1

Elementy i zespoły steruj ce

Pneumatyczne elementy steruj ce -

ZAWORY

PN-74/M-73702 „Nap dy i sterowania pneumatyczne.

Elementy pneumatyczne – zawory. Podział i

oznaczenia”

1. Zawory pneumatyczne steruj ce kierunkiem przepływu:

Zawory rozdzielaj ce

Zawory zwrotne

Zawory szybkiego spustu

Zawory – przeł czniki obiegu

Zawory – podwójnego sygnału

Zawory odcinaj ce

Podział zaworów

2. Zawory pneumatyczne steruj ce ci nieniem

Zawory ograniczaj ce ci nienie (zaw. maksymalne, bezpiecze stwa)
Regulatory ci nienia (zaw. redukcyjne)
Zawory ró nicowe
Zawory proporcjonalne
Zawory kolejno ci działania (zaw. sekwencyjne)

3. Zawory steruj ce nat eniem przepływu

Zawory dławi ce
Zawory dławi co – zwrotne
Zawory dławi co – proporcjonalne

2

Cechy rozdzielaczy

liczba dróg przepływu (przył czy),
przeznaczenie poszczególnych przył czy,
liczb sterowanych poło e ,
schemat poł cze dróg wewn trz zaworu dla ka dego poło enia, które drogi s

odci te od pozostałych dróg,
kierunek przepływu pomi dzy okre lonymi drogami (jeden lub dwa kierunki),
rodzaj sterowania,
odmian sterowania,
który sygnał lub sygnały przesterowuj do okre lonego poło enia,
sposób zasilania,
rozwi zanie konstrukcyjne.

Cechy rozdzielaczy

Ze wzgl du na odmiany sterowania, a ci lej sposób uzyskiwania

poszczególnych poło e głównego elementu steruj cego rozró nia si :
rozdzielacze sterowane bezpo rednio (jednostopniowe)
po rednio (dwustopniowe)*.

* s wyposa one we własny układ wspomagania

Ponadto mo na tu rozró ni :

zawory utrzymuj ce poło enie sterowane po odci ciu sygnału

steruj cego (zawory bistabilne)
zawory powracaj ce do poło enia pocz tkowego po odj ciu sygnału

steruj cego (zawory unistabilne).

3

Symbole graficzne rozdzielaczy

Symbole oznacze przył czy wg. ISO 5599/3 oraz wcze niejsze (w nawiasach)

1 (P)

przył cze zasilania,

2, 4 (A, B)

przył cza robocze lub wyj ciowe,

3, 5 (S, R, T)

wylot do atmosfery (przył cza odpowietrzaj ce),

12, 14 (X, Y, Z)

przył cza sterowania,

(10) ((Z))

przył cze zerowania sygnału wyj ciowego,

81, 91

przył cza zasilania zaworów wspomagaj cych (zasilanie pilotów),

82, 84

przył cza odpowietrzania zaworów wspomagaj cych.

przył cze

poł czenia mi dzy przył czami

kierunek

przepływu

powietrza

odci cie

przepływu

wylot

powietrza do

atmosfery

oznaczenie

rodzaju

zewn trznego

sterowania

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

bezpo rednio

Zawór rozdzielaj cy suwakowy

typu 3/2 (czyli trzydrogowy,

dwupoło eniowy), normalnie

otwarty, sterowany elektrycznie

(jednym elektromagnesem).

Konstrukcja suwakowa

4

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

bezpo rednio

Zawór rozdzielaj cy suwakowy

typu 5/2, sterowany sił mi ni

(przyciskiem), powrót suwaka za

pomoc spr yny.

Cz sto stosowany do

sterowania prac

siłowników dwustronnego

działania

Konstrukcja suwakowa

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

bezpo rednio

Zawór rozdzielaj cy grzybkowy typu

3/2, normalnie zamkni ty, sterowany

mechanicznie (rolk )

Konstrukcja grzybkowa

5

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

bezpo rednio

Zawór rozdzielaj cy suwakowy

typu 4/2, sterowany elektrycznie

za pomoc jednego

elektromagnesu.

