TEZY EGZAMINACYJNE Z KATOLICKIEJ NAUKI SPOŁECZNEJ I SPOŁECZNEGO

NAUCZANIA JANA PAWLA II (DALEJ: KNS)

1. KNS jako dyscyplina naukowa: definicja, przedmiot, cel.

KNS (wg Piwowarskiego) to nauczanie społeczne Kościoła Katolickiego oraz oparta na nim naukowa refleksja uczonych specjalistów i działaczy społecznych. Jest to odrębna dyscyplina o charakterze teoretyczno - praktycznym, która posiada cechę niezmienności i rozwojowości, tzn. niezmienne są zasady, na których bazuje, podlega natomiast rozwojowi tak jak zmienia się rzeczywistość społeczno - gospodarcza.

Należy rozróżniać dwa terminy:

- nauczanie społeczne kościoła, które odnosi się do nauczania kościoła hierarchicznego

- dyscyplina naukowa, której nauczanie jest jednym ze źródeł

2. Byt społeczny: zakresy, charakterystyka.

Życie społeczne to byty:

-podstawowe - rodzina

-środowiskowe - społeczność lokalna

-wielkie naturalne byty społeczne - naród, państwo.

Człowiek to obywatel wielu bytów społecznych. Jest to zjednoczenie ludzi w celu wspólnego działania dla osiągnięcia jakiegoś dobra. Byt zawsze jest celowy. Celem jest dobro wspólne. Jest ono specyficzne dla bytów ludzkich. Czym innym jest dobro wspólne państwa, rodziny i społeczeństwa. Dobro społeczne ma służyć wszystkim.Wspólne działanie nie oznacza tego samego działania. Jest ono przyporządkowane wspólnemu działaniu. Człowiek jest podmiotem życia społecznego, gospodarczego, kulturowego. Naród jest dla człowieka (a nie odwrotnie). Należy uszanować wartość człowieka. Życie społeczne musi opierać się o zasady etyczne: jeżeli nie będzie tych zasad, to będziemy sami się zabijać.

 Zasady:

- zasada peronalizmu - wiąże się z człowiekiem

- zasada solidarności

- zasada sprawiedliwości

- zasada wolności

- zasada dialogu

- zasada tolerancji

-zasada pomocniczości

Podmiotowość człowieka. Człowiek jest podstawową wartością społeczną. Jest człowiek początkiem i celem wszelkiego życia społecznego zaczynając od małżeństwa i rodziny, a kończąc na społeczności ludzkości. Tylko w ten sposób patrząc na człowieka możemy podnieść godność osoby ludzkiej i obronić jej podstawowe prawa. Człowiek jest w centrum społecznego nauczania Kościoła. Katolicka nauka społeczna wypracowała integralną wizję człowieka opartą na jego szczególnej godności. Integralna wizja człowieka ukazuje całościową koncepcję człowieka obejmującą nie tylko jego stronę cielesno-witalną, ale także stronę duchowo-intelektualną. Ponadto integralna wizja człowieka wskazuje na powołanie człowieka do życia i szczęścia przyrodzonego (doczesnego) i nadprzyrodzonego (wiecznego). Godność człowieka, przyrodzona i nadprzyrodzona, sprawia, że nie może on być traktowany jako narzędzie, rzecz, środek w różnych strukturach społecznych. Ludzie muszą żyć społecznie, a struktury społeczne tworzą po to, by im służyły w realizacji powołania życiowego i religijnego.

Każda wspólna wartość (wartość, którą można zrealizować tylko w społecznej kooperacji, np.: społeczna, gospodarcza, polityczna, kulturalna itp.) ma charakter osobowy. Oznacza to, że jest zorientowana na uczestników życia społecznego. Człowiek nigdy nie może być traktowany jako środek do realizacji tych wartości, bowiem jest ich twórcą i celem (czyli mają one mu służyć). Po to tworzy wraz z innymi ludźmi wartości wspólne, by dzięki nim rozwijać się i doskonalić. Dobro osoby ludzkiej i dobro wspólne (to ostatnie, jako wynik powstania wartości wspólnych) stanowią oba krańce, które we wzajemnym współdziałaniu (w solidarności) i uzupełnianiu się tworzą personalistyczny ład społeczny.

Źródłem idei solidarności jest jednostka jako byt społeczny. Już w Starym Testamencie człowiek ukazany jest jako istota społeczna (Rdz 2, 18). Całe Stare Przymierze wypełnia myśl, że nikt nie może obejść się bez drugiego ani na poziomie materialnym, ani kulturowym. Niemożliwy jest też rozwój religijny jednostki z pominięciem drugiego człowieka. Bóg z jednego człowieka wywiódł cały rodzaj ludzki (Dz 17, 26).47 Bardziej utożsamiając się z ubogimi Chrystus deklaruje „wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (Mt 25, 40). Wcielony Syn Boży jest wzorem i zasadą doskonałej i najbardziej wzniosłej solidarności. Sobór Watykański II kładzie silny nacisk na społeczny aspekt całej ludzkości. Człowiek bowiem z głębi swej natury jest istotą społeczną. Bez kontaktów z innymi nie może ani żyć ani rozwijać siebie samego i swoich uzdolnień (KDK 12). Bogu także podobało się uświęcać i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wzajemnej więzi, lecz uczynić z nich lud, który Go poznawał i służył Mu (por. KK 9). Stąd od początku historii zbawienia wybierał On ludzi nie tylko jako jednostki, lecz jako członków pewnej społeczności (KDK 32). Ten wspólnotowy charakter osiąga doskonałość i wypełnia się w dziele Jezusa Chrystusa. Samo bowiem Słowo Wcielone zechciało być uczestnikiem ludzkiej wspólnoty (KDK 32).

3. Metoda JOC w KNS.

Józef Cardijn (chrześcijański związek Młodzieży Robotniczej 1924 - Belgia) sformułował metodę działania tej organizacji przejętą przez KNS jako metoda działania zawierająca 3 etapy: „widzieć, oceniać, działać”

Jan XXIII w encyklice „Mather et magistra” formułuje ogólną dyrektywę metodologiczną: zasady nauki społecznej wprowadza się zazwyczaj w życie w trzech etapach- najpierw bada się, jaki jest rzeczywisty stan rzeczy, następnie dokonuje się wnikliwej oceny tego stanu w świetle wspomnianych zasad, a wreszcie ustala się, co można i należy czynić, by podane zasady wprowadzić w życie odpowiednio do okoliczności, miejsca i czasu. Czasami etapy te określa się słowami „zbadać, ocenić, działać”.

KNS ma charakter interdyscyplinarny, dlatego współpracuje i korzysta z wyników takich nauk jak socjologia, psychologia, prawo, ekonomia, filozofia i teologia, a także respektuje metody stosowane w poszczególnych dyscyplinach naukowych, z którymi pozostaje w dialogu.

