CHIP

| WRZESIEŃ 2001

O zapasie mocy drzemiącej we współ-

czesnych układach może świadczyć fakt, że

z tego samego wafla krzemowego wytwa-

rzane są zarówno procesory pracujące z ni-

skimi częstotliwościami, jak i te najszybsze

egzemplarze. Wszystkie fabryki przy selek-

cji chipów stosują dość prostą zasadę – z sa-

mego centrum wafla produkuje się najszyb-

sze układy, wolniejsze wycinane są

ze środkowego pierścienia, z brzegu zaś

najwolniejsze układy. Ale dlaczego proce-

sor, który powstał z zewnętrznej części wa-

fla, zawsze ma być słabszy niż ten ze środ-

ka? Spróbójmy więc wycisnąć z niego

rezerwę mocy!

Warto w

tym miejscu powiedzieć

wprost, że procesory o nominalnie wyso-

kich częstotliwościach pracy raczej nie na-

dają się do podkręcania. Jak wynika

z przedstawionych tu rozważań na temat

produkcji układów scalonych, zegary naj-

szybszych CPU działają z częstotliwościami

bliskimi maksymalnej przewidzianej przez

że w każdej chwili może zepsuć się chło-

dzący go wentylator.

Drugą przyczyną, sprawiającą, że

w układach drzemią rezerwy mocy, jest

(o dziwo!) obniżanie kosztów ich produk-

cji. Okazuje się, że już pierwsze, najwol-

niejsze egzemplarze skonstruowane są

w ten sposób, aby mogły działać przy czę-

stotliwościach znacznie wyższych – takich,

z jakimi będą pracowały układy sprzedawa-

ne np. za kilka miesięcy. Wszystkie popraw-

ki i usprawnienia, które są w tym czasie

wprowadzane, mają na celu dopracowanie

technologii ich wytwarzania. W uproszcze-

niu chodzi o to, aby przy produkcji końco-

wych (najszybszych) dla danej serii modeli

liczba uszkodzonych układów lub tych

działających z mniejszą częstotliwością była

minimalna. Innymi słowy, niemal każdy

układ firmy AMD czy Intel o częstotliwości

pracy np. 600 MHz jest teoretycznie w sta-

nie pracować z szybkością bliską 1 GHz.

Jednak to, czy uda się go do tego zmusić

czy nie, zależy od wielu czynników, z któ-

rych najważniejszym jest to, w jakich wa-

runkach układ został wyprodukowany – np.

czy nie występowały wahania temperatury

powyżej 0,01 stopnia Celsjusza!

W

ielu użytkowników pecetów

nawet nie próbuje własnoręcz-

nie zwiększać wydajności

komputera. To podejście jest skądinąd słusz-

ne, gdyż ponadnormatywne przyśpieszenie

procesora czy karty graficznej niemal za-

wsze wiąże się z niebezpieczeństwem

uszkodzenia sprzętu. A jednak współczesne

układy, zwłaszcza procesory, zawsze dyspo-

nują pewną rezerwą mocy. Ów naddatek,

wynoszący nawet do 50% standardowej wy-

dajności, wynika z konstrukcji i sposobu

produkcji układów scalonych.

Meandry technologii

Najważniejsze parametry wpływające na

prędkość działania procesora to częstotli-

wość pracy, napięcie zasilające i wytrzyma-

łość termiczna układu. Wszystkie te współ-

czynniki już w

chwili projektowania

jednostki centralnej brane są pod uwagę

i projektuje się je z pewnym zapasem bez-

pieczeństwa. Przecież nikt nie chce, aby je-

go układ spalił się tylko z powodu nieznacz-

nych wahań napięcia czy zbyt wysokiej

częstotliwości pracy zegara taktującego. Po-

dobnie jest z temperaturą — procesor powi-

nien wytrzymać więcej, chociażby dlatego,

Ile można zyskać? Co można stracić?

Rezerwa mocy

Ale ten komputer się wlecze! Tak narzeka niemal każdy właściciel

peceta, który musi poczekać kilka sekund na wykonanie jakiejkolwiek

operacji. A może zagospodarować nadmiar mocy obliczeniowej,

tkwiący niemal w każdym procesorze?

