Zagadnienia do kolokwia

Obowiązuje ten sam materiał, co na sprawdzian wejściowy oraz (szczegółowo) wymienione
niżej zagadnienia. W trakcie kolokwium dopuszczalne jest posługiwanie się skrótami nazw,
jeśli zostaną one wyjaśnione. Schematy i rysunki są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są
wystarczająco jasno opisane.

Temat 1-9: Potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy, przewodnictwo nerwowe

− Definicja potencjału spoczynkowego, jego geneza.

− Rodzaje transportu błonowego: definicja transportu biernego i jego przykłady;

definicja transportu czynnego; mechanizm działania pompy sodowo-potasowej.

− Rozkład stężeń jonów uczestniczących w genezie potencjału spoczynkowego we

wnętrzu komórki i w środowisku zewnątrzkomórkowym. Przyczyny takiego rozkładu
stężeń.

− Wpływ środowiska zewnątrzkomórkowego na genezę potencjału spoczynkowego:

wpływ temperatury na wartość spoczynkowego potencjału błonowego (obniżenie
temperatury - wyjaśnienie przyczyn zmiany potencjału spoczynkowego;
podwyższenie temperatury - wyjaśnienie przyczyn zmiany potencjału
spoczynkowego).

− Wpływ stężenia jonów potasu w środowisku zewnątrzkomórkowym na wartość

spoczynkowego potencjału błonowego (obniżenie i podwyższenie stężenia K

+

-

wyjaśnienie przyczyn zmiany potencjału spoczynkowego)

− Definicja potencjału równowagi dla jonu. Wzór na obliczenie wartości potencjału

równowagi dla jonów K

+

, Na

+

, Cl

-

.

− Opis stosowanej na ćwiczeniach metody rejestracji potencjału błonowego.
− Definicja refrakcji bezwzględnej i względnej. Związek między okresem refrakcji a

częstotliwością pojawiania się potencjałów czynnościowych w aksonie.

− Sumowanie w czasie i w przestrzeni. Opis i przykłady tych zjawisk.
− Czynniki wpływające na prędkość rozprzestrzeniania się potencjału czynnościowego;

znaczenie mielinizacji (obecności osłonki mielinowej) neuronu.

− Przewodzenie ciągłe i skokowe impulsów w układzie nerwowym.
− Sposób zablokowania przewodzenia potencjałów czynnościowych w neuronie:

wyjaśnienie wpływu alkoholu i eteru na przewodnictwo nerwowe

− Pojęcia: pobudliwość, pobudzenie, hamowanie

− Zmiany potencjału błonowego: depolaryzacja: przyczyny, podłoże jonowe, przykłady;

postsynaptyczny potencjał pobudzający; synapsa pobudzająca, transmitery
(mediatory) pobudzające.

− Hiperpolaryzacja: przyczyny, podłoże jonowe, przykłady; postsynaptyczny potencjał

hamujący; synapsa hamująca, transmitery (mediatory) hamujące.

− Opis potencjału czynnościowego (iglicowego): fazy – depolaryzacja, repolaryzacja;

podepolaryzacyjny potencjał następczy, hiperpolaryzacyjny potencjał następczy.

− Zmiany przepuszczalności błony komórkowej podczas potencjału czynnościowego.

− Zmiany przepuszczalności błony komórkowej w fazie depolaryzacji i repolaryzacji

potencjału czynnościowego.

− Najważniejsze cechy charakterystyczne potencjału czynnościowego.

− Różnice pomiędzy potencjałem czynnościowym rejestrowanym na błonie aksonu

komórki nerwowej a potencjałem postsynaptycznym.

− Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca podprogowego, wyjaśnienie

pojęć: odpowiedź elektrotoniczna, odpowiedź lokalna.

− Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca: podprogowego; progowego i

nadprogowego: wyjaśnienie różnic pomiędzy odpowiedzią lokalną a potencjałem
czynnościowym (iglicowym).

− Sposoby uzyskiwania potencjału czynnościowego: zastosowanie bodźca

podprogowego: sumowanie w czasie, sumowanie w przestrzeni; zastosowanie bodźca
progowego i nadprogowego; wpływ siły działającego bodźca na charakter odpowiedzi.

− Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca nadprogowego w okresie

refrakcji bezwzględnej. Przyczyny braku potencjału czynnościowego.