4. Źródła KNS.

Źródła KNS-u dzielimy na:

- dalsze (materialne):

- odwieczne prawo Boże (LEX ETERNA)- jest źródłem moralności ludzkiej; jest ono rozumną wolą Boga nakazującą trzymanie porządku naturalnego, a zakazującą jego przekroczenie:

- prawo naturalne - Boski porządek rzeczy zawarty w ludzkim umyśle:

- zasady pierwsze (prima principia) - oczywiste dla wszystkich ludzi

- zasady dalsze (secundo principia) - wyprowadzone z zasad pierwszych, które znajdują swój wyraz w tradycji poszczególnych narodów, np. prawo do własności prywatnej, hierarchia władzy

- prawo objawione - prawo, które zostało objawione przez Boga, znajduje się w Biblii i tradycji Kościoła Katolickiego

- prawo pozytywne (stanowione przez człowieka) - KNS korzysta z danych dostarczonych przez nauki pozytywne

- bliższe (formalne):

- oficjalna nauka Kościoła

- Kodeks Prawa Kanonicznego

- Zbiory przepisów

- encykliki społeczne

- listy Episkopatu

- breve

- atchortacje

- wystąpienia publiczne

- dorobek uczonych katolickich

- dokumenty soborowe

5. Oświecenie i transformacje społeczne.

- pierwszą encykliką społeczną była encyklika Leona XIII z 1891 „Rerum Novarum”, która rozpoczyna ciąg nauczania Kościoła i zaangażowanie z zmiany społeczne

- oświecenie to cały przedział czasowy, który dokonał rewolucji w 5 zasadach:

- odkrycie Ameryki -> zmiana światopoglądu, mapy świata, stosunków gospodarczych

- wystąpienie Lutra -> zatrząsł Kościołem, sformułował swoje zasady, wprowadził podział Kościoła w Rzymie; uznawał Boga, wiarę Pismo św.; zmienił wyobrażenie o religii i światopoglądzie

- myślenie Kartezjusza zmieniło poznanie ludzkie; wcześniej filozofia miała charakter ontologiczny, natomiast Kartezjusz mówi, że świat jest taki, jakim go kreuje -> teoria poznania

- stworzenie maszyny parowej -> zmiana gospodarki; rewolucja przemysłowa, zmiana modelu pracy

- prawo i polityka - kres monarchii i wprowadzenie republiki (Rewolucja Francuska) - M. Robespieur

Proces ten kończy się pod koniec XIX w. - Kościół dochodzi do wniosku, że należy zmienić coś w systemie społecznym -> podpisanie encykliki.

6. Historyczny kontekst KNS: opcje ultramontańska i liberalna.

Sytuacja Kościoła w XIX.:

- ewolucja Francuska osłabiła pozycję Kościoła. Kościołom została odebrana znaczna część posiadanych dóbr, więc przestały być w stanie finansować klasztory, szkoły, szpitale. W Rzymie zaczęła się łamać kwestia administracji. Miało to wpływ na duchowieństwo i jego pozycję; brakowało powołań.

- zostały popularyzowane idee oświeceniowe, które leżały u podstaw Rewolucji Francuskiej, np. liberalizacja kulturowa i polityczna; uderzało to w strukturę Kościoła -> bogate mieszczaństwo przekształciło się w burżuazję

- bezpośrednim skutkiem Kongresu Wiedeńskiego była możliwość rozkwitu Kościoła

- Max Weber: świat pogrążony w iluzji (entchanted), wyzwolony z niej (disentchanted)

- Charles Taylor: świat jest mitem

- polaryzacja Kościoła:

- ULTRAMONTANIE (łac. ultramontes - za górami) (pojawia się we Francji) - popierali papieża i państwo kościelne; opcja tych, którzy byli wierni papieżowi

- jednoznacznie i negatywnie określali Rewolucję Francuską i jej następstwa: prześladowania Kościoła, dechrystianizacja, wielkie zagrożenia dla papieża i państwa kościelnego

- opowiadali się za taką władzą Kościoła, która byłaby antymodernistyczna, silnie zhierarchizowana i zuniformizowana (np. język łaciński), kiedy to pojawiają się ustawowe pojęcia władzy nad Kościołem jak galicjanizm (Francja) i józefinizm (Austria)

- odwołanie się do tomizmu, podstawy odnowy teologicznej

- wypracowanie w Kościele spójnego systemu filozoficzno - teologicznego i określenie na nowo katolicyzmu

- powrót do jednolizmu i społeczeństwa stanowego ->Kościół miałby być monolitem prawnym

* Leon XIII „Eternit patris”- wzmocnienie opcji ultramontańskiej

- LIBERAŁOWIE - twierdzili, że ludzie sami powinni określać społeczeństwo

- Kościół powinien być bardziej otwarty na współczesne problemy

- bliski oświeceniowej idei; kulturowy i polityczny liberalizm

- krytyka zasadność państwa kościelnego

- otwartość wobec ideałów oświeceniowych (Kant, Kartezjusz

- chcieli więcej władzy lokalnym kościołom, jednak nie negowali funkcji papieża jako największego autorytetu

- chcieli ujednolicić formy, np. liturgii Kościoła

* przez 130 lat trwała opcja ultramontańska związana z dominacją ultramonatów; nowe odkrycia w wielu różnych dziedzinach; ultramontanizm uważany jest za hamujący rozwój Kościoła

* 1963 - encyklika „Pacem in terris” - papież Jan XXIII formułuje pierwszy dekalog praw człowieka

7. Kwestia społeczna w XIX w: przyczyny, charakterystyka.

- centrum zmian: Europa Zachodnia: Niemcy, Belgia, Francja

- pojawiła się jako skutek rozwoju gospodarki i społeczeństwa

- przyrost ludności

- zmiany w układzie warstw społecznych - zniesienie poddaństwa; likwidacja zależności poddanych chłopów w wymiarze fizycznym i moralnym (uwolnienie chłopów pańszczyźnianych), swoboda w poruszaniu się; przeobrażenie rolnictwa, modyfikacja wartości i wydajności pracy

- załamanie systemu feudalnego miało również negatywne skutki: głód, wojna, zniesienie świadczeń

- chłopi stali się wolni, ale i bezrobotni; byli zwolnieni od podatków; mieli sprostać nowym warunkom: praca, rodzinna; większość społeczeństw pozostała sama sobie

8. Kwestia robotnicza: przyczyny, charakterystyka.

- w połowie XIX wyłoniła się nowa grupa społeczna: robotnicy, określana też mianem proletariatu