T

To

om

ma

as

szz H

Hrryyc

cu

un

niia

ak

k

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

30

Ostrzeżenie

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za ewentualne uszkodzenia sprzętu lub
utratę danych spowodowane zwiększe-
niem szybkości pracy procesora, karty
graficznej i całego komputera. Niniejszy
artykuł nie ma na celu zachęcenia czy
zniechęcenia kogokolwiek do podkręca-
nia. Podane informacje służą jedynie do
prezentacji problemu i wyjaśnieniu ogra-
niczeń i możliwości z nim związanych.
Wszelkie eksperymenty podejmowane
są wyłącznie na własne ryzyko. Jedno-
cześnie przypominamy, że zwiększenie
szybkości pracy układów poprzez prze-
taktowanie wiąże się z utratą uprawnień
gwarancyjnych.

jacek szleszyński

projektantów. W ich przypadku zapas mocy

ogranicza się zatem tylko do współczynnika

bezpieczeństwa, z jakim został skonstru-

owany procesor – zwykle od 10 do 15%. Naj-

bardziej spektakularne rezultaty (docho-

dzące nawet do 50–60%) osiągnie się,

podkręcając układy najtańsze, a więc te

o najniższej częstotliwości.

Trudna sztuka wyboru

Decydując się na próby overclockingu na-

szego procesora lub planując zakup najlep-

szego do tego celu egzemplarza, trzeba do-

brze przyjrzeć się samym kościom. Obecne

układy produkowane przez firmy Intel

i AMD dość dobrze poddają się procesowi

podkręcania. Wyjątek stanową kości VIA

C3, które jak na razie są „odporne” na więk-

szość zabiegów związanych z przyśpiesze-

niem ich pracy.

Spośród jednostek centralnych Intela do

typowego peceta najczęściej trafiają dobrze

podkręcalne procesory wytwarzane w tech-

nologii 0,18

µm, bazujące na jądrze Copper-

mine. Są to układy z serii Pentium III i Cele-

ron, zasilane napięciem od 1,5 do 1,7 V.

Pewną wskazówką co do możliwości

technicznych procesora jest tzw. stepping.

Mianem tym określane są kolejne wersje

produkcyjne o coraz wyższych częstotliwo-

ściach pracy i udoskonalonym jądrze ukła-

du. Łatwo się domyśleć, że każda następna

wersja zdolna jest do pracy z nieco wyższą

częstotliwością. W sprzedaży pojawiają się

więc procesory o coraz wyższych nominal-

nych zegarach, a mimo to produkcja wol-

niejszych i tańszych egzemplarzy nie jest

zatrzymywana. Co więcej, do ich wytwarza-

nia wykorzystywane są też unowocześnio-

ne maski fotolitograficzne, odwzorowujące

poprawioną strukturę tranzystorów.

Pomocne tabele

Jest jednak pewien problem – jak spośród

kilku leżących przed nami egzemplarzy

o tej samej częstotliwości nominalnej wy-

brać ten z nowszej produkcji? Pomoże nam

w tym sama firma Intel, która na swoich

stronach WWW publikuje tabele ze szcze-

gółowymi danymi technicznymi swoich

produktów – patrz: ramka „Stepping Celero-

nów”

35. Znajdziecie tam między innymi

opisy układów o określonym numerze serii,

który można odczytać z informacji umiesz-

czonych bezpośrednio na procesorze.

We wspomnianej tabeli wystarczy więc

przyjrzeć się procesorom o najwyższej do-

stępnej częstotliwości nominalnej, odczytać

ich stepping, a następnie odszukać i zanoto-

wać numery serii interesującego nas „niż-

szego” modelu, który wykonany został na

bazie tego samego jądra (identyczny step-

ping). Kupiony na podstawie takich notatek

układ, przy odrobinie szczęścia, może pra-

cować stabilnie z częstotliwością zbliżną do

maksymalnej dla danego steppingu.

