1. KNS jako dyscyplina naukowa: definicja,
przedmiot, cel.KNS
(wg Piwowarskiego) to nauczanie społeczne Kośc
Kat.oraz oparta na nim naukowa refleksja
uczonych specjalistów i działaczy społ. To
odrębna dyscyplina o char teoret –prakt, która
posiada cechę niezmienności i rozwojowości,.
(niezmienne są zasady, na których bazuje),
podlega natomiast rozwojowi tak jak zmienia się
rzeczywistość społ – gosp.
dwa różne terminy:
- nauczanie społ kośc, które odnosi się do
nauczania kośc hierarchicznego
- dyscyplina naukowa, której nauczanie jest
jednym ze źródeł
Cel: wypr. Modelu społ. Zgodnego z nauką NT.

2. Byt społ: zakresy, charakt.
5 zakresów bytu społ.
-gosp, Polit. Rodzinny, religijny i
światopoglądowy, naukowy i tech.
Byt społ. to rzeczywistość społeczna, całokształt
mat. działalności ludzi w danym okresie
historycznym. Obejmuje te procesy, które mają
społ-hist char.: dotyczy wymiany materii
zachodzące między społ. a przyrodą i pomiędzy
jednostkami a grupami, które tworzą społ: procesy
gosp. ustrojowe, działania wojenne, akcje
strajkowe. W. zakres b.s nie wchodzą procesy
fizjologiczne nie zależą od wymiany materialnych
działań między ludźmi.Św. Tomasz 2 uj

ę cia bytu:

pierwotne zakładane jest w każdym kontakcie z
rzeczywistością; poznanie czegokolwiek domaga
się ujęcia tej rzeczy w kategoriach bytu.
metafizyczne formowane jest w procesie
abstrakcji, przebiega w 3etapach a. fizyczna –
pomija materię w jej konkretności, a. matemat-
bada ilościowy aspekt rzeczy, a. metafizyczna –
ujmuje formę rzeczy, wskazuje na konieczne
elementy istnienia tego bytu

hylemorficzna

struktura

bytu:

- wszystkie byty materialne składają się z materii i
formy.- materia jest ostatecznym podłożem form,
ale sama nie ma żadnej formy czy aktualności.
Materia pierwsza jest czystą abstrakcją, gdyż w
rzeczywistości spotykamy jedynie byty złożone z
materii i formy.- Forma jest „pierwszym aktem
fizycznego ciała”. W każdej rzeczy istnieje tylko
jedna forma

3. Metoda JOC w KNS.

Józef Cardijn (belg, zał. związek młodzieży
robotniczej) 1924. Sformułował zasadę: widzieć,
oceniać, działać.Należy mieć narzędzia. Aby
dostrzec i opisać problemy, zdiagnozować i
zrozumieć procesy, trzeba mieć wykształcenie
społ. Należy mieć wzór według którego ocenia się
zjawiska, znać zasady etyczne. Ocena i
spostrzeżenia są po to aby wyciągnąć wnioski i
zacząć działać, tylko zaangażowanie daje owoce
Jenuesse + Ovuviere + chrietienne = JOC – 1924
Jan XXIII – mater magistrate –encyklika jak
wprowadzić zasady w czyn -badanie
-wnikliwa ocena –czyny

4. Źródła KNS.

- dalsze (materialne):
- odwieczne prawo Boże (LEX ETERNA)- źródło
moralności ludzkiej; rozumna wola Boga
nakazującą trzymanie porządku naturalnego, a
zakazującą jego przekroczenie
- prawo naturalne – Boski porządek rzeczy
zawarty w ludzkim umyśle:
- zasady pierwsze (prima principia) oczywiste dla
wszystkich ludzi
-zasady dalsze (secundo principia) –
wyprowadzone z zasad pierwszych, które
znajdują swój wyraz w tradycji poszczególnych
narodów, np. prawo do własności prywatnej,
hierarchia władzy
- prawo objawione –znajduje się w Biblii i
tradycji Kośc. Kat.
- prawo pozytywne (stanowione przez człowieka)
- nauki pozytywne
- bliższe (formalne):
- oficjalna nauka Kościoła - Kodeks Prawa
Kanonicznego - Zbiory przepisów - encykliki
społeczne(Leon XIII – Rerum Novarum – 1891
Pius XI – Quadragessimo Anno – 1931 Jan XXIII
– Mater et Magistra – 1961 Jan XXIII – Pacem in
Terris – 1963 Pawel VI – Pokulorum Progressio –
1967 JP2 – Laborera Exercens- 1981 JP2 –
Centessimus

annus-

1991

- listy Episkopatu – breve adhortacje wystąpienia
publiczne

- dorobek uczonych katolickich - dokumenty
soborowe

5. Oświecenie i transformacje społeczne.
- pierwszą encykliką społeczną była encyklika
Leona XIII z 1891 „Rerum Novarum”, która
rozpoczyna ciąg nauczania Kościoła i
zaangażowanie w zmiany społeczne
- oświecenie to cały przedział czasowy, który
dokonał rewolucji w 5 zasadach:
- odkrycie Ameryki -> zmiana światopoglądu,
mapy świata, stosunków gospodarczych
- wystąpienie Lutra -> zatrząsł Kościołem,
sformułował swoje zasady, wprowadził podział
Kościoła w Rzymie; uznawał Boga, wiarę Pismo
św.; zmienił wyobrażenie o religii i
światopoglądzie
- myślenie Kartezjusza zmieniło poznanie ludzkie;
wcześniej filozofia miała charakter ontologiczny,
natomiast Kartezjusz mówi, że świat jest taki,
jakim go kreuje -> teoria poznania - stworzenie
maszyny parowej -> zmiana gospodarki;
rewolucja przemysłowa, zmiana modelu pracy
- prawo i polityka – kres monarchii i
wprowadzenie republiki (Rewolucja
Francuska) – M. Robespieur Proces ten kończy
się pod koniec XIX w. – Kościół dochodzi do
wniosku, że należy zmienić coś w systemie
społecznym -> podpisanie encykliki.