- byli to ludzie, którzy opuścili wioski i udali się do miasta bez pieniędzy,

- nie byli w stanie dostosować się do tendencji przemysłowych

- robotnicy najemni

- służba, rzemieślnicy, chałupnicy

- wiodąca grupę tworzyli robotnicy pracujący w przemyśle

- żyli w skrajnej nędzy, biedzie, byli marginesem społeczeństwa

- na rynku pracy nastąpiło zderzenie kapitału i pracy, które polegało na multiplikacji zysków przy minimalizacji kosztów

- nastąpiło obniżenie poziomu moralnego i duchowego: ludzie pracowali bardzo dużo w ciężkich o monotonnych warunkach; nie posiadali żadnego zabezpieczenia w pracy, w której dodatkowo panowała rygorystyczna dyscyplina

- w bardzo ciężkiej sytuacji były kobiety i dzieci - płace miały bardzo niskie przy ogromnym wysiłku fizycznym; ludzie żyli od wypłaty do wypłaty

9. Prekursorzy KNS w XIX w.

- Wilhelm Emanuel von Kettler - przyjaciel ubogich, biskup Hanz; konieczność zajęcia się sprawami społecznymi

- Adolf Kaping - poświęcił się pracy z młodzieżą proletariatu

Maritain (rodzaje humanizmów, rozróżnienie osoby i indywiduum, personalizm, kształt nowej społeczności - charakter korporacyjno-wspólnotowy, „arystokracja pracy”, pluralizm, teizm, demokracja personalistyczna, redystrybucyjne dobro wspólne, elementy tomistyczne),

Mounier (pojęcie osoby i indywiduum, krytyka liberalizmu, faszyzmu, marksizmu, kapitalizmu i mechanicystycznej demokracji, cywilizacja personalistyczna i jej pożądane cechy, środki budowy nowej cywilizacji).

F. R. Lamennais

10. Wpływ neoscholastyki na rozwój KNS.

Widziano w niej najlepszą podstawę do koncentracji sił katolickich przeciw liberalizmowi. „Celem neoscholastyki - dowodził Löffler - jest zwalczanie nowoczesnej, wrogiej wierze i materialistycznej filozofii oraz jej wpływów na katolickie życie duchowe, a także przywrócenie związku z nauką kościelną dawnych czasów, zerwanego przez epokę Oświecenia”

11. Prawa człowieka: kontekst filozoficzno-historyczny, podział, charakterystyka.

Idea praw człowieka kształtowała się długo w ciągu wieków w filozoficznych i teologicznych koncepcjach prawa naturalnego, formułowana była w różnych deklaracjach i aktach normatywnych. Pewne elementy odnajdujemy w Starym Testamencie, np. prawo do ochrony życia, wypoczynku, dobrego imienia, własności, sprawiedliwego procesu sądowego. Szczególne zainteresowanie prawami człowieka wystąpiło w epoce Oświecenia.

W Ameryce Północnej ogłoszono:

- Bill of Rights stanu Wirginia (12 VI 1776),

- Bill of Rights of Independence (4 VII 1776);

- Declaration des Droits de l'Homme et du Citoyen (26 VIII 1789) we Francji.

Po II wojnie światowej ogłoszono 75 dokumentów uniwersalnych i regionalnych posiadających moc prawną i liczne deklaracje, Najważniejsze z nich to:

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948),

- Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966),

- Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950),

- Europejska Karta Społeczna (1961),

- Amerykańska Konwencja Praw Człowieka (1969),

- Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów (1981).

Podział prawa:

- wolnościowe łączy się z takimi wartościami jak dobro osoby ludzkiej, dobro wspólne i prawda; on Jana XXIII nastąpiło przejście od przedmiotowego do podmiotowego ujmowania prawa do wolności, sumienia i wyznania.

- społeczne, w którym zawiera się prawo do pracy, własności, wypoczynku, opieki lekarskiej, mieszkania, stowarzyszania się - związane z sytuacja człowieka pracującego

- solidarnościowe dotyczy relacji osoby z innymi ludźmi; jest to m.in. prawo do rozwoju, do życia w nieskażonym środowisku naturalnym, prawo do życia w pokoju

- prawa człowieka określają nie tylko relacje między jednostkami a władzą państwową, ale także między samymi jednostkami

- prawa człowieka mają charakter korelacyjny, tzn. dopełniają się nawzajem, co wyklucza absolutyzację któregokolwiek z nich kosztem innych

- prawa te powinny być widziane w perspektywie celu „ku” - integralny, wszechstronny i dynamiczny rozwój osoby ludzkiej

12. Kościół Katolicki, a prawa człowieka: recepcja praw człowieka przez Kościół, dokumenty.

W nauce społecznej Kościoła od Jana XXIII za podstawę praw człowieka uznaje się godność osoby ludzkiej. Na tym stanowisku stoi także ONZ. Prawa człowieka uznawane są za prawa naturalne (wrodzone), powszechne i nieutracalne.

- prawa człowieka są konkretyzacją godności ludzkiej

- zastrzeżenia wobec oświeceniowego rozumienia praw człowieka, które wyłączały prawa człowieka z ładu stworzenia, a więc negowały ich uzasadnienie w Bogu

- krytyka liberalistycznego sprowadzania praw człowieka wyłącznie do indywidualnych praw wolnościowych przeciwstawnych państwu

- odrzucanie rozumienia socjalistycznego, które bazowało na równości w ujmowaniu praw społecznych, kontrolowanych przez społeczeństwo

- zdaniem Kościoła prawa są powiązane z odpowiadającymi im obowiązkami: to, do czego ma się prawo, jest się także zobowiązanym np. mam prawo do życia, a więc mam obowiązek do utrzymania tego życia

Dokumenty:

Leona XIII Rerum novarum ( 1891 );

Piusa XI Quadragesimo anno (1931);

Orędzie Radiowe na Boże Narodzenie (1942) Piusa XII;

Pacem in terris (1963) Jana XXIII, zwana wielką kartą chrześcijańskiego ujęcia praw człowieka, zawierająca 9 podstawowych praw:

- do życia i godnego poziomu życia

- do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych niezbędnych do rozwoju osobowości

- do wolności religijnej w wymiarze prywatnym i publicznym

- do wolnego wyboru drogi życiowej i do swobody życia rodzinnego

- do pracy i do własności

- do zrzeszania się

- do emigracji i imigracji

- do udziału w życiu publicznym

- do obrony swych praw

Gaudium et spes i Dignitatis humanae (1965) Soboru Watykańskiego II;

Dokument Stolicy Apostolskiej o wolności religijnej (1980);

Laborem exercens (1981);

Sollicitudo rei socialis (1987);

Centesimus annus (1991) Jana Pawła II;

Kościół i prawa człowieka, dokument Papieskiej Komisji Iustitia et Pax (1975)

13. Prawa społeczne, a prawa wolnościowe: podobieństwo i różnice.

- wolnościowe łączy się z takimi wartościami jak dobro osoby ludzkiej, dobro wspólne i prawda; on Jana XXIII nastąpiło przejście od przedmiotowego do podmiotowego ujmowania prawa do wolności, sumienia i wyznania.