Chipy z Drezna

Firma AMD obecnie produkuje dwie wersje

procesorów – Athlona oznaczonego nazwą

kodową Thunderbird oraz niskobudżetowe-

go Durona. Oba modele zbudowane są na

podobnym jądrze. Różnice w konstrukcji

dotyczą jedynie wielkości pamięci podręcz-

nej cache. Sztandarowy model Athlon

Thunderbird ma 128 kilobajtów pamięci

podręcznej pierwszego poziomu i 256 KB

pamięci cache L2. Duron jako wersja

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

31

W D Z I A L E

Przyśpieszanie peceta:
Overclocking procesorów

Szybsza grafika 3D:
Tuning kart graficznych

Benchmarki:
Czym i jak testować

Chłodzenie procesorów:
Test 17 wentylatorów

Wyciszanie komputera:
Pecet, który daje pospać

Tipsy:
Tuning systemów
operacyjnych i urządzeń

30

38

44

50

56

Zagrożenia związane z podkręcaniem procesorów

Overclockerze, strzeż się!

Podkręcanie procesorów (tzw. overcloc-
king) to nic innego jak zmuszanie ich do
pracy z wyższą częstotliwością niż przewi-
dziana przez producenta. W rezultacie
zwiększa się ich moc obliczeniowa, a zara-
zem całego komputera, i to bez wydawa-
nia pieniędzy na szybszy sprzęt.

Niestety, jak dowodzi praktyka, overcloc-

king ma również negatywne strony. Naj-
częściej spotkać się możemy z niestabilną
pracą peceta, czyli zawieszaniem się ma-
szyny w najmniej oczekiwanych momen-
tach. Czasami zdarzają się też inne przykre
niespodzianki, jak np. utrata danych z dys-
ku twardego, spowodowana błędną pracą
kontrolera EIDE, szyny PCI lub pamięci
RAM. Komplikację stanowi też bardzo
płynna granica stabilności. Może się oka-
zać, że podkręcony pecet pracuje prawi-
dłowo całymi godzinami, a dopiero przy
niektórych operacjach zawiesza się. Co
więcej, przyśpieszona maszyna zachowuje
się stabilnie w Windows 98/Me, ale za to
odmawia posłuszeństwa w systemach Li-
nux czy Windows 2000. Z tych też wzglę-
dów nie zaleca się podkręcania kompute-
rów, na których przetwarza się lub prze-
chowuje ważne dane.

Kolejnym zagrożeniem dla przetakto-

wanego sprzętu jest możliwość jego

uszkodzenia. Należy tu jednak podkreślić,
że fizyczne uszkodzenia komputera w wy-
niku overclockingu zdarzają się sporadycz-
nie, ale są prawdopodobne! Awarie takie
występują zwłaszcza przy znaczącym pod-
noszeniu napięć zasilających i zbyt słabym
chłodzeniu elementów, które po przetak-
towaniu wydzielają znacznie więcej cie-
pła. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem
jest zapewnienie odpowiedniego odpro-
wadzania gromadzącego sie ciepła

50.

Innym niekorzystnym zjawiskiem jest przy-
śpieszone zużycie przetaktowanych ukła-
dów (zazwyczaj ich trwałość spada o po-
łowę, czyli z 10–14 na ok. 5–7 lat). Nie-
mniej – biorąc pod uwagę czas, po
upływie którego sprzęt wymienia się na
nowy – jest raczej mało prawdopodobne
aby domowy użytkownik doczekał się
praktycznych skutków tego efektu.

Gaz do dechy:

825 MHz – oto, co moż-

na wycisnąć z procesora PIII 550E (FSB

100 MHz). Jednak przy 150-megaher-

cowej magistrali systemowej komputer

może pracować niestabilnie.

64

32

»

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

układów firmy Intel najczęściej podkręcaną

kością jest Celeron z jądrem Coppermine

(tzw. Celeron II w obudowie FCPGA). Wyni-

ka to przede wszystkim z niskiej ceny same-

go procesora, a więc opłacalności ekspery-

mentu i jego prędkości działania – jest on

po prostu najwolniejszym modelem na ryn-

ku tego producenta, co daje sporą szansę na

spektakularny sukces – zwiększenie często-

tliwości pracy nawet o 50%.

Wszystkie procesory firmy Intel mają

zablokowany mnożnik, więc jedynym spo-

sobem na ich przyśpieszenie jest zwiększe-

nie szybkości działania magistrali systemo-

wej. Celerony o nominalnej szybkości do

766 MHz przewidziane są do pracy ze stan-

dardową częstotliwością FSB – 66 MHz.

