11. 10. 2010r.
Katolicka Nauka Społeczne
II. Historyczny kontekst powstania KNSu
Powstał końcem XIX w. jest to moment ogłoszenia pierwszej encykliki
Raerum Novarum 1891r. (początek KNSu jako dyscypliny.)
Encyklika - jest to dokument, wypowiedz papieża w ważnej sprawie odnoszącej się do konkret.
Problemu, ta mówi o kwestii robotniczej ze względu na system panujący w owym czasie - kapitalizm, proletariat. Antagonistyczne grupy 1) kapitaliści 2) grupa ludzi najemnych.
Przewaga kapitalistów spowodowała że 2 grupa przeistoczyła się w proletariat - grupa społeczną nie posiadającą nic oprócz swoich dzieci. Życie proletariatu był to duch egzystencjalny i duch moralny.
Pojawienie się socjalizmu w XIX wieku jest wynikiem kryzysu cesarstwa. Demokracja nie była w stanie objąć prawem najbiedniejszych. XIX wiek był tragicznym okresem. Ten okres był spadkobiercom ogromnych zmian i transformacji mającej miejsce w Oświeceniu. Myślimy o niej jako o epoce literackiej lecz w teorii społecznej jest to okres trwający dłużej niż XVIII/XIX w. transformacje oświeceniowe zmieniły wszystkie 5 zakresów życia społ. Składają się 4 rewolucje.
- scientestyczna - dotyczy sposobu uprawiania nauki. Przewrót kopernikański to rozpoczyna Kopernik dowodzi, że Ziemia nie jest w centrum kosmosu. Decentralizacja cywilizacji ludzkiej. Obalenie metod stosowanych do tej pory. np. św. Tomasz z Akwinu średniowiecze wnioskuje logicznie, zasada nie sprzeczności. Rozwinięcie innych gałęzi nauki laboratoryjnej, inżynieryjnej. Wcześniej poszczególny uczony znał się na wszystkim. Pojawia się Machiavelli ( Książę zadedykował władcy Florencji, bawi się w analizę polityczno - historyczną) zajmujący się jedynie polityką. Zupełnie inne podejście do nauki. SKRAJNY SUBIEKTYWIZM = ATEIZM, zmiana realizmu na subiektywizm.
Kartezjusz - “Myślę, więc jestem” - uzależnia myślenie od istnienia myślenie ma priorytet wobec istnienia nawiązuje on do Kanta uzależnia istnienie świata od własnego sądu na ten temat - skrajny subiektywizm. Cięcie filozofii zdystansowanie przejście do filozofii analitycznej. ( “postępuj tak jakby to twoje zachowanie można było zaaplikować do każdego człowieka na ziemi“)
- religijna - Charles Tylor -“500 lat temu nikt nie zadeklarował by się jako człowiek nie wierzący” - religia była ostoją wszystkich innych aspektów życia. Żaden władca nie był nim legalnie jeżeli nie był uznany przez papieża. Żadne państwo nie mogło funkcjonować będąc w konflikcie z Kościołem. Kościół rzymski miał patent na interpretację wiary i dogmatów “kościół baza duchowa”. Bycie nie wierzącym to nie istnieć. Zmienia się to w momencie reformacji Martin Luter. Kształtowanie świadomości narodowej do której mocno odwołuje się Luter. Ogłasza wystąpienie z kościoła i wytycza Tezy.
Drugi rozdział miał miejsce w Anglii za czasów Henryka VIII, zrywa z Rzymem ma to charakter polityczny.
Jan Kalwin - nurt kalwiński
Zanegowanie monopolu Kościoła na dogmaty wiary. Obalenie “parasola” religii. Wykreowanie narodowego państwa, posiadającego autonomię i suwerenność.
- technologiczna - od niej zaczyna się przemysł. Proces gospodarczy nie był precyzyjny. James Watt konstruuje pierwszą maszynę parową, wprowadzenie nowych form produkcji, taśmowa produkcja, zmienia stosunek konsumenta do produktu. Podaż zależy od popytu. Masowa produkcja staje się tańsza. Sztuczne budzenie potrzeb. Manufaktura, system wekslowy rozwój merkantylizmu. Zmiana przestrzeni ekonomii
- polityczna - składają się na nią trzy rewolucje. 1) Za Stuardów gdy Król dzieli się władzą z parlamentem. 2) rewolucja amerykańska- podatki odprowadzane do Londynu, poirytowanie amerykanów występują zbrojnie przeciwko Anglii. Wola ludu zaczyna nabierać znaczenie - demokracja. USA pierwsza demokratyczna republika, ta rewolucja była pragmatyczna. Rewolucja o pieniądze 3) rewolucja Francuzka o IDEĘ
Wolność, równość, braterstwo.