6. Historyczny kontekst KNS: opcje
ultramontańska i liberalna.
Sytuacja Kościoła w XIX.:
- rew, Fr. osłabiła pozycję Kośc została odebrana
Część dóbr, przestały być w stanie finansować
klasztory, szkoły, szpitale. W Rzymie zaczęła się
łamać kwestia administracji. Miało to wpływ na
duchowieństwo i jego pozycję; brakowało
powołań. - zostały popularyzowane idee
oświeceniowe, które leżały u podstaw Rewolucji
Francuskiej, np. liberalizacja kulturowa i
polityczna; uderzało to w strukturę Kościoła ->
bogate mieszczaństwo przekształciło się w
burżuazję
- ULTRAMONTANIE (łac. ultramontes – za
górami) (pojawia się we Francji) wierni
papieżowi -negatywnie określali Rew Fr i jej
następstwa:

prześladowania

Kościoła,

dechrystianizacja, zagrożenia dla papieża i
państwa kościelnego - opowiadali się za władzą
Kościoła

antymodernistyczna,

silnie

zhierarchizowana i zuniformizowana (np. język
łaciński), kiedy to pojawiają się ustawowe pojęcia
władzy nad Kościołem jak galicjanizm (Francja) i
józefinizm (Austria) odwołanie do tomizmu,
podstawy odnowy teologicznej - wypracowanie w
Kościele spójnego systemu filozoficzno –
teologicznego i określenie na nowo Katolicyzmu -
powrót do jednolizmu i społeczeństwa stanowego
->Kościół miałby być monolitem prawnym *
Leon XIII „Eternit patris”- wzmocnienie opcji
ultramontańskiej
- LIBERAŁOWIE – twierdzili, że ludzie sami
powinni określać społ. – Kośc. powinien być
bardziej otwarty na współczesne problemy - bliski
oświeceniowej idei;krytyka zasadność państwa
kościelnego otwartość wobec ideałów
oświeceniowych (Kant, Kartezjusz - chcieli
więcej władzy lokalnym kościołom, jednak nie
negowali funkcji papieża jako największego
autorytetu - chcieli ujednolicić formy, np. liturgii
Kościoła przez 130 lat trwała opcja
ultramontańska uważany jest za hamujący rozwój
Kościoła

7. Kwestia społeczna w XIX w: przyczyny,
charakterystyka.
- centrum zmian: Niemcy, Belgia, Francja -
skutek rozwoju gospodarki i społeczeństwa
- przyrost ludności - zmiany w układzie warstw
społecznych – zniesienie poddaństwa swoboda w
poruszaniu się; przeobrażenie rolnictwa,
modyfikacja wartości i wydajności pracy -
załamanie systemu feudalnego miało również
negatywne skutki: głód, wojna, zniesienie
świadczeń - chłopi stali się wolni, ale i
bezrobotni; byli zwolnieni od podatków; mieli
sprostać nowym warunkom: praca, rodzinna;
większość społeczeństw pozostała sama sobie

8. Kwestia robotnicza:

przyczyny,

charakterystyka.
- w poł. XIX nowa grupa społeczna: proletariat -
opuścili wioski i udali się do miasta bez
pieniędzy,
- nie byli w stanie dostosować się do tendencji
przemysłowych - robotnicy najemni - służba,
rzemieślnicy, chałupnicy - wiodąca grupę
tworzyli robotnicy pracujący w przemyśle - żyli w
skrajnej nędzy, byli marginesem społeczeństwa -
na rynku pracy nastąpiło zderzenie kapitału i
pracy, które polegało na multiplikacji zysków
przy minimalizacji kosztów obniżenie poziomu
moralnego i duchowego: ludzie

pracowali w ciężkich warunkach; nie posiadali
żadnego zabezpieczenia w pracy, rygorystyczna
dyscyplina - kobiety i dzieci – płace bardzo niskie
przy ogromnym wysiłku fizycznym; ludzie żyli
od wypłaty do wypłaty

9. Prekursorzy KNS w XIX w.
- Wilhelm Emanuel von Kettler – przyjaciel
ubogich, biskup Hanz; konieczność zajęcia się
sprawami społecznym - Adolf Kaping –
poświęcił się pracy z młodzieżą proletariatu
Maritain (rodzaje humanizmów, rozróżnienie
osoby i indywiduum, personalizm, kształt nowej
społeczności – charakter korporacyjno-
wspólnotowy, „arystokracja pracy”, pluralizm,
teizm,

demokracja

personalistyczna,

redystrybucyjne dobro wspólne, elementy
tomistyczne), Mounier (pojęcie osoby i
indywiduum, krytyka liberalizmu ,faszyzmu,
marksizmu, kapitalizmu F. R. Lamennais
Leon13 Rerum novarum 1891 rolą państwa jest
promowanie sprawiedliwości społecznej, poprzez
ochronę praw, podczas gdy Kościół musi mówić o
sprawach społecznych, w celu poprawy
socjalnych warunków i zapewnienia harmonii
klasowej.