Maksymalna prędkość pracy najlepszych

steppingów wynosi ok. 800–900 MHz, czyli

nawet dla najniższych modeli o mnożniku

8



(np. model 533A) zwiększanie częstotli-

wości pracy magistrali systemowej ponad

100 MHz nie będzie potrzebne. W takich

warunkach sprawdzi się chipset i440BX,

nowy i815E lub jeden z produktów firmy

VIA – Apollo Pro 133 czy Apollo Pro 133A.

Przy zwiększaniu częstotliwości magi-

strali systemowej z 66 na 100 MHz, korzy-

stając z wartości pośrednich (zazwyczaj 68,

75, 83 MHz), trzeba pamiętać, że w więk-

szości płyt głównych zegar FSB (magistrali

systemowej) stanowi podstawę do taktowa-

nia złączy PCI i szyny AGP. Wiele płyt

z częstotliwościami lub napięciami zasilają-

cymi, które przekraczają wartości standar-

dowe. W markowych rozwiązaniach stosuje

się też wysokiej jakości rezonatory kwarco-

we i układy PLL (Phase Locked Loop) odpo-

wiedzialne za podawany sygnał zegarowy.

Jest to o tyle ważne, że od ich pracy zależy

rozdzielczość i charakterystyka impulsów

podawanych do procesora. Im są one gor-

sze, tym mniej komfortowe warunki pracy

ma CPU. Słaba rozdzielczość sygnału i nie-

odpowiednia jego charakterystyka mogą

uniemożliwić overclocking procesora.

Solidne podstawy

Najistotniejszym szczegółem, o który trze-

ba koniecznie zadbać w momencie kupowa-

nia płyty, jest możliwość zmiany częstotli-

wości magistrali systemowej FSB, mnożnika

oraz regulacji napięcia rdzenia procesora

(Vcore). Warto też zwrócić uwagę na roz-

mieszczenie na płycie głównej poszczegól-

nych elementów elektronicznych, zwłasz-

cza w

okolicy procesora. Zdarza się

bowiem, że wlutowane zbyt blisko podstaw-

ki duże kondensatory uniemożliwiają zało-

żenie na procesor solidnego radiatora.

To, ile „darmowych megaherców” uda

nam się wykręcić, zależy w dużym stopniu

nie tylko od samego procesora, ale również

od chipsetu płyty głównej. Dopiero to ze-

stawienie pozwala oszacować szansę na

sukces. Spośród obecnie produkowanych

„uproszczona” dysponuje 128 KB cache L1

i 64 KB cache L2. Mimo tych różnic wspól-

ną i bardzo interesującą cechą obu linii pro-

cesorów firmy AMD jest możliwość łatwej

zmiany mnożnika.

Oficjalnie ten „drobiazg” przechodził już

różne zawirowania. Firma AMD początko-

wo sprzedawała Athlony Thunderbird i Du-

rony z odblokowanym mnożnikiem. Był to

prawdziwy raj dla podkręcaczy – bez wzglę-

du na mnożnik katalogowy kupionego mo-

delu można było ustawić go sobie w dowol-

ny sposób i cieszyć się znacznie szybszym

procesorem. Pierwszą reakcją AMD na to

zjawisko były naciski na producentów płyt

głównych, aby usuwali ze swych wyrobów

zworki pozwalające na zmianę mnożnika.

Nie dało to jednak spodziewanych rezulta-

tów i kolejne partie procesorów miały już

mnożnik „zablokowany”. Zablokowany

w cudzysłowie, bo jak można przeczytać w

wielu serwisach internetowych, operacja ta

miała tylko charakter oficjalny, gdyż ciche

przyzwolenie ze strony AMD na podkręca-

nie swoich procesorów wciąż istnieje.

Dowodem na to jest m.in. sposób zablo-

kowania mnożnika. Jego blokada powstała

na skutek przecięcia czterech mostków,

umieszczonych na zewnętrznej, ceramicz-

nej powierzchni procesora – patrz: zdjęcie

powyżej. Zostało to bardzo szybko odkryte

przez użytkowników i wykorzystane do po-

nownego jego odblokowania – mostki wy-

starczy zamalować grafitowym ołówkiem.

