Katolicka Nauka Społeczna 22.11.11
i myśl społeczna Jana Pawła II

3 luty egzamin KNS- pisemny

SYTUACJA KOŚCIOŁA W XIX W.

Kwestia społeczna w XIX w. - okres bardzo burzliwy, bezpośrednich zmian na skutek rewolucji. Wiek kapitalizmu, gdzie społeczeństwo wolne indywidualnie (nominalnie wolne*) nie było przygotowane na funkcjonowanie bez protektoratu.

Po rewolucji w pierwszych latach XIX w. (lat 30) isniały dwa nurty: liberalizm i ultramontanizm. Chodziło im o nowy stosunek kościoła wobec oświecenia i rewolucji francuskiej.

Liberałowie uważali, że kościół powinien zaakceptować fakt, że oświecenie zmieniło funkcjonowanie różnych instytucji społecznych (państwo, rodzina, religia) i nie należy udawać, że to nie miało miejsca. Kościół powinien zaakceptować liberalizm polityczny i kulturowy
(idee oświecenia). Proponowano, żeby do ideologii katolickiej (scholastycznej)dołączyć idealizm niemiecki, np. Kanta (relatywizm, krytycyzm), Hegla. Proponowano też zniesienie państwa kościelnego oraz zaproponowali postulat kolegializmu*. Wnosili też o inkulturację, która dążyła do zniesienia uniformizmu (wszystko musi być jedną formą) a także otwarcie kościoła na dialog ekumeniczny (międzywyznaniowy).

Ultramontanie (konserwatyści chrześcijańscy*) uważali, że nie należy przyjmować idealizmu niemieckiego, gdyż Kościół musiał dokładnie określać swoje dogmaty, a liberalizm mógłby zagrozić jedności kościoła. Uważali, że nie należy znosić państwa kościelnego, gdyż potrzebuje funduszy na działalność misyjną. Postulat kolegializmu odrzucali, gdyż papież musi mieć władzę najwyższą. Kościół musi mieć formę jednolitą więc stanowisko unifromizmu było przez nich popierane. Nie przyjęli też postulatu o otwartości na ekumenizm. Uważali inne denominacje religijne, za takie które oderwały się od Kościoła, więc nie należy otwierać się na osoby, które dobrowolnie zrezygnowały z Kościoła.
Nurt ten wygrał w 1834 r. wraz z potępieniem de Lamennaisa (trwało to do 1963 r.). Wprowadzili przysięgę, która polegała na tym, że wszyscy urzędnicy kościelni musieli skałać przysięgę antymodernistyczną. Kościół miał krytyczny stosunek do scientyzmu, światopoglądowej tolerancji, myślowej otwartości, idealizmu niemieckiego, filozofii oświeceniowej i wszystkiego co było związane z oświeceniem. Powstała encyklika, w której zawarte były treści, które były potępiane przez Kościół.

*Nominalnie wolne- są wolni ale nie mają środków do tego by z tej wolności korzystać. Nie mają odpowiedniej świadomości do tego by być wolnymi właściwie.

*Kolegializm postuluje, aby papież oddał rzeczywistą władzę biskupom diecezji, aby nie miał władzy realnej.

*Konserwatyzm (E. Burke)- kierunek społeczny, filozoficzny, który nawiązuje do trzech źródeł: prawo naturalne, religia i tradycja.

! Stosunek Kościoła do rewolucji francuskiej:

1) ultramontanowie (konserwatyści)- negatywny stosunek do rewolucji

2) liberałowie- otwarci na idee oświeceniowe

WPŁYW NEOSCHOLASTYKI W KSZTAŁTOWANIU KNS

(Tomasz z Akwinu)

Scholastyka była rozumiana jako metoda szkolna, która wyjaśniała różne definicje. Przy tym wyjaśnianiu kładzie się nacisk na precyzyjność definicji, na poukładanie i posegregowanie. Wiązała się z uczeniem definicji na pamięć. Brakowało jej finezji.Scholastyczne myślenie Kościoła, to było myślenie kazuistyczne (problem- konkretna odpowiedź).