10. Wpływ neoscholastyki na rozwój KNS.
filozoficzny, zapoczątkowany

encykliką

Leona

XIII

-

Aeterni Patris

. Leon XIII wezwał do

zaangażowania się katolików w pracę

filozoficzną

i przyjęcie w niej jednego wzorca -

scholastyki

, w

szczególności w formie nadanej przez

Tomasza z

Akwinu

.Widziano w niej najlepszą podstawę do

koncentracji sił katolickich przeciw
liberalizmowi. „Celem neoscholastyki – dowodził
Löffler - jest zwalczanie nowoczesnej, wrogiej
wierze i materialistycznej filozofii oraz jej
wpływów na katolickie życie duchowe, a także
przywrócenie związku z nauką kościelną dawnych
czasów, zerwanego przez epokę Oświecenia”

11. Prawa człowieka: kontekst filozoficzno-
historyczny, podział, charakterystyka.
Idea praw człowieka kształtowała się długo w
ciągu wieków w filozoficznych i teologicznych
koncepcjach prawa naturalnego, formułowana
była w różnych deklaracjach i aktach
normatywnych. Pewne elementy odnajdujemy w
ST, np. prawo do ochrony życia, wypoczynku,
dobrego imienia, własności, sprawiedliwego
procesu sądowego. Szczególne zainteresowanie
prawami człowieka w epoce Oświecenia. W
Ameryce Północnej ogłoszono: - Bill of Rights
stanu Wirginia (12 VI 1776), - Bill of Rights of
Independence (4 VII 1776); - Declaration des
Droits de l'Homme et du Citoyen (26 VIII 1789)
we Francji. Po II wojnie światowej ogłoszono 75
dokumentów uniwersalnych i regionalnych
posiadających moc prawną, Najważniejsze:
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948),
- Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz
Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych (1966)- Europejska Konwencja
Praw Człowieka (1950), - Europejska Karta
Społeczna (1961), Amerykańska Konwencja Praw
Człowieka (1969), - Afrykańska Karta Praw
Człowieka i Narodów (1981).
Podział prawa: - wolnościowe łączy się z takimi
wartościami jak dobro osoby ludzkiej, dobro
wspólne i prawda; od Jana XXIII nastąpiło
przejście od przedmiotowego do podmiotowego
ujmowania prawa do wolności, sumienia i
wyznania.
- społeczne, w którym zawiera się prawo do
pracy, własności, wypoczynku, opieki lekarskiej,
mieszkania, stowarzyszania się –
związane z sytuacja człowieka pracującego
- solidarnościowe dotyczy relacji osoby z innymi
ludźmi; jest to m.in. prawo do rozwoju, do życia
w nieskażonym środowisku naturalnym, prawo do
życia w pokoju
- prawa człowieka określają nie tylko relacje
między jednostkami a władzą państwową, ale
także między samymi jednostkami
- prawa człowieka mają charakter korelacyjny,
tzn. dopełniają się nawzajem, co wyklucza
absolutyzację któregokolwiek z nich kosztem
innych - prawa te powinny być widziane w
perspektywie celu „ku” – integralny
wszechstronny i dynamiczny rozwój osoby
ludzkiej

12. Kościół Katolicki, a prawa człowieka:
recepcja praw człowieka przez Kościół,
dokumenty.
W nauce społecznej Kościoła od Jana XXIII za
podstawę praw człowieka uznaje się godność
osoby ludzkiej. Na tym stanowisku stoi także

ONZ. Prawa człowieka uznawane są za prawa
naturalne (wrodzone), powszechne i nieutracalne.
- prawa człowieka są konkretyzacją godności
ludzkiej - zastrzeżenia wobec oświeceniowego
rozumienia praw człowieka, które wyłączały
prawa człowieka z ładu stworzenia, a więc
negowały ich uzasadnienie w Bogu - krytyka
liberalistycznego sprowadzania praw człowieka
wyłącznie do indywidualnych praw
wolnościowych przeciwstawnych państwu -
odrzucanie rozumienia socjalistycznego, które
bazowało na równości w ujmowaniu praw
społecznych,

kontrolowanych

przez

społeczeństwo
- zdaniem Kościoła prawa są powiązane z
odpowiadającymi im obowiązkami: to, do czego
ma się prawo, jest się także zobowiązanym np.
mam prawo do życia, a więc mam obowiązek do
utrzymania tego życia Dokumenty:
Leona XIII Rerum novarum ( 1891 ); Piusa XI
Quadragesimo anno (1931); Orędzie Radiowe
na Boże Narodzenie (1942) Piusa XII; Pacem
in terris (1963) Jana XXIII,
zwana wielką kartą chrześcijańskiego ujęcia praw
człowieka, zawierająca 9podstawowych praw: -
do życia i godnego poziomu życia - do
korzystania z wartości moralnych i kulturalnych
niezbędnych do rozwoju osobowości - do
wolności religijnej w wymiarze prywatnym i
publicznym - do wolnego wyboru drogi życiowej
i do swobody życia rodzinnego - do pracy i do
własności - do zrzeszania się - do emigracji i
imigracji - do udziału w życiu publicznym - do
obrony swych praw
Gaudium et spes i Dignitatis humanae (1965)
Soboru Watykańskiego II;
Dokument Stolicy Apostolskiej o
wolności religijnej (1980); Laborem exercens
(1981);