Udany overclocking procesora, niezależ-

nie od tego, czy chodzi o układy Intela czy

AMD, w dużym stopniu związany jest z pły-

tą główną. Generalnie należy przyjąć, że do

podkręcania wybierać trzeba wyroby

uznanych i renomowanych producentów,

gdyż często wiele komponentów takiej

płyty będzie musiało później pracować

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

32

Grafitowy most:

do zmiany mnożnika

w procesorach Athlon/Duron wystarczy
grafitowy ołówek.

Odblokowywanie procesorów Athlon i Duron

Od czasu wprowadzenia do sprzedaży
Athlona procesory firmy AMD mają jed-
ną bardzo przydatną dla każdego over-
clockera cechę – możliwość swobodnej
regulacji mnożnika. Jeśli nie trafi nam się
egzemplarz procesora z fabrycznie od-
blokowanym mnożnikiem, trzeba będzie
włożyć w zdjęcie blokady nieco wysiłku,
ale sukces jest praktycznie pewny.

Obecnie sprzedawane Athlony serii

Thunderbird i Durony (jądro Morgan)
mają na swojej zewnętrznej powierzchni
wyprowadzone mostki, które odpowia-
dają za zmianę mnożnika i napięcia zasi-
lającego. Korzystając z zamieszczonej
obok tabeli, wystarczy odpowiednio po-
łączyć je za pomocą grafitowego ołówka
(czasem operacja ustawienia odpowied-
niej wartości wymaga przecięcia jedne-
go lub kilku mostków), a regulacja
mnożnika dostępna w płycie głównej
zacznie działać prawidłowo – patrz:
CHIP 2/2001

126, CHIP-CD 9/2001.

>=1250

1200

1150

1100

1050

1000

950

900

850

800

750

700

650

600

550

500

Grupa mostków

L6

MHz

L3

L4

Budujemy procesorowe mosty

źr

ódło: www

.t

omshar

dw

ar

e.com

35

»

umożliwia zmianę częstotliwości ustawień

dla szyny AGP z 1/1 na 2/3 FSB oraz zegara

PCI z 1/2 do 1/3 lub 1/4 FSB, ale nic poza

tym. Jak łatwo zauważyć, podnosząc szyb-

kość FSB, prędkość pracy magistrali PCI

(dzielnik 1/2) wzrasta ze standardowych

33 MHz do 41,5 MHz przy częstotliwości

FSB 83 MHz i powraca do 33 MHz przy 100-

-megahercowej FSB. Ponieważ niektóre

urządzenia PCI źle znoszą przetaktowanie

powyżej 37 MHz (zwłaszcza kontroler dys-

ków twardych), może się to objawiać zawie-

szaniem się komputera – nie tyle z powodu

podkręconego procesora, ile właśnie ze

względu na urządzenia peryferyjne.

Wybierając Celerona, warto zatem zde-

cydować się na model osiągający swoje

maksymalne możliwości już przy 75-mega-

hercowej FSB (np. 733 lub 766 MHz) lub

wybrać egzemplarz z mniejszym mnożni-

kiem (modele 533A, 566, 600 MHz), tak aby

zwiększyć prawdopodobieństwo pracy

z FSB = 100 MHz.

Przekroczyć setkę

Najnowsze Celerony o częstotliwości pracy

powyżej 800 MHz przystosowano do działa-

nia z 100 MHz magistralą systemową.

Maksymalna spodziewana częstotliwość

pracy, podobnie jak poprzednio, to ok.

900–950 MHz, czyli dla najsłabszego mode-

lu Celerona II o mnożniku 8



(800 MHz)

efektywna wartość częstotliwości FSB po-

winna wynieść ok. 112 MHz.

Tym razem jednak nie będziemy mieli

żadnych problemów z magistralą PCI, gdyż

w zakresie 100–112 MHz (dzielnik FSB =

1/3) taktowanie szyny PCI nie przekroczy

bezpiecznej wartości 37 MHz. Należy nato-

miast zwrócić uwagę na dzielnik AGP —

ustawiony jest na 2/3 częstotliwości FSB.