- społeczne, w którym zawiera się prawo do pracy, własności, wypoczynku, opieki lekarskiej, mieszkania, stowarzyszania się - związane z sytuacja człowieka pracującego

14. Korelacja praw i obowiązków.

- prawa są powiązane z odpowiadającymi im obowiązkami: to, do czego ma się prawo, jest się także zobowiązanym np. mam prawo do życia, a więc mam obowiązek do utrzymania tego życia

-jeżeli my mamy obowiązki wobec innych, to tak samo inni mają obowiązki wobec nas i mamy prawo tego od nich wymagać

15. Zasady życia społecznego według KNS: solidarność.

- kierunek zapoczątkowany przez Comte; dalej się rozwija

- od łac. solidium - mocno powiązane, zagęszczone, spójne

- klasycy solidaryzmu: Henryk Pesch, Gustaw Gunlach, Oswald von Nell - Breunning

- „wszyscy płyniemy na jednej łodzi”, „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego” - wzajemne powiązanie, które stanowi wzajemną odpowiedzialność- każdy ma być odpowiedzialny za całość, której jest częścią, a całość ma odpowiadać za wszystkich swoich członków

- wszyscy mają wspólny cel i dążą do niego

- zasada jest etyczna, a więc jej cel również jest etyczny, właściwy, dobry, powszechnie akceptowany

- od Rewolucji Francuskiej: „wolność, równość, braterstwo”

- wykluczenie jednostki lub grupy jest wykroczeniem przeciwko solidarności

16. Zasady życia społecznego według KNS: pomocniczość (subsydiarność).

- nazwa pochodzi od Gustawa Gundlacha (łac. Subsydium - pomoc z rezerw)

- określa uprawnienia jednostek i społeczności mniejszych od dołu i obowiązki państwa i społeczności większych od góry

- każde uspołecznienie powinno być pomocne dla człowieka, przyczyniając się do jego dobra indywidualnego

- zadaniem państwa i społeczeństwa jest pomoc, żeby jednostka i wspólnoty mniejsze mogły wypełniać ich istotne zadania (pomoc dla samopomocy)

- pomoc w aspekcie negatywnym oznacza brak pomocy, czyli szacunek dla autonomii, inicjatywy jednostek i społeczności pośrednich, szczególnie społeczności większych wobec mniejszych

- pomoc w aspekcie pozytywnym oznacza udzielanie pomocy w miarę skutecznej i jednorazowej, która ma na celu umożliwienie samodzielnego działania jednostek i grup pośrednich (pomoc dla samopomocy)

- stoi na straży pluralizmu wolnego społeczeństwa: chroni naturalne prawa człowieka i wspólnot, porządkuje kompetencje władzy i jej podział; sprzeciwia się totalnym dążeniom kompetencyjnym

- każda akcja społeczna powinna pomagać członkom organizmu społecznego, a nie niszczyć ich lub wchłaniać

- jeżeli jednostka niższego rzędu może zrobić coś sama, to nie należy za nią rozwiązywać danego problemu, lecz tylko pomóc

* encyklika Quadragesimo Anno Piusa XI

17. Zasady życia społecznego według KNS: dobro wspólne.

- jest to suma tych warunków życia społecznego, dzięki którym jednostki, rodziny, zrzeszenia mogą pełniej i łatwiej osiągnąć doskonałość

- dobro wspólne jest celem państwa i społeczeństwa; jest celem samym w sobie; jest zasadą funkcjonalną i antyczną

- zadaniem państwa jest przede wszystkim stworzenie warunków ramowych, w których może się skutecznie rozwijać współdziałanie jednostek, grup stowarzyszeń

- w dobru wspólnym swój udział maja wszyscy ludzie i każdy pojedynczy człowiek

- zasada ta określa obowiązku od dołu i uprawnienia od góry

- funkcja negatywna: zasada ta chroni przed indywidualizmem, egoizmem, grupami interesu

- funkcja pozytywna: akcentuje wagę sprawiedliwości społecznej i konieczności wkładu każdej jednostki w dobro wspólne

- wyznacza granice działania władzy

*np. dobrze działająca kasa chorych, system podatkowy, zaufanie dla państwa

18. Sprawiedliwość: rodzaje sprawiedliwości, charakterystyka.

Zasada sprawiedliwości społecznej jest to norma stosunków zachodzących między grupami społecznymi, która reguluje ich uprawnienia i wzajemne obowiązki przez wymóg oddawania każdemu tego, co się mu należy.

Rodzaje:

- wymienna (institia commutativa)- oparta na zasadzie równości wymiany, np. kupno, sprzedaż

- rozdzielcza (institia distributiva)- obowiązuje w perspektywie politycznej: podmioty wyższe i niższe, np. państwo i obywatele; zasada proporcjonalności na podstawi rozdziału np. dochodu

- udziału (institia participativa)- podmioty niższe mają równe prawo do udziału w określaniu podmiotu wyższego, np. wybory

- społeczna (institia sacialis)- norma stosunków zachodząca pomiędzy społecznością przez wymóg tego, co się komu należy w relacjach społecznych; to jest postulat, nie można się ich domagać; źródłem są postawy ludzkie; aktualizują się wraz z wymogami społecznymi

19. Relacja "społeczeństwo - państwo" według KNS: funkcje państwa.

Funkcje państwa:

- porządku prawnego

-do zadań państwa należy stworzenie warunków dla spokojnego życia i współpracy jednostek ludzkich i różnych społeczności dla dobra wspólnego;

- kierowanie, czuwanie, kontrola, by działalność jednostek ludzkich i różnych społeczności utrzymywała się w granicach swoich kompetencji i nie naruszała innych ze szkodą dla całego społeczeństwa

- każda ingerencja państwa musi być obiektywnie uzasadniona, aby nie naruszała godności i praw osoby

- prawo z sankcją do przymusu (szczególna funkcja w utrzymaniu ładu w państwie) - dlatego państwo musi troszczyć się o stworzenie sprawiedliwego systemu praw i dopilnować, aby stanowione prawa były należycie postrzegane zarówno przez administrację, jak i obywateli

- porządku dobrobytu

- zabezpieczenie przed agresją i pokój światowy

- poszanowanie prawa międzynarodowego i wykazanie gotowości do brony w razie agresji przez obce państwo

-troska o zbudowanie sprawiedliwego systemu gospodarczego, poszanowanie i pomnażanie własności prywatnej, przestrzeganie zasad o powszechnym przeznaczeniu dóbr

- przestrzeganie zasad moralności społecznej

- gwarancja indywidualnej wolności i własności, stabilność pieniądza, istnienie sprawnych służb publicznych

*niezależne związki zawodowe - powinny zabiegać o rozwój systemu gospodarczego i realizacje praw ludzi pracy

- porządku kultury

- udzielanie pomocy

- zbytnia ingerencja - konformizm, hamowanie rozwoju, wolności i godności twórców i działaczy kultury

- pobudzanie inicjatywy podmiotów życia kulturalnego

- udzielanie pomocy, zwłaszcza materialnej

20. Struktury pośrednie: podstawa, rodzaje, charakterystyka.

- Społeczności (wspólnoty i grupy celowe), które występują pomiędzy jednostką i rodziną a społecznością państwową.