Encyklika 1931 …Anno
Kryzys ekonomiczny, kryzys polityczny, rozwój państw narodowych, kryzys parlamentarnych.
Mater et magistra 1963
Broń atomowa, energia atomowa Jan XXIII
Paecem In Taerris 63
propagujące rozwój
1981
Szok olejowy,poczatki neoliberalizmu i globalizacji, kryzys pracy, związki zawodowe “Solidarność”
1991
Nowy ład i porządek, pluralizm
2009 Caritas i veritate
Benedykt XVI
Encyklika to odpowiedz na obecną sytuację globalną. Jest dokumentem, w którym dominuje jeden temat przewodni wobec niego prowadzona jest dywagacja.
- Nauka
- Ekonomia -
- Polityka - proletariat ktoś związany z ziemią, oddawali ziemię za to otrzymywali protekcję, w miastach cechy odbierały wolność rzemieślnikom, była to forma polityki społecznej. Po rewolucji otrzymali wolność. Część chłopów wyemigrowała do miasta i zostali proletariatem. Państwo nie wypracował polityki społecznej. Marks wzywa proletariuszy do rewolucji 1848 r.
- Religia - W obliczu sytuacji Kościół musi zająć jakąś pozycje w stosunku do kapitalizmu i proletariatu Pius XIX nie podejmuje tematu do Leona XIII. Model Kościoła jako nieprzebytej twierdzy.
- Rodzinna - Oswald von Nell-Brauning, zanim powstały fabryki pracowano w miejscu pracy. Każdy miał pracę, nie istniał rozdział miejsca życia od miejsca pracy. W oświeceniu rozszczepienie miejsca życia od miejsca pracy.
Rewolucja francuska i kongres wiedeński bardzo osłabiły kościoł również wielu dóbr materialnych. Pojawil się problem finansowania różnych instytucji jak np.. seminaria. Osłabienie struktury Kościoła posiadał on jednostkę prawną (konkordat). Pozbawienie majątku zakłóca komunikację. Podupadły cenne archiwa. Duchowieństwo wyższe nigdy nie odzyskało utraconej pozycji. Religia do tej pory pełniła rolę stabilizatora poszczególnych aspektów życia kościół nigdy nie odzyskał tej pozycji. Na utracie majątku najbardziej ucierpiały zakony.
Powstają różne idee myśli rewolucyjnej. Zwrot w rozumieniu prawa naturalnego Sammuel Hufengroff, Hugo Grocjusz ( lex eterna = prawo kosmosu, człowiek osadzony w przyrodzie będący podmiotem). Prawo naturalne Grocjusza to naturalne uprawnienie jednodnostki do życia, myślenia… = niezbywalne prawo jednostki. John Lock prawo do życia wolności, własności. Nazwano je prawami wolnościowymi lub negatywnymi. Formułują postulat w sposób negatywny = “nikt nie ma prawa…”
Po oświeceniu następuje rozlanie się tych idei oraz rozlanie liberalizmu kulturowego i politycznego (obywatele mają prawo kształtować państwo = społ. Obywatelskie)
Tezy te znalazły odbiorców w kręgach mieszczaństwa i burżuazji.
Gdy Napoleon został wydalony na wyspę padła idea nowoczesnego cesarstwa zwołano kongres mający na celu przywrócenie wcześniejszego porządku kongres wiedeński.