Przy 112 MHz portu AGP będzie pracował

z szybkością ok. 74 MHz. Standardowa czę-

stotliwość to 66 MHz. Złącze AGP będzie

więc przetaktowane, lecz 74 MHz powinny

wytrzymać niemal wszystkie dostępne

obecnie na rynku karty graficzne.

Bariera dźwięku

Spośród sprzedawanych procesorów Intel

Pentium III większość dostępnych układów

współpracuje z magistralą systemową dzia-

łającą z częstotliwością 133 MHz (seria Pen-

tium III EB), a maksymalna wytrzymałość

jądra szacowana jest na około 1,3 GHz.

Zwiększanie szybkości magistrali ponad

owe 133 MHz dyskwalifikuje wysłużony

w

„overclockerskich bojach” chipset

i440BX, który stabilnie pracuje właśnie do

ok. 133 MHz (oficjalnie BX przystosowany

jest zaledwie do 100-megahercowej FSB).

Na placu boju pozostają zatem układy

przystosowane fabrycznie do pracy ze 133-

-megahercową magistralą FSB, współpracu-

jące z pamięciami SDRAM PC133 (VIA

Apollo Pro 133, Apollo Pro 133A i Intel

i815E), lub DDR-owy VIA Apollo Pro266.

W płytach bazujących na tych układach do-

stępnych jest szereg dzielników magistrali

PCI i AGP (m.in. dzielnik FSB dla PCI 1/4,

dla AGP 1/2), pomagających rozwiązać pro-

blemy niestabilnej pracy urządzeń peryfe-

ryjnych i kart graficznych. Dodatkowo bar-

dzo często możliwe jest asynchroniczne

taktowanie pamięci dzięki zwiększeniu lub

zmniejszeniu dla nich szybkości pracy o 33

megaherce. Pozwala to uniknąć kłopotów

z nieprawidłowym działaniem pamięci po-

wyżej 133 MHz – część tańszych modułów

RAM zaczyna przekłamywać dane przy pra-

cy z częstotliwością ok. 135–137 MHz.

Można zatem przyjąć, że na takich pły-

tach da się bezpiecznie i bez kłopotów pra-

cować z częstotliwością FSB dochodzącą do

ok. 150 MHz (FSB = 150, AGP = 75, PCI =

37, RAM = 117 MHz). Dobrym zakupem do

overclockingu dla takiej płyty głównej może

być Pentium III 733 (mnożnik 5,5), PIII 800

EB (mnożnik 6) lub PIII 866 (mnożnik 6,5),

które po zmianie FSB ze standardowych 133

na 150 MHz powinny prawidłowo pracować

odpowiednio na 825, 900 i 975 MHz.

Na tym kończą się możliwości podkręca-

nia obecnej rodziny procesorów Celeron

i PIII. Dalsze zwiększenie częstotliwości

pracy tych układów będzie możliwe dla ko-

ści z jądrem Tualatin (patrz:

8), wykona-

nych w technologii 0,13 mikrona.

Athlonowe łoże

Ze względu na wspomnianą wcześniej moż-

liwość odblokowania mnożnika w przypad-

ku procesorów Duron i Athlon wszyscy mi-

łośnicy overclockingu są w dużo lepszej

sytuacji. Niemniej wielu osobom przyjdzie

z pewnością do głowy pomysł przyśpiesze-

nia przede wszystkim magistrali systemo-

wej, gdyż poza oczywistym przetaktowa-

niem procesora oraz brakiem fizycznej

ingerencji w układ (utrata gwarancji) meto-

da ta daje bowiem możliwość szybszej pra-

cy chipsetu i – co bardzo ważne – także pa-

mięci. Jak wiadomo, szybsza transmisja

danych pomiędzy procesorem a pamięcią

prowadzi do zwiększenia wydajności całego

systemu, nawet ponad wzrost mocy wyni-

kający z przyśpieszenia samego procesora.

Wszystkie dostępne na rynku Durony

oraz większość Athlonów z serii Thunder-

bird współpracują ze 100-megahercową

magistralą systemową w

trybie DDR

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

35

Co daje podkręcanie

Dowody proszę!

Aby pokazać, jaki wpływ na wzrost wydaj-
ności komputera ma przetaktowywanie
procesora, postanowiliśmy w naszym re-
dakcyjnym laboratorium zrobić najprost-
szy z możliwych testów overclockingu.
Wzięliśmy dwa znajdujące się na wyposa-
żeniu CHIP

Labu popularne układy AMD

Duron 600 MHz oraz Athlon 800 MHz.