- Społeczności terenowe zmierzają do realizacji celów i zadań związanych z zamieszkaniem w różnych zakresach wspólnot terytorialnych, jak wieś, małe miasto, dzielnica w dużym mieście lub szerzej, powiat, region. Oparte są one na więziach człowieka z jego miejscem zamieszkania. Mogą to być cele i zadania gospodarcze, społeczne, oświatowe, kulturalne, religijne itd., a przede wszystkim odciążenie władz centralnych od nadmiernej troski o obywateli

- Społeczności zawodowe oparte są na zasadzie świadczenia, a nie produkcji dóbr i pełnienia usług. Ich cele i zadania skupiają się na zabezpieczeniu interesów ludzi pracy przy jednoczesnej trosce o dobro przedsiębiorstwa i państwa. Mogą to być związki zawodowe, zrzeszenia producentów i konsumentów, wspólnoty, przedsiębiorstwa itd.

- Pius XI w encyklice Quadragesimo anno postulował wprowadzenie tzw. stanów zawodowych (korporacji) zrzeszających pracodawców i pracobiorców dla przezwyciężenia podziałów klasowych. Zaproponowany przez papieża model nie przyjął się, a ponadto został wypaczony i wykorzystany przez faszystów we Włoszech. Ważną kwestią ujętą w tym modelu jest udział pracowników we własności i w zarządzaniu przedsiębiorstwa.

- Społeczności wolne traktowane są jako grupy interesów, dzielą się na 2 typy: takie, które kształtują się bardziej w płaszczyźnie publicznej, np. partie polityczne, których cele związane są z kształtowaniem dobra wspólnego społeczeństwa, mogą wpływać na decyzje państwa, oraz kształtujące się w płaszczyźnie bardziej prywatnej, np. kluby wędkarzy, których cele związane są z różnego rodzaju hobby

Społeczności terenowe, zawodowe i wolne mają duże znaczenie dla rozwoju osoby ludzkiej, realizacji jej celów i zadań życiowych, a także dla prawidłowego urzeczywistniania dobra wspólnego "całości". Nauczanie społeczne Kościoła traktuje je jako "barometr wolności" w określonym społeczeństwie i państwie. Papież Jan Paweł II wskazuje na konieczność upodmiotowienia społeczeństwa, które powinno być zabezpieczone przez tworzenie struktur pośrednich, które cieszyłyby się rzeczywistą autonomią w stosunku do władz publicznych oraz dążyłyby do sobie właściwych celów poprzez lojalną wzajemną współpracę przy podporządkowaniu wymogom wspólnego dobra.

21. Rodzina: definicja, cele, prawa.

RODZINA jest to najmniejsza komórka życia społecznego złożona z rodziców i dzieci (w tym adoptowane), której celem jest prokreacja, wychowanie i ekspresja osobowości., czyli traktowanie dziecka jako osobę , a nie rzecz, podmiot, a nie przedmiot, cel, a nie środek.

- pierwsza i żywotna komórka społeczeństwa oraz szkoła bogatszego społeczeństwa (Sobór Watykański II)

- pierwotne miejsce humanizacji osoby i społeczeństwa; przyszłość ludzkości idzie przez rodzinę

- przed Soborem Watykańskim II Kościół dostrzegał w rodzinie 2 cele: prokreację i wychowanie dzieci; na Soborze dostrzeżono jeszcze jeden: miłość, która jest centralną wartością małżeństwa i rodziny; rodzina to partnerstwo, świadomość posiadania dzieci, tworzenie się światopoglądu człowieka, odpowiedzialność za rodzinę (wychowanie, zabezpieczenie socjalne)

- Jan Paweł II: dwie osoby odmiennej płci tworzą MY - komunię osób; narodzenie się dziecka sprawia, że mężczyzna i kobieta rozpoznają się wzajemni w dziecku

- w rodzinie dziecko uczy się podstawowych schematów i wzorców zachowań; Kościół zwraca również uwagę na atmosferę wychowania, które powinno się cechować miłością i wzajemną akceptacją

Podstawowe prawa rodziny:

- prawa rodziny jako takiej:

- istnienie i rozwój rodziny, czyli prawo do założenia rodziny i posiadania środków na jej utrzymanie

- prawo do wypełniania własnej odpowiedzialności w zakresie przekazywania życia

- pierwszeństwo do wychowania według tradycji kulturowych i religijnych

- trwałość więzi małżeńskich i rodzinnych

- prawa rodziny względem państwa, środowiska:

- zabezpieczenie fizyczne; wiąże się z prawem do zatrudnienia, mieszkania w godziwych warunkach

- prawo do ochrony osób starszych, godziwego umierania

- ochrona nieletnich

- emigracja całej rodziny w poszukiwaniu lepszych warunków życia

22. Ideologia i światopogląd: różnice, czynniki konstytutywne ideologii.

(grec. idea - idea, wyobrażenie; logos - słowo, nauka)
W sensie szerszym to względnie usystematyzowany zespół twierdzeń, ocen i norm, będący teoretyczną podstawą działania jakiejś grupy społecznej. W sensie węższym, to zespół poglądów będących wyrazem interesów i dążeń jakiejś grupy społecznej, przede wszystkim klasy.

Pojęcie ideologii - zwłaszcza w sensie szerszym - bliskie jest pojęciu światopoglądu, rozumianego jako zespół ogólnych przekonań i twierdzeń składających się na całościowy obraz rzeczywistości oraz związanych z nimi ocen i norm wyznaczających sposób postępowania człowieka. Nie każda jednak ideologia posiada swą warstwę światopoglądową i nie wszystkie treści danego światopoglądu mają wymiar ideologiczny. Ideologii nie należy też utożsamiać z doktryną (polityczną, prawną), którą cechuje wysoki stopień teoretycznego usystematyzowania.

Ideologia wiąże się ściśle z polityką, będąc nie tylko teoretyczną podstawą politycznego programu działania, ale także czynnikiem zespalającym ruch polityczny. Nie wyklucza to jednak względnej autonomii polityki w stosunku do ideologii (pragmatyzm).