Sollicitudo rei socialis

(1987);

Centesimus annus (1991) Jana Pawła II;
Kościół i prawa człowieka, dokument
Papieskiej Komisji Iustitia et Pax (1975)

13. Prawa społeczne, a prawa wolnościowe:
podobieństwo i różnice.
- wolnościowe łączy się z takimi wartościami jak
dobro osoby ludzkiej, dobro wspólne i prawda; od
Jana XXIII nastąpiło przejście od
przedmiotowego do podmiotowego ujmowania
prawa do wolności, sumienia i wyznania. -
społeczne, w którym zawiera się prawo do pracy,
własności, wypoczynku, opieki lekarskiej,
mieszkania, stowarzyszania się – związane z
sytuacja człowieka pracującego

14. Korelacja praw i obowiązków.
- prawa są powiązane z odpowiadającymi im
obowiązkami: to, do czego ma się prawo, jest się
także zobowiązanym np. mam prawo do życia, a
więc mam obowiązek do utrzymania tego życia
-jeżeli my mamy obowiązki wobec innych, to tak
samo inni mają obowiązki wobec nas i mamy
prawo tego od nich wymagać

15. Zasady życia społecznego według
KNS: solidarność.
- kierunek zapoczątkowany przez Comte - od łac.
solidium – mocno powiązane - klasycy
solidaryzmu: Henryk Pesch, Gustaw Gunlach,
Oswald von Nell - Breunning - „wszyscy
płyniemy na jednej łodzi”, „jeden za wszystkich,
wszyscy za
jednego” – wzajemne powiązanie, które stanowi
wzajemną odpowiedzialność- każdy ma być
odpowiedzialny za całość, której jest częścią, a
całość ma odpowiadać za wszystkich swoich
członków - wszyscy mają wspólny cel i dążą do
niego - zasada jest etyczna, a więc jej cel również
jest etyczny, właściwy, dobry, powszechnie
akceptowany - od Rewolucji Francuskiej:
„wolność, równość, braterstwo” - wykluczenie
jednostki lub grupy jest wykroczeniem przeciwko
solidarności

16. Zasady życia społecznego według
KNS: pomocniczość (subsydiarność).
- nazwa pochodzi od Gustawa Gundlacha (łac.
Subsydium – pomoc z rezerw)
- określa uprawnienia jednostek i społeczności
mniejszych od dołu i obowiązki państwa i
społeczności większych od góry
- każde uspołecznienie powinno być pomocne dla
człowieka, przyczyniając się do jego dobra
indywidualnego - zadaniem państwa i
społeczeństwa jest pomoc, żeby jednostka i
wspólnoty mniejsze mogły wypełniać ich istotne
zadania (pomoc dla samopomocy) - pomoc w
aspekcie negatywnym brak pomocy, czyli
szacunek dla autonomii, inicjatywy jednostek i
społeczności

pośrednich,

szczególnie

społeczności większych wobec mniejszych

- pomoc w aspekcie pozytywnym udzielanie
pomocy w miarę skutecznej i jednorazowej, która
ma na celu umożliwienie samodzielnego działania
jednostek i grup pośrednich (pomoc dla
samopomocy) -stoi na straży pluralizmu wolnego
społeczeństwa: chroni naturalne prawa człowieka
i wspólnot porządkuje kompetencje władzy i jej
podział; sprzeciwia się totalnym dążeniom
kompetencyjnym - każda akcja społeczna
powinna pomagać członkom organizmu
społecznego, a nie niszczyć ich lub wchłaniać -
jeżeli jednostka niższego rzędu może zrobić coś
sama, to nie należy za nią rozwiązywać danego
problemu, lecz tylko pomóc encyklika
Quadragesimo Anno Piusa XI

17. Zasady życia społecznego według
KNS: dobro wspólne.
def. Dobro wspólne to suma wszystkich dóbr
materialnych i niematerialnych, które umożliwia
społeczeństwu osiągnięcie celu egzystencji:
spełnienia i doskonałości.
- jest to suma tych warunków życia społecznego,
dzięki którym jednostki ,rodziny, zrzeszenia mogą
łatwiej osiągnąć doskonałość - dobro wspólne jest
celem państwa i społeczeństw, zadaniem państwa
jest przede wszystkim stworzenie warunków
ramowych, w których może się skutecznie
rozwijać współdziałanie jednostek, grup
stowarzyszeń - w dobru wspólnym swój udział
maja wszyscy ludzie i każdy pojedynczy człowiek
- zasada ta określa obowiązku od dołu i
uprawnienia od góry - funkcja negatywna: zasada
ta chroni przed indywidualizmem, egoizmem,
grupami interesu - funkcja pozytywna: akcentuje
wagę sprawiedliwości społecznej i konieczności
wkładu każdej jednostki w dobro wspólne -
wyznacza granice działania władzy