Po wykonaniu kilku pomiarów na standar-
dowych ustawieniach zaczęliśmy podno-
sić częstotliwość magistrali systemowej
(bez zmiany mnożnika) za pośrednictwem
BIOS-u do maksymalnej stabilnej wartości.
Poniżej przedstawiamy, co uzyskaliśmy dla
komputera z płytą Asus KT7A i kartą gra-
ficzną z układem GeForce2 MX.

Athlon 800

Athlon 800@960

Duron 600

Duron 600@720

Quake III Arena –
640×480 pikseli [fps]

3Dmark2000 – CPU
Speed [CPU 3Dmark]

Sisoft Sandra 2001
ALU [Dhrystone]

Sisoft Sandra 2001
FPU [Whetstone]

103,7

122,9

125,4

154,9

190

222

270

323

1653

1993

2209

2660

806

972

1093

1298

533A
566
566
600
600
633
633
667
667
700
700
733
766
800
850

Prędkość
(MHz)

–
SL3W7
SL4NW
SL3W8
SL4NX/SL4PB
SL3W9
SL4NY
SL4AB
SL4NZ
SL4E6
SL4P2
SL4P3
SL4QF
SL55R/SL4TF
SL5GB

SL46S
SL46T
SL4PC
SL46U
SL4PB
SL3VS
SL4PA
SL48E
SL4P9
SL48F
SL4P8
SL4P7
SL4P6
SL4TF
SL5GA

cB0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cB0
cC0
cC0
cC0
cC0
cC0

Numer seryjny Wersja

OEM

Stepping

Stepping Celeronów

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

36

»

CHIP

| WRZESIEŃ 2001

Pentium 4?

Pentium 4 to rodzina procesorów firmy

Intel o bardzo wysokiej szybkości pracy (na

poziomie 1,3–2,0 GHz). Niestety, jak się

okazuje, układy P4 w testach wcale nie dają

w

użytkowanych

obecnie aplikacjach

znacznej przewagi nad konkurencją.

Dodatkowo wraz z chipsetem i850 i bardzo

drogim zestawem pamięci Rambus za

komputer z Pentium 4 trzeba zapłacić

wysoką cenę. Wywołuje to wiele kontrower-

sji związanych z tą konstrukcją i w całej tej

dyskusji ginie gdzieś sprawa overclockingu.

P4 daje się jednak podkręcić! Znane są

przypadki pracy 1,5-gigahercowego układu

z częstotliwością 1,88 GHz. Co więcej, wy-

korzystując P4 1,7 GHz i wodne chłodzenie

można osiągnąć nawet 2,8 GHz! Nie pozo-

staje zatem nic innego, niż poczekać na

nowe układy Pentium 4 z jądrem Northwo-

od. Będą on produkowane w technologii

0,13 mikrona, a planowane częstotliwości

nominalne wyniosą ponad 2 GHz. W połą-

czeniu z nowymi DDR-owymi chipsetami

Intel 845+ (Brookdale) i VIA P4X266, które

właśnie się pojawiły, spodziewane są kolej-

ne rekordy overclockingu.



overclockerom bardzo duże możliwości

podkręcania. W tym przypadku uważać

jednak trzeba na taktowanie pozostałych

podzespołów komputera, np. szyny PCI.

W zakresie częstotliwości 100–133 MHz

będzie ona rosła wraz z FSB, by przy ofi-

cjalnych 133 megahercach powrócić do

wartości standardowych, po czym znów

będzie ponownie rosła. W praktyce dla

procesorów Duron i Athlon (100 MHz

FSB) najlepiej będzie więc przyjąć war-

tość 133 MHz jako bazową i dalsze pod-

kręcanie prowadzić mnożnikiem. Więk-

szość słabszych Duronów powinna

znieść tę częstotliwość przy fabrycznym

mnożniku, osiągając np. dla Durona 600

wartość taktowania równą 800 MHz. Jeśli

tak ustawiony procesor będzie pracował

prawidłowo, można próbować „kręcić

dalej”, zwiększając mnoż-

nik np. do 75, by uzyskać

ok. 930 MHz. Dla Duro-

nów o wysokiej częstotli-

wości nominalnej (np.