Współczesna krytyka ideologii zajmuje się badaniem związku, jaki zachodzi między prawdziwością a skutecznością danego systemu ideologicznego. Nauka społeczna Kościoła, jako dyscyplina teologiczna, nie utożsamia się z ideologią. Pełni natomiast w stosunku do różnych ideologii funkcję krytyczną, demaskując tkwiące w nich fałszywe założenia antropologiczne oraz błędne interpretacje natury i celu życia społecznego

23. Indywidualizm społeczny: płaszczyzny, charakterystyka.

- uznaje jednostkę jako jedyny, ostateczny podmiot życia społecznego i gospodarczego; u podstaw tego twierdzenia leży koncepcja bytu samodzielnego i samowystarczalnego - jedyną miarą wartości jest dobro i interes jednostki

- indywidualizm najbardziej rozbudowali Hobbes, Lock i Rousseau

Rousseau:

- człowiek jest z natury dobry i wolny - wolność to nienaruszalny atrybut człowieka

- wszyscy rodzą się równie, ale z innymi atrybutami- mocniejsze jednostki dążą do podporządkowania sobie słabszych; dla ochrony naruszenia wolności jednostki tworzy się państwo

- indywidualizm występuje w płaszczyźnie epistemologicznej, religijnej, politycznej i społecznej - jednostka z natury nie potrzebuje życia społecznego, zawierają jedynie umowy społeczne

- społeczeństwo jest arytmetyczną sumą jednostek, nie ma między nimi relacji naturalnych - zatem dobro wspólne to suma dóbr jednostkowych i ma charakter ilościowy

- motywami umowy społecznej jest:

Hobbes: zabezpieczenie przed egoizmem i wrogością

Lock: ocalenie wolności

Rousseau: osiągane korzyści

- małżeństwo i rodzina traktowane są jako dowolne i wolne umowy prywatne

24. Teorie umowy społecznej: charakterystyka

Teoria umowy społecznej - znana była już w starożytności greckiej, szerokie uznanie nabyła w XVII i XVIII w. w racjonalistycznej filozofii oświecenia, odwołuje się do czasów przed ukształtowaniem państwa, kiedy to ludzie żyli w stanie pierwotnym, są dwie wersje tej teorii, które wspólnie zakładają istnienie prawa naturalnego jako wiecznego i przyrodzonego naturze ludzkiej (w oderwaniu od Boga - Stwórcy natury ludzkiej)

- Człowiek z natury jest zły, a pierwotnie wszyscy walczyli przeciwko wszystkim, by zapobiec samowyniszczeniu ludzie zawarli umowę o nieagresji i ustanowili państwo (Thomas Hobbes, Baruch Spinoza)

- Człowiek jest z natury dobry, pierwotnie życie było pomyślne, jednak z czasem nastąpiło zepsucie natury ludzkiej, aby zapobiec konfliktom ludzie zawarli między sobą umowy:o zjednoczeniu (pactum unionis) i o podporządkowaniu się władcy (pactum subiectionis) (John Locke, Jean Jacques Rousseau)

25. Liberalizm: charakterystyka.

Liberalizm (łac. liber - wolny)
Powstała w XVII w. orientacja w sferze myśli społecznej czyniąca wolność ludzkiego indywiduum nadrzędną kategorią, a zarazem najwyższą wartością w całym porządku społecznym. Wolność ta rozumiana jest w sposób negatywny i utożsamia się z brakiem jakichkolwiek ograniczeń w realizacji przez człowieka jego naturalnych popędów. Liberalizm ściśle splata się tu z indywidualizmem i oświeceniowym racjonalizmem w filozofii człowieka.

Liberalizm najsilniej zaznaczył się na gruncie myśli politycznej, broniąc tezy, iż jedyną funkcją państwa jest obrona i gwarancja praw wszystkich obywateli. W dziedzinie ekonomii absolutyzował prywatną własność oraz zasadę nieograniczonego zysku ekonomicznego i wolnej konkurencji, odmawiając państwu prawa do jakiejkolwiek interwencji w sferze życia gospodarczego. W płaszczyźnie religijno-kulturowej głosił zasadę oderwania Kościoła od państwa i laicyzacji wielu dziedzin życia społecznego.

W latach międzywojennych pod wpływem wzrostu tendencji etatystycznych i totalitarnych myśl liberalna odradza się pod postacią neoliberalizmu. Nowością jest tu akceptacja ograniczonej interwencji państwa w życie społeczno-gospodarcze.

Nauka społeczna Kościoła broni wolności ludzkiej, ale w sposób jednoznacznie krytyczny odnosi się do liberalizmu, zarówno w jego klasycznej, jak i zmodyfikowanej postaci. Głównym przedmiotem krytyki jest tu niemożliwa do zaakceptowania z chrześcijańskiego punktu widzenia absolutna autonomia jednostki charakterystyczna dla każdej odmiany liberalizmu.

26. Socjalizm: charakterystyka.

(łac. socialis - społeczny)
Pierwotnie termin ten pojawił się u przedstawicieli racjonalistycznej szkoły prawa naturalnego. Zastosowanie polityczne znalazł w XIX i XX w. w ruchach socjalistycznych. Współcześnie obejmuje tak różnorodne ruchy społeczne, że trudno byłoby doszukać się w nich cech wspólnych. Najczęściej jednak zwraca się w tych ruchach uwagę na krytykę kapitalizmu, zniesienie własności prywatnej, walkę klas oraz na konieczność zbudowania nowego porządku społecznego i gospodarczego.

W dziejach socjalizmu można wyróżnić cztery różne fazy rozwoju:

1 ) Socjalizm utopijny (ok. 1820-1848). Pojawił się w okresie wielkich zmian społecznych wywołanych przez rewolucję przemysłową. Głosił różne wizje przebudowy społeczeństw w oparciu o założenia filozoficzno-prawne Oświecenia i wynikającą z nich koncepcję egalitarnego porządku społecznego.

2) Powstanie zorganizowanego ruchu robotniczego w Europie i związanych z nim partii socjalistycznych względnie socjaldemokratycznych (od 1850 do I wojny światowej).

3) Rozdział partii socjalistycznych lub socjaldemokratycznych od partii komunistycznej (od I wojny światowej do 1945).

4) Popularyzacja systemów zwanych socjalistycznymi po II wojnie światowej. Z jednej strony ZSRR i podporządkowane mu kraje demokracji ludowych zmierzały do realizacji "naukowego" (doktrynalnego) marksizmu-leninizmu, z drugiej zaś kraje zachodnie kształtowały się jako pluralistyczne i demokratyczne, w których partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne mogły ubiegać się o miejsce w parlamencie oraz o sprawowanie rządów.