18. Sprawiedliwość: rodzaje, charakterystyka.
Zasada sprawiedliwości społecznej jest to norma
stosunków zachodzących między grupami
społecznymi, która reguluje ich uprawnienia i
wzajemne obowiązki przez wymóg oddawania
każdemu tego, co się mu należy. Rodzaje:
- wymienna (institia commutativa)- oparta na
zasadzie równości wymiany, np. kupno, sprzedaż
- rozdzielcza (institia distributiva)-
obowiązuje w perspektywie politycznej: podmioty
wyższe i niższe, np. państwo i obywatele; zasada
proporcjonalności na podstawi rozdziału np.
dochodu - udziału (institia participativa)-
podmioty niższe mają równe prawo do udziału w
określaniu podmiotu wyższego, np. wybory -
społeczna (institia sacialis)- norma stosunków
zachodząca pomiędzy społecznością przez
wymóg tego, co się komu należy w relacjach
społecznych; to jest postulat, nie można się ich
domagać; źródłem są postawy ludzkie; aktualizują
się wraz zwymogami społecznymi

19. Relacja "społeczeństwo - państwo" według
KNS: funkcje państwa.
Funkcje państwa: - porządku prawnego
-do zadań państwa należy stworzenie warunków
dla spokojnego życia i współpracy jednostek
ludzkich i różnych społeczności dla dobra
wspólnego; - kierowanie, czuwanie, by
działalność jednostek i różnych utrzymywała się
w granicach swoich kompetencji i nie naruszała
innych ze szkodą dla społeczeństwa
- każda ingerencja państwa musi być obiektywnie
uzasadniona, aby nie naruszała godności i praw
osoby - prawo z sankcją do przymusu. państwo
musi troszczyć się o stworzenie sprawiedliwego
systemu praw i dopilnować, aby stanowione
prawa były postrzegane.
- porządku dobrobytu - zabezpieczenie przed
agresją i pokój światowy - poszanowanie prawa
międzynarodowego i wykazanie gotowości do
obrony w razie agresji przez obce państwo
-zbudowanie sprawiedliwego systemu gosp,
poszanowanie i pomnażanie własności prywatnej
- przestrzeganie zasad moralności społecznej
- gwarancja indywidualnej wolności i własności,
stabilność pieniądza, istnienie sprawnych służb
publicznych porządku kultury
- pobudzanie inicjatywy podmiotów życia
Kulturalnego - udzielanie pomocy, zwłaszcza
materialnej

20. Struktury pośrednie: podstawa,
rodzaje, charakterystyka.
- Społeczności (wspólnoty i grupy celowe), które
występują pomiędzy jednostką i rodziną a
społecznością państwową.
Społeczności terenowe zmierzają do realizacji
celów i zadań zw. z zamieszkaniem w różnych
zakresach wspólnot terytorialnych, (wieś, małe
miasto, dzielnica w dużym mieście lub szerzej,
powiat, region) Oparte są na więziach człowieka z
jego miejscem zamieszkania. Mogą to być cele i

zadania gosp, społ, oświatowe, kult, rel itd., a
przede wszystkim odciążenie władz centralnych
od nadmiernej troski o obywateli
Społeczności zawodowe oparte na zasadzie
świadczenia, a nie produkcji dóbr i pełnienia
usług. Ich cele skupiają się na zabezpieczeniu
interesów ludzi pracy przy jednoczesnej trosce o
dobro przedsiębiorstwa i państwa. Mogą to być
związki zawodowe, zrzeszenia
producentów i konsumentów, wspólnoty,
przedsiębiorstwa itd. Pius XI w encyklice
Quadragesimo anno postulował wprowadzenie
tzw. stanów zawodowych (korporacji)
zrzeszających pracodawców i
pracobiorców dla przezwyciężenia podziałów
klasowych. model nie przyjął się, został też
wypaczony i wykorzystany przez faszystów we
Wł. Ważną kwestią ujętą w tym modelu jest
udział pracowników we własności i w
zarządzaniu przedsiębiorstwa.
Społeczności wolne traktowane są jako grupy
interesów, dzielą się na 2 typy: 1.takie, które
kształtują się bardziej w płaszczyźnie publicznej,
np. partie polityczne, których cele
związane są z kształtowaniem dobra wspólnego
społ, mogą wpływać na decyzje państwa, oraz
kształtujące się w płaszczyźnie bardziej
prywatnej, których cele związane są z różnego
rodzaju hobby Społ terenowe, zawodowe i wolne
mają duże znaczenie dla rozwoju osoby ludzkiej,
realizacji jej celów i zadań życiowych, a także dla
prawidłowego

urzeczywistniania

dobra

wspólnego "całości". KNS traktuje je jako
"barometr wolności" w określonym społ i
państwie. Papież Jan Paweł II wskazuje na
konieczność upodmiotowienia społ, które
powinno być zabezpieczone przez tworzenie
struktur pośrednich, które cieszyłyby się
rzeczywistą autonomią w stosunku do władz
publicznych oraz dążyłyby do sobie właściwych
celów
poprzez lojalną wzajemną współpracę przy
podporządkowaniu wymogom wspólnego dobra.