Tematy 10-12: Skurcze mięśnia brzuchatego łydki żaby. Zmęczenie mięśni ręki człowieka

− Białka biorące udział w skurczu mięśnia.
− Ślizgowy mechanizm skurczu mięśnia.
− Definicja sprzężenia elektromechanicznego.
− Opis zjawisk prowadzących do pobudzenia komórki mięśniowej do skurczu.
− Elementy strukturalne komórki mięśniowej, które uczestniczą w jej pobudzeniu.
− Regulacja siły mięśni. Czynniki mające wpływ na siłę mięśni.
− Funkcja jonów wapnia i ATP w skurczu mięśnia.
− Zmęczenie mięśnia: objawy, przyczyny, znaczenie.
− Czynność bioelektryczna mięśni. Opis zjawiska powstawania bioprądów. Interpretacja

zapisu EMG (zależność od intensywności wysiłku mięśniowego, pojęcie jednostki
motorycznej, rekrutacja jednostek motorycznych).

Tematy 13-20: Odruchy

−

Definicje: odruch, odruch bezwarunkowy, odruch warunkowy, łuk odruchowy, czas
latencji odruchu, odruch własny rdzenia i odruch własny mięśnia, skrzyżowany odruch
prostowania, odruch monosynaptyczny, odruch polisynaptyczny.

−

Opis poszczególnych elementów łuku odruchowego (receptor, droga dośrodkowa,
ośrodek, droga odśrodkowa, efektor).

−

Odruchy obronne: znaczenie, mechanizm, łuk odruchowy – przebieg impulsu
nerwowego.

−

Odruch na rozciąganie: znaczenie, mechanizm, łuk odruchowy – przebieg impulsu
nerwowego, budowa i funkcja receptora wrażliwego na rozciąganie, samoregulacja
napięcia mięśniowego - pętla rdzeniowo-mięśniowa (czynność motoneuronów alfa i
gamma).

−

Regulacja szerokości źrenic pod wpływem światła – odruch na światło (znaczenie,
mechanizm).

−

Odruch na bliskość (znaczenie, mechanizm).

−

Oczopląs (znaczenie i mechanizm): samoistny, wywołany (podczas obrotowy,
poobrotowy, cieplny).

− Hamowanie odruchów: ośrodkowe – przykłady, rola tworu siatkowatego zstępującego

w regulacji odruchów; obwodowe – przykłady.

− Wpływ częstotliwości bodźcowania i siły bodźca na reakcję łuku odruchowego,

mechanizm tej reakcji.

Tematy 35-38: Automatyzm serca i EKG

− Budowa i funkcja mięśnia sercowego – zjawiska elektryczne i mechaniczne: pojęcie

syncytium fizjologicznego; strukturalne podłoże rozprzestrzeniania się pobudzenia w
mięśniu sercowym: budowa i funkcja wstawek; potencjał spoczynkowy kardiocytów:
rola transportu biernego i aktywnego jonów.

− Automatyzm serca: dowody na istnienie automatyzmu serca.

− Najważniejsze elementy układu przewodzącego serca: charakterystyczne cechy

komórek układu przewodzącego serca; prądy jonowe warunkujące czynność
spontaniczną; układ przewodzący jako rozrusznik dla potencjałów czynnościowych
mięśnia sercowego.

− Przewiązki Stanniusa.
− Nerwowa i humoralna modulacja czynności serca: wpływ acetylocholiny,

noradrenaliny, adrenaliny, substancji blokujących receptory błonowe – atropiny,
propranololu.

− Wpływ zewnątrzkomórkowego stężenia jonów, temperatury – wyjaśnienie

mechanizmu.

− Badanie czynności bioelektrycznej serca: odprowadzenia EKG: dwubiegunowe

kończynowe, jednobiegunowe kończynowe, jednobiegunowe przedsercowe – zasada
działania, rozmieszczenie elektrod; elementy zapisu EKG: załamki, odcinki, odstępy:
ich opis, zjawiska bioelektryczne w sercu, które im odpowiadają; interpretacja
kardiogramu, kryteria prawidłowości zapisu EKG.

Tematy 21, 39-41: Baroreceptory i krążenie

− Czynniki wpływające na wartość ciśnienia tętniczego krwi.
− Rola układu współczulnego i przywspółczulnego w regulacji ciśnienia tętniczego

krwi.

− Procesy zachodzące podczas próby ortostatycznej i klinoortostatycznej.
− Wpływ zatrzymania oddechu na częstotliwość pracy serca – mechanizm i znaczenie

tego procesu.