Nauczanie społeczne Kościoła nie akceptuje ustrojów socjalistycznych opartych na ateistycznych założeniach. Odnosi się to zwłaszcza do marksizmu-leninizmu, który znajdował się u podstaw programów partii komunistycznych. Paweł VI w Octogesima adveniens (1971), podejmując zagadnienie ideologii i ruchów socjalistycznych, powiedział: "Trzeba jasno stwierdzić, że w poszczególnych wypadkach zachodzi między nimi określony związek. Jasne sprecyzowanie tego związku pozwoli dopiero chrześcijanom dokładnie określić stopień możliwego zaangażowania się w te zakresy, troszcząc się zawsze, by nie naruszyć wartości, jakimi są zwłaszcza wolność, odpowiedzialność i otwartość na sprawy duchowe, które gwarantują integralny rozwój i doskonałość człowieka". Por. także RN, 4, 11-12; QA, 10, 15, 98-99, 112-117; MM, 34; SRS,15.

27. Komunizm: charakterystyka

Komunizm (z łaciny communis - wspólny, powszechny), zbiór poglądów ideologicznych i zbudowany na tej podstawie program polityczny dążący do stworzenia bezklasowego społeczeństwa, wprowadzenia zasad egalitaryzmu i zniesienia własności prywatnej. Społeczeństwo komunistyczne miało być ujednolicone pod względem przekonań i zachowań politycznych. Elementy ideologii komunistycznej (np. dotyczące sprawiedliwości) można spotkać zarówno u Platona, jak i Tomasza z Akwinu.

W XV-XVIII w. przyjmuje postać komunizmu utopijnego, postulującego zniesienie własności prywatnej, likwidację podziału społeczeństwa na bogatych i biednych (prekursorzy: T. Morus, C.H. Saint-Simon, Ch. Fourier).

W XIX w. P. Kropotkin głosi komunizm anarchistyczny, akcentujący absolutną wolność jednostki, zniesienie państwa i wprowadzenie własności kolektywnej - związku wolnych i samorzutnie powstałych stowarzyszeń produkcyjnych.

Podstawą komunizmu jako zintegrowanej koncepcji ideologicznej jest Manifest Komunistyczny K. Marksa z 1848, według którego zbudowanie ustroju komunistycznego jest główną historyczną misją klasy robotniczej. Zadaniem proletariatu miało być zniesienie panowania burżuazji oraz przekształcenie społeczeństwa klasowego w bezklasowe, zorganizowane w formie samorządu powszechnego. Komunizm był głównym celem rewolucji proletariackiej, której rezultatem miało być państwo bez aparatu przymusu, bez alienacji pracy, zbudowane na zasadzie "od każdego według jego zdolności, każdemu według potrzeb". Teoretyczne rozważania Marksa uzupełnił W. Lenin, co doprowadziło do powstania koncepcji marksizmu-leninizmu, która jest składową częścią ideologii rewolucyjnej klasy robotniczej, tzw. komunizmu naukowego i podstawą ruchów komunistycznych, które przybrały postać partii komunistycznych. Naczelną pozycję w tej doktrynie zajmowała kwestia strategii walki rewolucyjnej. Rewolucja miała prowadzić do etapu dyktatury proletariatu.

Partie komunistyczne zdobyły władzę w Rosji (1917) i Mongolii (1924), później, zwłaszcza po II wojnie światowej w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej (m.in. w Polsce, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii, NRD), Azji (Chiny, Korea Północna, Wietnam), Afryce (Angola, Mozambik), Ameryce Środkowej (Kuba). W państwach gdzie ugrupowania komunistyczne przejęły władzę następowało wprowadzanie ustroju komunistycznego opartego na mechanizmach właściwych totalitaryzmowi. Charakteryzował się on m.in. dominacją partii we wszystkich sferach życia, podporządkowaniem partii ustawodawstwa, zespoleniem aparatu państwowego i partyjnego, stosowaniem przez państwo przymusu i kontroli życia publicznego (cenzura) i prywatnego, upaństwowieniem gospodarki oraz podporządkowaniem polityki interesom ZSRR. Upadek realnego socjalizmu w krajach Europy Środkowej i Wschodniej spowodował załamanie się ruchu komunistycznego i jego marginalizację.

W latach 60. i 70. XX w. uzyskały też szerokie wpływy polityczne w niektórych krajach Europy Zachodniej (Francja, Włochy).

28. Media: podział, zadania, kryteria obiektywności mediów

MEDIA- wszystkie techniczne, funkcjonalne, organizacyjne środki komunikacji indywidualnej i masowej; m.in. media drukowane, audiowizualne, cyfrowe; a także instytucje: radio, telewizja, gazety itp.

Etykę mediów rozpatruje się w 4 płaszczyznach:

- polityczno - społecznej: na niej tworzy się ramy prawne

- organizacyjnej: na niej funkcjonują przedsiębiorstwa i związki gospodarki medialnej

- indywidualnej: zajmuje się różnymi rolami osób pracujących w organizacjach medialnych

Zadania:

- edukacja, integralny rozwój osoby; zmniejszenie analfabetyzmu

- poszanowanie dobra wspólnego

- pełnią funkcję służebną

Kryteria obiektywności mediów:

- odpowiedzialność - odpowiedzialności nie można postrzegać indywidualnie; przy tworzeniu, przekazie i użytkowaniu mediów istnieje szereg grup osób będących podmiotami odpowiedzialności:

- osoby tworzące treści medialne (dziennikarze, korespondenci, komentatorzy) powinni się kierować specyficznymi dla zawodu wartościami i kryteriami jakości

- właściciele, sponsorzy - wyznaczanie organizacyjnych warunków ramowych dla tworów mediów

- użytkownicy mediów - ewentualna krytyka

- prawodawca i instytucje publiczne oraz różne organy społeczne

- komunikacja - pełna i otwarta struktura komunikacji; cenzura organów państwowych czy społecznych jest sprzeczna ładowi publicznemu opierającemu się na wolności; lecz konieczne są ograniczenia ze względu na socjalizację dzieci i młodzieży; ograniczenia te dotyczą również treści zagrażających godności osoby ludzkiej lub demokratycznemu ładowi społecznemu, np. pornografia ; celem procesów komunikacyjnych jest wyrównanie braków wiedzy przez informację

- prawda - wydarzenia przekazywane przez media można podzielić na 3 kategorie:

- wydarzenia oryginalne: realne, prawdziwe i obiektywne

- wydarzenia medialne, spreparowane

- pseudo wydarzenia, specjalnie inscenizowane na użytek przekazu, z efektami specjalnymi, robione dla zdobycia większej oglądalności

- media przedstawiają okrojony obraz rzeczywistości, co może doprowadzić do subiektywizmu, wykrzywienia rzeczywistości lub też celowej manipulacji (przemilczanie, nagłaśnianie)

29. Troska o ekologię jako przejaw solidarności globalnej.

Gwałtowny rozwój techniki i przemysłu, jaki miał miejsce w czasach nowożytnych, spowodował naruszenie równowagi ekologicznej w skali globalnej, co w konsekwencji zwraca się również przeciw całemu gatunkowi ludzkiemu. Dlatego też ten początkowo marginalny problem zajmuje coraz więcej miejsca również w nauce społecznej Kościoła. Po raz pierwszy w dokumentach Stolicy Apostolskiej pojawił się w encyklice Populorum progressio Pawła VI i od tej pory stale przewija się w nauczaniu papieskim.