21. Rodzina: definicja, cele, prawa.
RODZINA najmniejsza komórka życia społ.
złożona z rodziców i dzieci. Cele: prokreacja,
wychowanie, wzmocnienie osobowości. Sobór
Watykański II określił jeszcze jako cel miłosć.
Mąż i żona ponoszą wspólną odpowiedzialność za
rodzinę. Dziecko to podmiot nie przedm, cel nie
środek, osoba nie rzecz. negacja antykoncepcji –
sprzeciwianie się celowi bożemu
Podstawowe prawa rodziny:
- prawa rodziny jako takiej:
do istnienia, rozwoju i utrzymania, pierwszeństwa
w wychowaniu dziecka, założenia rodziny,
trwałości więzi małżeńskiej i rodzinnej,
wypełniania własnej odpowiedzialności w
zakresie przekazywania życia
- prawa rodziny względem państwa,
środowiska:
do zabezp. finansowego i fizycznego,
zatrudnienia, własności pryw. zrzeszania się z
innymi rodzinami, ochrony praw, ochrony osób
starszych i godnej śmierci, emigracji w celach
lepszych warunków życia, ochrony nieletnich

22. Ideologia i światopogląd: różnice,
czynniki konstytutywne ideologii.
Ideologia - (grec. idea - idea, wyobrażenie; logos-
słowo, nauka) W sensie szerszym to względnie
usystematyzowany zespół twierdzeń, ocen i norm,
będący teoretyczną podstawą działania jakiejś
grupy społ. W sensie węższym, to zespół
poglądów będących wyrazem interesów i dążeń
jakiejś grupy społ, przede wszystkim klasy.
światopogląd, - rozumiany jako zespół ogólnych
przekonań i twierdzeń składających się na
całościowy obraz rzeczywistości oraz związanych
z nimi ocen i norm wyznaczających sposób
postępowania czł. Nie każda ideologia posiada
swą warstwę światopoglądową i nie wszystkie
treści danego światopoglądu mają wymiar
ideologiczny. Ideologii nie należy też
utożsamiać z doktryną (polityczną, prawną), którą
cechuje wysoki stopień teoretycznego
usystematyzowania. Ideologia wiąże się ściśle z
polityką, będąc podstawą politycznego programu
działania, a także czynnikiem zespalającym ruch
polityczny. Nie wyklucza to autonomii polityki w
stosunku do ideologii (pragmatyzm).
Współczesna krytyka ideologii zajmuje się
badaniem związku, jaki zachodzi między
prawdziwością a skutecznością danego systemu
ideologicznego. KNS, jako dyscyplina
teologiczna, nie utożsamia się z ideologią. Pełni
za to w stosunku do różnych ideologii funkcję
krytyczną, demaskując tkwiące w nich fałszywe
założenia antropologiczne oraz błędne
interpretacje natury i celu życia społ.

23. Indywidualizm społeczny: płaszczyzny,
charakterystyka.
- uznaje jednostkę jako jedyny, ostateczny
podmiot życia społ i gosp; jego podstawą jest
koncepcja

bytu

samodzielnego

i

samowystarczalnego
– jedyną miarą wartości jest dobro i interes
jednostki - indywidualizm najbardziej
rozbudowali Hobbes, Lock i Rousseau
Rousseau:
- czł jest z natury dobry i wolny
– wolność to nienaruszalny atrybut czł
- wszyscy rodzą się równi, ale z innymi
atrybutami- mocniejsze jedn dążą do
podporządkowania sobie słabszych; dla ochrony
naruszenia wolności jedn tworzy się państwo
- indywidualizm występuje w
płaszcz epistemologicznej, relig, polit i społ
– jedn z natury nie potrzebuje życia społ, zawiera
jedynie umowy społeczne
- społ jest arytmetyczną sumą jednostek, nie ma
między nimi relacji naturalnych więc dobro
wspólne to suma dóbr jednostkowych i
ma charakter ilościowy
motywami umowy społecznej są:
Hobbes: zabezpieczenie przed egoizmem i
wrogością
Lock: ocalenie wolności
Rousseau: osiągane korzyści - małżeństwo i
rodzina traktowane są jako dowolne i wolne
umowy prywatne

24. Teorie umowy społecznej:
charakterystyka
Teoria umowy społecznej – znana była
już w starożytności greckiej, szerokie uznanie
nabyła w XVII i XVIII w. w racjonalistycznej
filozofii oświecenia, Odwołuje się do czasów
przed ukształtowaniem państwa
dwie wersje teorii wspólnie zakładają istnienie
prawa naturalnego jako wiecznego i
przyrodzonego naturze ludzkiej
1.Czł z natury jest zły. Pierwotnie wszyscy
walczyli przeciwko wszystkim.
By zapobiec samo wyniszczeniu ludzie zawarli
umowę o nieagresji i ustanowili państwo (Thomas
Hobbes, Baruch Spinoza)
2.Czł jest z natury dobry, pierwotnie życie było
pomyślne, ale z czasem nastąpiło zepsucie natury
ludzkiej By zapobiec konfliktom ludzie zawarli
między sobą umowy o zjednoczeniu (pactum
unionis) i o podporządkowaniu się władcy
(pactum subiectionis) (John Locke, Jean Jacques
Rousseau)

25. Liberalizm: charakterystyka.
Stosuje zasadę indywidualizmu do życia gosp.
Wolność i prawo dążenia do indywidualnego
dobra. Koncepcja czł dążącego do zdobyci dóbr
mat jak najmniejszym kosztem.
Sciśle splata się z indywidualizmem i
oświeceniowym racjonalizmem w filozofii czł.
Funkcją państwa jest obrona i gwarancja praw
wszystkich obywateli. W dziedzinie ekonomii
absolutyzował prywatną własność oraz zasadę
nieograniczonego zysku ekonomicznego i wolnej
konkurencji.
Państwo nie ma prawa do jakiejkolwiek
interwencji w sferze życia gosp. jednostki
Oderwania Kośc od państwa i laicyzacji wielu
dziedzin życia społ.
W latach międzywojennych - neoliberalizm.
(akceptacja ograniczonej interwencji państwa w
życie społ-gosp) Nauka społ Kośc broni wolności
ludzkiej, ale krytycznie odnosi się do liberalizmu.
Głównie krytykuje niemożliwa

do

zaakceptowania z chrześcijańskiego punktu
widzenia absolutna autonomia jednostki
charakterystyczna dla każdej odmiany
liberalizmu.