− Wpływ siły grawitacji na układ krążenia
− Łuk odruchowy w odruchu z baroreceptorów (podłoże strukturalne); rola odruchu z

baroreceptorów

− Fala tętna i prędkość jej rozchodzenia się.
− Regulacja oporu naczyniowego.

Tematy 42-43: Hormony

− Hormony podwzgórzowe i ich rola.

− Hormony przysadki (części nerwowej, pośredniej i gruczołowej) i ich rola.
− Anatomiczne połączenie podwzgórza z przysadką.
− Mechanizm działania hormonów podwzgórzowych na komórki przysadki, rola jonów

wapnia.

− Synteza, uwalnianie i działanie wazopresyny i oksytocyny.
− Hormony wydzielane przez gruczoły zależne od przysadki.
− Drogi działania hormonów (znajomość przykładów).
− Kontrola wydzielania hormonów (rodzaje, przykłady).
− Mechanizm zmian zabarwienia skóry płazów pod wpływem światła.
− Wewnątrzkomórkowe

mechanizmy uwalniania hormonów (rola wtórnych

przekaźników).

− Hormonalna regulacja wydzielania hormonów gruczołów zależnych od przysadki

(mechanizm sprzężeń zwrotnych).

− Unerwienie

trzustki,

wpływ

układu

autonomicznego

na

czynność

wewnątrzwydzielniczą trzustki (część współczulna i przywspółczulna, receptory α– i
β–adrenergiczne).

− Fizjologiczna rola glukagonu, procesy nasilane i hamowane przez glukagon.
− Transport glukozy (rola insuliny).
− Fizjologiczna rola insuliny, procesy nasilane i hamowane przez insulinę z

rozróżnieniem skutków szybkich, pośrednich i opóźnionych.

− Receptor insuliny, przebieg procesów wewnątrzkomórkowych zachodzących po

połączeniu insuliny z receptorem, prowadzących do zmiany stanu czynnościowego
komórki.

− Czynniki pobudzające i hamujące wydzielanie insuliny i glukagonu.

Tematy 49-52: Trawienie

− Budowa anatomiczna i funkcja: cztery warstwy ściany przewodu pokarmowego od

wewnątrz do zewnątrz; ukrwienie; unerwienie (główne sploty nerwowe: podwójne
zewnętrzne unerwienie z układu autonomicznego, neurotransmitery trzewnego układu
nerwowego, unerwienie trzewnych naczyń krwionośnych).

− Perystaltyka (wpływ układu nerwowego na perystaltykę, mechanizm działania)
− Hormony żołądkowo-jelitowe: podział hormonów ze względu na budowę chemiczną;

gastryna: podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja wytwarzania i wydzielania;
cholecystokinino-pankreozymina (CCK-PZ) lub (CCK): podstawowe funkcje
fizjologiczne, regulacja wytwarzania i wydzielania; sekretyna: podstawowe funkcje
fizjologiczne, regulacja wytwarzania i wydzielania; peptyd hamujący czynność
żołądka (GIP): podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja wytwarzania i
wydzielania; inne hormony: VIP wazoaktywny peptyd jelitowy, Peptyd YY, grelina,
motylina, somatostatyna.

− Odcinki przewodu pokarmowego i ich funkcja: jama ustna i przełyk (żucie;

wydzielanie śliny; skład śliny: alfa-amylaza ślinowa, lipaza językowa, mucyny;
funkcja śliny; połykanie); żołądek (wydzielanie żołądkowe: sok żołądkowy, kwas
solny, enzymy żołądkowe; motoryka żołądka), jelito cienkie (anatomia: kosmki
jelitowe, rąbek prążkowany, enterocyty; enzymy jelitowe; motoryka jelita: skurcze
perystaltyczne; wchłanianie); jelito grube (anatomia, motoryka, bakterie jelitowe).

− Budowa i funkcja trzustki: czynność egzokrynna - sok trzustkowy.
− Budowa i funkcja wątroby: czynność wydzielnicza - żółć (funkcja).

− Trawienie i wchłanianie białek, tłuszczów, węglowodanów.
− Optimum pH i działanie enzymów trawiennych: pepsyny, podpuszczki, alfa-amylazy

(gdzie jeszcze występuje?)