Idee Oświeceniowe uderzają w tradycyjny model po kongresie jak i w strukturę Kościoła, podważają wydolność funkcjonowania struktury kościoła. Duch romantyzmu nawiązuje do oświecenia Hegel w oparciu o Kanta pisze swoją teorie na państwo. Romantyzm jest reakcją na oświecenie. Romantycy nawiązują do misteria, nostalgii, stary ład który został obalony a wyrósł przez stulecia. Idee kłócą się z nowoczesnymi teoriami co zbliża ich do Kościoła mają wspólnego przeciwnika. Kościół otrząsną się z rewolucji i jedną z istotnych kwestii z którymi musiał sobie poradzić było jasne określenie stosunku do oświecenia . Stosunek do oświecenia spowodował wykształcenie dwóch opcji:
- ultramontanizm- ultra Montez - po drugiej stronie Alp - Watykan. Ultramontanie negatywnie widzą rewolucje, galitanizm - podporządkowanie kościoła państwu a ksiądz jest jego urzędnikiem oraz przeciwko innym formom uzależnienia od państwa, kościół powinien opierać się na tradycji, być zcentralizowany i zuniformowany. Podstawą teologii jest Scholastyka (metoda szkolna - zrozumiała dla wszystkich, jasna, system systematyzowania teologii, metoda uczenia się, przedstawiciel Tomasz z Akwinu. Scholastyka jest gwarantem uniwersalności, ujednolicenia teologii) Ultramontanie odrzucają liberalizm polityczny, wzmocnienie państwa kościelnego, konkordat (umową między stolicą apostolską a konkretnym krajem, reguluje pewne wspólne kwestie np.. obecność kapelanów w szpitalach czy finansowanie uniwersytetów katolickich) Zintegrowanie Kościoła. 1832 r. Encyklika Mirani Vox papież potępił powstanie styczniowe.
- liberalizm - proponuje konstruktywne zajęcie stanowiska wobec oświecenia, przyjęcie filozofii Kanta, oligaryzmu niemieckiego i wprowadzenie go do teologii. Liberałowie uważają, że teologia powinna odwołać się do konkretnej filozofii. Potrzebuje systemu pojęć i terminologii proponują Kanta i jego skrajny subiektywizm - liberalizm niemiecki- rzeczywistość jako twór człowieka. Uważają, że będzie to bliższe życia codziennego. Kolejny postulat to odcięcie się od reżimu i przyjęcie kulturowego i politycznego liberalizmu. Mówią, że państwo kościelne trzeba znieść opowiadają się za decentralizacją władzy kościelnej (zachowywanie tych samych form przez wszystkie podjednostki kościoła) Mateo Richi prowadzący misje w China zmienia poszczególne aspekty dotyczące oprawy wiary w celu zyskania sobie nowych wiernych. Wiele przypadków tego nurtu występowało również w innych regionach. (Tezy te zostały potępione pod względem warunków politycznych.)
Podsumowując liberałowie postulują kolegializm ( niech papież odda władze biskupom.), wolnośc religijną, decentralizacja władzy, uniformizm, przyjęcie filozofii Kanta, przyjęcie haseł oświecenia, ekumenizm, odcięcie od romantyzmu.
Zwyciężenie opcji Ultramontańskiej - Encyklika Quanta Curra - Sylabus Terrorum - zbiór błędów Kościoła - Pius IX (stanowisko defensywne).
Punktem centralnym skumulowania władzy papieża 1869 r. określenie papieża nieomylnym. Wraz z soborem papież podpisując dokument jest nieomylny.
1879r Eterii Patris - Leon XIII - Przyjęcie filozofii św. Tomasza z Akwinu. (na 130 lat) 1960r. Zaczęto od tego odchodzić odejście poraz pierwszy w 1963r. Pacem In Terris.
Hugo Felicie Robert Lamene - ksiądz liberał, wybitny umysl najpierw był związany z ultramontyzmem ale rzucił to na rzecz zdrowego liberalizmu, opiera się za wolnością jednostki “La Lemire”. papież odrzuca jego programy, wywołuje to poruszenie w Europie. 1834 Sicum Laminos odrzuca jego postulaty. Lamene odchodzi z katolicyzmu jest osobą świecką bez związku z religią ( lamene prekursor KNSu)
Triumf tendencji ultramontańskiej
Wpływ scholastyki na Kościół
- powrót do klasycznego rozumienia prawa naturalnego - ponowne odkrycie osoby, człowieka - osoba jest jednostkowym wycinkiem rozumnej natury. (Gorecjusz)
Społeczeństwo w KNSie jest zbiorowością. Georg Zimmel społeczeństwo to zbiorowy aktor, organizm społeczny (organiczne dobro wspólne)