26. Socjalizm: charakterystyka.
Pierwotnie termin ten pojawił się u
przedstawicieli racjonalistycznej szkoły prawa
naturalnego.
Zastosowanie polityczne znalazł w XIX i XX w.
w ruchach socjalistycznych. Współcześnie
obejmuje tak różnorodne ruchy społe, że trudno
doszukać się w nich cech
wspólnych. Najczęściej zwraca się w tych ruchach
uwagę na krytykę kapitalizmu, zniesienie
własności prywatnej, walkę klas oraz na
konieczność zbudowania nowego
porządku społ i gosp.
cztery różne fazy rozwoju socjalizmu:
1 ) Socjalizm utopijny (ok. 1820-1848). okres
wielkich zmian społh wywołanych rewolucją
przemysłową. Głosił różne wizje przebudowy
społ w oparciu o założenia filoz-prawne
Oświecenia i wynikającą z nich koncepcję
egalitarnego porządku społ.

2)

Powstanie zorganizowanego ruchu

robotniczego w Europie i zw z nim partii socj
względnie socjaldemokr (od 1850 do I wojny
światowej).
3) Rozdział partii socjalistycznych lub
socjaldemokratycznych od partii komunistycznej
(od I wojny światowej do 1945).
4) Popularyzacja systemów
socjalistycznych po II wojnie światowej. Z jednej
strony ZSRR i podporządkowane mu kraje
demokracji ludowych zmierzały do
realizacji "naukowego" (doktrynalnego)
marksizmu-leninizmu, z drugiej kraje zach
kształtowały się jako pluralistyczne i
demokratyczne, tam partie socj i socjaldemokr
mogły ubiegać się o miejsce w parlamencie i o
sprawowanie rządów. Nauczanie społeczne Kośc
nie akceptuje ustrojów socjal opartych na
ateistycznych założeniach. Zwł marksizmu
leninizmu, który znajdował się u podstaw
programów partii komunist.
Paweł VI w Octogesima adveniens (1971),
o ideologii i ruchach socjalistycznych, powiedział
o potrzebie sprecyzowania zw ideologii i ruchów
socj. aby nie pozwolić na naruszanie wolności i
godnościludzkiej

27. Komunizm: charakterystyka
Komunizm zbiór poglądów ideol i zbudowany na
nich program polit dążący do stworzenia
bezklasowego społ, wprowadzenia egalitaryzmu i
zniesienia własności prywatnej. Społ komun
miało być ujednolicone pod względem przekonań
i zachowań polit. Elementy ideologii
komunistycznej można spotkać też u Platona i
Tomasza z Akwinu.
W XV–XVIII w. przyjmuje postać komunizmu
utopijnego, postulującego zniesienie własności
pryw, likwidację podziału społ na bogatych i
biednych (prekursorzy: T. Morus, C.H. Saint-
Simon, Ch. Fourier).
W XIX w. P. Kropotkin głosi komunizm
anarchistyczny, akcentujący
absolutną wolność jednostki, zniesienie państwa i
wprowadzenie własności kolektywnej – związku
wolnych i samorzutnie powstałych stowarzyszeń
produkcyjnych.
Podst komunizmu jako zintegrowanej koncepcji
ideol jest Manifest Komunistyczny K. Marksa z
1848, wg którego zbudowanie ustroju
komunistycznego jest główną historyczną misją
klasy robotniczej. Zadaniem proletariatu miało
być zniesienie panowania burżuazji i przekszt
społ klasowego w bezklasowe, zorg w formie
samorządu

powszechnego.

Rewolucja

proletariacka, miała doprowadzić do państwa bez
aparatu przymusu, bez alienacji pracy,
zbudowane na zasadzie "od każdego według jego
zdolności, każdemu według potrzeb". Rozważania
Marksa uzupełnił W.
Lenin, powstała koncepcja marksizmu-leninizmu,
która jest składową częścią ideologii rewolucyjnej
klasy robotniczej, tzw. komunizmu naukowego i
podstawą ruchów komunistycznych. Rewolucja
miała prowadzić do etapu dyktatury proletariatu.
Partie komunistyczne zdobyły władzę w Rosji
(1917) i Mongolii (1924), później, zwłaszcza po II
wojnie światowej w wielu krajach Europy
Środkowej i Wschodniej (m.in. w
Polsce,Czechosłowacji, Bułgarii,Rumunii, NRD),
Azji (Chiny, Korea Północna, Wietnam), Afryce
(Angola,
Mozambik), Ameryce Środkowej (Kuba). Tam
gdzie ugrupowania komunistyczne przejęły
władzę wprowadzano ustrój komunistyczny
oparty na mechanizmach totalitarystycznych.
Char się m.in. dominacją partii we wszystkich
sferach życia, podporządkowaniem partii
ustawodawstwa,

zespoleniem

aparatu

państwowego i partyjnego, stosowaniem przez
państwo przymusu i kontroli życia publicznego
(cenzura) i prywatnego, upaństwowieniem gosp
oraz podporządkowaniem polityki interesom
ZSRR. Upadek realnego socjalizmu w krajach
Europy Środkowej i Wschodniej spowodował
załamanie się ruchu komunistycznego i jego
marginalizację. W latach 60. i 70. XX w. uzyskały
też szerokie wpływy polityczne w niektórych
krajach Europy Zachodniej (Francja, Włochy).