Konstrukcja suwakowa

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

po rednio

Zawór rozdzielaj cy 2/2 sterowany po rednio

cewka

rdze elektromagnesu

spr yna

grzybek

membrana

spr yna

poło enie pocz tkowe

(zawór zamkni ty)

poło enie wł czenia

(zawór otwarty)

Konstrukcja grzybkowa

6

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

po rednio

Symbole graficzne zaworu

rozdzielaj cego:

a) uproszczony
b) szczegółowy

cewka

rdze elektromagnesu

spr yna

grzybek

membrana

spr yna

Konstrukcja grzybkowa

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

po rednio

Zawór rozdzielaj cy sterowany po rednio 3/2 NZ

rdze elektromagnesu

poło enie pocz tkowe

(zawór zamkni ty)

poło enie wł czenia

(zawór otwarty)

cewka

suwak

spr yna

spr yna

pokr tło sterowania awaryjnego

Konstrukcja suwakowa

7

Budowa i działanie rozdzielaczy

sterowanych

po rednio

Zawór rozdzielaj cy sterowany po rednio 3/2 NZ

rdze elektromagnesu

cewka

suwak

spr yna

spr yna

pokr tło sterowania awaryjnego

Konstrukcja suwakowa

Zawory zwrotne

Zawory zwrotne s to takie zawory, które umo liwiaj swobodny przepływ czynnika

roboczego w

jednym kierunku

i odci cie przepływu w kierunku przeciwnym.

Zamkni cie drogi przepływu nast puje samoczynnie w wyniku zmiany kierunku tego

przepływu, w chwili zaistnienia równowagi sił po obu stronach elementu

zamykaj cego.

Konstrukcja zaworu zwrotnego

bez spr yny.

Zawór taki mo e pracowa

tylko w pozycji pionowej.

Zawór zwrotny nie obci ony (bez spr yny):

1, 2 - otwory przył czeniowe, 3 - kulka, 4 - korpus, 5 - gniazdo

8

Zawory zwrotne

Zawór zwrotny bez spr yny:

1, 2 - otwory przył czeniowe, 3 - uszczelka specjalnego kształtu,

4 - korpus, 5 - pokrywa

Zawory zwrotne

Zawór zwrotny ze spr yn - obci ony

Szczelno

zaworu zale y od stanu powierzchni roboczych gniazda i grzybka

Zawór zwrotny obci ony spr yn :

1, 2 - otwory przył czeniowe, 3 - spr yna, 4 - grzybek

9

Zawory zwrotne sterowane

Zawór zwrotny sterowany: 1, 2, S - otwory

przył czeniowe, 3 - grzybek, 4 - spr yna,

5 - tłoczek z popychaczem, 6 - uszczelki

Zasada działania zaworu zwrotnego

a) przepływ od 1 do 2

b) zablokowanie przepływu od 2 do 1

c) odblokowanie przepływu od 2 do 1

zawór zwrotny sterowany – otwierany ci nieniem

Zawory szybkiego spustu

Samoczynnie otwieraj drog wyj ciow do atmosfery przy spadku ci nienia powietrza w drodze

wyj ciowej.

Zadanie:

- szybkie opró nianie komór odbiorników pneumatycznych, np. siłowników.

- umo liwienie zwi kszenia pr dko

ruchu tłoka siłownika, zwłaszcza jednostronnego działania.

Zawór szybkiego spustu jest zaworem trzydrogowym - symbol graficzny.

- droga 1 ł czona jest najcz ciej z rozdzielaczem pneumatycznym,

- droga 2 z komor robocz siłownika,

- droga 3 stanowi wylot do atmosfery.

10

Zawory szybkiego spustu

Zawór szybkiego spustu o konstrukcji membranowej:

1, 2 - otwory wlotowe, 3 - otwór wylotowy, 4 - uszczelka,

5 - kulka, 6 - spr yna, 7 - membrana, 8 - sztywnik

Zawory szybkiego spustu

Zawór szybkiego spustu bez membrany:

1, 2 - otwory przył czeniowe,

3 - otwór wylotowy do atmosfery,

4 - uszczelka specjalnego kształtu