! W XIX wieku przyjęto poraz kolejny scholastykę, jako neoscholastykę.

Dzięki neoscholastyce w Kościele powrócono do tradycyjnego prawa naturalnego, które obowiązywało w średniowieczu (tomizm). Prawo to pozwoliło to wyprowadzić koncepcję człowieka, jako istoty społecznej. Koncepcja ta wprowadziła organiczne społeczeństwo, organiczne prawo wspólne.

Sięgnięto także po chrześcijański konserwatyzm, do którego nawiązywali F. von Baader, Muller i F. Hitze. Konserwatyzm ten nawiązywał do romantyzmu (G. Hegel).

PROLETARIAT

Uboga grupa ludzi, uwolnieni robotnicy, którzy nie są w stanie funkcjonować w systemie kapitalistycznym. Sprzedają swoją pracę na rynku, praca jest sprzedawana. Obniżający się poziom egzystencji (pauperyzacji) moralnej i bytowej. Bieda pociąga za sobą szereg patologii. Niski poziom życia. Ich warunki pracy były bardzo złe. Pracowano w miejscach niebezpiecznych, często w hałasie, w złych warunkach higienicznych, co prowadziło do konfliktów. W 60. latach XIX w. robotnik musiał przepracować 78 godzin. Żyli w złych warunkach higienicznych.

PREKURSORZY KNS

! W XIX w. próbowali wychodzić na przeciw kwestii społecznej, np. Wilhelm von Ketteler (biskup miasta Moguncja), ks. Adolf Kolping,
ks. Hugo Robert Felicite de Lamennais, F. von Vogelsang.

Wilhelm Emanuel von Ketteler

- był bardzo odważnym biskupem (liberalny)

ks. Adolf Kolping

- zasłynął z tworzenia burs dla młodzieży robotniczej, by zapobiec pauperyzacji młodzieży robotniczej; przyuczano tam do zawodu by zapobiec demoralizacji

ks. Hugo Robert Felicite de Lamennais

- związany początkowo z ultramontanami, jednak potem stopniowo zaczął przechodzić na stronę liberalną,

- był idealistą, który chciał pomóc robotnikom i w sposób oświecony głosić idee oświeceniowe, zgodnie z nauką Kościoła,

- twierdził, że religia potrzebuje zdrowego liberalizmu, który pomoże być człowiekowi wolnym ( pismo "Posłaniec" - wolność i Bóg),

- jego twierdzenia nie spotkały się z aprobatą ze strony ultramontanów
( papież Grzegorz XVI w. upomniał, skrytykował jego program przez konserwatystów),

- 1834 r. papież Grzegorz XVI w. upomniał go z imienia i nazwiska, na skutek tego zerwał z kościołem katolickim i porzucił kapłaństwo,

- umarł jako człowiek świecki, odsunięty od kościoła.

F. von Vogelsang

- był niemieckim zwolennikiem konserwatyzmu chrześcijańskiego.

GENEZA ŻYCIA SPOŁECZNEGO

Człowiek uzasadniany jest przez drugą osobę. Do prawidłowego rozwoju człowiek potrzebuje innych ludzi (człowiek jako istota społeczna). KNS przyjmuje, że człowiek jest istotą z natury społeczną. Dowodem jest komunikacja. Jeśli człowiek szuka innych ludzi to oznacza to, że społ. jest w naturalny sposób zespolone. Ludzie potrzebują siebie z własnej woli a nie nakazu. Wspólne urzeczywistnianie wartości jest istotne. Człowiek jest zdolny do realizacji własnych celów i ideałów, jednak wartości możliwe są do zrealizować w społecznej kooperacji. Jednym z przejawów społecznego życia człowieka są struktury pośrednie oraz państwo.

( Centisimuss annus- encyklika do przeczytania )