Tematy 22-25: Czucie

− Czucie dotyku, smaku, temperatury.
− Podstawowe cechy i etapy działania receptorów.
− Recepcja z punktu widzenia zwierzęcia w ocenie środowiska.
− Różne typy podziałów receptorów czuciowych.
− Recepcja i percepcja bodźców.
− Pola recepcyjne I-rzędowych receptorów czuciowych.
− Hamowanie oboczne.
− Mechanorecepcja u kręgowców – receptory skórne.
− Drogi aferentne i ośrodki czucia z mechanoreceptorów somatosensorycznych.
− Przetworzenie w mechanoreceptorach.
− Smak u bezkręgowców i kręgowców.
− Kubki smakowe.
− Drogi dośrodkowe receptorów smakowych (kręgowce).
− Podstawowe funkcje chemorecepcji.
− Przetworzenie w chemoreceptorach smakowych.
− Aliestezja.

Tematy 26-34: Zmysły

− Oko - część dioptryczna i receptoryczna (funkcje).
− Wady związane z optyką oka.
− Akomodacja.
− Astygmatyzm.
− Rozdzielczość siatkówki (ostrość wzroku).
− Fotoreceptory (również rozmieszczenie pręcików i czopków).
− Światło i widzenie barw (w tym również zaburzenia).
− Części siatkówki.
− Plamka żółta i plamka ślepa.
− Ucho ssaka (budowa, części towarzyszące, część receptoryczna).
− Podstawy fizyczne słuchu (typy przewodnictwa fali akustycznej).
− Metody diagnostyczne wad słuchu (próba Rinnego i próba Webera).
− Ostrość słuchu, adaptacja, kierunkowość słyszenia.

Tematy 44-46: Oddychanie

− Etapy oddychania zewnętrznego.
− Transport i dyfuzja gazów oddechowych.

− Procentowa zawartość gazów oddechowych w powietrzu atmosferycznym i

pęcherzykowym.

− Surfaktant i jego rola.
− Drogi oddechowe (budowa i rola w oddychaniu).
− Przestrzeń martwa anatomiczna i fizjologiczna (budowa, znaczenie).
− Mięśnie oddechowe.
− Wentylacja płuc, udział mięśni oddechowych, zmiany ciśnienia.
− Pojemności i objętości wchodzące w skład całkowitej pojemności płuc (umiejętność

definiowania poszczególnych objętości i pojemności).

− Lokalizacja i działanie ośrodka oddechowego i pneumotaksycznego.
− Rytmiczność oddychania (na czym polega, czynniki modulujące rytm oddechowy).
− Regulacja oddychania (w tym: kontrola dowolna i automatyczna).
− Receptory zaangażowane w regulację rytmu oddechowego.
− Wykorzystanie spirometru do badań pojemności płuc (znajomość praktycznego

wykorzystania spirometru).

Tematy 47-48: Metabolizm i RQ

− Metody pomiaru szybkości (tempa) metabolizmu.
− Czynniki wpływające na tempo metabolizmu; znaczenie stężenia tlenu.
− Metabolizm standardowy (podstawowy) i względny (właściwy).
− Zależność: MR ∝ m

b

0,75

(MR – tempo metabolizmu, mb – masa ciała).

− Powierzchnia względna, strefa termoneutralna, dolna i górna temperatura krytyczna,

granice termoregulacji, normo-, hipo- i hipertermia (znajomość definicji).

− Wpływ temperatury otoczenia na tempo metabolizmu i temperaturę ciała zwierząt

stałocieplnych i zmiennocieplnych.

− Mechanizmy obrony przed zimnem i przegrzaniem (behawioralne i fizjologiczne).
− Równowaga termiczna organizmu.
− Drogi wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem (rodzaje, podstawy

fizyczne).

− Izolacja ciała (tłuszcz a futro).
− Temperatura ciała u stało-, zmienno, i przemienno cieplnych.
− Reguła Q10 (Arrheniusa-Van’t Hoffa).
− Możliwości regulacji temperatury ciała u zmiennocieplnych (behawioralne i

fizjologiczne).

− Współczynnik oddechowy RQ, wartości standardowe i wykraczające poza zakres 0.7-

1.0.

−

Temat 53: Wydalanie

− Rola układu wydalniczego w utrzymaniu stałości środowiska wewnętrznego

organizmu

− Struktura i funkcja nefronu
− Mocz pierwotny; mocz ostateczny
− Metody badania czynności nerki: oznaczanie filtracji kłębuszkowej;

− Krążenie krwi w nerkach
− Proces filtracji i jego regulacja
− Transport kanalikowy glukozy, jonów, wody i mocznika
− Udział nerki w procesach wydzielania wewnętrznego
− Diureza wodna i osmotyczna
− Regulacja pH moczu
− Skutki zaburzeń czynności nerek