*Mater et magistra;

- ambiwalentny charakter techniki

- zaczęło się od rewolucji obyczajowej

- modele:

- antropocentryczny - etyczną miara jest człowiek

- patocentryczny - rola cierpienia, granice cierpienia

- biocentryczny

- fizjocentryczny

- troska i dobro każdego człowieka

- wewnętrzne środowisko człowieka - ekologia człowieka

1) odpowiedzialność ekologiczna za środowisko naturalne i społeczne, za jednostkę (ekologia osoby)

2) retynizacja = sieciowość

3) zasada zrównoważonego rozwoju

- Ekologia to dziedzina nauk przyrodniczych zajmująca się badaniem wzajemnych zależności między organizmami oraz między organizmami a środowiskiem. Te powiązania, polegające na wzajemnym przekazywaniu za pośrednictwem łańcuchów ekologicznych energii i materii, powodują powstawanie większych i mniejszych ekosystemów (tzn. wzajemnie zintegrowanych układów populacji różnych gatunków wraz z ich nieożywionym środowiskiem na jednym obszarze), aż do największego ekosystemu, jakim jest cała biocenoza. Powszechne i przebiegające na wielu płaszczyznach powiązania między organizmami żywymi powodują, że zachwianie równowagi w jednym punkcie układu (np. przez zniszczenie życia w jakiejś rzece spowodowane odprowadzeniem przez przemysł toksycznych ścieków) powoduje zachwianie równowagi całego systemu, natomiast przy zakłóceniu równowagi w punkcie o szczególnie dużym znaczeniu (np. lasów amazońskich) skutki mogą być odczuwalne przez całą biosferę.

-Gwałtowny rozwój techniki i przemysłu, jaki miał miejsce w czasach nowożytnych, spowodował naruszenie równowagi ekologicznej w skali globalnej, co w konsekwencji zwraca się również przeciw całemu gatunkowi ludzkiemu. Dlatego też ten początkowo marginalny problem zajmuje coraz więcej miejsca również w nauce społecznej Kościoła. Po raz pierwszy w dokumentach Stolicy Apostolskiej pojawił się w encyklice Populorum progressio Pawła VI i od tej pory stale przewija się w nauczaniu papieskim

-Specyfiką nauczania Kościoła na temat kryzysu środowiskowego jest to, że traktuje on kryzys w stosunkach człowiek - przyroda jako jeden z przejawów kryzysu obejmującego całą obecną cywilizację; ochronę środowiska widzi w kategoriach nie tylko technologicznych, ale przede wszystkim moralnych.

-Źródłem kryzysu jest arbitralne traktowanie zasobów naturalnych jako wyłącznie rezerwuaru dóbr konsumpcyjnych. W perspektywie wiary przyroda jest nie tylko otoczeniem, od którego jesteśmy mniej lub bardziej biologicznie uzależnieni, ale jest cząstką misterium stworzenia, z której wolno nam korzystać, ale której winniśmy również szacunek.

-Prymat człowieka, stworzonego na obraz i podobieństwo Boże, nad całą przyrodą jest w katolickiej myśli społecznej czymś oczywistym, niemniej nie można tego rozumieć jako akceptacji postawy bezwzględnej dominacji. Przeciwnie, uprzywilejowana pozycja człowieka w świecie przyrody nakłada na niego, oprócz uprawnień, również obowiązki. Człowiek używając zasobów naturalnych do własnych celów powinien brać pod uwagę naturalny porządek przyrody i szanować immanentną celowość, jaką Bóg zawarł w każdej rzeczy.

-Często ostatnio podnoszone są zarzuty, że za kryzys ekologiczny odpowiedzialna jest tradycja judeochrześcijańska z powodu wyniesienia człowieka ponad przyrodę, zapoczątkowanego w wezwaniu z Księgi Rodzaju "czyńcie sobie ziemię poddaną". Tymczasem nauczanie Kościoła podkreśla, że źródłem kryzysu ekologicznego jest nie samo "panowanie", a złe używanie władzy, jaką człowiek posiada. Rozdzielenie i przeciwstawienie człowieka i przyrody ma swe korzenie nie w Biblii, gdzie człowiek jest najważniejszą wprawdzie, ale jedną z wielu istot stworzonych i poddanych woli Boga, ale w pewnych współczesnych ideologiach absolutyzujących człowieka.

-Problem ochrony przyrody ma również wymiar społeczny. Zasoby naturalne winny służyć w pierwszym rzędzie zaspokajaniu podstawowych potrzeb ludzkich. Zarówno korzyści, jak i koszty rozwoju cywilizacyjno-technicznego powinny być równo rozkładane na wszystkich ludzi. Niedopuszczalne jest, by społeczeństwa bogate ekologicznymi skutkami swego rozwoju obciążały kraje uboższe. Nie można również obciążać kosztami następnych pokoleń, zostawiając im w spuściźnie zdewastowane środowisko naturalne.

-Prawdziwa ochrona środowiska to nie działania zmierzające do zupełnego zaprzestania ingerencji człowieka w przyrodę i zachowania jej w absolutnie nienaruszonym stanie, ale harmonijne współistnienie i wspólny rozwój człowieka wraz z otaczającym go światem. Nie jest to problem technologiczny nowych wynalazków, które by ograniczyły emisję trujących pyłów i ścieków, ale przede wszystkim nowy styl życia odrzucający konsumpcję za wszelką cenę, a na pierwszym miejscu stawiający solidarność między ludźmi i wynikający z niej nowy stosunek do przyrody.

30. Emigracja: integracja i problem tożsamości.

- z etycznego punktu widzenia jest to zjawisko ambiwalentne

- nacechowana bardziej lub mniej dramatem

- nowe warunki zatrudnienia

- odmienny system zdrowia, edukacji

- problemy historyczne i narodowo - kulturowe

- szok emigracyjny

- lepsza sytuacja finansowa

- nowa tożsamość emigrantów

- uczula od braku stabilności finansowej, politycznej

2

---