28. Media: podział, zadania, kryteria
obiektywności mediów
MEDIA- wszystkie techniczne, funkcjonalne,
organizacyjne środki komunikacji indywidualnej i
masowej; m.in. media drukowane, audiowizualne,
cyfrowe; a także
instytucje: radio, telewizja, gazety itp.
4 płaszcz. etyki mediów:
- polit – społ: na niej tworzy się ramy prawne
-organizacyjna:na

niej

funkcjonują

przedsiębiorstwa i zw gosp medialnej -

indywidualnej: różne role osób pracujących w
organizacjach medialnych
Zadania: - edukacja, integralny rozwój osoby;
zmniejszenie analfabetyzmu - poszanowanie
dobra wspólnego - pełnią funkcję służebną
Kryteria obiektywności mediów:

-

odpowiedzialność – nie można jej postrzegać
indywidualnie; jest szereg grup będących podm
odpowiedzialności:
- osoby tworzące treści medialne powinny
kierować się odpowiednimi wartościami i
kryteriami jakości
- właściciele, sponsorzy – wyznaczają
organizacyjne warunki ramowe dla tworów
mediów
- użytkownicy mediów –ewentualna krytyka
- prawodawca i instytucje publ oraz różne organy
społeczne
- komunikacja – pełna i otwarta struktura
komunikacji; cenzura organów państwowych czy
społ jest sprzeczna ładowi społ opartemu na
wolności; lecz konieczne są ograniczenia ze wzgl
na socjalizację dzieci i młodzieży dot również
treści zagrażających godności osoby ludzkiej lub
demokr ładowi społ, - wyrównanie braków
wiedzy
prawda – wydarzenia przekazywane
przez media można podzielić na 3 kategorie:
- wyd oryginalne: realne i obiektywne
- wyd medialne, spreparowane (pseudo wyd),
- media przedstawiają okrojony obraz
rzeczywistości, może doprowadzić to do
subiektywizmu, wykrzywienia rzeczywistości lub
celowej manipulacji

29. Troska o ekologię jako przejaw solidarności
globalnej.
Rozwój techniki i przemysłu w czasach
nowożytnych, spowodował naruszenie równowagi
ekologicznej w skali globalnej,
Encyklika Populorum progressio Pawła VI,
pierwszy dokument Stolicy Apost. dot. ekologii.
*Mater et magistra;
- ambiwalentny charakter techniki - zaczęło się od
rewolucji obyczajowej
modele:
- antropocentryczny (etyczną miara jest człowiek)
- patocentryczny (rola cierpienia, granice
cierpienia) - biocentryczny
- fizjocentryczny - troska i dobro każdego
człowieka - wewnętrzne środowisko człowieka
(ekologia człowieka)
1) odpowiedzialność ekologiczna za
środowisko naturalne i społeczne, za
jednostkę (ekologia osoby) 2) retynizacja =
sieciowość 3) zasada zrównoważonego rozwoju
Ekologia dziedzina nauk przyr badająca
wzajemne zależności między organizmami, oraz
między organizmami a środ. Powiązania między
org żywymi powodują, że zachwianie równowagi
w jednym punkcie ekosyst powoduje zachwianie
równowagi jego całego Przy zakłóceniu
równowagi w punkcie o szczególnie dużym
znaczeniu skutki mogą być odczuwalne przez całą
biosferę.
Naruszenie równowagi ekologicznej w skali
globalnej, zwraca się również przeciw całemu
gatunkowi ludzkiemu.
-Kośc traktuje on kryzys ekologiczny w
stosunkach człowiek - przyroda jako przejaw
kryzysu dot całej obecnej cywilizacji; ochronę
środowiska postrzegana też w kategoriach
moralnych nie tylko technologicznych.
-Źródłem kryzysu jest traktowanie zasobów
naturalnych wyłącznie jako rezerwuaru dóbr
konsumpcyjnych. Przyroda to nie tylko
otoczenie, od którego jesteśmy biologicznie
uzależnieni, ale też cząstka misterium stworzenia,
wolno nam z niej korzystać, ale należy szanować.
-Prymat człowieka, nad całą przyrodą jest w kns
czymś oczywistym, ale oznacza to akceptacji
bezwzględnej dominacji. Człowiek jako pan
natury oprócz przywilejów posiada obowiązek
szanowania i ochrony naturalnego porządku
przyr.
-zarzuty, że za kryzys ekologiczny
odpowiedzialna jest tradycja judeochrześcijańska
z powodu
wyniesienia człowieka (Ks. Rdz. "czyńcie sobie
ziemię poddaną") Kośc podkreśla, że źródłem
kryzysu ekologicznego jest złe używanie władzy
nad przyr. Wynika to z pewnych współczesnych
ideologii
absolutyzujących człowieka.
-Problem ochrony przyr ma też wymiar społ..
Niedopuszczalne jest, by społ bogate ekol
skutkami swego rozwoju obciążały kraje uboższe
czy nast pokolenia,
-Prawdziwa ochrona środowiska to harmonijne
współistnienie i
wspólny rozwój człowieka wraz z otaczającym go
światem.