800 MHz), które ze stan-

dardową wartością mnoż-

nika (8x) mogą pracować

niepoprawnie (8x133 =

1064 MHz), należy rozwa-

żyć obniżenie mnożnika,

tak aby dla 133-megaher-

cowej FSB nie przekro-

czyć maksymalnej stabilnej częstotliwości

pracy samego układu. Takie rozwiązanie da

lepsze rezultaty niż niższa magistrala i wy-

soki mnożnik.

Mając jednak do dyspozycji chipset

KT133A (lub DDR-owy KT266) pozwalający

na jeszcze wyższe niż 133 MHz taktowanie

FSB, pokusić się można o nieco inne przy-

śpieszenie systemu. Realne staje się osią-

gnięcie nawet 150 MHz szyny FSB (efektyw-

nie 300 MHz). W takim przypadku Athlon

1200 musiałby jednak pracować z częstotli-

wością 1350 MHz (9x150

MHz) — jeśli się to powie-

dzie, wydajność komputera

będzie znakomita. Gdy się

nie uda, pozostanie wyko-

rzystać odblokowany mnoż-

nik i obniżyć go np. do 8,5.

Uzyskamy „tylko” 1275

(8,5



150 MHz), ale dzięki

150-megahercowej szynie

systemowej cały komputer

powinien pracować znacznie

szybciej niż owe standardo-

we 1200 MHz (9



133 MHz).

(efektywnie 200 MHz). Niektóre z nowych

Athlonów o częstotliwościach pracy 1,4;

1,33; 1,2; 1,13 i 1,0 GHz działają również

z szyną FSB taktowaną częstotliwością 133

MHz (efektywnie 266 MHz). Obecnie naj-

lepszym dostępnym na rynku chipsetem do

overclockingu zarówno procesorów Duron,

jak i Athlon (100/133 MHz FSB) jest obsłu-

gujący 133-megahercową magistralę syste-

mową zestaw układów VIA KT133A. Jego

starsza wersja, popularny KT133, oczywi-

ście również umożliwia ustawienie wyż-

szych, niestandardowych wartości FSB.

W praktyce KT133 nie radzi sobie najlepiej

powyżej 105–110 MHz. W rezultacie mani-

pulacji samą szyną procesor da się podkrę-

cić tylko nieznacznie, np. z Durona 600 uzy-

skamy ok. 660 MHz (6x110 MHz). Możemy

za to być spokojni o taktowanie innych pod-

zespołów. Częstotliwości taktowania PCI

i AGP nie przekroczą bezpiecznych warto-

ści, a i 112 MHz nawet dla starszych pamięci

PC100 nie stanowi problemu (zakładając

synchroniczne z FSB taktowanie RAM-u).

Prześcignąć epokę

W pełni stabilna 133-megahercowa magi-

strala FSB chipsetu KT133A daje wszystkim

AK TUALNOŚCI

>>

TEMAT NUMER U

>>

HARDWARE

>>

SOFT WARE

>>

INTERNET

>>

PORADY

>>

MAGAZYN

Tuning peceta: podkręcanie procesorów

36

INFO

Podkręcanie procesorów

http://www.tomshardware.com
http://www.anandtech.com
http://www.sharkyextreme.com
http://www.overclockers.com
http://www.extremehw.com
http://www.tweakit.com

Na płycie CD w dziale Temat
Numeru: Tuning peceta |
Podkręcanie procesorów

znajdują się tabele steppingu układów In-
tela, dodatkowe materiały i wcześniejsze
artykuły o podkręcaniu procesorów oraz
programy Soft-FSB, WCPUID oraz Stabili-
tyTest pomocne przy overclockingu.

Nie wiesz, co wybrać?

Sprawdź numer seryjny umieszczony

na opakowaniu i na podstawie steppingu wybierz układ
o maksymalnie dużych możliwościach podkręcenia.

Ogniwo Peltiera:

czyli lodówka w pececie; dzięki

specjalnej płytce ekstremalny overclocking zaczyna być
możliwy. Niestety, brak uzasadnienia ekonomicznego.