność komputera
będzie znakomita. Gdy się
nie uda, pozostanie wyko-
rzystać odblokowany mnoż-
nik i obniżyć go np. do 8,5.
Uzyskamy „tylko” 1275
(8,5
150 MHz), ale dzięki
150-megahercowej szynie
systemowej cały komputer
powinien pracować znacznie
szybciej niż owe standardo-
we 1200 MHz (9
133 MHz).
(efektywnie 200 MHz). Niektóre z nowych
Athlonów o częstotliwościach pracy 1,4;
1,33; 1,2; 1,13 i 1,0 GHz działają również
z szyną FSB taktowaną częstotliwością 133
MHz (efektywnie 266 MHz). Obecnie naj-
lepszym dostępnym na rynku chipsetem do
overclockingu zarówno procesorów Duron,
jak i Athlon (100/133 MHz FSB) jest obsłu-
gujący 133-megahercową magistralę syste-
mową zestaw układów VIA KT133A. Jego
starsza wersja, popularny KT133, oczywi-
ście również umożliwia ustawienie wyż-
szych, niestandardowych wartości FSB.
W praktyce KT133 nie radzi sobie najlepiej
powyżej 105–110 MHz. W rezultacie mani-
pulacji samą szyną procesor da się podkrę-
cić tylko nieznacznie, np. z Durona 600 uzy-
skamy ok. 660 MHz (6x110 MHz). Możemy
za to być spokojni o taktowanie innych pod-
zespołów. Częstotliwości taktowania PCI
i AGP nie przekroczą bezpiecznych warto-
ści, a i 112 MHz nawet dla starszych pamięci
PC100 nie stanowi problemu (zakładając
synchroniczne z FSB taktowanie RAM-u).
Prześcignąć epokę
W pełni stabilna 133-megahercowa magi-
strala FSB chipsetu KT133A daje wszystkim
AK TUALNOŚCI
>>
TEMAT NUMER U
>>
HARDWARE
>>
SOFT WARE
>>
INTERNET
>>
PORADY
>>
MAGAZYN
Tuning peceta: podkręcanie procesorów
36
INFO
Podkręcanie procesorów
http://www.tomshardware.com
http://www.anandtech.com
http://www.sharkyextreme.com
http://www.overclockers.com
http://www.extremehw.com
http://www.tweakit.com
Na płycie CD w dziale Temat
Numeru: Tuning peceta |
Podkręcanie procesorów
znajdują się tabele steppingu układów In-
tela, dodatkowe materiały i wcześniejsze
artykuły o podkręcaniu procesorów oraz
programy Soft-FSB, WCPUID oraz Stabili-
tyTest pomocne przy overclockingu.
Nie wiesz, co wybrać?
Sprawdź numer seryjny umieszczony
na opakowaniu i na podstawie steppingu wybierz układ
o maksymalnie dużych możliwościach podkręcenia.
Ogniwo Peltiera:
czyli lodówka w pececie; dzięki
specjalnej płytce ekstremalny overclocking zaczyna być
możliwy. Niestety, brak uzasadnienia ekonomicznego.